fbpx
Wikipedia

Xəlil bəy Zülqədər

September 26, 2021

Vikipediyada bu təxəllüslü müxtəlif şəxslər haqqında məqalələr var, bax: Zülqədər.

Xəlil bəy Qaraca bəy oğlu Zülqədər — bəylik hökmdarı, XIV yüzil.

XƏLİL BƏY ZÜLQƏDƏR
Qarsəddin Xəlil bəy Qaraca bəy oğlu Zülqədər
1353 — 1386
Sələfi Zeynəddin Qaraca bəy Zülqədər
Xələfi Sülü bəy Zülqədər
Şəxsi məlumatlar
Doğum yeri Əlbistan
Vəfat tarixi
Atası Zeynəddin Qaraca bəy Zülqədər
Uşağı

Həyatı

Cəsur və qəhrəman bir insan olan Qarsəddin Xəlil bəy, bəyliyin başına keçdikdən sonra ilk işi qisas almaq oldu. O, atasını məmlüklərə təslim etmiş Ərətnaoğlu Məhəmməd bəydən intiqam almağa qalxaraq onun ölkəsinə basqınlar etməyə, şəhər və kəndlərini yağma etməyə başladı. 1360-cı ildə diğər bir türkmən rəisi Ömər bəy Ərətnalılardan Malatyanı alarmışdı. Bundan ruhlanan Xəlil bəy də ölkəsini Zamantıya qədər genişləndirdi.

Bir tərəfdən də Malatyaya sahiblənən Ömər bəy eyni il içində ölüncə, Zülqədər bəyi bu şəhəri də ələ keçirmək istedi. Ancaq Malatya xalqı şəhəri məmlüklərə təslim etdi. Bu olay Xəlil bəy ilə məmlüklərın arasını açdı. Bundan sonra Ərətnalılara tabe olan Xarput üzərinə yürüş edən Xəlil bəy, ərətnalılardan da bir yardım gəlməyincə qalnı asanlıqla ələ keçirdi. Beləcə Xarputa yerləşən Xəlil bəy bu dəfə məmlüklərə tabe olan Hələb və Malatya qalalarını sıxışdırmağa başladı. 1361-ci ildə Hələb valisi böyük bir ordu ilə onun üzərinə yürüş etdi isə də, məğlubiyyətə uğrayaraq geri çəkildi. Xəlil bəyin məmlük ərazisinə basqınları davam etdirməsi üzərinə Misir sultani Məlik əl-Əşrəf Şaban, Hələb valisi Seyfəddini Xəlil bəyin üzərinə göndərdi. Zülqədərli türkmənlərini Xarput qalasında mühasirə edən Əmir Seyfəddin, bir nəticə almadan geri döndü (1367).

Xəlil bəy Məmlüklərə qarşı dururkən, bir yandan da onlarin düşmənliyini daha çox üzərinə çəkmək istəmirdi. Bu məqsədlə Misirə gedərək Sultan Məlik Əşrəf Şabandan bağışlanmasını istədi. Xarputu ona verəcəyinə söz verərək, ölkəsində hakimiyətini garantiya edən bir fərman aldı. Fəqət Xəlil bəy, ölkəsinə dönüncə məmlük sultanına verdiyi sözü yerinə yetirmədi. Bu durum üzərinə, məmlüklər, onu cəzalandırmaq üçün yeni bir səfər hazırlığına başladılar. Nəhayət, məmlük qüvvələri 1366-cı ilin sonlarında ikinci dəfə Xarput üzərinə yürüş etdilər. Xəlil bəy, çoxsaylı məmlük ordusuna qarşı çıxa bilməyəcəyini anlayaraq şəhəri təslim etmək zorunda qaldı. Hələbə qədər götürülən Xəlil bəy sultanin əmri ilə sərbəst buraxıldı.

