fbpx
Wikipedia

Ensiklopediya

Avqust 03, 2021

Ensiklopediya (yun. enkýklios — "çevrə formalı"; paideí — "dərs", "bilik") — sorğu kitabı olub insan biliyinin bütün sahələrini ardıcıl şəkildə və ətraflı əhatə edir.

D'Alembert və Diderotun 1772-ci ildə tərtib etdikləri "Encyclopédie" kitabın üz vərəqi

Ensiklopediya – [yun. enkuklapaideia – biliklər dairəsi]

  1. Biliyin bütün və yaxud müəyyən ayrı-ayrı sahələrinə dair (aid) lüğət şəklində sistemə salınmış məlumatlar toplusu (məlumat kitabı), qamus. Məsələn, Azərbaycan milli ensiklopediyası, Tibb ensiklopediyası;
  2. Bütün elm və əməli fəaliyyət sahələrinə dair sistemli və yığcam məlumat verən elmi nəşr. Ensiklopediyalarda materiallar əlifba sırası ilə, tək-tək hallarda mövzuya görə düzülür. Məzmununa görə universal, universal-milli ensiklopediyalar və sahə ensiklopediyaları olur;
  3. Lüğət formasında elmi sorğu vəsaiti;
  4. Məcazi mənada həyatı geniş və hərtərəfli əks etdirən bədii əsər haqqında. Məsələn, canlı ensiklopediya – hər şeydən məlumat verə bilən, hər şey haqqında müraciət edilə bilən adam haqqında.

Ensiklopedik

  1. Ensiklopediyaya məxsus;
  2. Məcazi mənada hərtərəfli məlumata malik, hər şeydən məlumat verə bilən (adam);
  3. Elmin bir çox sahələrini əhatə edən; hər şeyi qavrayan, çoxcəhətli. Məsələn, ensiklopedik məlumat, ensiklopedik bilik;
  4. Ensiklopediya mahiyyətində olan. Məsələn, ensiklopedik lüğət.

Universal ensiklopediyalar insaniyyət üçün ümumi biliyi təsvir edir, xüsusi ensiklopediyalar isə yalnız müəyyən bir sahə üzrə məhdud ancaq dərinləməsinə məlumat verir.

Ensiklopediya problemləri Esiklopedika fənnində elmi tədqiq olunur.

Tarixi

Ensiklopediyanın yaranması qədimə, antik Yunan vaxtlarına gedib çıxır. İlk dəfə olaraq sistematik ensiklopediya yunan filosofu, Platonun qohumu Speusippos tərəfindən yaradılmışdır. E.ə. 370-ci ildə heyvanat və bitki aləmi üzrə də ensiklopediya — Homoia yaradılır.

Başqa filosoflardan, məsələn Aristotel öz dövründə mövcud olan bilikləri toplu şəklinə salmışlar, ancaq onlar hər hansı ensiklopediya yarada bilməmişlər.

Roma dövründə dövlət adamı Marcus Pocius Catoe.ə. 150-ci ildə die Libri ad Marcum filium (Marcusun oğlanlarına kitablar) adlı toplunu tərtib edir. Bu kitablar kənd təsərrüfatı, tibb, retorika, döyüş texnikası kimi sahələrin pedaqoqika baxımından bir ensiklopediyada cəmlənməsi idi.

Növbəti ensiklopedik kitab Marcus Terentius Varro tərəfindən yazılmış Disciplinarum libri IX idi. O məlum kitabları tibb və arxitektura ilə tamamlayır. Onun 41 kitabından yalnız fraqmentlər bizə gəlib çatmışdır.

Ən qədim, tam bizə qədər gəlib çatmış, latın dilidə olan sistematik ensiklopediya Roma tarixçisi Plinius tərəfəindən tərtib olunmuşdur. Onun təbiətin tarixi adlı kitabı 37 cilddə, 2493 fəsildən ibarət idi. Burada kosmologiya, coğrafiya, etnologiya, antropologiya, psixologiya, zoologiya, botanika, mineralogiya və metallurgiya haqqında məlumat verilmişdir.

Mənbələrin verdiyi məlumatlara əsasən bu kitabın tərtib olunmasında 500 müəllif iştrak etmişdir. 1469-ci ildə bu ensikloipediya Venesiyada yenidən nəşr olunur. 1543-cü ildə onun 11 cildi alman dilinə tərcümə olunur və Strasburqda buraxılır.

