Xələf bəy Süfrəçi (?-1638)—I Şah Abbas Səfəvinin süfrəçibaşısı, Qızılbaş sərkərdəsi, qurucu.
Həyatı
Xələf bəy I Şah Abbas Səfəvinin süfrəçibaşısı, həm də Qızılbaş sərkərdəsi idi. Bir çox döyüşlərdə iştirak etmişdi. O, əslən Arazbardan olub, Qaracadağ sufilərindən idi. Gənc yaşında Fərhad xan Qaramanlının mülazimi olmuş, bacarıq və qabiliyyətinə görə süfrəçibaşı məqamına yüksəlmiş, əsgəri təşkilatda çərxçibaşı kimi məsul hərbi vəzifədə də olmuşdu.
Xələf bəy Süfrəçi 1622-ci ildə I Şah Abbasın Qəndəhar səfərinə qatılmışdı.
Məhəmməd Məsumun məlumatına əsasən, türklər ciddi müqavimət göstərdiyinə görə mühasirə uzanmış və Səfəvi ordusu İrəvan altında dörd ay dayandıqdan sonra I Şah Səfi ramazan ayının 25-də (5 mart 1636) qalaya hücum əmrini vermişdi. Orduya yeni komandan təyin edilmiş Xələf bəy üç gün davam edən ağır döyüşdən sonra şəhərə əsas ordunun yolunu aça bilmişdi.
1636-cı ildə İrəvanın fəthindən sonra Xələf bəy süfrəçibaşı Hillə qalasına yol çəkmək üçün göndərildi. Burada yol çəkilişində bir çox evlər plana düşüb sökülmüş və əhaliyə məxsus xeyli xurma ağacı kəsilmiş, nəticədə ev və bağ sahiblərinə külli miqdarda ziyan dəymişdi. Təxminən ev və xurma ağacı sahiblərinə 4300 tümən zərər dəymişdi. Şahın göstərişi ilə ev və bağ sahiblərinə dəymiş zərər tam ödənildi.
İsfahandan Şah Səfinin ordusu Bağdada yola düşür. Böyük hərbi təcrübəyəmalik Xələf bəy çərxçibaşı da Bağdada yola salınmışdı. Ərəb İraqının bəylərbəyi Bektaş xan və Bağdada köməyə gəlmiş əmirlər müdafiə mövqeyini üstün tutdular. Sultan Muradın ordusu bundan istifadə edib 2 rəcəb 1047 (20 noyabr 1637-ci ildə) qalanı mühasirəyə aldı. Bu zaman baş verən su daşqınları şəhər əhalisinə ciddi ziyan vurmuş və qalanı bir neçə yerdən dağıtmışdı. Qazilər çətinliyə dözür, sinələrini sipər edib qalanın divarlarını təmir edib qoruyurdular.
Getdikcə Bağdadın mühasirə daralır, həm qala müdafiəçiləri, həm də şəhər əhalisinin itkiləri çoxalır, ruh düşgünlüyü gərginliyi daha da artırırdı. Belə bir vəziyyətdə Bektaş xan çıxılmaz vəziyyətdə qalıb bir nəfəri Osmanlı baş vəzirinin yanına göndərib döyüşü dayandırmağı, sülh bağlamağı təklif edir. Sultan Murad çoxdan gözlədiyi bu təklifi böyük qələbə sayıb belə bir şərt irəli sürdü ki, Bektaş xan özü qaladan çıxıb onun hüzuruna gəlsin və sülh danışıqları hazırlansın. Bektaş xan bir neçə nəfər əmir, minbaşı, yüzbaşı ilə qaladan çıxıb onun hüzuruna gedir. Sultan Murad ona vəd verdi ki, müqavimət dayandırılıb qala qapıları açılsa əmirlərə, qala mühafizəçilərinə aman veriləcək və osmanlılar onlara toxunmayacaqlar. Bağdadı 25 şaban 1047 (12 yanvar 1638)-ci ildə Osmanlılar tutdular.
Məhəmməd Məsum İsfahani hesab edir ki, Şah Səfinin hərbi rəisləri xəyanət etdiklərinə görə Bağdadı Osmanlılar tutmağa müvəffəq olmuşdular.Qızılbaş hərbi rəisləri -I Şah Səfinin yaxın silahdaşlarından Bağdad hakimi Bektaş xan, Xələf bəy, Nəğdi xan və Mir Fəttah İsfahani osmanlılarla razılaşıb Bağdad darvazasını onlara açmışdılar.
