Xəşəmbül bitkisi — Paxlalılar – Fadaceae fəsiləsindəndir. Dünya florasında xəşəmbül cinsinin 20-yə qədər növü yayılmışdır. Azərbaycanda isə yabanı halda 7 növünə təsadüf olunur. Xəşəmbül cinsinə daxil olan növlərin əksəriyyəti Qərbi Avropa, Kiçik və Mərkəzi Asiya ərazilərində yayılmışdır. Bundan başqa bitkinin bir neçə növünə Rusiyanın Avropa hissəsində, Qərbi və Şərqi Sibirdə, Uzaq Şərq ərazilərində, Orta Asiyada, Qafqazda, o cümlədən Azərbaycanda rast gəlmək olar.
Xəşəmbül növlərinin əksəriyyəti dərman, ədviyyat, yem, boyaq və nectar təbiətli bitkiləridir. Xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrində isə ən çox I növündən sarı Xəşəmbüldən – Melilotus officinalis-dən istifadə edilir.
Sarı Xəşəmbül
Sarı Xəşəmbül ikiillik ot bitkisidir. Kökü budaqlanan saçaqlı olub, dikduran, qol – budaqlı, 100 – 150 sm hündürlükdə olangövdəyə malikdir. Uzun saplaqlı növbəli xırda mürəkkəb üçqat bizvari – itiləşmiş yarpaqları var. Gövdənin aşağı hissəsində yerləşən yarpaqları tərs yumurtaşəkilli, yuxarıdakılar isə lansetvaridir. Çiçəkləri xırda, sarı rəngli çoxlu miqdarda olub, uzunluğu 15 sm olan salxımda toplanmışdır. Meyvələri bir və ya iki qonurumtul rəngli paxladan ibarətdir. Toxumları yumurta formal hamar xırda sarımtıl – qonur rəngdədir. 1000 ədəd toxumunun çəkisi 2 – 2,5 qramdır. Toxumları öz cücərmə qabiliyyətlərini 6 – 7 il saxlayır. Sarı Xəşəmbül iyul ayından başlayıb avqust ayına kimi çiçək açır. Bitki torpağa az tələbkardır. İşıqsevəndir, şaxtaya və quraqlığa dözümlüdür.
Sarı Xəşəmbül Azərbaycanın Quba – Xaçmaz, Şamaxı – Ağsu, Naxçıvan MR, Qarabağ və Lənkəran ərazilərində geniş yayılmışdır. Bu ərazilərin çəmənlik yerlərində, əkin sahələrində, arxların, kanalların ətrafında ehtiyatı çoxdur.
Sarı Xəşəmbül toxumları vasitəsilə əkilib becərilir. Toxumları sahəyə mart – aprel aylarında səpirlər. Səpin qabağı toxumları 3 – 4 saat 20 – 250 temperaturlu suda isladırlar. Bitkini payızlıq və yazlıq mədəni bitkilərin sahələrində əkib bol məhsul əldə edirlər. Toxumları enli cərgələrarası sahələrə səpirlər. Hər hektar sahəyə dərinliyi 2 – 3 sm olmaqla 14 – 18 kq toxum səpilir. İlk cücərtilər 14 – 20 gündən sonra əmələ gəlir.
Əhəmiyyəti və tibbdə istifadəsi
Xəşəmbülün toplanıb qurudulmuş çiçək və yaşıl xammalı xoş ətirli olub, şortəhər – acımtıl kəskin tama malikdir. Sarı Xəşəmbülün qurudulmuş xammalınınarın toz halına salıb bir sıra Qərb ölkələrində istehsal olunan yaşıl pendirin tərkibinə qatırlar. Bitkinin çiçək və yarpağı bir sıra Mərkəzi Avropa ölkələrində mətbəx ədviyyatı olaraq sup, şorba, ət xörəklərinin, salat növlərinin, qarnir və kompotların tərkibinə qatılır. Cövhərindən pivənin tərkibinə qatılır. Fransada qida boyağı kimi yeyinti sənayesində istifadə olunur.
Elmi təbabətdə xəşəmbül otu yumşaldıcı çayın və xəşəmbül plastırının tərkibində işlədilir. Xəşəmbül plastırından dəri yaralarının, çibanın və digər şişlərin müalicəsində, iltihabı aradanqaldırıcı və yaranın hovunu çəkib yetişdirən dərman kimi istifadə edirlər.
Xalq təbabətində qurudulmuş xəşəmbül otundan çay dəmləyib soyuqdəymədə iltihabı aradan qaldıran və sinəyumşaldan öskürək dərmanı kimi istifadə olunur.
