Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Tırnıauz (kab.-çərk. Тырныауз, qaraç.-balk. Тырныаууз) — Rusiya Federasiyası, Kabarda-Balkariyanın ərazisində yerləşən şəhər. Şəhər dairəsinə yalnız bir yaşayış məntəqəsi daxildir.
| Tırnıauz | |
|---|---|
| Тырныауз Тырныаууз | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Əsası qoyulub | 1934 |
| Sahəsi |
|
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.307 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəsmi dili | |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | +7 86638 |
| Poçt indeksi | 361621–361624 |
| Digər | |
| admtyrnyauz.ru | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiya
Şəhər respublikanın cənub-qərb hissəsində, Baksan çayının hər iki sahilində, Nalçik şəhərindən 90 km cənub-qərbdə və Elbrus dağından 40 km şimal-şərqdə yerləşir. Tırnıauz yolu Baksan çayı vadisi boyunca Baksan-Elbrus magistralı ilə Elbrus dağının ətəyinə gedir.
Şəhərin sahəsi - 61.80 km². Aşağıdakı şayış məntəqələri ilə həmsərhəddir: şimalda Bılım və cənubda Yuxarı Baksan.
Tarix
Şəhər 1934-cü ildə Tırnıauz volfram-molibden yatağının kəşf edildiyi ərazidə Qirxojan kəndi kimi qurulmuşdur..
1937-ci ildə Baksan dərəsində ilk zavodların inşasına başlanılmışdır. Elə həmin il Qirxojan kəndi Aşağı Baksan adını alır və fəhlə qəsəbəsinə çevrilir.
1955-ci ildə Aşağı Baksan qəsəbəsi şəhər statusunu alır və Tırnıauz adlandırılır. 1963-cü ildə Tırnauz respublika tabeliyində olan bir şəhər statusu alır.
1994-cü ildə Tırnıauz regional tabeçiliyə verilir və yeni təşkil olunan Elbrus rayonunun inzibati mərkəzinə çevrilir.
SSRİ-nin dağılması və Tırnıauz molibden zavodunun bağlanması ilə sakinlərin sayı sürətlə azalmağa başladı. 1989-cu ildən 2002-ci ilədək siyahıyaalmalar zamanı şəhər əhalisinin üçdə birini itirdiyini göstərir. Şəhər əhalisinin sürətlə azalmasına 2000-ci ildə baş verən bir sıra selhadisələridə böyük təsir göstərmişdir.
Hal-hazırda şəhər əhalisi yavaş-yavaş azalmaqda davam edir. Şəhərin əvvəlki gücünü özünə qaytarmaqdan ötrü volfram-molibden zavodunun bərpası planlaşdırılır. Soldatskaya stansiyasından 95 km uzunluğunda dəmir yolu xəttinin inşası planı vardır.
Əhali
- Urbanizasiya
2019-cu il 1 yanvar tarixinə əsasən Rusiyanın 1115 şəhəri arasında əhalisinin sayına görə 658-ci yerdədir. Əhalisinin sıxlığı — 331.93 nəf./km².
- Milli tərkib
2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə rayonun milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir:
| Xalq | Say, nəf. | Ümumi əhaliyə olan nisbəti, % |
|---|---|---|
| balkarlar | 10 941 | 52,1 % |
| ruslar | 4 863 | 23,2 % |
| kabardinlər | 3 175 | 15,1 % |
| tatarlar | 333 | 1,6 % |
| ləzgilər | 212 | 1,0 % |
| ukraynalılar | 212 | 1,0 % |
| digərləri | 1 264 | 6,0 % |
| ümumi | 21 000 | 100,0 % |
- Cins tərkibi
2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasına olan məlumat:
| Yaş. | Ümumi say. | ümumi əhaliyə olan nisbət, % |
|---|---|---|
| 0 — 14 yaş | 3 785 | 18,0 % |
| 15 — 59 yaş | 14 465 | 68,9 % |
| 60 yaşdan yuxarı | 2 750 | 13,1 % |
| ümumi | 21000 | 100 % |
Kişilər — 9 374 nəf. (44,6 %). Qadınlar — 11 626 nəf. (55,4 %).
Əhalinin orta yaşı — 36,1 yaş.
