Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dağ əmələgəlməsi — dağların əmələ gəlməsinin əsasını təşkil edən geoloji proseslər başa düşülür. Bu proseslər Yer qabığının (tektonik plitələrin) irimiqyaslı hərəkətləri ilə bağlıdır. Qatlanma, qırılma, vulkanik fəaliyyət, maqmatik müdaxilə və metamorfizm dağların qurulmasının orojenik prosesinin hissələri ola bilər. Dağların əmələ gəlməsi mütləq onun üzərində olan geoloji strukturlarla əlaqəli deyil.
Dağların növləri
Dağların beş əsas növü var: vulkanik, qırışıq, yayla, fay-blok və günbəz.
Vulkanik dağlar
Tektonik plitələrin hərəkəti nəticəsində plitənin hüdudları boyunca püskürən və dağları əmələ gətirən vulkanlar yaranır.
Əksər vulkanlar Sakit Okeanı əhatə edən zolaqda (Sakit Okean Atəş Halqası) və İndoneziya Arxipelaqında Sakit okean zolağına uzanan Asiya boyunca Aralıq dənizində meydana gəlir. Vulkanik dağın ən mühüm növləri kompozit konuslar və ya stratovulkanlar (nümunə olaraq Vezuvi, Kilimancaro və Fuji dağı) və qalxan vulkanlarıdır (məsələn, Havaydakı Mauna Loa).
Qırışıq dağlar
Zərd-Kuh İranın mərkəzi Zaqros silsiləsində yerləşən qırışıq dağdır. Plitələr toqquşduqda və ya subduksiyaya məruz qaldıqda plitələr bükülməyə və bükülməyə meyllidir və dağlar əmələ gətirir. Əsas kontinental dağ silsilələrinin əksəriyyəti sürüşmə və bükülmə və ya orogenez ilə əlaqələndirilir. Buna misal olaraq Balkan dağları, Jura və Zaqros dağlarını göstərmək olar.
Blok dağlar
Beynəlxalq Kosmik Stansiyadan göründüyü kimi Sierra Nevada dağları bu dağlara aiddir. Qırılma bloku qaldırıldıqda və ya əyildikdə blok dağlarla nəticələnə bilər. Daha yüksək bloklara horstlar, novlara isə qrabens deyilir. Səthin bir-birindən ayrılması gərginlik qüvvələrinə səbəb olur.
Buna misal olaraq Sierra Nevada silsiləsi göstərilə bilər, burada delaminasiya nəticəsində 650 km uzunluğunda və 80 km enində blok yaradılıb və bu blok qərbə doğru əyilmiş, şərqə doğru uzanan sürüşmələr yüksələrək ABŞ-da ən yüksək dağ cəbhəsini yaradıb.
Digər nümunələr isə Bolqarıstanda, Cənub-Şərqi Avropada Rila-Rodop dağ massivi, o cümlədən Belasitsa (xətti horst), Rila dağı (tağlı günbəz formalı horst) və Pirin dağı - kompleks arasında yerləşən kütləvi antiklinal təşkil edən horstdur. Struma və Mestanın qraben vadiləridir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Steven M. Stanley. Mountain building // Earth system history (2nd). Macmillan. 2004. səh. 207. ISBN .
- Robert J. Twiss; Eldridge M. Moores. Plate tectonic models of orogenic core zones // Structural Geology (2nd). Macmillan. 1992. səh. 493. ISBN .
- ; Pain, Colin. The Origin of Mountains. Routledge. 2000. səh. 1. ISBN .
- John Gerrard. Types of volcano // Mountain environments: an examination of the physical geography of mountains. MIT Press. 1990. səh. 194. ISBN .
- Robert Wayne Decker; Barbara Decker. Chapter 8: Hot spots // Volcanoes (4th). Macmillan. 2005. səh. 113 ff. ISBN .
- Michael P Searle. Diagnostic features and processes in the construction and evolution of Oman-, Zagros-, Himalayan-, Karakoram-, and Tibetan type orogenic belts // Robert D Hatcher Jr.; MP Carlson; JH McBride & JR Martinez Catalán (redaktorlar ). 4-D framework of continental crust. Geological Society of America. 2007. səh. 41 ff. ISBN .
- Chris C. Park. Figure 6.11 // The environment: principles and applications (2nd). Routledge. 2001. səh. 160. ISBN .
- John Gerrard. Reference cited. 1990-04-12. səh. 9. ISBN .
- Мичев (Michev), Николай (Nikolay); Михайлов (Mihaylov), Цветко (Tsvetko); Вапцаров (Vaptsarov), Иван (Ivan); Кираджиев (Kiradzhiev), Светлин (Svetlin). Географски речник на България [Geographic Dictionary of Bulgaria] (bolqar). Sofia: Наука и култура (Nauka i kultura). 1980. səh. 368.
