fbpx
Wikipedia

Zigbee

Zigbee — ev avtomatlaşdırılması, tibbi cihaz məlumatlarının toplanması və digər güclü aşağı güclü kiçik, aşağı güclü rəqəmsal radiostansiyaları olan şəxsi şəbəkə şəbəkələri yaratmaq üçün istifadə olunan yüksək səviyyəli kommunikasiya protokolları üçün bir IEEE 802.15.4 əsaslı spesifikasiyadır. simsiz əlaqəyə ehtiyacı olan kiçik miqyaslı layihələr üçün nəzərdə tutulmuş bant genişliyi tələbləri. Beləliklə, Zigbee aşağı güclü, aşağı məlumat dərəcəsi və yaxınlıq (yəni fərdi sahə) simsiz ad hoc şəbəkəsidir.

Zigbee spesifikasiyasının müəyyən etdiyi texnologiya Bluetooth kimi digər simsiz şəxsi şəbəkə şəbəkələrinə (WPANs) və ya Wi-Fi kimi daha ümumi simsiz şəbəkələrə nisbətən daha sadə və daha ucuzdur. Proqramlarda simsiz yüngül keçidlər, ev enerji monitorları, trafik idarəetmə sistemləri və digər istehlakçı və sənaye avadanlıqları daxildir.

Az güc istehlakı enerji çıxışına və ətraf mühitin xüsusiyyətlərinə görə 10–100 metr məsafəyə uzaqlıq ötürmə məsafəsini məhdudlaşdırır. Zigbee cihazları uzaq məsafələrə çatmaq üçün ara qurğular şəbəkəsi vasitəsilə məlumat keçərək uzun məsafələr üzərində məlumat ötürə bilər. Zigbee, uzun müddətli batareyanın ömrünü və təhlükəsiz şəbəkəni (Zigbee şəbəkələri 128 bit simmetrik şifrələmə düymələri ilə təmin edilir) tələb edən aşağı veri dərəcəsi tətbiqlərində istifadə olunur. Zigbee bir sensordan aralıq məlumat ötürülməsi üçün ən uyğun 250 kbit / və ya giriş cihazı.

Zigbee, 1998-ci ildə, 2003-cü ildə standartlaşdırılan və 2006-cı ildə yenidən hazırlanmışdı. Ad, kovandan qayıtdıqdan sonra bal arılarının dansçı rəqsinə aiddir.

İcmal

Zigbee, simsiz idarəetmə və monitorinq tətbiqlərində batareyalı cihazlar üçün hədəflənən ucuz, aşağı güclü, simsiz şəbəkə standartıdır. Zigbee, gecikməz əlaqə təmin edir. Zigbee çipsləri adətən radiolarla və mikrokontrolörlərlə inteqrasiya olunur. Zigbee, sənaye, elmi və tibbi (ISM) radio bandlarında fəaliyyət göstərir: 2.4 GHz, bütün dünyada; bəzi cihazlarda Çində 784 MHz, Avropada 868 MHz və ABŞ-da və Avstraliyada 915 MHz, hətta bu bölgələr və ölkələr hələ də evdə istifadə üçün ən çox kommersiya Zigbee cihazları üçün 2,4 GHz istifadə edirlər. Data dərəcələri 20 kbit / s-dən (868 MHz band) 250 kbit / s (2,4 GHz band) arasında dəyişir.

Zigbee, aşağı səviyyəli simsiz fərdi şəbəkə şəbəkələri (WPANs) üçün IEEE standartında 802.15.4-də müəyyən edilmiş fiziki qat və media çıxış nəzarətini qurur. Şartnamə dörd əlavə əsas komponentdən ibarətdir: şəbəkə qatı, tətbiq qatı, Zigbee Device Objects (ZDOs) və istehsalçı tərəfindən təyin edilmiş tətbiq obyektləri. ZDO'lar bir sıra vəzifələrdən, məsələn, cihaz rollarının izlənilməsini, şəbəkəyə qoşulma tələblərini idarə etməyi, cihazın kəşfini və təhlükəsizliyini təmin edir.

Zigbee şəbəkəsi təbəqəsi həm ulduz və ağac şəbəkələrini, həm də ümumi şəbəkə şəbəkələrini dəstəkləyir. Hər şəbəkənin bir əlaqələndirici qurğu olması lazımdır. Yulduz şəbəkələrində koordinator mərkəzi node olmalıdır. Hər iki ağac və kafes Zigbee marşrutlaşdırıcısının şəbəkə səviyyəsində ünsiyyəti uzatmağa imkan verir. Zigbee-nin digər xüsusiyyətləri təhlükəsiz kommunikasiyaların həyata keçirilməsi, kriptoqrafik açarların yaradılması və çatdırılmasını, şifrlərin şifrəsini və nəzarət cihazını qoruyan obyektlərdir. IEEE 802.15.4-də müəyyən edilmiş əsas təhlükəsizlik çərçivəsinə əsaslanır.

Tarixçə

1990-cı illərdə Zigbee-stil özünü təşkil edən ad-hoc rəqəmsal radio şəbəkələri hazırlanmışdı. IEEE 802.15.4–2003 Zigbee spesifikasiyası 14 dekabr 2004-cü ildə təsdiq edilmişdir. Zigbee Alliance, Zigbee 2004 Spesifikasyonu olaraq bilinən 13 iyun 2005-ci il tarixindəki Spesifikasyon 1.0 mövcudluğunu elan etdi.

Kütləvi kitabxana

2006-cı ilin sentyabr ayında Zigbee 2006 Spesifikasiyası açıqlandı, 2004-cü ildəki yığın qaçırıldı. 2006 spesifikasiyası 2004-cü ildəki yığma kitabxanada istifadə olunan Mesaj / Key Value cüt quruluşunu əvəz edir. Kitabxana, Smart Energy, Home Automation, Zigbee Light Link kimi adlarla qruplar kimi tanınan qruplar əsasında təşkil edilmiş standart bir əmrdir.

2017-ci ilin yanvarında Zigbee Alliance kütləni Dotdot adına dəyişdi və onu bir ifadə ilə təmsil etmək üçün yeni bir protokol olaraq elan etdi: Onlar həmçinin İnternet Protokolunu istifadə edərək digər şəbəkə növləri üzərində əlavə olaraq işləyəcəklərini elan etdilər və Mövzu kimi digər standartlara .

Zigbee PRO

Zigbee 2007 olaraq da bilinən Zigbee PRO, 2007-ci ildə sona çatdı. Zigbee PRO cihazı bir Zigbee şəbəkəsi və əksinə birləşə və fəaliyyət göstərə bilər. Zigbee PRO cihazlarının marşrutlaşdırma variantlarından fərqli olması səbəbiylə, Zigbee şəbəkəsindəki Zigbee end cihazlarını (ZEDs) yönləndirməməli və Zigbee cihazlarının bir Zigbee PRO şəbəkəsində ZED olması lazımdır. Yalnız 2.4 GHz bandı ilə deyil, həm də alt GHz bandı ilə fəaliyyət göstərir.

istifadə olunan hallar

263/5000

Zigbee protokolları aşağı enerji istehlakını tələb edən və aşağı məlumat dərəcələrinə qarşı dözümlü tətbiqlər üçün nəzərdə tutulmuşdur. Nəticədə yaranan şəbəkə çox az güc istifadə edəcək — fərdi cihazlar ən az iki il ərzində Zigbee sertifikatını keçmək üçün pil ömrü olmalıdır.

Tipik tətbiq sahələri:

  • Əsas avtomatlaşdırma Wireless sensor şəbəkələri Sənaye nəzarət sistemləri Daxili zondlama Tibbi məlumatların toplanması Duman və təhqiramiz xəbərdarlıq Bina avtomatlaşdırılması Uzaqdan simsiz mikrofon konfiqurasiyası Zigbee düyünlər arasında yüksək hərəkətliliyi olan vəziyyətlər üçün deyil. Beləliklə, yüksək məlumat həddi və yüksək hərəkətliliyi olduğu və lazım olduğu müharibədə taktiki ad hoc radio şəbəkələrinə uyğun deyil. Şablon: Citation lazım idi

Standart və profillər

2002-ci ildə qurulan Zigbee İttifaqı, Zigbee standartını qoruyan və yayımlayan bir qrup şirkətdir. Zigbee termini bu qrupun qeydə alınmış ticarət nişanıdır, bir texniki standart deyil. İttifaq, bir çox OEM təchizatçılarının birgə işləyən məhsullar yaratmasına imkan verən tətbiq profillərini dərc edir. IEEE 802.15.4 və Zigbee arasındakı əlaqələr IEEE 802.11 və Wi-Fi Alliance arasında oxşardır.

Zigbee Alliance Üyeliği

Zigbee İttifaqının üzvlüyü üç səviyyədədir: qəbul edən, iştirakçı və təşəbbüskar. Adopter üzvlərinə Zigbee-nin tam xüsusiyyətləri və standartlarına giriş imkanı verilir və İştirakçı üzvləri səs hüquqlarına malikdir, Zigbee inkişafında rol oynayırlar və məhsulun inkişafı üçün spesifikasiyaya və standartlara erkən çıxırlar.

Zigbee ittifaqına üzvlük tələbləri Pulsuz Proqram təminatçıları üçün problem yaradır, çünki illik haqq GNU General Public License ilə ziddiyyət təşkil edir. Zigbee İttifaqına üzv olmaq üçün geliştiricinin tələbi eyni şəkildə digər digər pulsuz proqram lisenziyaları ilə ziddiyyət təşkil edir.