Orta əsrlərdə tərtib olunan əsərlər daha yaxşı tərkibə malik idilər. Onlar latın dilində yazılmışdılar. Milli ensiklopediyalar sonralar, orta əsrin sonunda və yeni tarixin əvvəlində meydana gəlir. Bizantiya dövründə yazılmış yeganə kitab olan Suda da yunan dilində idi. Suda kitabında coğrafiya və tarixçi antik müəlliflər haqqında 32000 məqalə cəmlənməşdir.

Yeni dövrün başlanğıcında ensiklopediya yaradılması üzrə pioner fransız filosofu Fransiz Bakon sayılır. O 1620-ci ildə öz "Preparative toward a Natural and Experimental History" kitabında 130 adda müxtəlif elmləri safalayır. Bu təsnifatlandırma ondan sonrakı alimlər üçün əsas götürülürdü. Ondan sonra yaşamış Diderot öz ensiklopediyasında Bakona istinad edir.

1704-cü ildə riyaziyyatçı Con Harris Londonda texnika haqqında ensiklopediyanı (Lexicon technicum) çap etdirir. Bu texnika sahəsində ilk əlifba sırası ilə düzülmüş, ingilis dilində yazılmış ümumi ensiklopediya idi.

1751-ci ildə fransız Denis Diderot və d'Alembert tərəfindən fransız dilində tərtib olunmuş ensiklopediya Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences,(Ağıllı şəkildə düzülmüş lüğət)işıq üzü görür.

1769 və 1771-ci illərdə Uilyam Smayl tərəfindən Encyclopædia Britannica üç cildə çap olunur.

Azərbaycan dilində ilk ensiklopediya 1976–1987-cı illərdə nəşr edilmiş 10 cildlik Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasıdır. Kiril əlifbası ilə çap olunan bu ensiklopediya hazırda Azərbaycan dilində ensiklopedik informasiya bazalarından ən mükəmməlidir.