Xəlil bəy on il aradan sonra Xarput və çevrəsini yenidən ələ keçirdi. Xarput, Maraş, Behinsi və Amik qalalarina sahib olan Xəlil bəy bu bölgələrdə məmlüklər əleyhine fəaliyətlərinə davam edirdi. Onun bu hərəkəti, 1377-ci ildə Məlik Mənsur Əlinin taxta çıxışından sonra Misirdə gerçək iktidarı əlində tutan Əmirül-əsakir Bərkuku çox qızdırdı. Güclü sərkərdə, sultanlıqdan çıxardığı bir qərarnamə ilə Xəlil bəyi hakimlikdən çıxararaq yerinə məmlük sərkərdəsi Mübarəkşah Talini Əlbistana yerləşdirmək istedi. Bu durum zülqədərlilər ilə məmlüklərın arasının yenidən açılmasına səbəb oldu. Mübarəkşah 1378-ci ildə Hələb ordusu ilə Zülqədər bəyini Əlbistandan atmaq üzrə hərəkət etdi. Xəlil bəy, Zülqədərli torpaqlarına girən Mübarəkşah qarşisinda başlangıcda mağlub duruma düşdü isə də, sonra ani bir hücuma keçərək məmlüklərı məğlubiyyətə uğratdı və Mübarəkşahı da yaxalayaraq öldürdü (sentyabr 1378).

Məmlük dövləti bu xəbər üzərinə Əlbistanı, Malatya valisi Yel Buğaya verərek onu Xəlil bəy ilə mücadilə etmek üçün iş başina gətirdi. Ancaq məmlük qüvvələri bu səfər də yenildilər. Ramazanoğullarının da yardımını alan zülqədərlilər Ayaş (Yumurtalıq) mövqeyində baş verən çarpışmada məmlük qüvvələrinin bir çoxunu yerlə yeksan etdi (Fevral 1379).

Bir tərəfdən Ərətnalı Məhəmmədin ölümündən sonra çıxan qarışıqlıkdan istifadə edən Xəlil bəy bu ölkənin torpaqlarına göz dikməyə başladı. O, Ərətnalı valilərin üsyanını və Ərətnalılara qarşı mücadilə edən hər kəsi dəstəkləməyə başladı. Bu sırada Əratnalılar Ərzincanı ələ keçirmək istəyirdilər. Xəlil bəy oğlu İbrahim bəyi Mütahhərtənin yardımına göndərdi. Ərzincan əmiri Mütahhərtən, zülqədərlilərin yardımı sayəsində əratnalılara qalib gəldi.

Məmlüklər son mağlubiyetdən sonra Zülqədərli məsələsini qəti olaraq həll etmək üçün böyük hazırlıqlara başladılar. Bu məqsədlə Suriyadakı bütün valilərdən, qüvvələrini toplayaraq zülqədərlilər üzərinə yürümələri istənildi. Bu əmr üzərinə Şam valisi İşıq Teymur, Hələb valisi İnal Yusuf, Trablus valisi Gümüş Buğa və Hama valisi Taş Teymur qüvvələri ilə gələrək Hələbdə birləşdilər. Müxtəlif Ərəb qəbilələri də onlara qatildi. Bu çoxsaylı məmlük ordusu 3 iyul 1381-ci il tarixində Maraşa çatdı. Xəlil bəyin qardaşı Sülı bəy əmrindəki zülqədərli qüvvələri ilə məmlüklər arasında meydana gələn çarpışmanı bu dəfə məmlüklər qazandı. Savaşın sonucunda Maraş şəhəri məmlüklərin əlinə keçdi (6 iyul 1381). Süli bəy öncə Əlbistana çəkilsə də, məmlüklərin onu təqib etmesinə görə Xəlil bəyin təhkim etdiyi Xarputa getmek zorunda qaldı. Məmlüklər Əlbistanı da alaraq Malatya üzərinə yürüş etdilər, ancaq Fərat çayıni geçmek mümkün olmayınca Hələbə geri döndüler. Beləcə zülqədərlilər, hakimiyətlərini sürdürdükləri baslıca iki böyük şəhər olan Maraş və Əlbistanı əldən verdilər. Əllərində yalnız Xarput qaldı.