Zigbee İttifaqı idarə heyətinin lisenziyasını GPL ilə uyğunlaşdırmaq istəndi, lakin imtina etdi. Bluetooth GPL lisenziyalı tətbiqlərə malikdir.

Proqram profilləri

İlk Zigbee Application Profile, Home Automation, 2 Noyabr 2007-ci il elan edildi. Mövcud tətbiq siyahılarının dərc və ya inkişaf etdirdiyi şablonlardır: Citation lazım:

  • Çıxış xüsusiyyətləri
  • Home Automation 1.2
  • Smart Energy 1.1b
  • Smart Enerji 1.2
  • Smart Enerji 1.2a
  • Smart Energy 1.2b
  • Telekommunikasiya xidmətləri 1.0
  • Səhiyyə 1.0
  • RF4CE — Uzaqdan nəzarət 1.0
  • RF4CE — Giriş Qurğusu 1.0
  • Uzaqdan nəzarət 2.0
  • Light Link 1.0
  • IP 1.0
  • Ticarət binasının avtomatlaşdırılması 1.0
  • Gateway 1.0
  • Yaşıl Power 1.0 (Zigbee 2012-dən seçmə batareyalardan uzaqdan idarəedici xüsusiyyət)
  • Pərakəndə xidmətlər
  • İnkişaf mərhələsindədir
  • Zigbee Smart Energy 2.0
  • Smart Energy 1.3 (azad edilməyib)
  • Smart Energy 1.4
  • Yüngül Link 1.1
  • Home Automation 1.3

Zigbee Smart Energy V2.0 spesifikasiyası enerji və suyun çatdırılması və istifadəsini monitorinq etmək, idarə etmək, məlumatlandırmaq və avtomatlaşdırmaq üçün İnternet protokolunu müəyyən edir. Bu, Zigbee Smart Energy versiyası 1 spesifikasiyasının genişləndirilməsidir. Bu kabel və simsiz şəbəkələr üçün plug-in elektrikli vasitələrin yüklənməsi, quraşdırma, konfiqurasiya və firmware yükləmələri, ön ödəmə xidmətləri, istifadəçi məlumatı və mesajlaşma, yükləmə nəzarəti, cavab tələbi və ümumi məlumat və tətbiqi profil interfeysləri üçün xidmətlər təklif edir. O cümlədən tərəfdaşlar tərəfindən hazırlanır:

HomeGrid Forum ITU-T G.hn texnologiyası və məhsullarını marketinq və sertifikatlaşdırmaqdan məsuldur

HomePlug Powerline Alliance

Beynəlxalq Avtomat Mühəndisləri Cəmiyyəti SAE International

IPSO İttifaqı

SunSpec Alliance

Wi-Fi Alliance.

Zigbee Smart Energy, 6LoWPAN üstbilgi sıxılma istifadə edərək IEEE 802.15.4 üzerinden standart IPv6 trafiki yönlendiren bir ağ katmanı olan Zigbee IP'ye əsaslanır.

2009-cu ildə RF4CE (Consumer Electronics Frequency Consortium) və Zigbee Alliance birgə radio tezlikli uzaqdan idarəetmə üçün bir standart təqdim etməyi qərara aldı. Zigbee RF4CE televizor və set-top qutuları kimi geniş istehlakçı elektronik məhsulları üçün nəzərdə tutulmuşdur. Zəngin ünsiyyət və artan etibarlılıq, inkişaf etmiş xüsusiyyətlər və rahatlıq, qarşılıqlı uyğunluq və heç bir görmə maneəsi də daxil olmaqla, mövcud uzaqdan idarəetmə həlləri üzərində bir çox üstünlüklərə söz verdilər. Zigbee RF4CE spesifikasiyası bəzi şəbəkə çəkilərini söndürür və istehlakçı elektronikasının uzaqdan idarə edilməsi kimi aşağı qiymətli cihazlar üçün kiçik yaddaş konfiqurasiyaları üçün satılan bütün ağ xüsusiyyətlərini dəstəkləmir.

2012-ci ildə ikinci Zigbee RF4CE tətbiqi profilinin tətbiqi və MSO bazarında artım tempi ilə, Zigbee RF4CE komandası standartın, tətbiqin və gələcəyin texnologiyasının hazırkı vəziyyəti haqqında ümumi məlumat verir.

Radio avadanlıqları

Zigbee tərəfindən istifadə edilən radio dizaynı bir neçə analoq mərhələsinə malikdir və mümkün olduqda rəqəmli sxemlərdən istifadə edir.

Radioların özləri ucuz olmasına baxmayaraq, Zigbee Qualification Process fiziki təbəqənin tələblərinin tam şəkildə doğrulanmasını nəzərdə tutur. Eyni doğrulanmış yarımkeçirici maska dəstindən əldə edilən bütün radiolar eyni RF xüsusiyyətlərinə malikdir. Zigbee şəbəkəsindəki digər qurğulardakı batareyanın ömrünü zədələyə biləcək bir sənədsiz fiziki qat. Zigbee radiosunun enerjisi və bant genişliyi ilə bağlı çox sıx bir məhdudiyyət var. Beləliklə, radioslar 802.15.4–2006 Standartının 6-cı bəndində göstərilən təlimatlarla sınaqdan keçirilir. Radio və mikrokontrolörün vahid modulə inteqrasiya edən məhsullar mövcuddur.

Bu standart lisenziyasız 2,4–2,435 GHz (dünyada), 902–928 MHz (Amerika və Avstraliya) və 868–868,6 MHz (Avropa) ISM bantları ilə işləyir. 2.4 GHz bandında 16 kanal, hər kanalda 5 MHz-ə qədər məsafədədir, lakin yalnız 2 Mhz bant genişliyi istifadə edir. Radiolar birbaşa ardıcıllıqla yayılmış spektr kodlaşdırmalarından istifadə edirlər ki, bu da modulyatora rəqəmsal axın tərəfindən idarə olunur. İkili faza keçid açarı (BPSK), 868 və 915 MHz bantlarında istifadə edilir və simvolu iki bit ötürən 2,4 GHz bandında ötürülür ki, kvadraturasiya fazası keçid açarı (OQPSK) ofset.

2,4 GHz bandında, kanalda hər kanalda 40 kbit / s, 915 MHz bandında kanalda 250 kbit / s, xam, havadan çox olan məlumatların həcmi isə 868 MHz bandında 20 kbit / s-dir. Faktiki məlumatların ötürülməsi paketi yığımı və işləmə gecikmələri səbəbindən maksimum göstərilən bit nisbətindən az olacaq. 2.4 GHz ötürmə məsafəsində qapalı ərazi üçün tikinti materiallarına, nüfuz ediləcək divarların sayına və coğrafi mövqeyində çıxış gücünə icazə verilir. Güclü çıxış və ətraf mühitin xüsusiyyətlərinə görə 1500 m-ə qədər uzaq məsafəsi olan açıq sahələr Şablon: Citation lazım idi. Radioların çıxış gücü ümumilikdə 0–20 dBm (1–100 mW) təşkil edir.

Cihaz növləri və əməliyyat rejimi

Zigbee cihazları üç növdən ibarətdir:

Zigbee koordinatoru (ZC): Ən bacarıqlı cihaz, Koordinator şəbəkə ağacının kökünü təşkil edir və digər şəbəkələrə köç edə bilər. Şəbəkənin başlanğıcını quran cihazdan (Zigbee LightLink spesifikasiyası da Zigbee koordinatoru olmadan istifadəyə imkan verir), hər şəbəkədə dəqiq bir Zigbee koordinatoru mövcuddur, bu, off-the-shelf ev məhsulları üçün daha əlverişli hala gətirir. Şəbəkə haqqında məlumatlar, təhlükəsizlik əsasları üçün Təhlükəsiz Mərkəzi və depo kimi çıxış edir.

Zigbee Router (ZR): Bir tətbiq funksiyasını yerinə yetirərkən, bir router digər qurğulardakı məlumatlardan keçərək orta router kimi çıxış edə bilər.

Zigbee End Device (ZED): Parent node (ya Koordinator və ya Router) ilə danışmaq üçün kifayət qədər funksionallıqdan ibarətdir; digər cihazlardan məlumatları ötürə bilməz. Bu əlaqə, uzun müddət batareyanın ömrünü verərək, nodeun vaxtının əhəmiyyətli bir miqdarda yatmasına imkan verir. ZED ən az yaddaş tələb edir və bu səbəbdən ZR və ya ZC-dən çox istehsal üçün daha az bahalı ola bilər.

Mövcud Zigbee protokolları mayak və qeyri-məkanı effektiv şəbəkələri dəstəkləyir. Qeyri-məkanı olmayan effektiv şəbəkələrdə CSLI / CA kanalına giriş mexanizmi istifadə edilmir. Bu cür şəbəkədə, Zigbee Routers adətən alıcıları davamlı aktivdirlər və daha güclü bir enerji təchizatı tələb edirlər. Bununla belə, bu, bəzi cihazların davamlı qəbul etdiyi heterojen şəbəkələrə imkan verir, digərləri yalnız xarici stimul aşkar edildikdə ötürürlər. Heterojen bir şəbəkənin tipik nümunəsi simsiz işıq şüşəsidir: lampada olan Zigbee node, şebeke ilə əlaqəli olduğundan, batareyalı işıqlı anahtara keçid açılana qədər yuxuya getməlidir. Keçid daha sonra oyanır, lampa bir əmr göndərir, bir etiraf alır və yuxuya dönür. Belə bir şəbəkədə lampa nodu Zigbee koordinatoru olmasa, ən azı bir Zigbee router olacaq; keçid nodu tipik olaraq bir Zigbee End Device'dir.

