fbpx
Wikipedia

Zaqavalar

Avqust 11, 2021

Zaqavalar (həmçinin kebadi, merida kimi tanınır, özlərini isə beri adlandırılar) — Sudanın və Çadın ərazisində, (toplam olaraq təxminən 40 min insan) Xovar çayı hövzəsində məskən salan xalqdır.

Zaqavalar
Çadın prezidenti olmuş İdris Debi zaqava etnik tayfasındandır.
Ümumi sayı
400 000
Yaşadığı ərazilər
Çad 271 000
Sudan 145 000
Liviya 10 000
Dili

Zaqava dili

Dini

İslam (sünni)

Qohum xalqlar

Tubu xalqları, Bideyat xalqları

Tubular isə zaqavalara qohum olan və Niger, Çad və Liviyada yaşayan xalqlardır.

Kanem dövlətin banisi zaqavalar hesab olunur.

Tarixi

Orta əsrlər

İlk dəfə zaqavalar haqqında məlumat IX əsrdə Yaqubinin ərəb mənbələrində xatırlanır. Onlar haqqında deyilir ki, zaqavalar Kanem və bir neçə başqa dövlətin sakinləri olmuşlar. Çad gölündən Nubiyaya qədər olan ərazilərdə məskunlaşmışdılar. Zaqavalar Yaqubinin sözlərinə görə, həmçinin Şimali Afrikaya qul kimi satılırdı.

Müasir vəziyyəti

Zaqavalar Çadda üstünlük təşkil edən etnik qruplardan biri hesab olunur. Belə ki, zaqavaların nümayəndələrindən bəziləri hal-hazırda böyük siyasətçilər hesab olunur. Onlardan biri olan İdris Debi hal-hazırda Çadın prezidentidir. Sudanda yaşayan zaqavalar Darfur münaqişəsinin iştirakçıları olmuşdur.

Dilləri

Zaqava dili (beri, beri-aa, zorxau, zeqau, merida, kebadi) — Nil-Saxara dilləri ailəsinin Saxara dilləri qrupuna daxil olan dildir. Bir neçə dialektlərə malikdir. Misal olaarq berti və bideyat dillərini misal göstərmək olar. Həmçinin ərəb dilindən də istifadə olunur.

Din

 
VII əsrin Afrika xəritəsində zaqavalar

Kanema-Bor dövlətində İslam dövlət dini hesab olunurdu. Ancaq bu gün yalnız zaqavalar yaşayan ərazilərdə sünni müsəlmanlar geniş yayılıb (əksəriyyət ənənəvi inamların tərəfdarıdır). Totemizmə, əcdadların və təbiətin güclərinə inananlar üstünlük təşkil edor. Onların rəqs, musiqi və nəğmə yaradıcılığı, əfsanələri və mifləri, nağılları və atalar sözləri hal-hazırda bu etnik qrupda istifadə edilir.

XX əsrin ortalarında Qərbi Afrikada Ticaniya təriqətinin missioner fəaliyyəti nəticəsində böyük miqdarda zaqavalı İslam dinini qəbul etdi.

Sosial vəziyyət

Köçərilərdə tayfa sosial təşkilat hesab olunur. Oturaqlarda isə tayfa strukturu əsasında qohum, qonşu və ərazi əlaqələri vasitəsilə yaranır.

Kişi əhalinin yarısı maldarlıqla (qoyun, keçi, eşşək saxlayırlar) və köçəri maldarlıqla məşğul olur (Məsələn, dəvələri yetişdirirlər). Zaqavalıların əsas məşğuliyyəti əkinçilikdir. Qadınların çox hissəsi də ev işləri və əkinçiliklə məşğul olur. Onlar arpa, buğda, müxtəlif tərəvəzlər, xurma palmasını becərirlər.

Məişət

Zaqavalıların sənətləri dərin köklərə məxsusdur. Müxtəlif dəri məmulatları, kisələr, çantalar, futlyarlar, geyim və ayaqqabılar, hörmə, mis və gümüş bəzəklərin istehsalı bu xalqın əsas sənətkarlıq nümunələridir.

Köçərilərin evi yorğanlarla örtülmüş, dartılmış yumru çadırlardan və taxta şüvüllərdən hazırlanır. Üzəri isə palma yarpaqları ilə örtülür. Döşəmələr dərilər vasitəsilə hazırlanır. Oturaq əkinçilərin evləri, bir qayda olaraq, daha etibarlı olur. Divarları çiy kərpicdən, yastı damları isə palçıqdan hazırlanır.

