Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
|
|---|
| Müharibə |
| Hərbi tarix |
| · Qədim dövr müharibələri · Barıt müharibələri · |
| · İnformasiya müharibələri · · · |
| Silahlar |
| · Artilleriya Bioloji silahlar · Kimyəvi silahlar · · Nüvə silahı Psixoloji silah |
| Gücdən salma taktikası · Partizan müharibəsi |
| Hərbi logistika |
| · |
| Digər |
| · · · · |
Varna Dəniz Döyüşü və ya Draçki Hücumu (bolqarca: Атаката на Дръзки - Atakata na Drızki)— 1912-ci il noyabrın 21-də Qara dənizdə, Bolqarıstanın Varna limanından 32 mil uzaqlıqda dörd ilə Osmanlı kreyseri Hamidiyə arasında baş verən toqquşmadır.Birinci Balkan Müharibəsində bir çox cəbhədə vuruşan Osmanlı İmperiyası, xüsusilə Kırkkilisə (indiki Kırklareli) və Lüleburgaz döyüşlərində aldığı məğlubiyyətlərdən sonra donanma baxımından zəif duruma düşmüşdü. Rumıniyanın limanı ilə İstanbul arasındakı dəniz yolu artıq Osmanlılar üçün təhlükəli hala gəlmişdi. Bu bölgədəki gəmilərin təhlükəsizliyini təmin etmək və imkan daxilində bolqar torpeda qayıqlarını məhv etmək məqsədilə Varna sahillərinə göndərilən Osmanlı donanması, 21 noyabrda Draçki (Arsız), Letyaşi (Uçar), Simeli (Cəsur) və Stroki (Ciddi) adlarını daşıyan dörd bolqar torpeda qayığı ilə qarşılaşdı. Draçki tərəfindən atılan bir torpeda ilə zədələnən Hamidiyə, heyətin səyi və dənizin sakitliyi sayəsində batmaqdan xilas oldu. Ön hissəsi ön top batareyasına qədər suya batmış kreyser daha sonra İstanbula çəkildi. Stroki, Draçki və Simeli də döyüşdən zədələnmiş şəkildə ayrıldılar.
Arxa Plan
Birinci Balkan Müharibəsi zamanı Osmanlı donanması Qara dənizdəki hərbi daşımaları qorumaq, Egey dənizində əməliyyatlar aparmaq, geri çəkilən ordu ilə birgə əməliyyatlar həyata keçirmək kimi bir çox vəzifəni yerinə yetirirdi. Donanma İstanbulda yerləşərkən gəmilər Mərmərə dənizində Silivri və Marmaraereğlisi, Qara dənizdə isə Çatalca və Midye bölgələrində orduya dəstək verir, düşmən qüvvələrinə qarşı atəş dəstəyi göstərirdilər.726 tonluq torpeda kanonerka gəmisindən (Nadejda) və altı torpeda qayığından ibarət olan Bolqarıstan Donanması isə əsas bazasını Varnada qurmuş, liman müdafiəsi və ticarət gəmilərinə qarşı əməliyyatlarda iştirak edirdi. Bolqar donanmasının əsas məqsədi Rusiyaya olan dəniz yollarını açıq saxlamaq idi.Köstəncə ilə İstanbul arasındakı nəqliyyatda Osmanlı gəmiləri Bolqar torpeda qayığı təhlükəsinə qarşı ya Osmanlı hərbi gəmilərinin müşayiəti ilə hərəkət edir, ya Varnanı gündüz saatlarında keçirdilər, ya da torpeda qayığının mənzilindən kənarda bir yay cızaraq hərəkət edirdilər.