Baqalı effektiv şəbəkələrdə, Zigbee Routers adlı xüsusi şəbəkə qovşaqları, digər şəbəkə qovşaqlarının varlığını təsdiqləmək üçün dövri mayakları ötürür. Düyünlər mayakların arasında yatırlar, beləliklə onların vəzifə dövrünə düşürlər və batareyanın ömrünü uzadırlar. Beacon intervalları məlumat dərəcəsindən asılıdır; bu rəqəmlər 24 milisaniyədən 40 kbit / s-dək 393.216 saniyə və 48 milisaniyədən 20 kbit / s-dək 786.432 saniyəyə qədər 15.36 milisaniyədən 250 kbit / s-ə qədər 251.65824 saniyəyə qədər dəyişə bilər. Lakin, uzun işıq fasilələri ilə aşağı vəzifə dövrü əməliyyatı, məhsulun aşağı qiymətə olan tələbatına zidd ola biləcək dəqiq vaxtı tələb edir.

Ümumiyyətlə, Zigbee protokolları radio istifadəsinin vaxtını azaldır, belə ki, gücün istifadəsini azaldır. Şüa söndürmə şəbəkələrində, işarələr ötürülməkdə olan qovşaqların yalnız aktiv olması lazımdır. Qeyri-məkanı olmayan şəbəkələrdə enerji istehlakı asimmetrikdir: Bəzi qurğular həmişə aktivdir, bəziləri isə vaxtlarını yuxuda yatırlar.

Smart Energy Profile 2.0 istisna olmaqla, Zigbee cihazlarının IEEE 802.15.4–2003 Low Rate Wireless Personal Area Network (LR-WPAN) standartına uyğun olması tələb olunur. Standart, alt protokol təbəqələrini — fiziki qatı (PHY) və məlumat bağlantısı qatının (DLL) Media Access Control hissəsini ifadə edir. Əsas kanal giriş rejimi "daşıyıcı mənada, birdən çox giriş / çarpışmadan yayınma" (CSMA / CA). Yəni, qovşaqlar insanların söhbəti ilə eyni şəkildə danışırlar; onlar qısa bir şəkildə yoxlamaq üçün heç bir kəsin başlamazdan əvvəl danışdığını, üç fərqli istisna ilə. Beacons sabit bir zamanlama cədvəli göndərilir və CSMA istifadə etməyin. Mesaj tövsiyələri də CSMA istifadə etmir. Nəhayət, gecikmələr üzrə real vaxt tələblərinə malik olan işıqbaxı şəbəkələrdə işləyən qurğuları CSMA-ı istifadə etmirsə, Garantili Vaxt Yuvaları da istifadə edə bilər.

Proqram təminatı

Proqram kiçik, ucuz microprocessors inkişaf asan olmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Daha ətraflı məlumat üçün, aşağıda göstərilən Əlavələr bölməsində sadalanan bir və ya daha çox mənbədən istifadə edin və ya aşağıda göstərilən Xarici bağlantıları istifadə edərək, Zigbee Alliance veb saytına müraciət edin.

Şəbəkə qatı

Şəbəkə qatının əsas funksiyaları MAC sublayerinin düzgün istifadə edilməsini və sonrakı yuxarı qatın, yəni tətbiqi qatın istifadəsi üçün uyğun bir interfeys təmin etməkdir. Onun imkanları və quruluşu, marşrutlaşdırma da daxil olmaqla, bu cür şəbəkə qatlarına aid olanlardır. Şəbəkə Layer funksiyası tam olaraq səslənir. Bu, şəbəkələri bağlamaq, ayırmaq və qurmaq kimi şəbəkə funksiyaları ilə məşğul olur. Bir şəbəkə əlavə edəcək, ünvanı ayırır və müəyyən cihazları əlavə edib / çıxaracaq. Bu təbəqə ulduz, ağ və ağac topologiyalarından istifadə edir. Proqram qatına bir interfeys əlavə edir.

Bir tərəfdən, məlumat obyekti ərizə katmanının yüklənməsindən şəbəkə qatlı məlumat vahidlərini yaradır və idarə edir və mövcud topologiyaya görə marşrutlaşdırma aparır. Digər tərəfdən, yeni cihazların konfiqurasiyasını idarə etmək və yeni şəbəkələr yaratmaq üçün istifadə edilən qatlama nəzarəti mövcuddur: qonşu cihazın şəbəkəyə aid olub olmadığını və yeni qonşuları və marşrutlaşdırıcıları aşkarlaya bilir. Nəzarət birbaşa əlaqə və MAC sinxronizasiyasına imkan verən bir alıcının varlığını da aşkar edə bilər.

Şəbəkə qatında istifadə olunan marşrutlaşdırma protokolu AODVdir. AODV-də təyinat cihazını tapmaq üçün AODV bütün qonşularına bir marşrut talebini yayımlayır. Qonşuları, qonşularına soruşduqları və hədəfinə çatana qədər irəlilədilər. Hedefə çatdıqdan sonra, marşrutun cavabını ən aşağı qiymət xəttindən sonra mənbəyə geri qaytarmaq yolu ilə unicast ötürülməsi vasitəsilə göndərir. Kaynak cavab aldıktan sonra, yolda ve yol maliyetinde bir sonraki hopun hedef ünvan üçün yönlendirme masasını güncelleyecektir.

Proqram qatı

Tətbiq qatı spesifikasiya ilə təyin olunmuş ən yüksək səviyyəli qat və Zigbee sisteminin son istifadəçilərinə effektiv interfeysidir. Zigbee spesifikasiyası tərəfindən əlavə olunan komponentlərin əksəriyyətini təşkil edir: həm ZDO, həm də idarəetmə proseduraları, istehsalçı tərəfindən müəyyən edilmiş tətbiq obyektləri ilə birlikdə bu təbəqənin bir hissəsi hesab olunur. Bu qat masaları bağlayır, əlaqəli cihazlar arasında mesajlar göndərir, qrup ünvanlarını idarə edir, paketləri yenidən yığır və məlumatları ötürür. Zigbee cihaz profilinə xidmət verməkdən məsuldur.

Əsas komponentlər

Zigbee protokol yığınında yerləşən ZDO (Zigbee Device Object), ümumi cihaz idarəçiliyi, təhlükəsizlik açarları və siyasətlərdən məsuldur. Bir cihazın rolunu yuxarıda göstərildiyi kimi koordinator və ya son cihaz kimi müəyyənləşdirməkdən, həmçinin şəbəkədə yeni (bir hop) cihazların aşkar edilməsi və onların təklif olunan xidmətlərinin müəyyən edilməsi üçün məsuliyyət daşıyır. Daha sonra xarici qurğularla təhlükəsiz əlaqələr yaratmaq və müvafiq sorğulara cavab verə bilər.

Tətbiq dəstəyi sublayer (APS) qatın digər əsas standart komponentidir və buna görə də yaxşı təyin edilmiş interfeys və nəzarət xidmətlərini təqdim edir. Şəbəkə təbəqəsi ilə ərizə qatının digər elementləri arasında bir körpü kimi işləyir: ehtiyac duyulan və lazım olan xidmətlərdən asılı olaraq müvafiq qurğuları tapmaq üçün istifadə edilə bilən bir verilənlər bazası şəklində müasir cədvəllər saxlayır. fərqli qurğular təklif edir. Həm müəyyən qatlar arasında birləşmə kimi, həm də protokol yığınının təbəqələri arasında mesajlar marşrutlaşdırır.

Rabitə modelləri

 
Zigbee, high-level communication model

Ərizə istədiyiniz vəzifələri yerinə yetirmək üçün əməkdaşlıq edən obyektlərin əlaqələndirilməsindən ibarət ola bilər. Zigbee mərkəzinin işi öz növbəsində bir şəbəkə meydana gətirən fərdi Zigbee qovşaqları içərisində olan bir çox müxtəlif qurğular arasında işlərin yayılmasıdır (sözügedən iş adətən hər cihazda, məsələn, hər bir məişət cihazının idarəsi üçün əsasən yerli olacaqdır).

Şəbəkəni təşkil edən obyektlərin toplanması, ZSO interfeysləri tərəfindən nəzarət edilən APS tərəfindən təmin edilən imkanlardan istifadə edir. Tətbiq katının data xidməti tipik bir sorğu-təsdiq / göstəriciyə cavab strukturuna əsaslanır. Bir cihazda 1–240 aralığında saylı 240 tətbiq obyekti mövcud ola bilər. 0 ZDO data interfeysi və 255 yayım üçün qorunur; 241–254 aralığında hazırda istifadə edilmir, lakin gələcəkdə ola bilər.

Istifadə obyektləri üçün iki xidmət mövcuddur (Zigbee 1.0-də):

Açar dəyər cüt xidməti (KVP) konfiqurasiya məqsədləri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu, obyektin təsviri, istək və modifikasiyasını sadə bir interfeyslə əldə etməklə təmin edir. Konfiqurasiya uyğunlaşdırılmış və zərif həlli təmin etmək üçün sıxılmış XML (tam XML istifadə edilə bilər) istifadə edir.