Xalqın yemək menyusuna turş süd və bitki məhsulları (hər cür tərəvəzlər, meyvələr, sıyıqlar) daxil olur. Ənənəvi olaraq kişilər pambıq parçadan hazırlanan ağ köynəklər geyinirlər. Qadınlar isə donlardan və şallardan istifadə edirlər.

Məşhur nümayəndələri

İstinadlar

  1. Zaghawa 2.3% of Total population ~ 11.8 million, People and Society, CIA Factbook
  2. Zaghawa of Sudan - People Groups
  3. Zaghawa of Libya - People Groups
  4. James Stuart Olson (1996). The Peoples of Africa: An Ethnohistorical Dictionary. Greenwood. 91–92, 608. ISBN 978-0-313-27918-8.
  5. John A. Shoup III (2011). Ethnic Groups of Africa and the Middle East: An Encyclopedia: An Encyclopedia. ABC-CLIO. 333–334. ISBN 978-1-59884-363-7.
  6. Zaghawa, Ethnologue
  7. J. D. Fage; Roland Oliver (1975). The Cambridge History of Africa. Cambridge University Press. 271–273. ISBN 978-0-521-20981-6.
  8. Elizabeth Isichei (1997). A History of African Societies to 1870. Cambridge University Press. 230–232. ISBN 978-0-521-45599-2.
  9. J. D. Fage; Roland Oliver (1975). The Cambridge History of Africa. Cambridge University Press. 287–289. ISBN 978-0-521-20981-6.
  10. J. D. Fage; Roland Oliver (1975). The Cambridge History of Africa. Cambridge University Press. səh. 262. ISBN 978-0-521-20981-6.
  11. J. D. Fage; Roland Oliver (1975). The Cambridge History of Africa. Cambridge University Press. 288–290. ISBN 978-0-521-20981-6.
  12. Philip M. Peek; Kwesi Yankah (2004). African Folklore: An Encyclopedia. Routledge. 59–61. ISBN 978-1-135-94873-3.
  13. Paul R. Bartrop; Steven Leonard Jacobs (2014). Modern Genocide: The Definitive Resource and Document Collection. ABC-CLIO. 737–738. ISBN 978-1-61069-364-6.
  14. J. D. Fage; Roland Oliver (1975). The Cambridge History of Africa. Cambridge University Press. 306–308. ISBN 978-0-521-20981-6.
  15. Paul R. Bartrop; Steven Leonard Jacobs (2014). Modern Genocide: The Definitive Resource and Document Collection. ABC-CLIO. 737–738. ISBN 978-1-61069-364-6.
  16. James H Vaughan (1970), Caste systems in the Western Sudan, in Social stratification in Africa, Editors: A Tunde and L Plotnicov , New Africa Press, pages 59-92
  17. F. D. Klingender (1942), Gericault as Seen in 1848, The Burlington Magazine, Vol. 81, No. 475 (Oct., 1942), pages 254-256
  18. Samer Abdelnour (2011), Forging Through Adversity: The Blacksmiths of North Darfur and Practical Action, United Nations Development Programme, pages 1-2, Quote: "Although the blacksmiths refer to themselves as ‘Zaghawa’ – a dominant group in Darfur – the blacksmiths are from a traditionally neglected and marginalized group associated with Darfur’s lower castes. They form a sub-group of the Zaghawa known as ‘Hadaheed’ (plural of ‘Hadadi’, which means ‘blacksmith’, and derived from ‘Hadeed’ which means ‘iron’).3 Within the Hadaheed, men practice traditional forms of iron work and women pottery. They have done so as long as their history recalls, inheriting their knowledge and skills from generation to generation. Centuries ago, this group is thought to have been thralled by the Zaghawa, who had entered and settled into their territory. As slaves they were dispersed among Zaghawa families to perform primarily their iron and pottery work."
  19. Polgreen, Lydia (February 28, 2006). "Refugee Crisis Grows as Darfur War Crosses a Border". The New York Times.
  20. Survivances préislamiques parmi les zaghawa by Marie-José Tubiana
  21. "Chad refugee camps foster Darfur rebels". Aljazeera English. 16 April 2009.
  22. "Idriss Déby" (ingilis). Encyclopædia Britannica.

