"Xortdanın cəhənnəm məktubları" povesti — Ə. Haqverdiyevin ən iri həcmli nəsr əsəridir. Əsər 1906-cı ildə Molla Nəsrəddin jurnalında çap olunsa da, 1930-cu il- də "Odabaşının hekayəsi" ona əlavə olunaraq ayrıca kitab halında çap olunmuşdur.
Əsərin ideyası
Bu povestdə əsas ideya xalqın tərəqqisinə mane olan ictimai təbəqələrin, habelə o dövrdə Azərbaycandakı mühafizəkar qüvvələri tənqid etməkdir. Lakin yazıçı yeri gəldikdə başqa ciddi siyasi-ictimai mətləblərə də toxunmuşdur.
Əsərin mövzusu
Yazıçı "Xortdanın cəhənnəm məktubları" povestində həyatda görüb müşahidə etdiyi mənfi tipləri "cəhənnəm" adlanan məkanda cəmləşdirərək ideya və mövzu baxımından zəngin bir əsər yaratmışdır.
"Xortdanın cəhənnəm məktubları" povestinin mövzusu yazıçının özünün dediyi kimi, "mənfi tiplər cəmiyyəti" ilə əlaqədardır. Povestdə həm bu dünyanın, həm də cəhənnəmin təsvirində üç əsas mövzu diqqəti cəlb edir. Bunlardan birincisi, fırıldaqçı din xadimlərinin ifşasıdır. Bu mövzu müqəddimə hissəsindən başlayaraq bütün əsər boyu davam edir.
İkinci mövzu burjua-mülkədar cəmiyyətinin ifşası məsələsidir. Ədib burjua-mülkədar cəmiyyətinin geniş təhlilini və tənqidini vermir. Bu mövzu ayrı-ayrı dövlət nümayəndələrinin satirik portretlərində və sözgəlişi toxunulan bəzi siyasi-ictimai mətləblərdə, hadisələrdə bədii həllini tapmışdır. Ədib bu mövzunu, əsasən, iki istiqamətdə inkişaf etdirir:
Yerli hakim təbəqələrin – xan, bəy və dövlət məmurlarının satirik portretlərində;
Çarizm nümayəndələrinin fəaliyyətində;
"Xortdanın cəhənnəm məktubları"ndakı tənqidi mətləblərdən biri də çarizmin müstəmləkəçilik siyasətinin kəskin ifşasıdır. Əsər boyu müxtəlif ictimai-siyasi məsələlərlə əlaqədar olaraq ədib cəmiyyətdəki ədalətsizliyin, rəzalətin əsas dayağı kimi çarizmin fitnəkar siyasətini, habelə onun Azərbaycandakı nümayəndələrini kəskin ifşa edir.
Ə. Haqverdiyev dövrün bir ziyalı yazıçısı kimi həmin fırıldaqçıları, dələduzları uyğun bir məkana – cəhənnəmə toplayaraq "mənfi tiplər cəmiyyəti"ni yaratdı və açıq-aşkarcasına onları ifşa etməyə başladı. "Xortdanın cəhənnəm məktubları" həmin dövrün mənfi tiplərini yaxından görüb tanımaq üçün çox böyük əhəmiyyətə malik bir povestdir.
Əsərin süjeti
"Xortdanın cəhənnəm məktubları"nda Haqverdiyev bir çox mövzulara toxunduğuna görə süjet və kompozisiya baxımından çoxşaxəli və orijinaldır. Povestdə bu dünyada yaşayan mənfi tiplərlə o biri dünyada yaşayan mənfi tiplər arasında o qədər də böyük fərq göstərilmir. Sadəcə o biri dünya, yəni cəhənnəm real dünyadakı mənfi tip insanların sonuncu aqibət məkanıdır. Xortdan Tiflisdən Şuşaya gəlincə yetimlərin malını yeyən Musa bəy kimi bəylərə, Mirzə Səttar kimi gedib "dərs gətirən" müəllimlərə, hiyleyi-şəriyyə ilə məşğul olan axundlara, Məşədi Seyfulla kimi fırıldaq yolu ilə xalqı soyanlara, təziyadarlara rast gəlir. Ancaq onlar törətdikləri əməllərə görə o biri dünyada heç də peşman deyil, əksinə, yeri gələndə özlərinə haqq qazandırmağa da çalışırlar.
