Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Heyvanlar tarixi (yun. Τῶν περὶ τὰ ζῷα ἱστοριῶν, Ton peri ta zoia historion, "Heyvanlar haqqında sorğular"; lat. Historia Animalium, "Heyvanlar tarixi") — Afinada Platon Akademiyasında təhsil almış qədim yunan filosofu Aristotelin biologiyaya dair əsas mətnlərindən biri. Eradan əvvəl IV əsrdə yazılmışdır. Aristotel özü eradan əvvəl 322-ci ildə vəfat etmişdir.
Ümumi mənzərədə zoologiyanın pioneri hesab edilən əsərdə Aristotel nəyi (heyvanlar haqqında mövcud faktları) araşdırdığını izah etmiş, ardınca niyəni (bu xüsusiyyətlərin səbəblərini) müəyyən etmişdir. Beləliklə, kitabda fəlsəfəni təbii dünyanın bir hissəsinə tətbiq etməyə cəhd edilmişdir. Əsər boyu Aristotel həm fərdlər, həm də qruplar arasında fərqləri müəyyən etməyə çalışmışdır. Bütün üzvlərin eyni fərqləndirici xüsusiyyətlərə malik olduğu müşahidə edilirsə, bu, bir qrupdur. Məsələn, bütün quşların , qanadları və dimdiyi var. Quşlar və onların xüsusiyyətləri arasındakı bu əlaqə olaraq qəbul edilir.
"Heyvanlar tarixi" əsərində xüsusən də Lesbos adasının ətrafındakı dəniz biologiyası olmaqla çoxlu sayda dəqiq müşahidələr mövcuddur. Buraya rəng dəyişdirmə qabiliyyəti və sperma ötürmə qabiliyyətinə malik caynaqları olan oktapod, analarının bədənində böyüyən dələkimi köpəkbalığının balaları və ya dişisi getdikdən sonra yumurtaları qoruyan erkək çay naxakimisi daxildir. Bunlardan bəziləri XIX əsrdə yenidən kəşf edilənə qədər uzun müddət xəyali hesab olunurdu. Aristotel səhv etməkdə günahlandırılır, lakin bəziləri onun mətninin yanlış təfsirinə görədir, digərləri isə həqiqi müşahidəyə əsaslanmış ola bilər. Bununla belə, o, səyahətçilər və arıçılar kimi digər insanların dəlillərindən bir qədər tənqidsiz istifadə etmişdir.
"Heyvanlar tarixi" təxminən iki min il zoologiyaya güclü təsir göstərmişdir. Əsər XVI əsrdə Aristoteldən təsirlənən Konrad Gesner kimi zooloqlar mövzu ilə bağlı öz araşdırmalarını yazana qədər əsas bilik mənbəyi olmağa davam etmişdir.
İstinadlar
Xarici keçidlər
- English translation by . Oxford: Clarendon Press, 1910. Archive.org – or this
- English translation by Richard Cresswell. London: Henry G. Bohn, 1862.
- 1837 Greek text
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Heyvanlar tarixi yun Tῶn perὶ tὰ zῷa ἱstoriῶn Ton peri ta zoia historion Heyvanlar haqqinda sorgular lat Historia Animalium Heyvanlar tarixi Afinada Platon Akademiyasinda tehsil almis qedim yunan filosofu Aristotelin biologiyaya dair esas metnlerinden biri Eradan evvel IV esrde yazilmisdir Aristotel ozu eradan evvel 322 ci ilde vefat etmisdir Heyvanlar tarixinin Konstantinopol seherindeki elyazmasi XII esr Umumi menzerede zoologiyanin pioneri hesab edilen eserde Aristotel neyi heyvanlar haqqinda movcud faktlari arasdirdigini izah etmis ardinca niyeni bu xususiyyetlerin sebeblerini mueyyen etmisdir Belelikle kitabda felsefeni tebii dunyanin bir hissesine tetbiq etmeye cehd edilmisdir Eser boyu Aristotel hem ferdler hem de qruplar arasinda ferqleri mueyyen etmeye calismisdir Butun uzvlerin eyni ferqlendirici xususiyyetlere malik oldugu musahide edilirse bu bir qrupdur Meselen butun quslarin qanadlari ve dimdiyi var Quslar ve onlarin xususiyyetleri arasindaki bu elaqe olaraq qebul edilir Heyvanlar tarixi eserinde xususen de Lesbos adasinin etrafindaki deniz biologiyasi olmaqla coxlu sayda deqiq musahideler movcuddur Buraya reng deyisdirme qabiliyyeti ve sperma oturme qabiliyyetine malik caynaqlari olan oktapod analarinin bedeninde boyuyen delekimi kopekbaliginin balalari ve ya disisi getdikden sonra yumurtalari qoruyan erkek cay naxakimisi daxildir Bunlardan bezileri XIX esrde yeniden kesf edilene qeder uzun muddet xeyali hesab olunurdu Aristotel sehv etmekde gunahlandirilir lakin bezileri onun metninin yanlis tefsirine goredir digerleri ise heqiqi musahideye esaslanmis ola biler Bununla bele o seyahetciler ve aricilar kimi diger insanlarin delillerinden bir qeder tenqidsiz istifade etmisdir Heyvanlar tarixi texminen iki min il zoologiyaya guclu tesir gostermisdir Eser XVI esrde Aristotelden tesirlenen Konrad Gesner kimi zooloqlar movzu ile bagli oz arasdirmalarini yazana qeder esas bilik menbeyi olmaga davam etmisdir IstinadlarXarici kecidlerVikianbarda Heyvanlar tarixi ile elaqeli mediafayllar var Vikimenbede History of Animals Thompson ile elaqeli melumatlar var English translation by Oxford Clarendon Press 1910 Archive org or this English translation by Richard Cresswell London Henry G Bohn 1862 1837 Greek text