Hərəkat planı
1912-ci il noyabrın 19-da Osmanlı Dənizçilik Nazirliyi, bolqar torpeda qayıqlarının Varna açığında İstanbula sursat daşıyan bir gəmini axtaracaqları barədə kəşfiyyat məlumatı aldı. Həmin günlərdə Mithatpaşa və Akdeniz adlı ticarət gəmiləri Köstəncəyə, Köstəncədə isə döyüş sursatı ilə yüklənmiş Kızılırmak gəmisi İstanbula hərəkət edəcəkdi. Dənizçilik Nazirliyi bu vəziyyəti Baş Komandanlıq Vəkalətinə bildirdi və Berk-i Satvet torpeda kruvazörünün ticarət gəmilərinə müşayiət etməsini təklif etdi.Lakin Baş Komandanlıq Vəkaləti yalnız gəmilərin müşayiət olunmasını kifayət hesab etmədi və Varna limanının daimi şəkildə nəzarətdə saxlanılmasını tələb etdi. Bu əmr əsasında Dənizçilik Nazirliyi Hamidiye kruvazörü ilə Basra və Yarhisar esmineslərini Varna istiqamətinə göndərməyə, Berk-i Satveti isə ticarət gəmiləri ilə birgə Köstəncəyə yola salmağa qərar verdi.Donanma Komandan Vəkili Albay Tahir Burak, bu qərarı həyata keçirmək üçün köməkçisi Albay Ramizə Hamidiye kruvazörünü müşayiətdən ayıraraq onu Böyükçəkməcəyə göndərməsini əmr etdi. Berk-i Satvet Mithatpaşa və Akdeniz gəmilərinə Köstəncəyə qədər müşayiət edəcək, geri dönüşdə isə Kızılırmak gəmisini İstanbula gətirəcəkdi.Varna istiqamətinə gedəcək qüvvə isə Donanma Komandan Vəkilinin rəhbərliyi altında Hamidiye, Basra və Yarhisar gəmilərindən ibarət idi; lakin Basra esminesinin sıradan çıxması səbəbilə onun yerini Berkefşan torpeda qayığı aldı. Gəmilərə verilən tapşırıq, bolqarların sursatla yüklənmiş Osmanlı ticarət gəmilərinə hücum etməsinin qarşısını almaq və mümkün olarsa bolqar torpeda qayıqlarını məhv etmək idi. Yarhisar ilə Önyüzbaşı Rauf (Orbay) komandanlığındakı Hamidiye, 20 noyabr səhər saat 09:00-da Qara dənizə açıldı. Texniki nasazlıq səbəbindən geridə qalan Berkefşan, təmir işlərindən sonra saat 13:00-da bu iki gəmiyə qoşuldu.Saat 16:50-də Hamidiyedə keçirilən müşavirədə Yarhisarın Varna şəhərinin 8 mil cənubundakı Kamçık çayı ağzında, Berkefşanın isə 8 mil şimaldakı Çengene qayalıqları burnunda mövqe tutması, Bolqar torpeda qayıqlarının limana giriş-çıxışını müşahidə etməsi və onlara hücum etməsi əmr olundu.Düşməni görən gəmi, heç bir səbəbdən dolayı mövqeyini tərk etməyəcək və Hamidiyeyə qırmızı işıq siqnalı ilə məlumat verəcəkdi. Əməliyyatdan sonra ertəsi gün səhər saat 08:00-da Balçık sahilləri qarşısında görüş planlaşdırılmışdı.
Toqquşma
Toplantıdan sonra gəmilər saat 17:50-də Varna istiqamətində hərəkətə keçdi və saat 20:00-da ayrılaraq öz təyin olunmuş mövqelərinə doğru yola çıxdılar. Yarhisar saat 21:30-da, Berkefşan isə saat 00:00-da mövqeyini aldı. Bu zaman Hamidiye də saatda 10 mil sürətlə Varna istiqamətində irəliləyirdi.Eyni vaxtda dörd bolqar torpeda qayığı, Varna limanı xaricində saat 22:20-dən bəri birlikdə patrul xidməti aparırdı. Berkefşan həmin ərazidən keçsə də, tərəflər bir-birini aşkar edə bilmədi.21 noyabr saat 00:40-da Hamidiye Varna sahillərindən 15 mil uzaqda olarkən, komanda körpüsündə dayanan Yüzbaşı Həsən bəy sol ön tərəfdə iki kiçik qayığın siluetini gördü və ön qayığın bacasından çıxan alovu işarə fişəngi zənn edərək parol soruşmağa qərar verdi.Bolqar torpeda qayıqları Letyaşi və Stroki yaxın məsafədə bir qrup şəklində, Draçki və Simeli isə eyni xətt üzərində bir qədər arxada hərəkət edirdilər. Bolqarlar Hamidiyeni saat 00:30-da müəyyən etdilər və səhvən onu bir ticarət gəmisi zənn edərək yaxınlaşdılar.Hamidiyenin parola soruşmaq