Xəttat – gözəl yazı ustası; yazıçıların əsərlərini, xüsusilə şeirlərini nəfis xətlə köçürüb yayan şəxs; xoşnəvis, mirzə, katib, kalliqraf.
Ümumi məlumat
İslam dinində canlıların surətini yaratmaq qadağan olunmuşdu. Bununla və ərəb əlifbası qrafikasının xüsusiyyələri ilə əlaqədar bədii yazı sənəti olan xəttatlıq islamı qəbul etmiş xalqların mədəniyyət və incəsənətində vacib sahələrdən birinə çevrilmişdi. İslamı qəbul edən ölkələr Qurani-Kərimin əlifbasını da qəbul etmişdilər. Din xadimləri bu əlifbada yaranan yazı sənətini hər cür dəstəkləyir və belə bir kultun yaranması üçün xəttatlara yardım da göstərirdilər. Dekorativ-ornamental sənətlə qovuşan bədii yazı mədəniyyəti kitabları, saray binalarını, məscidləri, saxsıdan, metaldan,ağacdan və parçadan hazırlanan tətbiqi sənət nümunələrini bəzəyirdi. Xəttatlıq get-gedə müsəlman dünyasında müstəqil və əsas sənət növlərindən birinə, gözəl yazmaq savadlılıq dərəcəsinin göstəricisinə çevrilirdi. Dövlət xadimlərinin, ədib, şair və alimlərin, rəssamların həm də yaxşı xəttat olduqlarına dair çoxlu misallar gətirmək mümkündür.
Azərbaycanda xəttatlıq
Orta əsrlərdə Azərbaycanda bir qayda olaraq, bütün savadlı adamlar, münəccim, həkim, yaxud filosof olmalarından asılı olmayaraq, hesab edirdilər ki, yüksək savad dərəcəsinin bir göstəricisi də şeir yazmaq və xəttatlıq sənətinə yiyələnməkdir. Buna görə də, o dövrdə şair və xəttat kimi şöhrət qazanmaq olduqca çətin idi. Bu çətinlik xüsusilə xəttatlıqda özünü göstərirdi. Ölkədə xeyli kitabxana və emalatxanalar vardı ki, burada da yüksək səviyyəli peşəkar xəttatlar kitabların üzünü köçürür, qəbir daşları, ziyarətgahlar və mülki binalar üçün yazı qəlibləri hazırlayırdılar. Peşəkar və həvəskar xəttatlar həm də ona görə xüsusi rəğbət və hörmət sahibi olurdular ki, müqəddəs Quran ərəb yazısı ilə nazil olmuşdu və bununla da həmin əlifbanın ilahi mənşəyi barədə təsəvvürlər geniş yayılmışdı.
XV əsrin görkəmli Azərbaycan dilçisi Məhəmməd Naxçıvani yazırdı: "Uşaqları ilk növbədə yazıya və səyahət etməyə öyrətmək lazımdır". Məhəmməd peyğəmbərə istinad eləyən ərəb alimləri belə deyirdilər: "Yazı-elmin yarısıdır". Eyni zamanda həm gözəl yazmaq, həm də mətnin məzmun dərinliyi vəhdətdə götürülürdü.
Xəttatların bir neçə nəslinin uzun axtarışlarının nəticəsində ərəb əlifbasının o dövrün praktik və estetik tələblərini ödəməyə qabil altı əsas xətt növü yaradılmışdı: süls, nəsx, mühəqqəq, reyhani, touqi və rəqa. Bunlar birlikdə klassik altılıq adlanırdılar.
Azərbaycanda xəttatlıq sənəti Mübarək şah Zərrinqələm Təbrizinin işlərindən başlanır. O, XIII əsrin məşhur ərəb xəttatı Cəmaləddin Müstəsiminin yetirdiyi altı şagirddən biri idi. Bunlar xəttatlıq tarixinə "altı usta" adı ilə daxil olmuşlar. Ondan başqa həmin "altılıq" a daha bir azərbaycanlı usta şeyx Əhməd Sührəvərdi də daxil idi. Mübarək şah Zərrinqələm klassik xətlərin altısını da yaxşı bilirdi və onun həmin xətlərlə yazan xeyli ardıcılı vardı. Sanki artıq xəttatlıq özünün zirvəsinə çatmışdır və bu sahədə artıq heç bir yenilik etmək mümkün deyil. Bununla belə XIV əsrdə Azərbaycanda, bütün müsəlman dünyasında məşhur olacaq bir xəttat yetişir. Həmin xəttat Xacə Mir Əli ibn İlyas Təbrizi (1330-1405) idi.