Mesaj xidməti, tətbiq olunan protokolların və KVP tərəfindən çəkilən potensial yüklərin uyğunlaşdırılmasının zəruriliyindən qaçınaraq, informasiya müalicəsinə ümumi yanaşma təklif etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. APS çərçivələrindən özbaşına yüklənmələrin ötürülməsinə imkan verir.

Ünvanı da tətbiq qatının bir hissəsidir. Bir şəbəkə nodu bir 802.15.4 uyğun radio vericinin və bir və ya daha çox cihaz təsvirindən ibarətdir (əsasən, polled və ya təyin edilə bilən və ya hadisələr vasitəsilə izlənilə bilən atributların kolleksiyaları). Alıcı qəbuledici üçün əsasdır və bir node içindəki cihazlar 1–240 aralığında bir son nöqtə tanımlayıcısı tərəfindən müəyyən edilir.

Əlaqə və cihazın kəşfi

Əlaqə qurmaq üçün tətbiq olunan qurğular ümumi tətbiq protokolunu (mesaj növləri, formatları və s.) İstifadə etməlidir; bu konvensiyalar qrupları profillərdə qruplaşdırılır. Bundan əlavə, bağlanma müəyyən bir profili kontekstində vahid və çıxış kümesi identifikatorlarını uyğunlaşdırır və bir cihazdakı gələn və ya gedən məlumat axını ilə əlaqələndirilir. Cədvəllər cədvəl mənbəyi və hədəf cütlərindən ibarətdir

Mövcud məlumatlardan asılı olaraq, cihazın kəşf edilməsi müxtəlif üsullara uyğun ola bilər. Şəbəkə ünvanı bilinəndə, IEEE ünvanı vahid ünsiyyətdən istifadə etməklə tələb oluna bilər. Olmadıqda, ərizələr yayımlanır (cavabdehlik yükünün bir hissəsi olan IEEE ünvanı). Bir şəbəkə koordinatoru və ya marşrutlaşdırıcısı da onunla əlaqəli bütün qurğuların ünvanlarını göndərərkən end cihazları tələb olunan ünvana sadəcə cavab verəcəkdir.

Bu genişləndirilmiş kəşf protokolu xarici qurğular şəbəkədə olan cihazları və təklif etdikləri xidmətləri tapmaq üçün imkan verir ki, sonuncu nöqtələr aşkar cihazdan (daha əvvəl ünvanlarını əldə edən) sorgulayır. Eşleme xidmətləri də istifadə edilə bilər.

Kümelenmə identifikatorlarının istifadəsi Zigbee koordinatorları tərəfindən dəstəklənən cədvəllərdən istifadə edərək tamamlayıcı şəxslərin bağlanmasını tələb edir, çünki masa həmişə bir şəbəkə içində olmalıdır və koordinatorlar daimi bir enerji təchizatı ehtimalına sahibdirlər. Yüksək səviyyəli qatlamların idarə etdiyi backups bəzi tətbiqlər tərəfindən tələb oluna bilər. Məcburi bir əlaqə ünsiyyətini tələb edir; mövcud olduqdan sonra, proqrama və təhlükəsizlik siyasətinə uyğun şəbəkəyə yeni bir düymə əlavə etmək qərarına gəlir.

Əlaqə dərhal sonra dərhal baş verə bilər. Birbaşa ünvanlama həm radio ünvanı, həm də son nöqtə identifikatorunu istifadə edir, dolayı ünvan isə hər bir müvafiq sahəni (ünvanı, son nöqtəsi, klaster və atributu) istifadə edir və onlar şəbəkə əlaqələndiricisinə göndərilməsini tələb edir. Dolaysız ünvanlaşma, bəzi cihazları çox sadə saxlamaq və saxlama ehtiyaclarını minimuma endirmək üçün xüsusilə faydalıdır. Bu iki metoddan başqa, bir cihazdakı bütün son nöqtələrə yayımlanmaq mümkündür və qrup ünvanları bir sıra cihazlara aid endpoints qrupları ilə ünsiyyət üçün istifadə olunur.

Təhlükəsizlik xidmətləri

Zigbee, müəyyən xüsusiyyətlərindən biri kimi, təhlükəsiz rabitə aparmaq, kriptoqrafik açarların yaradılması və çatdırılmasını, sipərələşmə çərçivələrini və nəzarət cihazlarını təmin etmək üçün imkan yaradır. IEEE 802.15.4-də müəyyən edilmiş əsas təhlükəsizlik çərçivəsinə əsaslanır. Memarlıq bu hissəsi simmetrik açarların düzgün idarə edilməsinə və metodların və təhlükəsizlik siyasətinin düzgün tətbiq olunmasına əsaslanır.

Əsas təhlükəsizlik modeli

Məxfilik təmin etmək üçün əsas mexanizm bütün əsas materialların kifayət qədər qorunmasıdır. Təminatlar, təhlükəsizlik məlumatlarının işlənməsində olduğu kimi, ilk növbədə quraşdırılmalıdır. Qlobal səviyyədə işləyən bir tətbiq üçün onun müəyyən davranışlarına ümumi uyğunluğu nəzərdə tutulur.

Keys təhlükəsizlik arxitekturasının təməl daşıyıcısıdır; onların mühafizəsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir və açarların təhlükəsiz bir kanal vasitəsilə nəql edilməsinə heç vaxt ehtiyac yoxdur. Bu qayda üçün bir istisna əvvəlcədən konfiqurasiya edilməyən cihaz şəbəkəsinə əlavə ilkin mərhələdə baş verir. Zigbee şəbəkə modeli təhlükəsizlik məsələlərinə xüsusi diqqət yetirməlidir, çünki ad hoc şəbəkələr fiziki olaraq xarici qurğular üçün əlçatan ola bilər. Həmçinin iş mühitinin vəziyyəti proqnozlaşdırıla bilməz.

Protokol yığını daxilində, müxtəlif şəbəkə qatlamaları kriptoqrafik olaraq ayrılmır, belə ki, giriş siyasəti tələb olunur və şərti dizayn qəbul edilir. Cihazdakı açıq güvənli model əsas paylaşıma imkan verir ki, bu da potensial xərcləri azaldır. Buna baxmayaraq, bir çərçivə yaradan qat öz təhlükəsizliyi üçün məsuliyyət daşıyır. Zərərli qurğular mövcud ola bilər, hər bir şəbəkə qat yükü şifrələnməlidir, belə ki icazəsiz trafik dərhal kəsilə bilər. İstisna təkrar, şəbəkə açarının ötürülməsidir, vahid bir təhlükəsizlik təbəqəsini şəbəkəyə köçürən yeni bir əlaqə cihazına çevrilir.

Təhlükəsizlik arxitekturası

Zigbee, təhlükəsizlik mexanizmlərini tətbiq etmək üçün 128-bit düymələri istifadə edir. Açar, ya şəbəkəyə, həm də Zigbee qat və MAC sublayer tərəfindən istifadə edilə bilər və ya quraşdırma öncəsi, müqavilə və ya nəqliyyat vasitəsi ilə əldə edilən bir keçid ilə əlaqələndirilə bilər. Bağlantı düymələrinin yaradılması link əsas yazışmalarını idarə edən əsas bir əsasa əsaslanır. Nəticədə, ən azı, bütün şəbəkənin təhlükəsizliyinə asılı olaraq, ilk master əsası təhlükəsiz mühit (nəqliyyat və ya əvvəlcədən quraşdırılması) vasitəsilə əldə edilməlidir. Link və master düymələri yalnız tətbiq qatına aiddir. Farklı xidmətlər, sızıntılardan və təhlükəsizlik risklərindən qaçınmaq üçün bağ keçidinin müxtəlif birtərəfli varyasyonlarını istifadə edir.

Əsas dağılım şəbəkənin ən vacib təhlükəsizlik funksiyalarından biridir. Təhlükəsiz bir şəbəkə digər qurğular təhlükəsizlik açarlarının paylanması üçün etibarlı olan bir xüsusi qurğu təyin edəcəkdir: etibar mərkəzi. İdeal olaraq, qurğular mərkəzi etibar ünvanına və əvvəlcədən yüklənmiş ilk master əsasına malik olacaq; bir anlıq zəifliyə yol verilsə, yuxarıda təsvir olunduğu kimi göndəriləcək. Xüsusi təhlükəsizlik tələbləri olmayan tipik tətbiqlər ünsiyyət üçün etibar mərkəzinin (əvvəlcə təhlükəli kanal vasitəsilə) təqdim etdiyi şəbəkə sətrindən istifadə edəcəkdir.

Beləliklə, etibar mərkəzi həm şəbəkə açarını saxlayır, həm də nöqtə-nöqtə təhlükəsizliyi təmin edir. Cihazlar, yalnız ilk master düyməsini istisna olmaqla, etibar mərkəzinin təchiz etdiyi bir əsasdan gələn rabitəni qəbul edəcəkdir. Təhlükəsizlik arxitekturası şəbəkə qatlamaları arasında aşağıdakı kimi paylanır:

MAC sublayer tək-hop etibarlı ünsiyyətə malikdir. Bir qayda olaraq, istifadə etmək üçün istifadə olunan təhlükəsizlik səviyyəsi yuxarı mərtəbələr tərəfindən müəyyən edilir.