üçün qırmızı işarə fişəngi atması ilə birlikdə bolqarlar qarşılarındakı gəminin döyüş gəmisi olduğunu anladılar. Kapitan Dimitar Dobrevin ifadəsinə görə, Hamidiyeni saat 00:30-da görən və əvvəlcə bir buxarlı gəmi olduğunu düşünən bolqarlar, 10 dəqiqə sonra onun Hamidiye və ya Mecidiye kruvazörlərindən biri olduğunu anlayıb saat 00:43-də atəş açmaq əmri verdilər. Parol tələbini cavabsız qoyan düşmənə qarşı Hamidiye, qarşıdakı qaranlıq siluetlərə 150 mm-lik baş topu və 120 mm-lik sol ön tərəfdəki toplarla atəş açmağa başladı. Sağ tərəfdəki 47 mm-lik toplar da təsadüfi şəkildə atəş açdı. Letyaşiyə doğru bir torpeda buraxdı, lakin hədəfi vura bilmədi; Letyaşi yüksək sürətlə uzaqlaşdı, Stroki isə sağa dönərək Simelinin arxasınca hərəkət etdi.Eyni zamanda torpeda hücumundan yayınmaq məqsədilə Hamidiye sola dönərək burun hissəsini düşmən gəmilərinə doğru çevirməyə başladı. Gəmi yerini gizli saxlamaq üçün projektorlarını yandırmamışdı, lakin bu səbəbdən top atışlarını dəqiq yönəltməkdə çətinlik çəkirdi. Bolqar torpeda qayıqları Hamidiyeyə qarşı iki qrupa ayrıldılar və onu mühasirəyə aldılar. İsabət alan Smeli bir müddət dairəvi hərəkətlər etdi, lakin bir başqomandanın ehtiyat sükan sistemini işə salması ilə nəzarət bərpa olundu. Draçki tərəfindən təxminən 400 metr məsafədən buraxılan torpeda Hamidiyenin sağ ön tərəfinə isabət etdi. Su almağa başlayan gəminin burun hissəsi top səviyyəsinə qədər dənizə batdı. Heyət bir tərəfdən artilleriya atəşi ilə düşməni uzaqlaşdırmağa çalışır, digər tərəfdən isə daxil olan suyu boşaltmağa çalışırdı. Bu əsnada Letyaşi ikinci bir torpeda atdı, lakin yenə hədəfi vura bilmədi. Bolqarlar torpedanın isabət etdiyini fərq etməmişdilər. Komanda gəmisi olan Letyaşi qərb istiqamətinə çəkilərək dayanmış, projektor vasitəsilə digər qayıqları çağırmış, daha sonra isə sahilə dönmüşdü.Bu zaman digər üç bolqar torpeda qayığı Berkefşan ilə toqquşmuşdu.
Hamidiyenin sağ ön tərəfində zədə vardı. Barıt qazının təzyiqi nəticəsində gəminin sol yan gövdəsində də bir yarıq əmələ gəlmişdi. Topçu bölüyündən səkkiz dənizçi həlak olmuşdu.Toqquşma zamanı Hamidiye ümumilikdə 16 ədəd 150 mm-lik, 75 ədəd 120 mm-lik və 70 ədəd 47 mm-lik mərmi istifadə etmişdi.Letyaşidə heç bir ziyan qeydə alınmamışdı. Strokidə yanğın çıxmış və sol ön hissəsi ciddi şəkildə zədələnmişdi. Draçkinin üzərində partlayan mərmi filikasını parçalamış, göyərtəni deşərək buxar borusunu sıradan çıxarmışdı. Simelinin isə sükan mexanizmi zədələnmiş, ön qazanının örtüyü cırılmış və buxar borusu partlamışdı. Bundan əlavə, bir artilleriya köməkçisi də yaralanmışdı.Toqquşma boyunca bolqar torpeda qayıqları ümumilikdə on bir torpeda atmışdılar. Bu vaxtda şimalda baş verən döyüşdəki top atışlarını görən Yarhisar, aldığı əmrlərə sadiq qalaraq saat 05:30-a qədər təyin olunmuş ərazidə qalmış və Hamidiyenin yardımına getmişdi. Berkefşan əvvəlcə öz tapşırığını yerinə yetirərək, saat 01:15-də gördüyü tüstü buludlarına doğru yola çıxmış, Stroki, Draçki və Simeli ilə qarşılaşaraq hər iki borddan atəş açmışdı. Gəmi bir mərmi isabət etdirərək düşməni təqibdən qaçırdığına dair məlumat vermişdi, lakin əslində heç bir isabət olmamışdı.Bolqar torpeda qayıqları bu döyüşdən sonra sahilə geri dönmüşdü. Hamidiyedə su, baş anbar, ana sursat anbarı, ön topçu bölüyü və köməkçi bacalıq ilə yaxın bölmələrə sızmağa başlamışdı. Su təmizləmə əməliyyatları, tulumbalar və kovalarla həyata keçirilirdi.