Bağdad tutulduqdan sonra Xələf bəy, Mir Fəttah, Nəğdi xan və Əliyar xan Gəraylı Sultanın xidmətinə göndərilmiş, qaladakı əmirlərin bir çoxu isə ölüm cəzasına məhkum edilmişdi.
Xələf bəy Süfrəçi haqqında Təbrizli Arakel də bəhs etmişdir. Tarixçi yazır: "28 aprel1638-ci ildə Sultan Mirad Bağdada getdi. 6 noyabrda Bağdada çatdı. 38 gün qalanı mühasirə edib, topla döydü. 4 dekabrda qalanı aldı. Orda yerləşən İran ordusunu son nəfərək qırdı. Onlardan İrəvan ətrafındakı itkinin qısasını aldı. Orda olan məşhur əyanlardan Xələf bəyi başqaları ilə bərabər İstanbula göndərdi. Onlar orda öldülər".
Övliya Çələbi Xələf bəy Süfrəçidən Xələf xan kimi bəhs edir. O, yazır: "Şah Səfi Dərəcəzin xanlığını BağdaddanMurad xanın amanı ilə çıxan Xələf xanın qardaşına vermişdir. O ağbaş bir adam idi". Görünür Xələf bəy Süfrəçi Şah Səfi Səfəvinin dövründə xan ünvanı alıb.
Xələf bəy Süfrəçi qurucu bir şəxsiyyət idi. 1606-cı ildə İsfahan şəhərində məscid tikdirmişdi. Bu məscid əvvəlcə "Süfrəçi məscidi" adlanırdı. İllər keçdikdən sonra bu möhtəşəm məbəd "Qırmızı məscid" adlanmağa başladı.
Xələf bəyin törəmələri Xələfbəyi soyadını daşıyırlar. Onlar Şiraz, İsfahan şəhərlərində və Qarabağda məskunlaşıblar.
Xələf bəyin İbrahim sultan, Maqsud sultan adlı oğlanları vardı. Böyük oğlu İbrahim sultan 1638-ci ildən sonra süfrəçibaşı təyin olmuşdu. Kiçik oğlu Maqsud sultan 1662-ci ildə süfrəçibaşı, 1663-cü ildə isə naziri-büyutat təyin olunmuşdu.
İskəndər bəy Münşi Türkman və Məhəmməd Yusif Movərrex. Zeyl-i tarix-i alamara-yi Abbasi. Tehran: Capxane-yi İslami, h. 1317, 420 s. səh.277
İskəndər bəy Türkmən (Münşi), Tarixi-aləm-arayi-Əbbasi, 2-ci cildin yarısı və 2-ci cild, Tehran, Əmir Kəbir, 1382 hicri şəmsi. səh.709, 904, 905, 908; 3, səh. 979, 1039, 1045, 1047-1049.
Павлова И.К. Хроника времен Сефевидов (Сочинение Мухаммед Масума Исфахани «Хуласат ас-сияр»). Москва: ВО «Наука», Издателъская фирма «Восточная литература», 1993, 120 с.,səh.70.
İskəndər bəy Münşi Türkman və Məhəmməd Yusif Movərrex. Zeyl-i tarix-i alamara-yi Abbasi. Tehran: Capxane-yi İslami, h. 1317, 420 s. səh. 216.
İskəndər bəy Münşi Türkman və Məhəmməd Yusif Movərrex. Zeyl-i tarix-i alamara-yi Abbasi. Tehran: Capxane-yi İslami, h. 1317, 420 s. səh. 217.
Павлова И.К. Хроника времен Сефевидов (Сочинение Мухаммед-Масума Исфахани "Хуласат ас-сийяр"). Москва: ВО "Наука", Издательская фирма "Восточная литература" 1993, 120 с. стр.73.
İskəndər bəy Münşi Türkman və Məhəmməd Yusif Movərrex. Zeyl-i tarix-i alamara-yi Abbasi. Tehran: Capxane-yi İslami, h. 1317, 420 s. səh.94
. 2017-02-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-01-14.
Bayramlı Z, Əzizli B, Azərbaycan Övliya Çələbinin 1654-cü il «Səyahətnamə»sində, Bakı, 2000.səh.125.