Xarici keçidlər

  • African people
  • Aljazeera English video on the Zaghawa people of Chad
  • Ethnogenesis from with the Chadic State, Dierk Lange (1993)

Avqust 11, 2021
zaqavalar, həmçinin, kebadi, merida, kimi, tanınır, özlərini, isə, beri, adlandırılar, sudanın, çadın, ərazisində, toplam, olaraq, təxminən, insan, xovar, çayı, hövzəsində, məskən, salan, xalqdır, çadın, prezidenti, olmuş, idris, debi, zaqava, etnik, tayfasınd. Zaqavalar hemcinin kebadi merida kimi taninir ozlerini ise beri adlandirilar 5 Sudanin ve Cadin erazisinde toplam olaraq texminen 40 min insan Xovar cayi hovzesinde mesken salan xalqdir 6 Zaqavalar Cadin prezidenti olmus Idris Debi zaqava etnik tayfasindandir Umumi sayi400 000Yasadigi erazilerCad 271 000 1 Sudan 145 000 2 Liviya 10 000 3 DiliZaqava diliDiniIslam sunni Qohum xalqlarTubu xalqlari Bideyat xalqlari 4 Tubular ise zaqavalara qohum olan ve Niger Cad ve Liviyada yasayan xalqlardir Kanem dovletin banisi zaqavalar hesab olunur Mundericat 1 Tarixi 1 1 Orta esrler 1 2 Muasir veziyyeti 2 Dilleri 3 Din 4 Sosial veziyyet 5 Meiset 6 Meshur numayendeleri 7 Istinadlar 8 Xarici kecidlerTarixi RedakteOrta esrler Redakte Ilk defe zaqavalar haqqinda melumat IX esrde Yaqubinin ereb menbelerinde xatirlanir Onlar haqqinda deyilir ki zaqavalar Kanem ve bir nece basqa dovletin sakinleri olmuslar Cad golunden Nubiyaya qeder olan erazilerde meskunlasmisdilar Zaqavalar Yaqubinin sozlerine gore hemcinin Simali Afrikaya qul kimi satilirdi 7 8 Muasir veziyyeti Redakte Zaqavalar Cadda ustunluk teskil eden etnik qruplardan biri hesab olunur Bele ki zaqavalarin numayendelerinden bezileri hal hazirda boyuk siyasetciler hesab olunur Onlardan biri olan Idris Debi hal hazirda Cadin prezidentidir 9 Sudanda yasayan zaqavalar Darfur munaqisesinin istirakcilari olmusdur 10 Dilleri RedakteZaqava dili beri beri aa zorxau zeqau merida kebadi Nil Saxara dilleri ailesinin Saxara dilleri qrupuna daxil olan dildir 11 Bir nece dialektlere malikdir Misal olaarq berti ve bideyat dillerini misal gostermek olar Hemcinin ereb dilinden de istifade olunur 12 Din Redakte VII esrin Afrika xeritesinde zaqavalar Kanema Bor dovletinde Islam dovlet dini hesab olunurdu 13 Ancaq bu gun yalniz zaqavalar yasayan erazilerde sunni muselmanlar genis yayilib ekseriyyet enenevi inamlarin terefdaridir Totemizme ecdadlarin ve tebietin guclerine inananlar ustunluk teskil edor Onlarin reqs musiqi ve negme yaradiciligi efsaneleri ve mifleri nagillari ve atalar sozleri hal hazirda bu etnik qrupda istifade edilir 14 XX esrin ortalarinda Qerbi Afrikada Ticaniya teriqetinin missioner fealiyyeti neticesinde boyuk miqdarda zaqavali Islam dinini qebul etdi 15 Sosial veziyyet RedakteKocerilerde tayfa sosial teskilat hesab olunur Oturaqlarda ise tayfa strukturu esasinda qohum qonsu ve erazi elaqeleri vasitesile yaranir 16 Kisi ehalinin yarisi maldarliqla qoyun keci essek saxlayirlar ve koceri maldarliqla mesgul olur Meselen develeri yetisdirirler Zaqavalilarin esas mesguliyyeti ekincilikdir Qadinlarin cox hissesi de ev isleri ve ekincilikle mesgul olur Onlar arpa bugda muxtelif terevezler xurma palmasini becerirler 17 18 Meiset RedakteZaqavalilarin senetleri derin koklere mexsusdur Muxtelif deri memulatlari kiseler cantalar futlyarlar geyim ve ayaqqabilar horme mis ve gumus bezeklerin istehsali bu xalqin esas senetkarliq numuneleridir Kocerilerin evi yorganlarla ortulmus dartilmis yumru cadirlardan ve taxta suvullerden hazirlanir Uzeri ise palma yarpaqlari ile ortulur Dosemeler deriler vasitesile hazirlanir Oturaq ekincilerin evleri bir qayda olaraq daha etibarli olur Divarlari ciy kerpicden