İstinadlar
Xəşəmbül bitkisi[ölü keçid]
Avqust 10, 2021
xəşəmbül, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, bitkisi, paxlalılar, fadaceae, fəsiləsindəndir, dünya, florasında, xəşəmbül, cinsinin, qədər, növü, yayılmışdır, azərbaycanda, is. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Xesembul bitkisi Paxlalilar Fadaceae fesilesindendir Dunya florasinda xesembul cinsinin 20 ye qeder novu yayilmisdir Azerbaycanda ise yabani halda 7 novune tesaduf olunur Xesembul cinsine daxil olan novlerin ekseriyyeti Qerbi Avropa Kicik ve Merkezi Asiya erazilerinde yayilmisdir Bundan basqa bitkinin bir nece novune Rusiyanin Avropa hissesinde Qerbi ve Serqi Sibirde Uzaq Serq erazilerinde Orta Asiyada Qafqazda o cumleden Azerbaycanda rast gelmek olar Xesembul novlerinin ekseriyyeti derman edviyyat yem boyaq ve nectar tebietli bitkileridir Xalq teserrufatinin muxtelif sahelerinde ise en cox I novunden sari Xesembulden Melilotus officinalis den istifade edilir Sari Xesembul RedakteSari Xesembul ikiillik ot bitkisidir Koku budaqlanan sacaqli olub dikduran qol budaqli 100 150 sm hundurlukde olangovdeye malikdir Uzun saplaqli novbeli xirda murekkeb ucqat bizvari itilesmis yarpaqlari var Govdenin asagi hissesinde yerlesen yarpaqlari ters yumurtasekilli yuxaridakilar ise lansetvaridir Cicekleri xirda sari rengli coxlu miqdarda olub uzunlugu 15 sm olan salximda toplanmisdir Meyveleri bir ve ya iki qonurumtul rengli paxladan ibaretdir Toxumlari yumurta formal hamar xirda sarimtil qonur rengdedir 1000 eded toxumunun cekisi 2 2 5 qramdir Toxumlari oz cucerme qabiliyyetlerini 6 7 il saxlayir Sari Xesembul iyul ayindan baslayib avqust ayina kimi cicek acir Bitki torpaga az telebkardir Isiqsevendir saxtaya ve quraqliga dozumludur Sari Xesembul Azerbaycanin Quba Xacmaz Samaxi Agsu Naxcivan MR Qarabag ve Lenkeran erazilerinde genis yayilmisdir Bu erazilerin cemenlik yerlerinde ekin sahelerinde arxlarin kanallarin etrafinda ehtiyati coxdur Sari Xesembul toxumlari vasitesile ekilib becerilir Toxumlari saheye mart aprel aylarinda sepirler Sepin qabagi toxumlari 3 4 saat 20 250 temperaturlu suda isladirlar Bitkini payizliq ve yazliq medeni bitkilerin sahelerinde ekib bol mehsul elde edirler Toxumlari enli cergelerarasi sahelere sepirler Her hektar saheye derinliyi 2 3 sm olmaqla 14 18 kq toxum sepilir Ilk cucertiler 14 20 gunden sonra emele gelir Ehemiyyeti ve tibbde istifadesi RedakteXesembulun toplanib qurudulmus cicek ve yasil xammali xos etirli olub sorteher acimtil keskin tama malikdir Sari Xesembulun qurudulmus xammalininarin toz halina salib bir sira Qerb olkelerinde istehsal olunan yasil pendirin terkibine qatirlar Bitkinin cicek ve yarpagi bir sira Merkezi Avropa olkelerinde metbex edviyyati olaraq sup sorba et xoreklerinin salat novlerinin qarnir ve kompotlarin terkibine qatilir Covherinden pivenin terkibine qatilir Fransada qida boyagi kimi yeyinti senayesinde istifade olunur Elmi tebabetde xesembul otu yumsaldici cayin ve xesembul plastirinin terkibinde isledilir Xesembul plastirindan deri yaralarinin cibanin ve diger sislerin mualicesinde iltihabi aradanqaldirici ve yaranin hovunu cekib yetisdiren derman kimi istifade edirler Xalq tebabetinde qurudulmus xesembul otundan cay demleyib soyuqdeymede iltihabi aradan qaldiran ve sineyumsaldan oskurek dermani kimi istifade olunur 1 Istinadlar Redakte Xesembul bitkisi olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Xesembul amp oldid 6027763, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
