Yırğalanma

Rəqs verilmiş sistemin hər hansı bir təsir sayəsində tarazlığının pozulması və onu əvvəlki vəziyyətə qayatrmağa məcbur edən qüvvə nəticəsində yaranan hal dəyişməsidir. Sistemin rəqsi iki enerji forması arasında çevrilməyə əsaslanır.

Hal dəyişməsi periodik baş verə bilər. Bu zaman sistem sərt vaxt intervalında öz ilkin vəziyyətindən keçir. Yırğalanmaının başqa tərifi, fiziki hal parametrlərinin vaxtdan asılı olaraq təsvir edən funksiyadır.

Rəqsin növləri

Xassəsindən asılı oaraq müxtəlif yırğalanma növləri fərqləndirilirlər:

Fiziki təbiətinə görə:

• mexaniki (səs, titrəmələr),
• elektromaqnit (işıq, radio dalğalar),
• yuxarıdakıların kombinasiyası,

Təsir qüvvəsinə görə:

• məcburi, xarici qüvvələrin təsiri nəticəsində yaranır,
• sərbəst, heç bir xarici qüvvə təsir etmədən, ilkin qüvvənin təsirindən sonra öz-özünə həyacanlanır.

Rəqsin xassələri

 

Аmplituda ${\displaystyle A\,\!}$  (m) — yırğalanan ölçünün sistemin orta qiymətindən meyillənməsi.

Sistemin halının dəyişdiyi hər hansı bir vaxt aralığına period deyilir.

Vahid zamanda baş verən yırğalanamların sayına tezlik ${\displaystyle f\,\!}$  deyilir. O Hs (Hers, alman fizikinin şərəfinə) ilə ölçülür.

Period ${\displaystyle T\,\!}$  və tezlik ${\displaystyle f\,\!}$  bir-birin əksinə olan ölçülərdir.

${\displaystyle T={\frac {1}{f}}\qquad \,\!}$  və ${\displaystyle f={\frac {1}{T}}\,\!}$ 

Çevrəvi hərəkətdə tezlik əvəzinə çox vaxt çevrəvi və ya tsiklik tezlik işlədilir ${\displaystyle \omega \,\!}$  (Hs, san⁻¹, dövr/san), ${\displaystyle 2\pi }$  ərzində baş verən rəqsləri göstərir:

${\displaystyle \omega ={\frac {2\pi }{T}}=2\pi f\,\!}$