Təhsil
- «Xüsusi Uşaq» Reabilitasiya Mərkəzi - Eneeva k., 11
- 1 nömrəli uşaq bağçası - Eneeva k., 12
- 4 nömrəli uşaq bağçası - Elbrus prospekti., 24
- 6 nömrəli uşaq bağçası - Elbrus prospekti., 80
- 10 nömrəli uşaq bağçası - Michurina k., 1
- 5 nömrəli gimnaziya - Baksanskaya k., 15
- 1 nömrəli lisey - Eneeva k., 27
- 2 nömrəli orta məktəb - Mir k., 11
- 3 nömrəli orta məktəb - Elbrus prospekti., 23
- 6 nömrəli orta məktəb - Zavodskaya k., 1
Səhiyyə
- Rayon xəstəxanası
- Rayon poliklinikası
- Rayon stomatoloji klinikası
Din
İslam
- Mərkəzi şəhər məscidi
Pravoslavlıq
- Müqəddəs Qeorqe Pobedonos məbədi
Mənbə
- Тырныауз. Фоторепортаж 2019-10-22 at the Wayback Machine
- Администрация городского поселения Тырныауз 2014-10-18 at the Wayback Machine
- Совет местного самоуправления городского поселения Тырныауз 2019-10-22 at the Wayback Machine
- Сайт жителей Тырныауза и Эльбрусского района
- Код ОКТМО
İstinadlar
- "Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.)" (rus). 2023-08-18. İstifadə tarixi: 2023-08-23..
- Кабардинско-русский словарь. 20 000 слов / Под ред. Б. М. Карданова. М.: Государственное издательство иностранных и национальных словарей, 1957. С. 487.
- Суюнчев Х. И., Урусбиев И. Х. Русско-карачаево-балкарский словарь. Около 35 000 слов. М.: «Советская Энциклопедия», 1965. С. 744.
- "Тырныауз. Общие сведения". 2014-05-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-05-13.
- "Том4. Таблица 4. Национальный состав РСОА по муниципальным образованиям по переписи 2010 года". 2013-08-19 tarixində arxivləşdirilib.
- "Том 1. Таблица 2.2 Население КБР по возрастным группам и полу". 2018-10-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-09.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tirniauz kab cerk Tyrnyauz qarac balk Tyrnyauuz Rusiya Federasiyasi Kabarda Balkariyanin erazisinde yerlesen seher Seher dairesine yalniz bir yasayis menteqesi daxildir TirniauzTyrnyauz Tyrnyauuz43 24 sm e 42 55 s u Olke RusiyaTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1934Sahesi 61 8 km Merkezin hundurluyu 1 307 mSaat qursagi UTC 03 00EhalisiEhalisi 22 061 nef 2023 Resmi dili Kabardin cerkez dili Qaracay balkar dili rus diliReqemsal identifikatorlarTelefon kodu 7 86638Poct indeksi 361621 361624Digeradmtyrnyauz ruXeriteni goster gizle Tirniauz Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografiyaSeher respublikanin cenub qerb hissesinde Baksan cayinin her iki sahilinde Nalcik seherinden 90 km cenub qerbde ve Elbrus dagindan 40 km simal serqde yerlesir Tirniauz yolu Baksan cayi vadisi boyunca Baksan Elbrus magistrali ile Elbrus daginin eteyine gedir Seherin sahesi 61 80 km Asagidaki sayis menteqeleri ile hemserheddir simalda Bilim ve cenubda Yuxari Baksan TarixSeher 1934 cu ilde Tirniauz volfram molibden yataginin kesf edildiyi erazide Qirxojan kendi kimi qurulmusdur 1937 ci ilde Baksan deresinde ilk zavodlarin insasina baslanilmisdir Ele hemin il Qirxojan kendi Asagi Baksan adini alir ve fehle qesebesine cevrilir 1955 ci ilde Asagi Baksan qesebesi seher statusunu alir ve Tirniauz adlandirilir 1963 cu ilde Tirnauz