Heyətin yaxşı təlimləndirilməsi, yaxşı idarə edilməsi və tulumbaların işləməsi sayəsində su ilə mübarizədə uğur əldə edilmişdi. Gəminin sağ tərəfə yatması, sol tərəfə su alınaraq balanslaşdırılmışdı, saat 02:30-da gəmi düzəldilmişdi.
Lakin gəminin sürəti saatda beş milə düşmüşdü və bu vəziyyətdə Hamidiyenin Varna'yı müşahidə etməyə davam etməsi mümkün olmamışdı. Hamidiye komandanı, İstanbul'a geri dönmə qərarı verdi. Yarhisar və Berkefşanın tapşırığı yerinə yetirmək üçün yetərsiz olacağı düşüncəsilə, Berk-i Satvet komandanına telegrafla "Təcili olaraq Varna önlərinə gəliniz. Oradakı Yarhisar və Berkefşan gəmiləri ilə birlikdə, gecə döyüşündə zədə almış ola biləcək bolqar torpeda qayıqlarını batırınız" mesajını göndərdi. Berk-i Satvet bu mesajla Köstencedəki tapşırığını tərk edərək dərhal yola çıxdı. Berkefşan, bolqar torpeda qayıqları ilə döyüşdükdən sonra Kaliakra Burnu önündə gördüyü işıqlara doğru irəlilədi. Bu işıqlar Berk-i Satvetə məxsus idi. Parol mübadiləsindən sonra iki gəmi sabaha qədər burun ətrafında patrul xidmətinə çıxdı.
Yarhisar 21 noyabr saat 08:00-da görüş nöqtəsinə gəldikdə, Hamidiye və Berkefşanı tapa bilmədi, gəmi komandası Varnayı müşahidə etməyə qərar verdi. Şəhərə dörd mil məsafədən dörd dəfə keçiş etdi; sahildən və ya bolqar torpeda qayıqlarından atəşə məruz qalmadı. Çıxan fırtına səbəbindən saat 17:00-da İstanbul istiqamətinə doğru yola çıxdı.
Bu vaxtda Berk-i Satvet komandanı da Berkefşanı İstanbula göndərməyə qərar verdi, Varnayı müşahidə etmə vəzifəsinin bitdiyini düşünərək Köstenceyə doğru yola çıxdı.
Sonrası
Başkomutanlıq vekili Hamidiye kruvazörünün Varna önündə zədələndiyini 21 noyabr səhəri bir teleqramla öyrəndi və bölgəyə dəstək gəmisinin göndərilməsini istədi. Donanma Komandanı hələ Hamidiyenin zədələndiyini bilmədən Mecidiye kruvazörünü Varnaya doğru göndərdi. Hamidiyenin yaralı olduğunu öyrəndikdən sonra isə bir rəddə və bir xilasetmə gəmisini yola saldı.
Hamidiye, İstanbula dönüş yolunda saat 11:00-də Turgut Reis ilə qarşılaşdı. Turgut Reis kruvazörə bir işkampavya (mühərrikli filika) göndərdi və suyun boşaldılmasına kömək etmək üçün əsgər təyin etdi. Saat 15:50-də Mecidiye və İntibah ilə qarşılaşdı. Saat 18:20-də Zuhaf gambotu və rəddə gəmisini görərək onların müşayiəti ilə İstanbul Boğazı'na daxil oldu və ertəsi səhər Haliçdə təmir hovuzuna alındı. Hamidiye, Bolqarıstan üçün böyük bir təhdid yaradırdı. Gəmi, Bolqarıstanın Rusiya ilə dəniz əlaqəsini kəsə bilərdi. Bolqarlar, Rusiya yardımını təmin etmək üçün dəniz yolunu açıq saxlamağı hədəfləyirdilər. Varnada qazanılan zəfər, Bolqar donanmasının tarixindəki ən böyük uğur oldu.