Şəbəkə təbəqəsi marşrutlaşdırma, alınan mesajların emalı və istəklərin yayımlanmasına qadirdir. Gedən çərçivələr mövcud olduqda marşrutlaşdırmaya uyğun olaraq müvafiq link düyməsindən istifadə edəcəkdir; əks halda, şəbəkə anahtarı, yükü xarici qurğulardan qorumaq üçün istifadə ediləcək.

Tətbiq qatı həm ZDO, həm də ərizə üçün əsas qurulma və nəqliyyat xidmətləri təklif edir.

Təhlükəsizlik səviyyəsinin infrastrukturu CCM-yə əsaslanır, bu da CCM-ə şifrələmə və bütövlüyün yalnız xüsusiyyətlərini əlavə edir.

Bir Alman kompüter dergisinin veb saytına görə, Zigbee Home Automation 1.2 şifreleme müzakirəsi üçün tanınan və dəyişdirilə bilməyən şüşələr üçün istifadə edir. Bu, şifrelemeyi çox həssas edir.

Simulyasiya

Ns2, OMNeT ++, OPNET və NetSim kimi şəbəkə simulyatorları IEEE 802.15.4 Zigbee şəbəkələrini simulyasiya etmək üçün istifadə edilə bilər.

Bu simulyatorlar istifadəçilər üçün açıq mənbə C və ya C ++ kitabxanaları ilə gəlir. Bu yolla istifadəçilər hardware tətbiqindən əvvəl yeni alqoritmlərin etibarlılığını təyin edə bilərlər.