Quruluşuna görә

Quruluşuna görә әlifba üzrә vә sistemli Ensiklopediyalar, hәcminә görә isә böyük (bir neçә on cildlik), kiçik (10–12 cildlik), qısa (4–6 cildlik) vә adәtәn ensiklopedik lüğәt adlanan 1–3 cildlik Ensiklopediyalar olur. Ensiklopediyalar uyğun tematik plan (mәqalәlәrin ümumi hәcminin müxtәlif fәnlәr vә mәqalә tipi üzrә bölgüsü) vә sözlük (mәqalә hәsr olunmuş terminlәrin tam siyahısı) әsasında yaradılır. Ensiklopediyada mәqalәlәr icmal, mәlumat, şәrh (yalnız definisiyadan vә әgәr digәr dildәn alınma sözdürsә, etimologiyadan ibarәt) vә isnad (digәr terminә ünvanlama) formalarında verilir. Əsasәn, hәcmcә bir- birindәn fәrqlәnәn ilk iki mәqalә növü Ensiklopediya üçün sәciyyәvidir; onlar mәsәlәnin mәğzi barәdә mühüm mәlumatı (elmi nәzәriyyәnin vә ya tarixi hadisәnin izahı, coğrafi, bioqrafik, statistik mәlumatlar vә s.) әhatә edir. Mәqalәnin mәtnindә, mәqalәnin sonunda, cildlәrin axırında vә yaxud xüsusi "biblioqrafik" cilddә verilәn әdәbiyyat siyahısı mövzu ilә bağlı daha dolğun vә әtraflı mәlumat әldә etmәyә imkan yaradır. Ensiklopediyada illüstrativ materiallar mühüm yer tutur. Çoxcildlik Ensiklopediyaların, adәtәn, әlavә göstәricilәri olur. "Ensiklopediya" termininin mәnası tarix boyu dәyişilmişdir: antik cәmiyyәtdә 7 müstәqil sәnәt növü (qrammatika, ritorika, dialektika vә ya mәntiq, hәndәsә, hesab, musiqi vә astronomiya), 16 әsrdә Qәrbi Avropada "müxtәlif mәzmunlu külliyyat", sonralar 18-ci әsrәdәk biliklәrin tәsnifatı anlamında işlәdilmiş vә tәdricәn müasir mәnasını almışdır. "Ensiklopediya" sözü ilk dәfә 1620-ci ildә ensiklopedik әsәrin (Alsted J.H., "Cursus philosophiae encyclopaedia", Herborn) başlığında verilmişdir. Ensiklopediya sәciyyәli әsәrlәr hәlә e.ә. 12,10-cu әsrlәrdә Çindә, e.ә. 2-ci minilliyin 2-ci rübündә Qәdim Misirdә meydana gәlmişdir. Qәdim Yunanıstanda Demokritin vә Aristotelin әsәrlәri әhatәliliyinә görә Ensiklopediya xarakterli olmuşdur. Qәdim Romada ilk Ensiklopediyalardan biri Mark Terensi Varronun 9 kitabdan ibarәt "Elmlәr" әsәri idi. Ərәb dilindә ilk Ensiklopediya Farabinin (870–950) "Biliklәr siyahısı" әsәri hesab edilir. İran alimi Zәkәriyyә Razinin (825–925 vә ya 934) "Tibb külliyyatı" vә 10 cildlik "Tibb kitabı" ensiklopedik xarakterlidir. İbn Sinanın (980–1037) dәri (qәdim fars-tacik) dilindә yazdığı "Danişnamә" tәzkirәsi, tәkcә Şәrqdә deyil, Avropada da böyük şöhrәt qazanmış "Şәfa kitabı" geniş әhatәli ensiklopedik әsәrlәrdir. Türk alimi Daşköprüzadәnin (16 әsr) müxtәlif elm sahәlәri haqqında ensiklopedik mәlumat verәn "Sәadәt açarı" әsәri orta әsrlәrin (Şәrqdә hәtta 19-cu әsr dә daxil olmaqla) sistemli ensiklopediyaları tipinә yaxındır. 19,20-ci әsrlәrdә Şәrqdә geniş yayılmış ensiklopedi- yalardan Şәmsәddin Saminin (1850–1904) 6 cildlik "Qamusi-alәmi"ni vә M.Ə. Dehxudanın (1879–1956) 50 cildlik "Lügәtnamә"sini göstәrmәk olar. Avropada 17-ci әsrin sonu 18-ci әsrdә P. Beylin "Tarixi vә tәnqidi lüğәt"i mәşhur idi. 18-ci әsr fransız maarifçi fәlsәfәsinin görkәmli abidәsi olan "Ensiklopediya, yaxud Elm, incәsәnәt vә peşәlәrә dair izahlı lüğәt"in sonrakı ensiklopedik nәşrlәrә böyük tәsiri olmuşdur. 18,20-ci әsrlәrdә "Britaniya ensiklopediyası" ("Britannica") vә s. nәşr edilmişdir. Rusiyada nәşr olunan Ensiklopediyalar arasında әn mükәmmәli F.A.Brokhauz vә İ.A.Yefronun 82 әsas vә 4 әlavә cilddәn ibarәt "Ensiklopedik lüğәt"i (1890–1907) idi. A. vә İ. Qranat qardaşlarının "Ensiklopedik lüğәt"i dә o dövrdә geniş yayılmışdı. 20-ci әsrin әvvәllәrindә universal Ensiklopediyalarla yanaşı, sahә Ensiklopediyaları (texniki, k.t., hәrbi vә s.) vә soraqçalar buraxılmış, әsrin ortalarında isә universal Ensiklopediyaların inkişaf meyillәri müәyyәnlәşmişdir. Elm vә texnikanın yeni sahәlәrinә böyük diqqәt yetirilir, yeni nәşrlәrlә yanaşı, materialların müxtәlif üsullarla yenilәnmәsi hәyata keçirilirdi (Ensiklopediyanın davamı olaraq "Ensiklopedik jurnal"ların, hәmçinin il әrzindә Ensiklopediyanın әsas nәşrini yeni mәlumatlarla tamamlayan "Salnamә"lәrin buraxılması vә s.). Ensiklopediyanın әldә edilmәsi asanlaşır, onlar kiçik formatlı, nazik kağızda, asan oxunan xüsusi şriftlәrlә çap olunmuş kitablarla әvәzlәnirdi. Azәrbaycanda Ensiklopediya işinә 20-ci әsrin ortalarından tәkan verilmiş, 10 cilddәn ibarәt "Azәrbaycan Sovet Ensiklopediyası" (1976–87) nәşr olunmuşdur. Çoxcildlik "Azәrbaycan Milli Ensiklopediyası"nın 2007-ci ildә "Azәrbaycan" xüsusi cildi, 2009–2016-cı illәrdә isә 1–7-ci cildlәri nәşr edilmişdir.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  • R.Əliquliyev, S.Şükürlü, S.Kazımova. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər. Baki, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.