Bolqar torpeda qayıqları limana çatdıqda, isti şəkildə qarşılandı və Nadejda gambotunun köməyə getmək əmri aldığı, lakin kapitanın mayın sahəsindən çıxış yolunu bilmədiyi üçün limanı tərk edə bilmədiyi öyrənildi. Bolqar qayıqlarının üçü, torpedolarının Sozopol yaxınlarında tapılması, Draçkinin torpedosunun isə tapılmaması Hamidiyenin Draçki tərəfindən vurulduğunu göstərmişdi.
Döyüşdən sonra Bolqar torpeda qayıqları təmir olundu və xidmətə davam etdi.
Atəşkəs elan olunana qədər Bolqar donanması başqa bir mühüm döyüşə girmədi.
Draçkinin günümüzə qalan hissələri, eyni sinifdən olan Strogi gövdəsi üzərində montaj edilərək muzey gəmisinə çevrilmiş şəkildə sərgilənir.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
MuharibebmrHerbi tarix Qedim dovr muharibeleri Barit muharibeleri Informasiya muharibeleri Silahlar Artilleriya Bioloji silahlar Kimyevi silahlar Nuve silahi Psixoloji silahGucden salma taktikasi Partizan muharibesi o cumleden Bliskriq Muhasire Iqtisadi muharibe Nuve strategiyasi Herbi rutbeHerbi logistika DigerMuharibe cinayetleri Varna Deniz Doyusu ve ya Dracki Hucumu bolqarca Atakata na Drzki Atakata na Drizki 1912 ci il noyabrin 21 de Qara denizde Bolqaristanin Varna limanindan 32 mil uzaqliqda dord ile Osmanli kreyseri Hamidiye arasinda bas veren toqqusmadir Birinci Balkan Muharibesinde bir cox cebhede vurusan Osmanli Imperiyasi xususile Kirkkilise indiki Kirklareli ve Luleburgaz doyuslerinde aldigi meglubiyyetlerden sonra donanma baximindan zeif duruma dusmusdu Ruminiyanin limani ile Istanbul arasindaki deniz yolu artiq Osmanlilar ucun tehlukeli hala gelmisdi Bu bolgedeki gemilerin tehlukesizliyini temin etmek ve imkan daxilinde bolqar torpeda qayiqlarini mehv etmek meqsedile Varna sahillerine gonderilen Osmanli donanmasi 21 noyabrda Dracki Arsiz Letyasi Ucar Simeli Cesur ve Stroki Ciddi adlarini dasiyan dord bolqar torpeda qayigi ile qarsilasdi Dracki terefinden atilan bir torpeda ile zedelenen Hamidiye heyetin seyi ve denizin sakitliyi sayesinde batmaqdan xilas oldu On hissesi on top batareyasina qeder suya batmis kreyser daha sonra Istanbula cekildi Stroki Dracki ve Simeli de doyusden zedelenmis sekilde ayrildilar Arxa PlanBirinci Balkan Muharibesi zamani Osmanli donanmasi Qara denizdeki herbi dasimalari qorumaq Egey denizinde emeliyyatlar aparmaq geri cekilen ordu ile birge emeliyyatlar heyata kecirmek kimi bir cox vezifeni yerine yetirirdi Donanma Istanbulda yerleserken gemiler Mermere denizinde Silivri ve Marmaraereglisi Qara denizde ise Catalca ve Midye bolgelerinde orduya destek verir dusmen quvvelerine qarsi ates desteyi gosterirdiler 726 tonluq torpeda kanonerka gemisinden Nadejda ve alti torpeda qayigindan ibaret olan Bolqaristan Donanmasi ise esas bazasini Varnada qurmus liman mudafiesi ve ticaret gemilerine qarsi emeliyyatlarda istirak edirdi Bolqar donanmasinin esas meqsedi Rusiyaya olan deniz yollarini aciq saxlamaq idi Kostence ile Istanbul arasindaki neqliyyatda Osmanli gemileri Bolqar torpeda qayigi tehlukesine qarsi ya Osmanli herbi gemilerinin musayieti ile hereket edir ya Varnani gunduz saatlarinda kecirdiler ya da torpeda qayiginin menzilinden kenarda bir yay cizaraq hereket edirdiler Herekat plani1912 ci il noyabrin 19 da Osmanli Denizcilik Nazirliyi bolqar torpeda qayiqlarinin