Məhəmməd Tahir Vəhid Qəzvini, Sərgüzəşte Şah Əbbase duvvum, Tehran, 1374, səh. 119.
Şəxs haqqında olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 12, 2021
xələf, bəy, süfrəçi, 1638, şah, abbas, səfəvinin, süfrəçibaşısı, qızılbaş, sərkərdəsi, qurucu, mündəricat, həyatı, mənbə, istinadlar, həmçinin, baxhəyatı, redaktəxələf, bəy, şah, abbas, səfəvinin, süfrəçibaşısı, həm, qızılbaş, sərkərdəsi, çox, döyüşlərdə, işti. Xelef bey Sufreci 1638 I Sah Abbas Sefevinin sufrecibasisi Qizilbas serkerdesi qurucu Mundericat 1 Heyati 2 Menbe 3 Istinadlar 4 Hemcinin baxHeyati RedakteXelef bey I Sah Abbas Sefevinin sufrecibasisi hem de Qizilbas serkerdesi idi Bir cox doyuslerde istirak etmisdi O eslen Arazbardan olub Qaracadag sufilerinden idi Genc yasinda Ferhad xan Qaramanlinin mulazimi olmus bacariq ve qabiliyyetine gore sufrecibasi meqamina yukselmis esgeri teskilatda cerxcibasi kimi mesul herbi vezifede de olmusdu 1 Xelef bey Sufreci 1622 ci ilde I Sah Abbasin Qendehar seferine qatilmisdi 2 Mehemmed Mesumun melumatina esasen turkler ciddi muqavimet gosterdiyine gore muhasire uzanmis ve Sefevi ordusu Irevan altinda dord ay dayandiqdan sonra I Sah Sefi ramazan ayinin 25 de 5 mart 1636 qalaya hucum emrini vermisdi Orduya yeni komandan teyin edilmis Xelef bey uc gun davam eden agir doyusden sonra sehere esas ordunun yolunu aca bilmisdi 3 1636 ci ilde Irevanin fethinden sonra Xelef bey sufrecibasi Hille qalasina yol cekmek ucun gonderildi Burada yol cekilisinde bir cox evler plana dusub sokulmus ve ehaliye mexsus xeyli xurma agaci kesilmis neticede ev ve bag sahiblerine kulli miqdarda ziyan deymisdi Texminen ev ve xurma agaci sahiblerine 4300 tumen zerer deymisdi Sahin gosterisi ile ev ve bag sahiblerine deymis zerer tam odenildi Isfahandan Sah Sefinin ordusu Bagdada yola dusur Boyuk herbi tecrubeyemalik Xelef bey cerxcibasi da Bagdada yola salinmisdi Ereb Iraqinin beylerbeyi Bektas xan ve Bagdada komeye gelmis emirler mudafie movqeyini ustun tutdular Sultan Muradin ordusu bundan istifade edib 2 receb 1047 20 noyabr 1637 ci ilde qalani muhasireye aldi Bu zaman bas veren su dasqinlari seher ehalisine ciddi ziyan vurmus ve qalani bir nece yerden dagitmisdi Qaziler cetinliye dozur sinelerini siper edib qalanin divarlarini temir edib qoruyurdular 4 Getdikce Bagdadin muhasire daralir hem qala mudafiecileri hem de seher ehalisinin itkileri coxalir ruh dusgunluyu gerginliyi daha da artirirdi Bele bir veziyyetde Bektas xan cixilmaz veziyyetde qalib bir neferi Osmanli bas vezirinin yanina gonderib doyusu dayandirmagi sulh baglamagi teklif edir Sultan Murad coxdan gozlediyi bu teklifi boyuk qelebe sayib bele bir sert ireli surdu ki Bektas xan ozu qaladan cixib onun huzuruna gelsin ve sulh danisiqlari hazirlansin Bektas xan bir nece nefer emir minbasi yuzbasi ile qaladan cixib onun huzuruna gedir Sultan Murad ona ved verdi ki muqavimet dayandirilib qala qapilari acilsa emirlere qala muhafizecilerine aman verilecek ve osmanlilar onlara toxunmayacaqlar 5 Bagdadi 25 saban 1047 12 yanvar 1638 ci ilde Osmanlilar tutdular Mehemmed Mesum Isfahani hesab edir ki Sah Sefinin herbi reisleri xeyanet etdiklerine gore Bagdadi Osmanlilar tutmaga muveffeq