Xəlifət əl-xüləfa -("xəlifələr xəlifəsi") Səfəvi-Ərdəbil təriqətinin geniş yayılmış nümayəndələr şəbəkəsinin başçısı idi (xüləfa - ərəbcə "xəlifə" sözünün cəm halıdır). Əslində o, Səfəvi təriqətinin bütün fəaliyyətini istiqamətləndirir və ona nəzarət edirdi. Öz nümayəndələrinin yaxşı təşkil edilmiş xidməti sayəsində Səfəvilər Azərbaycanı, indiki Ermənistan ərazisini, Kiçik Asiya və İranın şimal vilayətlərini əhatə edən geniş ərazilərə səpələnmiş qızılbaş tayfalarını öz tərəflərinə çəkib şiəlik bayrağı altına toplaya bildilər. Beləliklə, xəlifət əl-xüləfa idarəsi ŞeyxSəfiəddin tərəfindən əsası qoyulmuş "Səfəviyyə" təriqətinin teokratik təşkilatının qalığı idi.
V.F.Minorskinin göstərdiyi kimi, hakimiyyətə gələn Səfəvilər ikili idarəçiliklə qarşılaşdılar, onlara başçılıq etdilər. Onlar "krallar kimi öz sələflərinin (əsasən, Ağqoyunluların) idarəetmə sistemini irsən qəbul etdilər. Onlar ilkin təriqətin ali başçıları kimi öz sufilərindən kor-koranə itaət tələb etdilər". Böhranlar dövründə onlar öz tərəfdarlarının "şahsevənlik" hisslərinə müraciət edirdilər, çox zaman tayfalararası didişmələri təriqət ardıcılları arasında hökm sürən, müridləri öz "mürşidi kamilinə" (yəni şaha) danışıqsız itaətə çağıran ən sərt intizam sayəsində yoluna qoyurdular.
"Xəlifələrlə" yanaşı "ithaf olunanlar"ın "pirə" ("böyüklər, ağsaqqallar") adlanan daha bir kateqoriyası da var idi. V.F.Minorskinin fikrincə, "xüləfa" "xəlifət əl-xüləfanın" qısaldılmış formasıdır. Təriqətin işlərini idarə edən və onun tələblərində bacarıqlı sərkərdə kimi xidməti olan İsmayılın ən yaxın silahdaşlarından biri mənbəklərdən göründüyü kimi Xədim bəy Xüləfa, yaxud adı tez-tez qısaca çəkilən Xüləfa bəy olmuşdur.
"Xəlifət əl-xüləfa" qızılbaş tayfalarının imtiyazlı zümrəsi içərisindən təyin edilir və bir qayda olaraq, türk (azərbaycanlı) olurdu. Səfəvi sülaləsinin şahları onların köməyi ilə yalnız özlərinin arxalandıqları, onları hakimiyyət başına gətirmiş qüvvələrə deyil, həm də öz ardıcıllarının geniş şəbəkəsinə nəzarət edirdilər. Xəlifət əl-xüləfalar böyük hakimiyyətə malik olub "mürşid-i kamilin" (yəni şahın) təriqət işləri üzrə müavinləri sayılırdılar. Məsələn, I Şah Təhmasib dövründə xəlifət əl-xüləfa vəzifəsini tutan Hüseynqulu Xüləfa Rumlunun adı çəkilir. O, "təbil və bayraq sahibi" olmasa da, böyük nüfuz və təsir sahibi idi. Diyarbəkirdən və Kiçik Asiyanın digər vilayətlərindən "şah astanasına" gələn çoxsaylı sufilər tamamilə ona tabe idilər96. İskəndər bəy Münşi I Təhmasibin müasirləri olan əmirlərin siyahısında adi "xəlifə"lərin siyahısında 3 şamlı, 1 türkman, 4 zülqədər, 3 qacar, 1 kürd, 1 cağatay tayfa əmirlərinin adlarını çəkir.