Xəlil bəy bu zor durumdan qurtulmak üçün məmlük əmirlərinə xəbərlər göndərərək onlara itaət edəceyini bildirdi. Beləcə məmlük ordusu bölgəni tərk etdi. Ancaq Xəlil bəy, məmlüklərin bölgədən çəkilməsindən sonra etdiyi andlaşmadan vaz keçərək təkrar məmlük ərazisi üzərinə basqınlar etməyə başladı. Hələb valisi Yel Buğa Xəlil bəyin bu davranışı üzündən yenidən zülqədərli torpaqlarına girmək məcburiyyətində qaldı (1392) Xəlil bəy, Yel Buğanın qarşisinda dura bilməyərək sarp, keçilməz dağlara çəkildi. Onun qaçdığını görən Yel Buğa, Maraş üzərindən Həlebə döndü.

Hələb valisi Yel Buğa ilə Zülqədərli Xəlil bəyin mücadilə etdiyi bu sırada Misirdə qarışıqlıqlar çıxmış və sultan lələsi olan Bərkuk özünü şah elan etmişdi. Ancaq onun sultanlığını qəbul etməyən bəzı türk əmirləri və məmlüklərin Əlbistan naibi tayin edilən Əlaəddin Altın Buğa üsyan etdilər. Altın Buğa zülqədərlilərlə anlaşaraq Darəndəni mühasirə etdisə də, nəticəsi faydasız oldu. Bu sırada Hələb valisi Yel Buğanın müttəfiq qüvvələr üzərinə gəlməsi ilə Altın Buğa, Qazı Bürhanəddin Əhmədin yanına gedərək ona sığındı.

Bu sırada Qazı Bürhanəddin Əhməd Ərətna xanədanlığına son verərək Orta Anadolunun ən güclü dövlətini qurdu. Xəlil bəy məmlüklərlə olan düşmənliyindən dolayı bu güclü dövlət adamı ilə dostluq münasibəti kurmağa başladı. O, Qazı Bürhanəddinə üsyan edən valiləri bastırmaq üçün qardaşı Osman bəyi bir dəstə ilə Qazının yanına göndərdi. Beləcə Qazı Bürhanəddin Əhməd ilə zülqədərlilər arasında uzun bir müddət davam edəcək olan dostluq başlandı.

Zülqədəroğlu Xəlil bəy 1384-cü ilin başlarında məmlüklər üzərinə təkrar basqınlara başlayaraq Əlbistan və Maraşı geri aldı. Hələb valisi Yel Buğa Əlbistan və Maraşın zülqədərlilər əlinə keçdiyini xəbər alır-almaz dərhal Maraşa gedərək buradaki zülqədərliləri məğlubiyyətə uğratdı. Buna görə Xəlil bəy şimala doğru çəkilərək Qazı Bürhanəddinin dəstəyi ilə məmlük hakimiyətində olan Darəndə və Divriği bölgələrini yağmalamağa başladı. Maraşda olan Yel Buğa bu xəbəri eşidərək Əlbistana yollanıb, müttəfiq qüvvələri öncə Darəndə yaxınında, sonra da Sivas yaxınlarında olmaq üzrə iki dəfə məğlubiyyətə uğratdı.

Məmlüklər qarşısındaki davamlı məğlubiyyətlər Xəlil bəy ilə qardaşı Süli bəyin arasının açılmasına səbəb oldu. Bir müddət sonra Süli bəy həyatına toxunulmayacagina dair söz aldıqdan sonra Hələb valisi Yel Buğanın yanına gedərək ona itaətini ərz etdi. Ancaq Sultan Bərkuk onun dərhal tutulub Qahirəyə göndərilməsini istədi. Yel Buğa isə verdiyi sözü tutaraq Süli bəyi sultana göndərmədi və qaçmasına göz yumdu. Buna görə Hələb valisi Misirə çağırılaraq həbs edildi. Xəlil bəyin diğer qardaşları İbrahim bəy, Osman bəy və Isa bəy də böyük qardaşları Xəlil bəy ilə "atı daşlığa sürərək" Sultan Bərkukun himayəsinə sığındılar.