Varna aciginda Istanbula sursat dasiyan bir gemini axtaracaqlari barede kesfiyyat melumati aldi Hemin gunlerde Mithatpasa ve Akdeniz adli ticaret gemileri Kostenceye Kostencede ise doyus sursati ile yuklenmis Kizilirmak gemisi Istanbula hereket edecekdi Denizcilik Nazirliyi bu veziyyeti Bas Komandanliq Vekaletine bildirdi ve Berk i Satvet torpeda kruvazorunun ticaret gemilerine musayiet etmesini teklif etdi Lakin Bas Komandanliq Vekaleti yalniz gemilerin musayiet olunmasini kifayet hesab etmedi ve Varna limaninin daimi sekilde nezaretde saxlanilmasini teleb etdi Bu emr esasinda Denizcilik Nazirliyi Hamidiye kruvazoru ile Basra ve Yarhisar esmineslerini Varna istiqametine gondermeye Berk i Satveti ise ticaret gemileri ile birge Kostenceye yola salmaga qerar verdi Donanma Komandan Vekili Albay Tahir Burak bu qerari heyata kecirmek ucun komekcisi Albay Ramize Hamidiye kruvazorunu musayietden ayiraraq onu Boyukcekmeceye gondermesini emr etdi Berk i Satvet Mithatpasa ve Akdeniz gemilerine Kostenceye qeder musayiet edecek geri donusde ise Kizilirmak gemisini Istanbula getirecekdi Varna istiqametine gedecek quvve ise Donanma Komandan Vekilinin rehberliyi altinda Hamidiye Basra ve Yarhisar gemilerinden ibaret idi lakin Basra esminesinin siradan cixmasi sebebile onun yerini Berkefsan torpeda qayigi aldi Gemilere verilen tapsiriq bolqarlarin sursatla yuklenmis Osmanli ticaret gemilerine hucum etmesinin qarsisini almaq ve mumkun olarsa bolqar torpeda qayiqlarini mehv etmek idi Yarhisar ile Onyuzbasi Rauf Orbay komandanligindaki Hamidiye 20 noyabr seher saat 09 00 da Qara denize acildi Texniki nasazliq sebebinden geride qalan Berkefsan temir islerinden sonra saat 13 00 da bu iki gemiye qosuldu Saat 16 50 de Hamidiyede kecirilen musavirede Yarhisarin Varna seherinin 8 mil cenubundaki Kamcik cayi agzinda Berkefsanin ise 8 mil simaldaki Cengene qayaliqlari burnunda movqe tutmasi Bolqar torpeda qayiqlarinin limana giris cixisini musahide etmesi ve onlara hucum etmesi emr olundu Dusmeni goren gemi hec bir sebebden dolayi movqeyini terk etmeyecek ve Hamidiyeye qirmizi isiq siqnali ile melumat verecekdi Emeliyyatdan sonra ertesi gun seher saat 08 00 da Balcik sahilleri qarsisinda gorus planlasdirilmisdi ToqqusmaToplantidan sonra gemiler saat 17 50 de Varna istiqametinde herekete kecdi ve saat 20 00 da ayrilaraq oz teyin olunmus movqelerine dogru yola cixdilar Yarhisar saat 21 30 da Berkefsan ise saat 00 00 da movqeyini aldi Bu zaman Hamidiye de saatda 10 mil suretle Varna istiqametinde irelileyirdi Eyni vaxtda dord bolqar torpeda qayigi Varna limani xaricinde saat 22 20 den beri birlikde patrul xidmeti aparirdi Berkefsan hemin eraziden kecse de terefler bir birini askar ede bilmedi 21 noyabr saat 00 40 da Hamidiye Varna sahillerinden 15 mil uzaqda olarken komanda korpusunde dayanan Yuzbasi Hesen bey sol on terefde iki kicik qayigin siluetini gordu ve on qayigin bacasindan cixan alovu isare fisengi zenn ederek parol sorusmaga qerar verdi Bolqar torpeda qayiqlari Letyasi ve Stroki yaxin mesafede bir qrup seklinde Dracki ve Simeli ise eyni xett uzerinde bir qeder arxada hereket edirdiler Bolqarlar Hamidiyeni saat 00 30 da mueyyen etdiler ve sehven onu bir ticaret gemisi zenn ederek yaxinlasdilar Hamidiyenin parola sorusmaq ucun qirmizi isare