olmusdular Qizilbas herbi reisleri I Sah Sefinin yaxin silahdaslarindan Bagdad hakimi Bektas xan Xelef bey Negdi xan ve Mir Fettah Isfahani osmanlilarla razilasib Bagdad darvazasini onlara acmisdilar 6 Bagdad tutulduqdan sonra Xelef bey Mir Fettah Negdi xan ve Eliyar xan Gerayli Sultanin xidmetine gonderilmis qaladaki emirlerin bir coxu ise olum cezasina mehkum edilmisdi 7 Xelef bey Sufreci haqqinda Tebrizli Arakel de behs etmisdir Tarixci yazir 28 aprel 1638 ci ilde Sultan Mirad Bagdada getdi 6 noyabrda Bagdada catdi 38 gun qalani muhasire edib topla doydu 4 dekabrda qalani aldi Orda yerlesen Iran ordusunu son neferek qirdi Onlardan Irevan etrafindaki itkinin qisasini aldi Orda olan meshur eyanlardan Xelef beyi basqalari ile beraber Istanbula gonderdi Onlar orda olduler 8 Ovliya Celebi Xelef bey Sufreciden Xelef xan kimi behs edir O yazir Sah Sefi Derecezin xanligini Bagdaddan Murad xanin amani ile cixan Xelef xanin qardasina vermisdir O agbas bir adam idi 9 Gorunur Xelef bey Sufreci Sah Sefi Sefevinin dovrunde xan unvani alib Xelef bey Sufreci qurucu bir sexsiyyet idi 1606 ci ilde Isfahan seherinde mescid tikdirmisdi Bu mescid evvelce Sufreci mescidi adlanirdi Iller kecdikden sonra bu mohtesem mebed Qirmizi mescid adlanmaga basladi Xelef beyin toremeleri Xelefbeyi soyadini dasiyirlar Onlar Siraz Isfahan seherlerinde ve Qarabagda meskunlasiblar Xelef beyin Ibrahim sultan Maqsud sultan adli oglanlari vardi Boyuk oglu Ibrahim sultan 1638 ci ilden sonra sufrecibasi teyin olmusdu Kicik oglu Maqsud sultan 1662 ci ilde sufrecibasi 1663 cu ilde ise naziri buyutat teyin olunmusdu 10 Menbe RedakteEnver Cingizoglu Xelef bey Sufreci Soy dergisi 10 2010 Istinadlar Redakte Iskender bey Munsi Turkman ve Mehemmed Yusif Moverrex Zeyl i tarix i alamara yi Abbasi Tehran Capxane yi Islami h 1317 420 s seh 277 Iskender bey Turkmen Munsi Tarixi alem arayi Ebbasi 2 ci cildin yarisi ve 2 ci cild Tehran Emir Kebir 1382 hicri semsi seh 709 904 905 908 3 seh 979 1039 1045 1047 1049 Pavlova I K Hronika vremen Sefevidov Sochinenie Muhammed Masuma Isfahani Hulasat as siyar Moskva VO Nauka Izdatelskaya firma Vostochnaya literatura 1993 120 s seh 70 Iskender bey Munsi Turkman ve Mehemmed Yusif Moverrex Zeyl i tarix i alamara yi Abbasi Tehran Capxane yi Islami h 1317 420 s seh 216 Iskender bey Munsi Turkman ve Mehemmed Yusif Moverrex Zeyl i tarix i alamara yi Abbasi Tehran Capxane yi Islami h 1317 420 s seh 217 Pavlova I K Hronika vremen Sefevidov Sochinenie Muhammed Masuma Isfahani Hulasat as sijyar Moskva VO Nauka Izdatelskaya firma Vostochnaya literatura 1993 120 s str 73 Iskender bey Munsi Turkman ve Mehemmed Yusif Moverrex Zeyl i tarix i alamara yi Abbasi Tehran Capxane yi Islami h 1317 420 s seh 94 Arxivlenmis suret 2017 02 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 01 14 Bayramli Z Ezizli B Azerbaycan Ovliya Celebinin 1654 cu il Seyahetname sinde Baki 2000 seh 125 Mehemmed Tahir Vehid Qezvini Serguzeste Sah Ebbase duvvum Tehran 1374 seh 119 Hemcinin bax RedakteMirze Suleyman Sirazi Sexs haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Xelef bey Sufreci amp oldid 5689240, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