Avqust 03, 2021
ensiklopediya, enkýklios, çevrə, formalı, paideí, dərs, bilik, sorğu, kitabı, olub, insan, biliyinin, bütün, sahələrini, ardıcıl, şəkildə, ətraflı, əhatə, edir, alembert, diderotun, 1772, ildə, tərtib, etdikləri, encyclopédie, kitabın, vərəqi, enkuklapaideia, . Ensiklopediya yun enkyklios cevre formali paidei ders bilik sorgu kitabi olub insan biliyinin butun sahelerini ardicil sekilde ve etrafli ehate edir D Alembert ve Diderotun 1772 ci ilde tertib etdikleri Encyclopedie kitabin uz vereqi Ensiklopediya yun enkuklapaideia bilikler dairesi Biliyin butun ve yaxud mueyyen ayri ayri sahelerine dair aid luget seklinde sisteme salinmis melumatlar toplusu melumat kitabi qamus Meselen Azerbaycan milli ensiklopediyasi Tibb ensiklopediyasi Butun elm ve emeli fealiyyet sahelerine dair sistemli ve yigcam melumat veren elmi nesr Ensiklopediyalarda materiallar elifba sirasi ile tek tek hallarda movzuya gore duzulur Mezmununa gore universal universal milli ensiklopediyalar ve sahe ensiklopediyalari olur Luget formasinda elmi sorgu vesaiti Mecazi menada heyati genis ve herterefli eks etdiren bedii eser haqqinda Meselen canli ensiklopediya her seyden melumat vere bilen her sey haqqinda muraciet edile bilen adam haqqinda Ensiklopedik Ensiklopediyaya mexsus Mecazi menada herterefli melumata malik her seyden melumat vere bilen adam Elmin bir cox sahelerini ehate eden her seyi qavrayan coxcehetli Meselen ensiklopedik melumat ensiklopedik bilik Ensiklopediya mahiyyetinde olan Meselen ensiklopedik luget Universal ensiklopediyalar insaniyyet ucun umumi biliyi tesvir edir xususi ensiklopediyalar ise yalniz mueyyen bir sahe uzre mehdud ancaq derinlemesine melumat verir Ensiklopediya problemleri Esiklopedika fenninde elmi tedqiq olunur Mundericat 1 Tarixi 2 Qurulusuna gorә 3 Hemcinin bax 4 Xarici kecidlerTarixi RedakteEnsiklopediyanin yaranmasi qedime antik Yunan vaxtlarina gedib cixir Ilk defe olaraq sistematik ensiklopediya yunan filosofu Platonun qohumu Speusippos terefinden yaradilmisdir E e 370 ci ilde heyvanat ve bitki alemi uzre de ensiklopediya Homoia yaradilir Basqa filosoflardan meselen Aristotel oz dovrunde movcud olan bilikleri toplu sekline salmislar ancaq onlar her hansi ensiklopediya yarada bilmemisler Roma dovrunde dovlet adami Marcus Pocius Catoe e 150 ci ilde die Libri ad Marcum filium Marcusun oglanlarina kitablar adli toplunu tertib edir Bu kitablar kend teserrufati tibb retorika doyus texnikasi kimi sahelerin pedaqoqika baximindan bir ensiklopediyada cemlenmesi idi Novbeti ensiklopedik kitab Marcus Terentius Varro terefinden yazilmis Disciplinarum libri IX idi O melum kitablari tibb ve arxitektura ile tamamlayir Onun 41 kitabindan yalniz fraqmentler bize gelib catmisdir En qedim tam bize qeder gelib catmis latin dilide olan sistematik ensiklopediya Roma tarixcisi Plinius terefeinden tertib olunmusdur Onun tebietin tarixi adli kitabi 37 cildde 2493 fesilden ibaret idi Burada kosmologiya cografiya etnologiya antropologiya psixologiya zoologiya botanika mineralogiya ve metallurgiya haqqinda melumat verilmisdir Menbelerin verdiyi melumatlara esasen bu kitabin tertib olunmasinda 500 muellif istrak etmisdir 1469 ci ilde bu ensikloipediya Venesiyada yeniden nesr olunur 1543 cu ilde onun 11 