Xarici keçidlər
Dağ əmələgəlmə
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dag emelegelmesi daglarin emele gelmesinin esasini teskil eden geoloji prosesler basa dusulur Bu prosesler Yer qabiginin tektonik plitelerin irimiqyasli hereketleri ile baglidir Qatlanma qirilma vulkanik fealiyyet maqmatik mudaxile ve metamorfizm daglarin qurulmasinin orojenik prosesinin hisseleri ola biler Daglarin emele gelmesi mutleq onun uzerinde olan geoloji strukturlarla elaqeli deyil Dag emelegelmeDaglarin novleriDaglarin bes esas novu var vulkanik qirisiq yayla fay blok ve gunbez Vulkanik dagVulkanik daglar Tektonik plitelerin hereketi neticesinde plitenin hududlari boyunca puskuren ve daglari emele getiren vulkanlar yaranir Ekser vulkanlar Sakit Okeani ehate eden zolaqda Sakit Okean Ates Halqasi ve Indoneziya Arxipelaqinda Sakit okean zolagina uzanan Asiya boyunca Araliq denizinde meydana gelir Vulkanik dagin en muhum novleri kompozit konuslar ve ya stratovulkanlar numune olaraq Vezuvi Kilimancaro ve Fuji dagi ve qalxan vulkanlaridir meselen Havaydaki Mauna Loa Sofia dagiQirisiq daglar Zerd Kuh Iranin merkezi Zaqros silsilesinde yerlesen qirisiq dagdir Pliteler toqqusduqda ve ya subduksiyaya meruz qaldiqda pliteler bukulmeye ve bukulmeye meyllidir ve daglar emele getirir Esas kontinental dag silsilelerinin ekseriyyeti surusme ve bukulme ve ya orogenez ile elaqelendirilir Buna misal olaraq Balkan daglari Jura ve Zaqros daglarini gostermek olar Zard Kuh dagiBlok daglar Beynelxalq Kosmik Stansiyadan gorunduyu kimi Sierra Nevada daglari bu daglara aiddir Qirilma bloku qaldirildiqda ve ya eyildikde blok daglarla neticelene biler Daha yuksek bloklara horstlar novlara ise qrabens deyilir Sethin bir birinden ayrilmasi gerginlik quvvelerine sebeb olur Buna misal olaraq Sierra Nevada silsilesi gosterile biler burada delaminasiya neticesinde 650 km uzunlugunda ve 80 km eninde blok yaradilib ve bu blok qerbe dogru eyilmis serqe dogru uzanan surusmeler yukselerek ABS da en yuksek dag cebhesini yaradib Diger numuneler ise Bolqaristanda Cenub Serqi Avropada Rila Rodop dag massivi o cumleden Belasitsa xetti horst Rila dagi tagli gunbez formali horst ve Pirin dagi kompleks arasinda yerlesen kutlevi antiklinal teskil eden horstdur Struma ve Mestanin qraben vadileridir Hemcinin baxDag VulkanIstinadlarSteven M Stanley Mountain building Earth system history 2nd Macmillan 2004 seh 207 ISBN 978 0 7167 3907 4 Robert J Twiss Eldridge M Moores Plate tectonic models of orogenic core zones Structural Geology 2nd Macmillan 1992 seh 493 ISBN 978 0 7167 2252 6 Pain Colin The Origin of Mountains Routledge 2000 seh 1 ISBN 978 0 415 19890 5 John Gerrard Types of volcano Mountain environments an examination of the physical geography of mountains MIT Press 1990 seh 194 ISBN 978 0 262 07128 4 Robert Wayne Decker Barbara Decker Chapter 8 Hot spots Volcanoes 4th Macmillan 2005 seh 113 ff ISBN 978 0 7167 8929 1 Michael P Searle Diagnostic features and processes in the construction and evolution of Oman Zagros Himalayan Karakoram and Tibetan type orogenic belts Robert D Hatcher Jr MP Carlson JH McBride amp JR Martinez Catalan redaktorlar 4 D framework of continental crust Geological Society of America 2007 seh 41 ff ISBN 978 0 8137 1200 0 Chris C Park Figure 6 11 The environment principles and applications 2nd Routledge 2001 seh 160 ISBN 9780415217705 John Gerrard Reference cited 1990 04 12 seh 9 ISBN 978 0 262 07128 4 Michev Michev Nikolaj Nikolay Mihajlov Mihaylov Cvetko Tsvetko Vapcarov Vaptsarov Ivan Ivan Kiradzhiev Kiradzhiev Svetlin Svetlin Geografski rechnik na Blgariya Geographic Dictionary of Bulgaria bolqar Sofia Nauka i kultura Nauka i kultura 1980 seh 368 Xarici kecidlerDag emelegelme