Həm də baxın

zigbee, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, sentyabr, 2021, məqaləni, vikiləş. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz sentyabr 2021 Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Zigbee ev avtomatlasdirilmasi tibbi cihaz melumatlarinin toplanmasi ve diger guclu asagi guclu kicik asagi guclu reqemsal radiostansiyalari olan sexsi sebeke sebekeleri yaratmaq ucun istifade olunan yuksek seviyyeli kommunikasiya protokollari ucun bir IEEE 802 15 4 esasli spesifikasiyadir simsiz elaqeye ehtiyaci olan kicik miqyasli layiheler ucun nezerde tutulmus bant genisliyi telebleri Belelikle Zigbee asagi guclu asagi melumat derecesi ve yaxinliq yeni ferdi sahe simsiz ad hoc sebekesidir Zigbee spesifikasiyasinin mueyyen etdiyi texnologiya Bluetooth kimi diger simsiz sexsi sebeke sebekelerine WPANs ve ya Wi Fi kimi daha umumi simsiz sebekelere nisbeten daha sade ve daha ucuzdur Proqramlarda simsiz yungul kecidler ev enerji monitorlari trafik idareetme sistemleri ve diger istehlakci ve senaye avadanliqlari daxildir Az guc istehlaki enerji cixisina ve etraf muhitin xususiyyetlerine gore 10 100 metr mesafeye uzaqliq oturme mesafesini mehdudlasdirir Zigbee cihazlari uzaq mesafelere catmaq ucun ara qurgular sebekesi vasitesile melumat kecerek uzun mesafeler uzerinde melumat oture biler Zigbee uzun muddetli batareyanin omrunu ve tehlukesiz sebekeni Zigbee sebekeleri 128 bit simmetrik sifreleme duymeleri ile temin edilir teleb eden asagi veri derecesi tetbiqlerinde istifade olunur Zigbee bir sensordan araliq melumat oturulmesi ucun en uygun 250 kbit ve ya giris cihazi Zigbee 1998 ci ilde 2003 cu ilde standartlasdirilan ve 2006 ci ilde yeniden hazirlanmisdi Ad kovandan qayitdiqdan sonra bal arilarinin dansci reqsine aiddir Mundericat 1 Icmal 2 Tarixce 2 1 Kutlevi kitabxana 2 2 Zigbee PRO 3 istifade olunan hallar 4 Standart ve profiller 4 1 Zigbee Alliance Uyeligi 4 2 Proqram profilleri 5 Radio avadanliqlari 6 Cihaz novleri ve emeliyyat rejimi 7 Proqram teminati 7 1 Sebeke qati 7 2 Proqram qati 7 3 Esas komponentler 7 4 Rabite modelleri 8 Elaqe ve cihazin kesfi 9 Tehlukesizlik xidmetleri 9 1 Esas tehlukesizlik modeli 9 2 Tehlukesizlik arxitekturasi 10 Simulyasiya 11 Hem de baxinIcmal RedakteZigbee simsiz idareetme ve monitorinq tetbiqlerinde batareyali cihazlar ucun hedeflenen ucuz asagi guclu simsiz sebeke standartidir Zigbee gecikmez elaqe temin edir Zigbee cipsleri adeten radiolarla ve mikrokontrolorlerle inteqrasiya olunur Zigbee senaye elmi ve tibbi ISM radio bandlarinda fealiyyet gosterir 2 4 GHz butun dunyada bezi cihazlarda Cinde 784 MHz Avropada 868 MHz ve ABS da ve Avstraliyada 915 MHz hetta bu bolgeler ve olkeler hele de evde istifade ucun en cox kommersiya Zigbee cihazlari ucun 2 4 GHz istifade edirler Data dereceleri 20 kbit s den 868 MHz band 250 kbit s 2 4 GHz band arasinda deyisir Zigbee asagi seviyyeli simsiz ferdi sebeke sebekeleri WPANs ucun IEEE standartinda 802 15 4 de mueyyen edilmis fiziki qat ve media cixis nezaretini qurur Sartname dord elave esas komponentden ibaretdir sebeke qati tetbiq qati Zigbee Device Objects ZDOs ve istehsalci terefinden teyin edilmis tetbiq obyektleri ZDO lar bir sira vezifelerden meselen cihaz rollarinin izlenilmesini sebekeye qosulma teleblerini idare etmeyi cihazin kesfini ve tehlukesizliyini temin edir Zigbee sebekesi tebeqesi hem ulduz ve agac sebekelerini hem de umumi sebeke sebekelerini destekleyir Her sebekenin bir elaqelendirici qurgu olmasi lazimdir Yulduz sebekelerinde koordinator merkezi node olmalidir Her iki agac ve kafes Zigbee marsrutlasdiricisinin sebeke seviyyesinde unsiyyeti uzatmaga imkan verir Zigbee nin diger xususiyyetleri tehlukesiz kommunikasiyalarin heyata kecirilmesi kriptoqrafik acarlarin yaradilmasi ve catdirilmasini sifrlerin sifresini ve nezaret cihazini qoruyan obyektlerdir IEEE 802 15 4 de mueyyen edilmis esas tehlukesizlik cercivesine esaslanir Tarixce Redakte1990 ci illerde Zigbee stil ozunu teskil eden ad hoc reqemsal radio sebekeleri hazirlanmisdi IEEE 802 15 4 2003 Zigbee spesifikasiyasi 14 dekabr 2004 cu ilde tesdiq edilmisdir Zigbee Alliance Zigbee 2004 Spesifikasyonu olaraq bilinen 13 iyun 2005 ci il tarixindeki Spesifikasyon 1 0 movcudlugunu elan etdi Kutlevi kitabxana Redakte 2006 ci ilin sentyabr ayinda Zigbee 2006 Spesifikasiyasi aciqlandi 2004 cu ildeki yigin qacirildi 2006 spesifikasiyasi 2004 cu ildeki yigma kitabxanada istifade olunan Mesaj Key Value cut qurulusunu evez edir Kitabxana Smart Energy Home Automation Zigbee Light Link kimi adlarla qruplar kimi taninan qruplar esasinda teskil edilmis standart bir emrdir 2017 ci ilin yanvarinda Zigbee Alliance kutleni Dotdot adina deyisdi ve onu bir ifade ile temsil etmek ucun yeni bir protokol olaraq elan etdi Onlar hemcinin Internet Protokolunu istifade ederek diger sebeke novleri uzerinde elave olaraq isleyeceklerini elan etdiler ve Movzu kimi diger standartlara Zigbee PRO Redakte Zigbee 2007 olaraq da bilinen Zigbee PRO 2007 ci ilde sona catdi Zigbee PRO cihazi bir Zigbee sebekesi ve eksine birlese ve fealiyyet gostere biler Zigbee PRO cihazlarinin marsrutlasdirma variantlarindan ferqli olmasi sebebiyle Zigbee sebekesindeki Zigbee end cihazlarini ZEDs yonlendirmemeli ve Zigbee cihazlarinin bir Zigbee PRO sebekesinde ZED olmasi lazimdir Yalniz 2 4 GHz bandi ile deyil hem de alt GHz bandi ile fealiyyet gosterir istifade olunan hallar Redakte263 5000Zigbee protokollari asagi enerji istehlakini teleb eden ve asagi melumat derecelerine qarsi dozumlu tetbiqler ucun nezerde tutulmusdur Neticede yaranan sebeke cox az guc istifade edecek ferdi cihazlar en az iki il erzinde Zigbee sertifikatini kecmek ucun pil omru olmalidir Tipik tetbiq saheleri Esas avtomatlasdirma Wireless sensor sebekeleri Senaye nezaret sistemleri Daxili zondlama Tibbi melumatlarin toplanmasi Duman ve tehqiramiz xeberdarliq Bina avtomatlasdirilmasi Uzaqdan simsiz mikrofon konfiqurasiyasi Zigbee duyunler arasinda yuksek hereketliliyi olan veziyyetler ucun deyil Belelikle yuksek melumat heddi ve yuksek hereketliliyi oldugu ve lazim oldugu muharibede taktiki ad hoc radio sebekelerine uygun deyil Sablon Citation lazim idiStandart ve profiller Redakte2002 ci ilde qurulan Zigbee Ittifaqi Zigbee standartini qoruyan ve yayimlayan bir qrup sirketdir Zigbee termini bu qrupun qeyde alinmis ticaret nisanidir bir texniki standart deyil Ittifaq bir cox OEM techizatcilarinin birge isleyen mehsullar yaratmasina imkan veren tetbiq profillerini derc edir IEEE 802 15 4 ve Zigbee arasindaki elaqeler IEEE 802 11 ve Wi Fi Alliance arasinda oxsardir Zigbee Alliance Uyeligi Redakte Zigbee Ittifaqinin uzvluyu uc seviyyededir qebul eden istirakci ve tesebbuskar Adopter uzvlerine Zigbee nin tam xususiyyetleri ve standartlarina giris imkani verilir ve Istirakci uzvleri ses huquqlarina malikdir Zigbee inkisafinda rol oynayirlar ve mehsulun inkisafi ucun spesifikasiyaya ve standartlara erken cixirlar Zigbee ittifaqina uzvluk telebleri Pulsuz Proqram teminatcilari ucun problem yaradir cunki illik haqq GNU General Public License ile ziddiyyet teskil edir Zigbee Ittifaqina uzv olmaq ucun gelistiricinin telebi eyni sekilde diger diger pulsuz proqram lisenziyalari ile ziddiyyet teskil edir Zigbee Ittifaqi idare heyetinin lisenziyasini GPL ile uygunlasdirmaq istendi lakin imtina etdi Bluetooth GPL lisenziyali tetbiqlere malikdir Proqram profilleri Redakte Ilk Zigbee Application Profile Home Automation 2 Noyabr 2007 ci il elan edildi Movcud tetbiq siyahilarinin derc ve ya inkisaf etdirdiyi sablonlardir Citation lazim Cixis xususiyyetleriHome Automation 1 2 Smart Energy 1 1b Smart Enerji 1 2 Smart Enerji 1 2a Smart Energy 1 2b Telekommunikasiya xidmetleri 1 0 Sehiyye 1 0 RF4CE Uzaqdan nezaret 1 0 RF4CE Giris Qurgusu 1 0 Uzaqdan nezaret 2 0 Light Link 1 0 IP 1 0 Ticaret binasinin avtomatlasdirilmasi 1 0 Gateway 1 0 Yasil Power 1 0 Zigbee 2012 den secme batareyalardan uzaqdan idareedici xususiyyet Perakende xidmetler Inkisaf merhelesindedir Zigbee Smart Energy 2 0 Smart Energy 1 3 azad edilmeyib Smart Energy 1 4 Yungul Link 1 1 Home Automation 1 3Zigbee Smart Energy V2 0 spesifikasiyasi enerji ve suyun catdirilmasi ve istifadesini monitorinq etmek idare etmek melumatlandirmaq ve avtomatlasdirmaq ucun Internet protokolunu mueyyen edir Bu Zigbee Smart Energy versiyasi 1 spesifikasiyasinin genislendirilmesidir Bu kabel ve simsiz sebekeler ucun plug in elektrikli vasitelerin yuklenmesi qurasdirma konfiqurasiya ve firmware yuklemeleri on odeme xidmetleri istifadeci melumati ve mesajlasma yukleme nezareti cavab telebi ve umumi melumat ve tetbiqi profil interfeysleri ucun xidmetler teklif edir O cumleden terefdaslar terefinden hazirlanir HomeGrid Forum ITU T G hn texnologiyasi ve mehsullarini marketinq ve sertifikatlasdirmaqdan mesuldurHomePlug Powerline AllianceBeynelxalq Avtomat Muhendisleri Cemiyyeti SAE InternationalIPSO IttifaqiSunSpec AllianceWi Fi Alliance Zigbee Smart Energy 6LoWPAN ustbilgi sixilma istifade ederek IEEE 802 15 4 uzerinden standart IPv6 trafiki yonlendiren bir ag katmani olan Zigbee IP ye esaslanir 2009 cu ilde RF4CE Consumer Electronics Frequency Consortium ve Zigbee Alliance birge radio tezlikli uzaqdan idareetme ucun bir standart teqdim etmeyi qerara aldi Zigbee RF4CE televizor ve set top qutulari kimi genis istehlakci elektronik mehsullari ucun nezerde tutulmusdur Zengin unsiyyet