Sufi təşkilatı o dərəcədə yaşamağa qabil idi ki, hətta I Abbasın ölümündən sonra da şahın öz ardıcıllarının "mürşid-i kamili" olması ideyası onun nazirləri tərəfindən tanınmışdı. Lakin sonralar xəlifət əlxüləfa vəzifəsi siyasi hakimiyyətdən uzaqlaşdırıldı və sadəcə olaraq "sufilərin işlərinə dair katibliyə" çevrildi. Məsələn, "Təzkirət əlmülük" də göstərilir ki, şahın adından fəaliyyət göstərən xəlifət əl-xüləfa bütün vilayətlərə (məmalik) öz nümayəndələrini (xəlifə) təyin edir.
xəlifət, xüləfa, xəlifələr, xəlifəsi, səfəvi, ərdəbil, təriqətinin, geniş, yayılmış, nümayəndələr, şəbəkəsinin, başçısı, xüləfa, ərəbcə, xəlifə, sözünün, cəm, halıdır, əslində, səfəvi, təriqətinin, bütün, fəaliyyətini, istiqamətləndirir, nəzarət, edirdi, nümay. Xelifet el xulefa xelifeler xelifesi Sefevi Erdebil teriqetinin genis yayilmis numayendeler sebekesinin bascisi idi xulefa erebce xelife sozunun cem halidir Eslinde o Sefevi teriqetinin butun fealiyyetini istiqametlendirir ve ona nezaret edirdi Oz numayendelerinin yaxsi teskil edilmis xidmeti sayesinde Sefeviler Azerbaycani indiki Ermenistan erazisini Kicik Asiya ve Iranin simal vilayetlerini ehate eden genis erazilere sepelenmis qizilbas tayfalarini oz tereflerine cekib sielik bayragi altina toplaya bildiler Belelikle xelifet el xulefa idaresi SeyxSefieddin terefinden esasi qoyulmus Sefeviyye teriqetinin teokratik teskilatinin qaligi idi V F Minorskinin gosterdiyi kimi hakimiyyete gelen Sefeviler ikili idarecilikle qarsilasdilar onlara basciliq etdiler Onlar krallar kimi oz seleflerinin esasen Agqoyunlularin idareetme sistemini irsen qebul etdiler Onlar ilkin teriqetin ali bascilari kimi oz sufilerinden kor korane itaet teleb etdiler Bohranlar dovrunde onlar oz terefdarlarinin sahsevenlik hisslerine muraciet edirdiler cox zaman tayfalararasi didismeleri teriqet ardicillari arasinda hokm suren muridleri oz mursidi kamiline yeni saha danisiqsiz itaete cagiran en sert intizam sayesinde yoluna qoyurdular Xelifelerle yanasi ithaf olunanlar in pire boyukler agsaqqallar adlanan daha bir kateqoriyasi da var idi V F Minorskinin fikrince xulefa xelifet el xulefanin qisaldilmis formasidir Teriqetin islerini idare eden ve onun teleblerinde bacariqli serkerde kimi xidmeti olan Ismayilin en yaxin silahdaslarindan biri menbeklerden gorunduyu kimi Xedim bey Xulefa yaxud adi tez tez qisaca cekilen Xulefa bey olmusdur Xelifet el xulefa qizilbas tayfalarinin imtiyazli zumresi icerisinden teyin edilir ve bir qayda olaraq turk azerbaycanli olurdu Sefevi sulalesinin sahlari onlarin komeyi ile yalniz ozlerinin arxalandiqlari onlari hakimiyyet basina getirmis quvvelere deyil hem de oz ardicillarinin genis sebekesine nezaret edirdiler Xelifet el xulefalar boyuk hakimiyyete malik olub mursid i kamilin yeni sahin teriqet isleri uzre muavinleri sayilirdilar Meselen I Sah Tehmasib dovrunde xelifet el xulefa vezifesini tutan Huseynqulu Xulefa Rumlunun adi cekilir O tebil ve bayraq sahibi olmasa da boyuk nufuz ve tesir sahibi idi Diyarbekirden ve Kicik Asiyanin diger vilayetlerinden sah astanasina gelen coxsayli sufiler tamamile ona tabe idiler96 Iskender bey Munsi I Tehmasibin muasirleri olan emirlerin siyahisinda adi xelife lerin siyahisinda 3 samli 1 turkman 4 zulqeder 3 qacar 1 kurd 1 cagatay tayfa emirlerinin adlarini cekir Sufi teskilati o derecede yasamaga qabil idi ki hetta I Abbasin olumunden sonra da sahin oz ardicillarinin mursid i kamili olmasi ideyasi onun nazirleri terefinden taninmisdi Lakin sonralar xelifet elxulefa vezifesi siyasi hakimiyyetden uzaqlasdirildi ve sadece olaraq sufilerin islerine dair katibliye cevrildi Meselen Tezkiret elmuluk de gosterilir ki sahin adindan fealiyyet gosteren xelifet el xulefa butun vilayetlere memalik oz numayendelerini xelife teyin edir Hemcinin bax RedakteSefevi teriqetiMenbe https az wikipedia org w index php title Xelifet el xulefa amp oldid 3776610, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