cildi alman diline tercume olunur ve Strasburqda buraxilir Orta esrlerde tertib olunan eserler daha yaxsi terkibe malik idiler Onlar latin dilinde yazilmisdilar Milli ensiklopediyalar sonralar orta esrin sonunda ve yeni tarixin evvelinde meydana gelir Bizantiya dovrunde yazilmis yegane kitab olan Suda da yunan dilinde idi Suda kitabinda cografiya ve tarixci antik muellifler haqqinda 32000 meqale cemlenmesdir Yeni dovrun baslangicinda ensiklopediya yaradilmasi uzre pioner fransiz filosofu Fransiz Bakon sayilir O 1620 ci ilde oz Preparative toward a Natural and Experimental History kitabinda 130 adda muxtelif elmleri safalayir Bu tesnifatlandirma ondan sonraki alimler ucun esas goturulurdu Ondan sonra yasamis Diderot oz ensiklopediyasinda Bakona istinad edir 1704 cu ilde riyaziyyatci Con Harris Londonda texnika haqqinda ensiklopediyani Lexicon technicum cap etdirir Bu texnika sahesinde ilk elifba sirasi ile duzulmus ingilis dilinde yazilmis umumi ensiklopediya idi 1751 ci ilde fransiz Denis Diderot ve d Alembert terefinden fransiz dilinde tertib olunmus ensiklopediya Encyclopedie ou Dictionnaire raisonne des sciences Agilli sekilde duzulmus luget isiq uzu gorur 1769 ve 1771 ci illerde Uilyam Smayl terefinden Encyclopaedia Britannica uc cilde cap olunur Azerbaycan dilinde ilk ensiklopediya 1976 1987 ci illerde nesr edilmis 10 cildlik Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasidir Kiril elifbasi ile cap olunan bu ensiklopediya hazirda Azerbaycan dilinde ensiklopedik informasiya bazalarindan en mukemmelidir Qurulusuna gorә RedakteQurulusuna gorә әlifba uzrә vә sistemli Ensiklopediyalar hәcminә gorә isә boyuk bir necә on cildlik kicik 10 12 cildlik qisa 4 6 cildlik vә adәtәn ensiklopedik lugәt adlanan 1 3 cildlik Ensiklopediyalar olur Ensiklopediyalar uygun tematik plan mәqalәlәrin umumi hәcminin muxtәlif fәnlәr vә mәqalә tipi uzrә bolgusu vә sozluk mәqalә hәsr olunmus terminlәrin tam siyahisi әsasinda yaradilir Ensiklopediyada mәqalәlәr icmal mәlumat sәrh yalniz definisiyadan vә әgәr digәr dildәn alinma sozdursә etimologiyadan ibarәt vә isnad digәr terminә unvanlama formalarinda verilir Esasәn hәcmcә bir birindәn fәrqlәnәn ilk iki mәqalә novu Ensiklopediya ucun sәciyyәvidir onlar mәsәlәnin mәgzi barәdә muhum mәlumati elmi nәzәriyyәnin vә ya tarixi hadisәnin izahi cografi bioqrafik statistik mәlumatlar vә s әhatә edir Mәqalәnin mәtnindә mәqalәnin sonunda cildlәrin axirinda vә yaxud xususi biblioqrafik cilddә verilәn әdәbiyyat siyahisi movzu ilә bagli daha dolgun vә әtrafli mәlumat әldә etmәyә imkan yaradir Ensiklopediyada illustrativ materiallar muhum yer tutur Coxcildlik Ensiklopediyalarin adәtәn әlavә gostәricilәri olur Ensiklopediya termininin mәnasi tarix boyu dәyisilmisdir antik cәmiyyәtdә 7 mustәqil sәnәt novu qrammatika ritorika dialektika vә ya mәntiq hәndәsә hesab musiqi vә astronomiya 16 әsrdә Qәrbi Avropada muxtәlif mәzmunlu kulliyyat sonralar 18 ci әsrәdәk biliklәrin tәsnifati anlaminda islәdilmis vә tәdricәn muasir mәnasini almisdir Ensiklopediya sozu ilk dәfә 1620 ci ildә ensiklopedik әsәrin Alsted J H Cursus philosophiae encyclopaedia Herborn basliginda verilmisdir Ensiklopediya sәciyyәli әsәrlәr hәlә e ә 12 10 cu әsrlәrdә Cindә e ә 2 ci minilliyin 2 ci rubundә Qәdim Misirdә