ve artan etibarliliq inkisaf etmis xususiyyetler ve rahatliq qarsiliqli uygunluq ve hec bir gorme maneesi de daxil olmaqla movcud uzaqdan idareetme helleri uzerinde bir cox ustunluklere soz verdiler Zigbee RF4CE spesifikasiyasi bezi sebeke cekilerini sondurur ve istehlakci elektronikasinin uzaqdan idare edilmesi kimi asagi qiymetli cihazlar ucun kicik yaddas konfiqurasiyalari ucun satilan butun ag xususiyyetlerini desteklemir 2012 ci ilde ikinci Zigbee RF4CE tetbiqi profilinin tetbiqi ve MSO bazarinda artim tempi ile Zigbee RF4CE komandasi standartin tetbiqin ve geleceyin texnologiyasinin hazirki veziyyeti haqqinda umumi melumat verir Radio avadanliqlari RedakteZigbee terefinden istifade edilen radio dizayni bir nece analoq merhelesine malikdir ve mumkun olduqda reqemli sxemlerden istifade edir Radiolarin ozleri ucuz olmasina baxmayaraq Zigbee Qualification Process fiziki tebeqenin teleblerinin tam sekilde dogrulanmasini nezerde tutur Eyni dogrulanmis yarimkecirici maska destinden elde edilen butun radiolar eyni RF xususiyyetlerine malikdir Zigbee sebekesindeki diger qurgulardaki batareyanin omrunu zedeleye bilecek bir senedsiz fiziki qat Zigbee radiosunun enerjisi ve bant genisliyi ile bagli cox six bir mehdudiyyet var Belelikle radioslar 802 15 4 2006 Standartinin 6 ci bendinde gosterilen telimatlarla sinaqdan kecirilir Radio ve mikrokontrolorun vahid module inteqrasiya eden mehsullar movcuddur Bu standart lisenziyasiz 2 4 2 435 GHz dunyada 902 928 MHz Amerika ve Avstraliya ve 868 868 6 MHz Avropa ISM bantlari ile isleyir 2 4 GHz bandinda 16 kanal her kanalda 5 MHz e qeder mesafededir lakin yalniz 2 Mhz bant genisliyi istifade edir Radiolar birbasa ardicilliqla yayilmis spektr kodlasdirmalarindan istifade edirler ki bu da modulyatora reqemsal axin terefinden idare olunur Ikili faza kecid acari BPSK 868 ve 915 MHz bantlarinda istifade edilir ve simvolu iki bit oturen 2 4 GHz bandinda oturulur ki kvadraturasiya fazasi kecid acari OQPSK ofset 2 4 GHz bandinda kanalda her kanalda 40 kbit s 915 MHz bandinda kanalda 250 kbit s xam havadan cox olan melumatlarin hecmi ise 868 MHz bandinda 20 kbit s dir Faktiki melumatlarin oturulmesi paketi yigimi ve isleme gecikmeleri sebebinden maksimum gosterilen bit nisbetinden az olacaq 2 4 GHz oturme mesafesinde qapali erazi ucun tikinti materiallarina nufuz edilecek divarlarin sayina ve cografi movqeyinde cixis gucune icaze verilir Guclu cixis ve etraf muhitin xususiyyetlerine gore 1500 m e qeder uzaq mesafesi olan aciq saheler Sablon Citation lazim idi Radiolarin cixis gucu umumilikde 0 20 dBm 1 100 mW teskil edir Cihaz novleri ve emeliyyat rejimi RedakteZigbee cihazlari uc novden ibaretdir Zigbee koordinatoru ZC En bacariqli cihaz Koordinator sebeke agacinin kokunu teskil edir ve diger sebekelere koc ede biler Sebekenin baslangicini quran cihazdan Zigbee LightLink spesifikasiyasi da Zigbee koordinatoru olmadan istifadeye imkan verir her sebekede deqiq bir Zigbee koordinatoru movcuddur bu off the shelf ev mehsullari ucun daha elverisli hala getirir Sebeke haqqinda melumatlar tehlukesizlik esaslari ucun Tehlukesiz Merkezi ve depo kimi cixis edir Zigbee Router ZR Bir tetbiq funksiyasini yerine yetirerken bir router diger qurgulardaki melumatlardan kecerek orta router kimi cixis ede biler Zigbee End Device ZED Parent node ya Koordinator ve ya Router ile danismaq ucun kifayet qeder funksionalliqdan ibaretdir diger cihazlardan melumatlari oture bilmez Bu elaqe uzun muddet batareyanin omrunu vererek nodeun vaxtinin ehemiyyetli bir miqdarda yatmasina imkan verir ZED en az yaddas teleb edir ve bu sebebden ZR ve ya ZC den cox istehsal ucun daha az bahali ola biler Movcud Zigbee protokollari mayak ve qeyri mekani effektiv sebekeleri destekleyir Qeyri mekani olmayan effektiv sebekelerde CSLI CA kanalina giris mexanizmi istifade edilmir Bu cur sebekede Zigbee Routers adeten alicilari davamli aktivdirler ve daha guclu bir enerji techizati teleb edirler Bununla bele bu bezi cihazlarin davamli qebul etdiyi heterojen sebekelere imkan verir digerleri yalniz xarici stimul askar edildikde otururler Heterojen bir sebekenin tipik numunesi simsiz isiq susesidir lampada olan Zigbee node sebeke ile elaqeli oldugundan batareyali isiqli anahtara kecid acilana qeder yuxuya getmelidir Kecid daha sonra oyanir lampa bir emr gonderir bir etiraf alir ve yuxuya donur Bele bir sebekede lampa nodu Zigbee koordinatoru olmasa en azi bir Zigbee router olacaq kecid nodu tipik olaraq bir Zigbee End Device dir Baqali effektiv sebekelerde Zigbee Routers adli xususi sebeke qovsaqlari diger sebeke qovsaqlarinin varligini tesdiqlemek ucun dovri mayaklari oturur Duyunler mayaklarin arasinda yatirlar belelikle onlarin vezife dovrune dusurler ve batareyanin omrunu uzadirlar Beacon intervallari melumat derecesinden asilidir bu reqemler 24 milisaniyeden 40 kbit s dek 393 216 saniye ve 48 milisaniyeden 20 kbit s dek 786 432 saniyeye qeder 15 36 milisaniyeden 250 kbit s e qeder 251 65824 saniyeye qeder deyise biler Lakin uzun isiq fasileleri ile asagi vezife dovru emeliyyati mehsulun asagi qiymete olan telebatina zidd ola bilecek deqiq vaxti teleb edir Umumiyyetle Zigbee protokollari radio istifadesinin vaxtini azaldir bele ki gucun istifadesini azaldir Sua sondurme sebekelerinde isareler oturulmekde olan qovsaqlarin yalniz aktiv olmasi lazimdir Qeyri mekani olmayan sebekelerde enerji istehlaki asimmetrikdir Bezi qurgular hemise aktivdir bezileri ise vaxtlarini yuxuda yatirlar Smart Energy Profile 2 0 istisna olmaqla Zigbee cihazlarinin IEEE 802 15 4 2003 Low Rate Wireless Personal Area Network LR WPAN standartina uygun olmasi teleb olunur Standart alt protokol tebeqelerini fiziki qati PHY ve melumat baglantisi qatinin DLL Media Access Control hissesini ifade edir Esas kanal giris rejimi dasiyici menada birden cox giris carpismadan yayinma CSMA CA Yeni qovsaqlar insanlarin sohbeti ile eyni sekilde danisirlar onlar qisa bir sekilde yoxlamaq ucun hec bir kesin baslamazdan evvel danisdigini uc ferqli istisna ile Beacons sabit bir zamanlama cedveli gonderilir ve CSMA istifade etmeyin Mesaj tovsiyeleri de CSMA istifade etmir Nehayet gecikmeler uzre real vaxt teleblerine malik olan isiqbaxi sebekelerde isleyen qurgulari CSMA i istifade etmirse Garantili Vaxt Yuvalari da istifade ede biler Proqram teminati RedakteProqram kicik ucuz microprocessors inkisaf asan olmaq ucun nezerde tutulmusdur Daha etrafli melumat ucun asagida gosterilen Elaveler bolmesinde sadalanan bir ve ya daha cox menbeden istifade edin ve ya asagida gosterilen Xarici baglantilari istifade ederek Zigbee Alliance veb saytina muraciet edin Sebeke qati Redakte Sebeke qatinin esas funksiyalari MAC sublayerinin duzgun istifade edilmesini ve sonraki yuxari qatin yeni tetbiqi qatin istifadesi ucun uygun bir interfeys temin etmekdir Onun imkanlari ve qurulusu marsrutlasdirma da daxil olmaqla bu cur sebeke qatlarina aid olanlardir Sebeke Layer funksiyasi tam olaraq seslenir Bu sebekeleri baglamaq ayirmaq ve qurmaq kimi sebeke funksiyalari ile mesgul olur Bir sebeke elave edecek unvani ayirir ve mueyyen cihazlari elave edib cixaracaq Bu tebeqe ulduz ag ve agac topologiyalarindan istifade edir Proqram qatina bir interfeys elave edir Bir terefden melumat obyekti erize katmaninin yuklenmesinden sebeke qatli melumat vahidlerini yaradir ve idare edir ve movcud topologiyaya gore marsrutlasdirma aparir Diger terefden yeni cihazlarin konfiqurasiyasini idare etmek ve yeni sebekeler yaratmaq ucun istifade edilen qatlama nezareti movcuddur qonsu cihazin sebekeye aid olub olmadigini ve yeni qonsulari ve marsrutlasdiricilari askarlaya bilir Nezaret birbasa elaqe ve MAC sinxronizasiyasina imkan veren bir alicinin varligini da askar ede biler Sebeke qatinda istifade olunan marsrutlasdirma protokolu AODVdir AODV de teyinat cihazini tapmaq ucun AODV butun qonsularina bir marsrut talebini yayimlayir Qonsulari qonsularina sorusduqlari ve hedefine catana qeder irelilediler Hedefe catdiqdan sonra marsrutun cavabini en asagi qiymet xettinden sonra menbeye geri qaytarmaq yolu ile unicast oturulmesi vasitesile gonderir Kaynak cavab aldiktan sonra yolda ve yol maliyetinde bir sonraki hopun hedef unvan ucun yonlendirme masasini guncelleyecektir Proqram qati Redakte Tetbiq qati spesifikasiya ile teyin olunmus en yuksek seviyyeli qat ve Zigbee sisteminin son istifadecilerine effektiv interfeysidir Zigbee spesifikasiyasi terefinden elave olunan komponentlerin ekseriyyetini teskil edir hem ZDO hem de idareetme proseduralari istehsalci terefinden mueyyen edilmis tetbiq obyektleri ile birlikde bu tebeqenin bir hissesi hesab olunur Bu qat masalari baglayir elaqeli cihazlar arasinda mesajlar gonderir qrup unvanlarini idare edir paketleri yeniden yigir ve melumatlari oturur Zigbee cihaz profiline xidmet vermekden mesuldur Esas komponentler Redakte Zigbee protokol yigininda yerlesen ZDO Zigbee Device Object umumi cihaz idareciliyi tehlukesizlik acarlari ve siyasetlerden mesuldur Bir cihazin rolunu yuxarida gosterildiyi kimi koordinator ve ya son cihaz kimi mueyyenlesdirmekden hemcinin sebekede yeni bir hop cihazlarin askar edilmesi ve onlarin teklif olunan xidmetlerinin mueyyen edilmesi ucun mesuliyyet dasiyir Daha sonra xarici qurgularla tehlukesiz elaqeler yaratmaq ve muvafiq sorgulara cavab vere biler Tetbiq desteyi sublayer APS qatin diger esas standart komponentidir ve buna gore de