"Xortdanın cəhənnəm məktubları" povesti süjet baxımından mürəkkəbdir, çoxşaxəlidir. Belə ki, əsas süjetdən çıxış edən, onunla bağlı olan bir sıra xırda süjet xətləri də vardır. Xortdanın hər iki dünyada qarşılaşdığı insanlar haqqında olan əhvalatların hər biri özlüyündə kiçik bir süjetə malikdir. Povestdə süjetin ekspozisiya mərhələsini Xortdanın ağlına cəhənnəmə getmək fikrinin gəlməsi, Mirzə Qoşunəlinin yanına – Şuşaya Tiflisdən gedən zaman başına gələn əhvalatlar, burada qarşılaşdığı insanlar, nəhayət, Şuşaya gəlib çıxması təşkil edir. Xortdanın on gün müddətində həmin iksirin qəbul etməsi, Tiflisə gəlməsi, vaxt tamam olduqdan sonra cəhənnəmə gəlməsi mərhələsini zavyazka (bədii düyün) mərhələsini təşkil edir. Kulminasiya (bədii zirvə) mərhələsini isə Veyl quyusu ilə bağlı olan əhvalatlardır. Razvyazka (düyünün açılması) mərhələsində ziddiyyətlər tədricən açılmağa, ayrı-ayrı surətlər, qruplar arasında olan münaqişə zəifləməyə doğru gedir. Povestdə rus kazaklarının, zabit və generallarının çar ikinci Nikolayın cəhənnəmə gəlməsi, Xortdanın cəhənnəmi tərk etməsi razvyazka (düyünün açılması) mərhələsini təşkil edir. Nəhayət, final (bədii yekun) mərhələsində hadisələr sona yetir. Xortdanın bu dünyaya qayıtması, qayıtdıqdan sonra yeni dünyanın yarandığını görməsi, dörd ildən çox vaxtın keçməsi ilə dünyanın dəyişməsi, zəhmətkeşlərin hakimiyyəti final mərhələsidir.
Xortdan surəti
Povestin baş qəhrəmanı olan Xortdan nə mənfi, nə də müsbət surətdir. "Xortdan – qorxunc görünüşlü mifik vücuddur". Ə. Haqverdiyevin məhz Xortdan surətini seçməsi təsadüfi deyildi. Avam camaat arasında uşaqları xortdanla qorxutmaq, həyatda şər əlamətləri Xortdanın ünvanına yazmaq uzun müddət dəb halında olmuşdur. Ə. Haqverdiyev də camaat içərisindəki bu cəhalət əlamətini Xortdan surətini yaratmaqla lağa qoymuşdu, gülüş hədəfi etmişdi.
İstinadlar
↑ MƏNİ NƏ VƏDƏ ŞUŞAYA YETİRƏRSƏN? (Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Xortdanın cəhənnəm məktubları" povesti haqqında)
Xarici keçidlər
Xortdanın cəhənnəm məktubları. Onlayn oxu.
Xortdanın cəhənnəm məktubları. Elnur Astanbəyli. Azadlıq qəzeti
"Xortdanın cəhənnəm məktubları" haqda daha bir xarici mətbu orqanda məqalə.
Yanvar 09, 2022
xortdanın, cəhənnəm, məktubları, povesti, haqverdiyevin, həcmli, nəsr, əsəridir, əsər, 1906, ildə, molla, nəsrəddin, jurnalında, çap, olunsa, 1930, odabaşının, hekayəsi, əlavə, olunaraq, ayrıca, kitab, halında, çap, olunmuşdur, mündəricat, əsərin, ideyası, əsə. Xortdanin cehennem mektublari povesti E Haqverdiyevin en iri hecmli nesr eseridir Eser 1906 ci ilde Molla Nesreddin jurnalinda cap olunsa da 1930 cu il de Odabasinin hekayesi ona elave olunaraq ayrica kitab halinda cap olunmusdur Mundericat 1 Eserin ideyasi 2 Eserin movzusu 3 Eserin sujeti 4 Xortdan sureti 5 Istinadlar 6 Xarici kecidlerEserin ideyasi RedakteBu povestde esas ideya xalqin tereqqisine mane olan ictimai tebeqelerin habele o dovrde Azerbaycandaki muhafizekar quvveleri tenqid etmekdir Lakin yazici yeri geldikde basqa ciddi siyasi ictimai metleblere de toxunmusdur Eserin movzusu RedakteYazici Xortdanin cehennem mektublari povestinde heyatda gorub musahide etdiyi menfi tipleri cehennem adlanan mekanda cemlesdirerek ideya ve movzu baximindan zengin bir eser yaratmisdir 1 Xortdanin cehennem mektublari povestinin movzusu yazicinin ozunun dediyi kimi menfi tipler cemiyyeti ile elaqedardir Povestde hem bu dunyanin hem de cehennemin tesvirinde uc esas movzu diqqeti celb edir Bunlardan birincisi firildaqci din xadimlerinin ifsasidir Bu movzu muqeddime hissesinden baslayaraq butun eser boyu davam edir Ikinci movzu burjua mulkedar cemiyyetinin ifsasi meselesidir Edib burjua mulkedar cemiyyetinin genis tehlilini ve tenqidini vermir Bu movzu ayri ayri dovlet numayendelerinin satirik portretlerinde ve sozgelisi toxunulan bezi siyasi ictimai metleblerde hadiselerde bedii hellini