yasti damlari ise palciqdan hazirlanir 19 20 Xalqin yemek menyusuna turs sud ve bitki mehsullari her cur terevezler meyveler siyiqlar daxil olur Enenevi olaraq kisiler pambiq parcadan hazirlanan ag koynekler geyinirler Qadinlar ise donlardan ve sallardan istifade edirler 21 Meshur numayendeleri RedakteIdris Debi 22 Cad prezidenti 1990 ci illerde Istinadlar Redakte Zaghawa 2 3 of Total population 11 8 million People and Society CIA Factbook Zaghawa of Sudan People Groups Zaghawa of Libya People Groups James Stuart Olson 1996 The Peoples of Africa An Ethnohistorical Dictionary Greenwood 91 92 608 ISBN 978 0 313 27918 8 John A Shoup III 2011 Ethnic Groups of Africa and the Middle East An Encyclopedia An Encyclopedia ABC CLIO 333 334 ISBN 978 1 59884 363 7 Zaghawa Ethnologue J D Fage Roland Oliver 1975 The Cambridge History of Africa Cambridge University Press 271 273 ISBN 978 0 521 20981 6 Elizabeth Isichei 1997 A History of African Societies to 1870 Cambridge University Press 230 232 ISBN 978 0 521 45599 2 J D Fage Roland Oliver 1975 The Cambridge History of Africa Cambridge University Press 287 289 ISBN 978 0 521 20981 6 J D Fage Roland Oliver 1975 The Cambridge History of Africa Cambridge University Press seh 262 ISBN 978 0 521 20981 6 J D Fage Roland Oliver 1975 The Cambridge History of Africa Cambridge University Press 288 290 ISBN 978 0 521 20981 6 Philip M Peek Kwesi Yankah 2004 African Folklore An Encyclopedia Routledge 59 61 ISBN 978 1 135 94873 3 Paul R Bartrop Steven Leonard Jacobs 2014 Modern Genocide The Definitive Resource and Document Collection ABC CLIO 737 738 ISBN 978 1 61069 364 6 J D Fage Roland Oliver 1975 The Cambridge History of Africa Cambridge University Press 306 308 ISBN 978 0 521 20981 6 Paul R Bartrop Steven Leonard Jacobs 2014 Modern Genocide The Definitive Resource and Document Collection ABC CLIO 737 738 ISBN 978 1 61069 364 6 James H Vaughan 1970 Caste systems in the Western Sudan in Social stratification in Africa Editors A Tunde and L Plotnicov New Africa Press pages 59 92 F D Klingender 1942 Gericault as Seen in 1848 The Burlington Magazine Vol 81 No 475 Oct 1942 pages 254 256 Samer Abdelnour 2011 Forging Through Adversity The Blacksmiths of North Darfur and Practical Action United Nations Development Programme pages 1 2 Quote Although the blacksmiths refer to themselves as Zaghawa a dominant group in Darfur the blacksmiths are from a traditionally neglected and marginalized group associated with Darfur s lower castes They form a sub group of the Zaghawa known as Hadaheed plural of Hadadi which means blacksmith and derived from Hadeed which means iron 3 Within the Hadaheed men practice traditional forms of iron work and women pottery They have done so as long as their history recalls inheriting their knowledge and skills from generation to generation Centuries ago this group is thought to have been thralled by the Zaghawa who had entered and settled into their territory As slaves they were dispersed among Zaghawa families to perform primarily their iron and pottery work Polgreen Lydia February 28 2006 Refugee Crisis Grows as Darfur War Crosses a Border The New York Times Survivances preislamiques parmi les zaghawa by Marie Jose Tubiana Chad refugee camps foster Darfur rebels Aljazeera English 16 April 2009 Idriss Deby ingilis Encyclopaedia Britannica Xarici kecidler RedakteAfrican people Aljazeera English video on the Zaghawa people of Chad Ethnogenesis from with the Chadic State Dierk Lange 1993 Menbe https az wikipedia org w index php title Zaqavalar amp oldid 4521952, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.