İstinadlar
Azərbaycan ədəbiyyarı[ölü keçid]
September 14, 2021
xəttat, gözəl, yazı, ustası, yazıçıların, əsərlərini, xüsusilə, şeirlərini, nəfis, xətlə, köçürüb, yayan, şəxs, xoşnəvis, mirzə, katib, kalliqraf, ümumi, məlumat, redaktəislam, dinində, canlıların, surətini, yaratmaq, qadağan, olunmuşdu, bununla, ərəb, əlifbas. Xettat gozel yazi ustasi yazicilarin eserlerini xususile seirlerini nefis xetle kocurub yayan sexs xosnevis mirze katib kalliqraf 1 Umumi melumat RedakteIslam dininde canlilarin suretini yaratmaq qadagan olunmusdu Bununla ve ereb elifbasi qrafikasinin xususiyyeleri ile elaqedar bedii yazi seneti olan xettatliq islami qebul etmis xalqlarin medeniyyet ve incesenetinde vacib sahelerden birine cevrilmisdi Islami qebul eden olkeler Qurani Kerimin elifbasini da qebul etmisdiler Din xadimleri bu elifbada yaranan yazi senetini her cur destekleyir ve bele bir kultun yaranmasi ucun xettatlara yardim da gosterirdiler Dekorativ ornamental senetle qovusan bedii yazi medeniyyeti kitablari saray binalarini mescidleri saxsidan metaldan agacdan ve parcadan hazirlanan tetbiqi senet numunelerini bezeyirdi Xettatliq get gede muselman dunyasinda musteqil ve esas senet novlerinden birine gozel yazmaq savadliliq derecesinin gostericisine cevrilirdi Dovlet xadimlerinin edib sair ve alimlerin ressamlarin hem de yaxsi xettat olduqlarina dair coxlu misallar getirmek mumkundur Azerbaycanda xettatliq RedakteOrta esrlerde Azerbaycanda bir qayda olaraq butun savadli adamlar muneccim hekim yaxud filosof olmalarindan asili olmayaraq hesab edirdiler ki yuksek savad derecesinin bir gostericisi de seir yazmaq ve xettatliq senetine yiyelenmekdir Buna gore de o dovrde sair ve xettat kimi sohret qazanmaq olduqca cetin idi Bu cetinlik xususile xettatliqda ozunu gosterirdi Olkede xeyli kitabxana ve emalatxanalar vardi ki burada da yuksek seviyyeli pesekar xettatlar kitablarin uzunu kocurur qebir daslari ziyaretgahlar ve mulki binalar ucun yazi qelibleri hazirlayirdilar Pesekar ve heveskar xettatlar hem de ona gore xususi regbet ve hormet sahibi olurdular ki muqeddes Quran ereb yazisi ile nazil olmusdu ve bununla da hemin elifbanin ilahi menseyi barede tesevvurler genis yayilmisdi XV esrin gorkemli Azerbaycan dilcisi Mehemmed Naxcivani yazirdi Usaqlari ilk novbede yaziya ve seyahet etmeye oyretmek lazimdir Mehemmed peygembere istinad eleyen ereb alimleri bele deyirdiler Yazi elmin yarisidir Eyni zamanda hem gozel yazmaq hem de metnin mezmun derinliyi vehdetde goturulurdu Xettatlarin bir nece neslinin uzun axtarislarinin neticesinde ereb elifbasinin o dovrun praktik ve estetik teleblerini odemeye qabil alti esas xett novu yaradilmisdi suls nesx muheqqeq reyhani touqi ve reqa Bunlar birlikde klassik altiliq adlanirdilar Azerbaycanda xettatliq seneti Mubarek sah Zerrinqelem Tebrizinin islerinden baslanir O XIII esrin meshur ereb xettati Cemaleddin Mustesiminin yetirdiyi alti sagirdden biri idi Bunlar xettatliq tarixine alti usta adi ile daxil olmuslar Ondan basqa hemin altiliq a daha bir azerbaycanli usta seyx Ehmed Suhreverdi de daxil idi Mubarek sah Zerrinqelem klassik xetlerin altisini da yaxsi bilirdi ve onun hemin xetlerle yazan xeyli ardicili vardi Sanki artiq xettatliq ozunun zirvesine catmisdir ve bu sahede artiq hec bir yenilik etmek mumkun deyil Bununla bele XIV esrde Azerbaycanda butun muselman dunyasinda meshur olacaq bir xettat yetisir Hemin xettat Xace Mir Eli ibn Ilyas Tebrizi 1330 1405 idi Istinadlar Redakte Azerbaycan edebiyyari olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Xettat amp oldid 5881295, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