meydana gәlmisdir Qәdim Yunanistanda Demokritin vә Aristotelin әsәrlәri әhatәliliyinә gorә Ensiklopediya xarakterli olmusdur Qәdim Romada ilk Ensiklopediyalardan biri Mark Terensi Varronun 9 kitabdan ibarәt Elmlәr әsәri idi Erәb dilindә ilk Ensiklopediya Farabinin 870 950 Biliklәr siyahisi әsәri hesab edilir Iran alimi Zәkәriyyә Razinin 825 925 vә ya 934 Tibb kulliyyati vә 10 cildlik Tibb kitabi ensiklopedik xarakterlidir Ibn Sinanin 980 1037 dәri qәdim fars tacik dilindә yazdigi Danisnamә tәzkirәsi tәkcә Sәrqdә deyil Avropada da boyuk sohrәt qazanmis Sәfa kitabi genis әhatәli ensiklopedik әsәrlәrdir Turk alimi Daskopruzadәnin 16 әsr muxtәlif elm sahәlәri haqqinda ensiklopedik mәlumat verәn Sәadәt acari әsәri orta әsrlәrin Sәrqdә hәtta 19 cu әsr dә daxil olmaqla sistemli ensiklopediyalari tipinә yaxindir 19 20 ci әsrlәrdә Sәrqdә genis yayilmis ensiklopedi yalardan Sәmsәddin Saminin 1850 1904 6 cildlik Qamusi alәmi ni vә M E Dehxudanin 1879 1956 50 cildlik Lugәtnamә sini gostәrmәk olar Avropada 17 ci әsrin sonu 18 ci әsrdә P Beylin Tarixi vә tәnqidi lugәt i mәshur idi 18 ci әsr fransiz maarifci fәlsәfәsinin gorkәmli abidәsi olan Ensiklopediya yaxud Elm incәsәnәt vә pesәlәrә dair izahli lugәt in sonraki ensiklopedik nәsrlәrә boyuk tәsiri olmusdur 18 20 ci әsrlәrdә Britaniya ensiklopediyasi Britannica vә s nәsr edilmisdir Rusiyada nәsr olunan Ensiklopediyalar arasinda әn mukәmmәli F A Brokhauz vә I A Yefronun 82 әsas vә 4 әlavә cilddәn ibarәt Ensiklopedik lugәt i 1890 1907 idi A vә I Qranat qardaslarinin Ensiklopedik lugәt i dә o dovrdә genis yayilmisdi 20 ci әsrin әvvәllәrindә universal Ensiklopediyalarla yanasi sahә Ensiklopediyalari texniki k t hәrbi vә s vә soraqcalar buraxilmis әsrin ortalarinda isә universal Ensiklopediyalarin inkisaf meyillәri muәyyәnlәsmisdir Elm vә texnikanin yeni sahәlәrinә boyuk diqqәt yetirilir yeni nәsrlәrlә yanasi materiallarin muxtәlif usullarla yenilәnmәsi hәyata kecirilirdi Ensiklopediyanin davami olaraq Ensiklopedik jurnal larin hәmcinin il әrzindә Ensiklopediyanin әsas nәsrini yeni mәlumatlarla tamamlayan Salnamә lәrin buraxilmasi vә s Ensiklopediyanin әldә edilmәsi asanlasir onlar kicik formatli nazik kagizda asan oxunan xususi sriftlәrlә cap olunmus kitablarla әvәzlәnirdi Azәrbaycanda Ensiklopediya isinә 20 ci әsrin ortalarindan tәkan verilmis 10 cilddәn ibarәt Azәrbaycan Sovet Ensiklopediyasi 1976 87 nәsr olunmusdur Coxcildlik Azәrbaycan Milli Ensiklopediyasi nin 2007 ci ildә Azәrbaycan xususi cildi 2009 2016 ci illәrdә isә 1 7 ci cildlәri nәsr edilmisdir Hemcinin bax RedakteAzerbaycan ensiklopediyalari Boyuk Sovet Ensiklopediyasi Britannika Ensiklopediyasi Cin Ensiklopediyasi Iranika Ensiklopediyasi Ereb Ensiklopediyasi Cudaika Ensiklopediyasi Yehudi Ensiklopediyasi Efiopika Hebes Ensiklopediyasi Islam Dunyasi Ensiklopediyasi Universal Ensiklopediya Riyaziyyat Ensiklopediyasi Luget Onlayn EnsiklopediyalarXarici kecidler RedakteIlk milli video ensiklopediya Arxivlesdirilib 2014 02 22 at the Wayback MachineR Eliquliyev S Sukurlu S Kazimova Elmi fealiyyetde istifade olunan esas terminler Baki Informasiya Texnologiyalari 2009 201 s Menbe https az wikipedia org w index php title Ensiklopediya amp oldid 6023186, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.