fisengi atmasi ile birlikde bolqarlar qarsilarindaki geminin doyus gemisi oldugunu anladilar Kapitan Dimitar Dobrevin ifadesine gore Hamidiyeni saat 00 30 da goren ve evvelce bir buxarli gemi oldugunu dusunen bolqarlar 10 deqiqe sonra onun Hamidiye ve ya Mecidiye kruvazorlerinden biri oldugunu anlayib saat 00 43 de ates acmaq emri verdiler Parol telebini cavabsiz qoyan dusmene qarsi Hamidiye qarsidaki qaranliq siluetlere 150 mm lik bas topu ve 120 mm lik sol on terefdeki toplarla ates acmaga basladi Sag terefdeki 47 mm lik toplar da tesadufi sekilde ates acdi Letyasiye dogru bir torpeda buraxdi lakin hedefi vura bilmedi Letyasi yuksek suretle uzaqlasdi Stroki ise saga donerek Simelinin arxasinca hereket etdi Eyni zamanda torpeda hucumundan yayinmaq meqsedile Hamidiye sola donerek burun hissesini dusmen gemilerine dogru cevirmeye basladi Gemi yerini gizli saxlamaq ucun projektorlarini yandirmamisdi lakin bu sebebden top atislarini deqiq yoneltmekde cetinlik cekirdi Bolqar torpeda qayiqlari Hamidiyeye qarsi iki qrupa ayrildilar ve onu muhasireye aldilar Isabet alan Smeli bir muddet dairevi hereketler etdi lakin bir basqomandanin ehtiyat sukan sistemini ise salmasi ile nezaret berpa olundu Dracki terefinden texminen 400 metr mesafeden buraxilan torpeda Hamidiyenin sag on terefine isabet etdi Su almaga baslayan geminin burun hissesi top seviyyesine qeder denize batdi Heyet bir terefden artilleriya atesi ile dusmeni uzaqlasdirmaga calisir diger terefden ise daxil olan suyu bosaltmaga calisirdi Bu esnada Letyasi ikinci bir torpeda atdi lakin yene hedefi vura bilmedi Bolqarlar torpedanin isabet etdiyini ferq etmemisdiler Komanda gemisi olan Letyasi qerb istiqametine cekilerek dayanmis projektor vasitesile diger qayiqlari cagirmis daha sonra ise sahile donmusdu Bu zaman diger uc bolqar torpeda qayigi Berkefsan ile toqqusmusdu Hamidiyenin sag on terefinde zede vardi Barit qazinin tezyiqi neticesinde geminin sol yan govdesinde de bir yariq emele gelmisdi Topcu boluyunden sekkiz denizci helak olmusdu Toqqusma zamani Hamidiye umumilikde 16 eded 150 mm lik 75 eded 120 mm lik ve 70 eded 47 mm lik mermi istifade etmisdi Letyaside hec bir ziyan qeyde alinmamisdi Strokide yangin cixmis ve sol on hissesi ciddi sekilde zedelenmisdi Drackinin uzerinde partlayan mermi filikasini parcalamis goyerteni deserek buxar borusunu siradan cixarmisdi Simelinin ise sukan mexanizmi zedelenmis on qazaninin ortuyu cirilmis ve buxar borusu partlamisdi Bundan elave bir artilleriya komekcisi de yaralanmisdi Toqqusma boyunca bolqar torpeda qayiqlari umumilikde on bir torpeda atmisdilar Bu vaxtda simalda bas veren doyusdeki top atislarini goren Yarhisar aldigi emrlere sadiq qalaraq saat 05 30 a qeder teyin olunmus erazide qalmis ve Hamidiyenin yardimina getmisdi Berkefsan evvelce oz tapsirigini yerine yetirerek saat 01 15 de gorduyu tustu buludlarina dogru yola cixmis Stroki Dracki ve Simeli ile qarsilasaraq her iki borddan ates acmisdi Gemi bir mermi isabet etdirerek dusmeni teqibden qacirdigina dair melumat vermisdi lakin eslinde hec bir isabet olmamisdi Bolqar torpeda qayiqlari bu doyusden sonra sahile geri donmusdu Hamidiyede su bas anbar ana sursat anbari on topcu boluyu ve komekci bacaliq ile yaxin bolmelere sizmaga baslamisdi Su temizleme emeliyyatlari