yaxsi teyin edilmis interfeys ve nezaret xidmetlerini teqdim edir Sebeke tebeqesi ile erize qatinin diger elementleri arasinda bir korpu kimi isleyir ehtiyac duyulan ve lazim olan xidmetlerden asili olaraq muvafiq qurgulari tapmaq ucun istifade edile bilen bir verilenler bazasi seklinde muasir cedveller saxlayir ferqli qurgular teklif edir Hem mueyyen qatlar arasinda birlesme kimi hem de protokol yigininin tebeqeleri arasinda mesajlar marsrutlasdirir Rabite modelleri Redakte Zigbee high level communication model Erize istediyiniz vezifeleri yerine yetirmek ucun emekdasliq eden obyektlerin elaqelendirilmesinden ibaret ola biler Zigbee merkezinin isi oz novbesinde bir sebeke meydana getiren ferdi Zigbee qovsaqlari icerisinde olan bir cox muxtelif qurgular arasinda islerin yayilmasidir sozugeden is adeten her cihazda meselen her bir meiset cihazinin idaresi ucun esasen yerli olacaqdir Sebekeni teskil eden obyektlerin toplanmasi ZSO interfeysleri terefinden nezaret edilen APS terefinden temin edilen imkanlardan istifade edir Tetbiq katinin data xidmeti tipik bir sorgu tesdiq gostericiye cavab strukturuna esaslanir Bir cihazda 1 240 araliginda sayli 240 tetbiq obyekti movcud ola biler 0 ZDO data interfeysi ve 255 yayim ucun qorunur 241 254 araliginda hazirda istifade edilmir lakin gelecekde ola biler Istifade obyektleri ucun iki xidmet movcuddur Zigbee 1 0 de Acar deyer cut xidmeti KVP konfiqurasiya meqsedleri ucun nezerde tutulmusdur Bu obyektin tesviri istek ve modifikasiyasini sade bir interfeysle elde etmekle temin edir Konfiqurasiya uygunlasdirilmis ve zerif helli temin etmek ucun sixilmis XML tam XML istifade edile biler istifade edir Mesaj xidmeti tetbiq olunan protokollarin ve KVP terefinden cekilen potensial yuklerin uygunlasdirilmasinin zeruriliyinden qacinaraq informasiya mualicesine umumi yanasma teklif etmek ucun nezerde tutulmusdur APS cercivelerinden ozbasina yuklenmelerin oturulmesine imkan verir Unvani da tetbiq qatinin bir hissesidir Bir sebeke nodu bir 802 15 4 uygun radio vericinin ve bir ve ya daha cox cihaz tesvirinden ibaretdir esasen polled ve ya teyin edile bilen ve ya hadiseler vasitesile izlenile bilen atributlarin kolleksiyalari Alici qebuledici ucun esasdir ve bir node icindeki cihazlar 1 240 araliginda bir son noqte tanimlayicisi terefinden mueyyen edilir Elaqe ve cihazin kesfi RedakteElaqe qurmaq ucun tetbiq olunan qurgular umumi tetbiq protokolunu mesaj novleri formatlari ve s Istifade etmelidir bu konvensiyalar qruplari profillerde qruplasdirilir Bundan elave baglanma mueyyen bir profili kontekstinde vahid ve cixis kumesi identifikatorlarini uygunlasdirir ve bir cihazdaki gelen ve ya geden melumat axini ile elaqelendirilir Cedveller cedvel menbeyi ve hedef cutlerinden ibaretdirMovcud melumatlardan asili olaraq cihazin kesf edilmesi muxtelif usullara uygun ola biler Sebeke unvani bilinende IEEE unvani vahid unsiyyetden istifade etmekle teleb oluna biler Olmadiqda erizeler yayimlanir cavabdehlik yukunun bir hissesi olan IEEE unvani Bir sebeke koordinatoru ve ya marsrutlasdiricisi da onunla elaqeli butun qurgularin unvanlarini gondererken end cihazlari teleb olunan unvana sadece cavab verecekdir Bu genislendirilmis kesf protokolu xarici qurgular sebekede olan cihazlari ve teklif etdikleri xidmetleri tapmaq ucun imkan verir ki sonuncu noqteler askar cihazdan daha evvel unvanlarini elde eden sorgulayir Esleme xidmetleri de istifade edile biler Kumelenme identifikatorlarinin istifadesi Zigbee koordinatorlari terefinden desteklenen cedvellerden istifade ederek tamamlayici sexslerin baglanmasini teleb edir cunki masa hemise bir sebeke icinde olmalidir ve koordinatorlar daimi bir enerji techizati ehtimalina sahibdirler Yuksek seviyyeli qatlamlarin idare etdiyi backups bezi tetbiqler terefinden teleb oluna biler Mecburi bir elaqe unsiyyetini teleb edir movcud olduqdan sonra proqrama ve tehlukesizlik siyasetine uygun sebekeye yeni bir duyme elave etmek qerarina gelir Elaqe derhal sonra derhal bas vere biler Birbasa unvanlama hem radio unvani hem de son noqte identifikatorunu istifade edir dolayi unvan ise her bir muvafiq saheni unvani son noqtesi klaster ve atributu istifade edir ve onlar sebeke elaqelendiricisine gonderilmesini teleb edir Dolaysiz unvanlasma bezi cihazlari cox sade saxlamaq ve saxlama ehtiyaclarini minimuma endirmek ucun xususile faydalidir Bu iki metoddan basqa bir cihazdaki butun son noqtelere yayimlanmaq mumkundur ve qrup unvanlari bir sira cihazlara aid endpoints qruplari ile unsiyyet ucun istifade olunur Tehlukesizlik xidmetleri RedakteZigbee mueyyen xususiyyetlerinden biri kimi tehlukesiz rabite aparmaq kriptoqrafik acarlarin yaradilmasi ve catdirilmasini siperelesme cercivelerini ve nezaret cihazlarini temin etmek ucun imkan yaradir IEEE 802 15 4 de mueyyen edilmis esas tehlukesizlik cercivesine esaslanir Memarliq bu hissesi simmetrik acarlarin duzgun idare edilmesine ve metodlarin ve tehlukesizlik siyasetinin duzgun tetbiq olunmasina esaslanir Esas tehlukesizlik modeli Redakte Mexfilik temin etmek ucun esas mexanizm butun esas materiallarin kifayet qeder qorunmasidir Teminatlar tehlukesizlik melumatlarinin islenmesinde oldugu kimi ilk novbede qurasdirilmalidir Qlobal seviyyede isleyen bir tetbiq ucun onun mueyyen davranislarina umumi uygunlugu nezerde tutulur Keys tehlukesizlik arxitekturasinin temel dasiyicisidir onlarin muhafizesi muhum ehemiyyet kesb edir ve acarlarin tehlukesiz bir kanal vasitesile neql edilmesine hec vaxt ehtiyac yoxdur Bu qayda ucun bir istisna evvelceden konfiqurasiya edilmeyen cihaz sebekesine elave ilkin merhelede bas verir Zigbee sebeke modeli tehlukesizlik meselelerine xususi diqqet yetirmelidir cunki ad hoc sebekeler fiziki olaraq xarici qurgular ucun elcatan ola biler Hemcinin is muhitinin veziyyeti proqnozlasdirila bilmez Protokol yigini daxilinde muxtelif sebeke qatlamalari kriptoqrafik olaraq ayrilmir bele ki giris siyaseti teleb olunur ve serti dizayn qebul edilir Cihazdaki aciq guvenli model esas paylasima imkan verir ki bu da potensial xercleri azaldir Buna baxmayaraq bir cercive yaradan qat oz tehlukesizliyi ucun mesuliyyet dasiyir Zererli qurgular movcud ola biler her bir sebeke qat yuku sifrelenmelidir bele ki icazesiz trafik derhal kesile biler Istisna tekrar sebeke acarinin oturulmesidir vahid bir tehlukesizlik tebeqesini sebekeye kocuren yeni bir elaqe cihazina cevrilir Tehlukesizlik arxitekturasi Redakte Zigbee tehlukesizlik mexanizmlerini tetbiq etmek ucun 128 bit duymeleri istifade edir Acar ya sebekeye hem de Zigbee qat ve MAC sublayer terefinden istifade edile biler ve ya qurasdirma oncesi muqavile ve ya neqliyyat vasitesi ile elde edilen bir kecid ile elaqelendirile biler Baglanti duymelerinin yaradilmasi link esas yazismalarini idare eden esas bir esasa esaslanir Neticede en azi butun sebekenin tehlukesizliyine asili olaraq ilk master esasi tehlukesiz muhit neqliyyat ve ya evvelceden qurasdirilmasi vasitesile elde edilmelidir Link ve master duymeleri yalniz tetbiq qatina aiddir Farkli xidmetler sizintilardan ve tehlukesizlik risklerinden qacinmaq ucun bag kecidinin muxtelif birterefli varyasyonlarini istifade edir Esas dagilim sebekenin en vacib tehlukesizlik funksiyalarindan biridir Tehlukesiz bir sebeke diger qurgular tehlukesizlik acarlarinin paylanmasi ucun etibarli olan bir xususi qurgu teyin edecekdir etibar merkezi Ideal olaraq qurgular merkezi etibar unvanina ve evvelceden yuklenmis ilk master esasina malik olacaq bir anliq zeifliye yol verilse yuxarida tesvir olundugu kimi gonderilecek Xususi tehlukesizlik telebleri olmayan tipik tetbiqler unsiyyet ucun etibar merkezinin evvelce tehlukeli kanal vasitesile teqdim etdiyi sebeke setrinden istifade edecekdir Belelikle etibar merkezi hem sebeke acarini saxlayir hem de noqte noqte tehlukesizliyi temin edir Cihazlar yalniz ilk master duymesini istisna olmaqla etibar merkezinin techiz etdiyi bir esasdan gelen rabiteni qebul edecekdir Tehlukesizlik arxitekturasi sebeke qatlamalari arasinda asagidaki kimi paylanir MAC sublayer tek hop etibarli unsiyyete malikdir Bir qayda olaraq istifade etmek ucun istifade olunan tehlukesizlik seviyyesi yuxari mertebeler terefinden mueyyen edilir Sebeke tebeqesi marsrutlasdirma alinan mesajlarin emali ve isteklerin yayimlanmasina qadirdir Geden cerciveler movcud olduqda marsrutlasdirmaya uygun olaraq muvafiq link duymesinden istifade edecekdir eks halda sebeke anahtari yuku xarici qurgulardan qorumaq ucun istifade edilecek Tetbiq qati hem ZDO hem de erize ucun esas qurulma ve neqliyyat xidmetleri teklif edir Tehlukesizlik seviyyesinin infrastrukturu CCM ye esaslanir bu da CCM e sifreleme ve butovluyun yalniz xususiyyetlerini elave edir Bir Alman komputer dergisinin veb saytina gore Zigbee Home Automation 1 2 sifreleme muzakiresi ucun taninan ve deyisdirile bilmeyen suseler ucun istifade edir Bu sifrelemeyi cox hessas edir Simulyasiya RedakteNs2 OMNeT OPNET ve NetSim kimi sebeke simulyatorlari IEEE 802 15 4 Zigbee sebekelerini simulyasiya etmek ucun istifade edile biler Bu simulyatorlar istifadeciler ucun aciq menbe C ve ya C kitabxanalari ile gelir Bu yolla istifadeciler hardware tetbiqinden evvel yeni alqoritmlerin etibarliligini teyin ede bilerler Hem de baxin RedakteWi Fi Bluetooth LoRaWANMenbe https az wikipedia org w index php title Zigbee amp oldid 6028315, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.