tapmisdir Edib bu movzunu esasen iki istiqametde inkisaf etdirir Yerli hakim tebeqelerin xan bey ve dovlet memurlarinin satirik portretlerinde Carizm numayendelerinin fealiyyetinde Xortdanin cehennem mektublari ndaki tenqidi metleblerden biri de carizmin mustemlekecilik siyasetinin keskin ifsasidir Eser boyu muxtelif ictimai siyasi meselelerle elaqedar olaraq edib cemiyyetdeki edaletsizliyin rezaletin esas dayagi kimi carizmin fitnekar siyasetini habele onun Azerbaycandaki numayendelerini keskin ifsa edir E Haqverdiyev dovrun bir ziyali yazicisi kimi hemin firildaqcilari deleduzlari uygun bir mekana cehenneme toplayaraq menfi tipler cemiyyeti ni yaratdi ve aciq askarcasina onlari ifsa etmeye basladi Xortdanin cehennem mektublari hemin dovrun menfi tiplerini yaxindan gorub tanimaq ucun cox boyuk ehemiyyete malik bir povestdir 1 Eserin sujeti Redakte Xortdanin cehennem mektublari nda Haqverdiyev bir cox movzulara toxunduguna gore sujet ve kompozisiya baximindan coxsaxeli ve orijinaldir Povestde bu dunyada yasayan menfi tiplerle o biri dunyada yasayan menfi tipler arasinda o qeder de boyuk ferq gosterilmir Sadece o biri dunya yeni cehennem real dunyadaki menfi tip insanlarin sonuncu aqibet mekanidir Xortdan Tiflisden Susaya gelince yetimlerin malini yeyen Musa bey kimi beylere Mirze Settar kimi gedib ders getiren muellimlere hiyleyi seriyye ile mesgul olan axundlara Mesedi Seyfulla kimi firildaq yolu ile xalqi soyanlara teziyadarlara rast gelir Ancaq onlar toretdikleri emellere gore o biri dunyada hec de pesman deyil eksine yeri gelende ozlerine haqq qazandirmaga da calisirlar Xortdanin cehennem mektublari povesti sujet baximindan murekkebdir coxsaxelidir Bele ki esas sujetden cixis eden onunla bagli olan bir sira xirda sujet xetleri de vardir Xortdanin her iki dunyada qarsilasdigi insanlar haqqinda olan ehvalatlarin her biri ozluyunde kicik bir sujete malikdir Povestde sujetin ekspozisiya merhelesini Xortdanin aglina cehenneme getmek fikrinin gelmesi Mirze Qosunelinin yanina Susaya Tiflisden geden zaman basina gelen ehvalatlar burada qarsilasdigi insanlar nehayet Susaya gelib cixmasi teskil edir Xortdanin on gun muddetinde hemin iksirin qebul etmesi Tiflise gelmesi vaxt tamam olduqdan sonra cehenneme gelmesi merhelesini zavyazka bedii duyun merhelesini teskil edir Kulminasiya bedii zirve merhelesini ise Veyl quyusu ile bagli olan ehvalatlardir Razvyazka duyunun acilmasi merhelesinde ziddiyyetler tedricen acilmaga ayri ayri suretler qruplar arasinda olan munaqise zeiflemeye dogru gedir Povestde rus kazaklarinin zabit ve generallarinin car ikinci Nikolayin cehenneme gelmesi Xortdanin cehennemi terk etmesi razvyazka duyunun acilmasi merhelesini teskil edir Nehayet final bedii yekun merhelesinde hadiseler sona yetir Xortdanin bu dunyaya qayitmasi qayitdiqdan sonra yeni dunyanin yarandigini gormesi dord ilden cox vaxtin kecmesi ile dunyanin deyismesi zehmetkeslerin hakimiyyeti final merhelesidir Xortdan sureti RedaktePovestin bas qehremani olan Xortdan ne menfi ne de musbet suretdir Xortdan qorxunc gorunuslu mifik vucuddur E Haqverdiyevin mehz Xortdan suretini secmesi tesadufi deyildi Avam camaat arasinda usaqlari xortdanla qorxutmaq heyatda ser elametleri Xortdanin unvanina yazmaq uzun muddet deb halinda olmusdur E Haqverdiyev de camaat icerisindeki bu cehalet elametini Xortdan suretini yaratmaqla laga qoymusdu gulus hedefi etmisdi Istinadlar Redakte 1 2 MENI NE VEDE SUSAYA YETIRERSEN Ebdurrehim bey Haqverdiyevin Xortdanin cehennem mektublari povesti haqqinda Xarici kecidler RedakteXortdanin cehennem mektublari Onlayn oxu Xortdanin cehennem mektublari Elnur Astanbeyli Azadliq qezeti Xortdanin cehennem mektublari haqda daha bir xarici metbu orqanda meqale Menbe https az wikipedia org w index php title Xortdanin cehennem mektublari amp oldid 5856717, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