tulumbalar ve kovalarla heyata kecirilirdi Heyetin yaxsi telimlendirilmesi yaxsi idare edilmesi ve tulumbalarin islemesi sayesinde su ile mubarizede ugur elde edilmisdi Geminin sag terefe yatmasi sol terefe su alinaraq balanslasdirilmisdi saat 02 30 da gemi duzeldilmisdi Lakin geminin sureti saatda bes mile dusmusdu ve bu veziyyetde Hamidiyenin Varna yi musahide etmeye davam etmesi mumkun olmamisdi Hamidiye komandani Istanbul a geri donme qerari verdi Yarhisar ve Berkefsanin tapsirigi yerine yetirmek ucun yetersiz olacagi dusuncesile Berk i Satvet komandanina telegrafla Tecili olaraq Varna onlerine geliniz Oradaki Yarhisar ve Berkefsan gemileri ile birlikde gece doyusunde zede almis ola bilecek bolqar torpeda qayiqlarini batiriniz mesajini gonderdi Berk i Satvet bu mesajla Kostencedeki tapsirigini terk ederek derhal yola cixdi Berkefsan bolqar torpeda qayiqlari ile doyusdukden sonra Kaliakra Burnu onunde gorduyu isiqlara dogru ireliledi Bu isiqlar Berk i Satvete mexsus idi Parol mubadilesinden sonra iki gemi sabaha qeder burun etrafinda patrul xidmetine cixdi Yarhisar 21 noyabr saat 08 00 da gorus noqtesine geldikde Hamidiye ve Berkefsani tapa bilmedi gemi komandasi Varnayi musahide etmeye qerar verdi Sehere dord mil mesafeden dord defe kecis etdi sahilden ve ya bolqar torpeda qayiqlarindan atese meruz qalmadi Cixan firtina sebebinden saat 17 00 da Istanbul istiqametine dogru yola cixdi Bu vaxtda Berk i Satvet komandani da Berkefsani Istanbula gondermeye qerar verdi Varnayi musahide etme vezifesinin bitdiyini dusunerek Kostenceye dogru yola cixdi SonrasiBaskomutanliq vekili Hamidiye kruvazorunun Varna onunde zedelendiyini 21 noyabr seheri bir teleqramla oyrendi ve bolgeye destek gemisinin gonderilmesini istedi Donanma Komandani hele Hamidiyenin zedelendiyini bilmeden Mecidiye kruvazorunu Varnaya dogru gonderdi Hamidiyenin yarali oldugunu oyrendikden sonra ise bir redde ve bir xilasetme gemisini yola saldi Hamidiye Istanbula donus yolunda saat 11 00 de Turgut Reis ile qarsilasdi Turgut Reis kruvazore bir iskampavya muherrikli filika gonderdi ve suyun bosaldilmasina komek etmek ucun esger teyin etdi Saat 15 50 de Mecidiye ve Intibah ile qarsilasdi Saat 18 20 de Zuhaf gambotu ve redde gemisini gorerek onlarin musayieti ile Istanbul Bogazi na daxil oldu ve ertesi seher Halicde temir hovuzuna alindi Hamidiye Bolqaristan ucun boyuk bir tehdid yaradirdi Gemi Bolqaristanin Rusiya ile deniz elaqesini kese bilerdi Bolqarlar Rusiya yardimini temin etmek ucun deniz yolunu aciq saxlamagi hedefleyirdiler Varnada qazanilan zefer Bolqar donanmasinin tarixindeki en boyuk ugur oldu Bolqar torpeda qayiqlari limana catdiqda isti sekilde qarsilandi ve Nadejda gambotunun komeye getmek emri aldigi lakin kapitanin mayin sahesinden cixis yolunu bilmediyi ucun limani terk ede bilmediyi oyrenildi Bolqar qayiqlarinin ucu torpedolarinin Sozopol yaxinlarinda tapilmasi Drackinin torpedosunun ise tapilmamasi Hamidiyenin Dracki terefinden vuruldugunu gostermisdi Doyusden sonra Bolqar torpeda qayiqlari temir olundu ve xidmete davam etdi Ateskes elan olunana qeder Bolqar donanmasi basqa bir muhum doyuse girmedi Drackinin gunumuze qalan hisseleri eyni sinifden olan Strogi govdesi uzerinde montaj edilerek muzey gemisine cevrilmis sekilde sergilenir