respublika tabeliyinde olan bir seher statusu alir 1994 cu ilde Tirniauz regional tabeciliye verilir ve yeni teskil olunan Elbrus rayonunun inzibati merkezine cevrilir SSRI nin dagilmasi ve Tirniauz molibden zavodunun baglanmasi ile sakinlerin sayi suretle azalmaga basladi 1989 cu ilden 2002 ci iledek siyahiyaalmalar zamani seher ehalisinin ucde birini itirdiyini gosterir Seher ehalisinin suretle azalmasina 2000 ci ilde bas veren bir sira selhadiseleride boyuk tesir gostermisdir Hal hazirda seher ehalisi yavas yavas azalmaqda davam edir Seherin evvelki gucunu ozune qaytarmaqdan otru volfram molibden zavodunun berpasi planlasdirilir Soldatskaya stansiyasindan 95 km uzunlugunda demir yolu xettinin insasi plani vardir EhaliUrbanizasiya 2019 cu il 1 yanvar tarixine esasen Rusiyanin 1115 seheri arasinda ehalisinin sayina gore 658 ci yerdedir Ehalisinin sixligi 331 93 nef km Milli terkib 2010 cu il Umumrusiya siyahiya alinmasinin melumatlarina gore rayonun milli terkibi haqqinda asagidaki melumatlar verilmisdir Xalq Say nef Umumi ehaliye olan nisbeti balkarlar 10 941 52 1 ruslar 4 863 23 2 kabardinler 3 175 15 1 tatarlar 333 1 6 lezgiler 212 1 0 ukraynalilar 212 1 0 digerleri 1 264 6 0 umumi 21 000 100 0 Cins terkibi 2010 cu il Umumrusiya siyahiya alinmasina olan melumat Yas Umumi say umumi ehaliye olan nisbet 0 14 yas 3 785 18 0 15 59 yas 14 465 68 9 60 yasdan yuxari 2 750 13 1 umumi 21000 100 Kisiler 9 374 nef 44 6 Qadinlar 11 626 nef 55 4 Ehalinin orta yasi 36 1 yas Tehsil Xususi Usaq Reabilitasiya Merkezi Eneeva k 11 1 nomreli usaq bagcasi Eneeva k 12 4 nomreli usaq bagcasi Elbrus prospekti 24 6 nomreli usaq bagcasi Elbrus prospekti 80 10 nomreli usaq bagcasi Michurina k 1 5 nomreli gimnaziya Baksanskaya k 15 1 nomreli lisey Eneeva k 27 2 nomreli orta mekteb Mir k 11 3 nomreli orta mekteb Elbrus prospekti 23 6 nomreli orta mekteb Zavodskaya k 1SehiyyeRayon xestexanasi Rayon poliklinikasi Rayon stomatoloji klinikasiDinIslam Merkezi seher mescidi Pravoslavliq Muqeddes Qeorqe Pobedonos mebediMenbeTyrnyauz Fotoreportazh 2019 10 22 at the Wayback Machine Administraciya gorodskogo poseleniya Tyrnyauz 2014 10 18 at the Wayback Machine Sovet mestnogo samoupravleniya gorodskogo poseleniya Tyrnyauz 2019 10 22 at the Wayback Machine Sajt zhitelej Tyrnyauza i Elbrusskogo rajona Kod OKTMOIstinadlar Chislennost postoyannogo naseleniya Rossijskoj Federacii po municipalnym obrazovaniyam na 1 yanvarya 2023 goda s uchyotom itogov Vserossijskoj perepisi naseleniya 2020 g rus 2023 08 18 Istifade tarixi 2023 08 23 Kabardinsko russkij slovar 20 000 slov Pod red B M Kardanova M Gosudarstvennoe izdatelstvo inostrannyh i nacionalnyh slovarej 1957 S 487 Suyunchev H I Urusbiev I H Russko karachaevo balkarskij slovar Okolo 35 000 slov M Sovetskaya Enciklopediya 1965 S 744 Tyrnyauz Obshie svedeniya 2014 05 13 tarixinde Istifade tarixi 2014 05 13 Tom4 Tablica 4 Nacionalnyj sostav RSOA po municipalnym obrazovaniyam po perepisi 2010 goda 2013 08 19 tarixinde arxivlesdirilib Tom 1 Tablica 2 2 Naselenie KBR po vozrastnym gruppam i polu 2018 10 01 tarixinde Istifade tarixi 2019 05 09