Məmlük Sultani Bərkuk, sürəkli basqınlarından usandığı, yorulduğu Xəlil bəydən qurtulmaq üçün fəaliyətə keçmiş və Hələbdə olan türkmən boylarından Umuroğlu İbrahim bəyi bu iş üçün hazırladı. Bu əmr görə hərəkətə keçən İbrahim bəy bir hiylə ilə o sırada yaylaqda olan Xəlil bəyi öldürdü (1386-cı ilin aprelində).

Bəzi qaynaqlara görə Xəlil bəyi Şəhabəddin Əhməd bəy öldürüb.

Ailəsi

Xəlil bəyin Əli bəy, Məhəmməd bəy, Əbdürrəzzaq bəy adlı oğulları vardı.

Mənbə

Həmçinin bax

İstinadlar

September 26, 2021
xəlil, bəy, zülqədər, vikipediyada, təxəllüslü, müxtəlif, şəxslər, haqqında, məqalələr, zülqədər, xəlil, bəy, qaraca, bəy, oğlu, zülqədər, bəylik, hökmdarı, yüzil, xəlil, bəy, zülqədərqarsəddin, xəlil, bəy, qaraca, bəy, oğlu, zülqədər1353, 1386sələfi, zeynəddi. Vikipediyada bu texelluslu muxtelif sexsler haqqinda meqaleler var bax Zulqeder Xelil bey Qaraca bey oglu Zulqeder beylik hokmdari XIV yuzil XELIL BEY ZULQEDERQarseddin Xelil bey Qaraca bey oglu Zulqeder1353 1386Selefi Zeyneddin Qaraca bey ZulqederXelefi Sulu bey ZulqederSexsi melumatlarDogum yeri ElbistanVefat tarixi aprel 1386Atasi Zeyneddin Qaraca bey ZulqederUsagi Nasireddin Mehemmed bey Zulqeder Mundericat 1 Heyati 2 Ailesi 3 Menbe 4 Hemcinin bax 5 IstinadlarHeyati RedakteCesur ve qehreman bir insan olan Qarseddin Xelil bey beyliyin basina kecdikden sonra ilk isi qisas almaq oldu O atasini memluklere teslim etmis Eretnaoglu Mehemmed beyden intiqam almaga qalxaraq onun olkesine basqinlar etmeye seher ve kendlerini yagma etmeye basladi 1360 ci ilde diger bir turkmen reisi Omer bey Eretnalilardan Malatyani alarmisdi Bundan ruhlanan Xelil bey de olkesini Zamantiya qeder genislendirdi Bir terefden de Malatyaya sahiblenen Omer bey eyni il icinde olunce Zulqeder beyi bu seheri de ele kecirmek istedi Ancaq Malatya xalqi seheri memluklere teslim etdi Bu olay Xelil bey ile memluklerin arasini acdi Bundan sonra Eretnalilara tabe olan Xarput uzerine yurus eden Xelil bey eretnalilardan da bir yardim gelmeyince qalni asanliqla ele kecirdi Belece Xarputa yerlesen Xelil bey bu defe memluklere tabe olan Heleb ve Malatya qalalarini sixisdirmaga basladi 1361 ci ilde Heleb valisi boyuk bir ordu ile onun uzerine yurus etdi ise de meglubiyyete ugrayaraq geri cekildi Xelil beyin memluk erazisine basqinlari davam etdirmesi uzerine Misir sultani Melik el Esref Saban Heleb valisi Seyfeddini Xelil beyin uzerine gonderdi Zulqederli turkmenlerini Xarput qalasinda muhasire eden Emir Seyfeddin bir netice almadan geri dondu 1367 Xelil bey Memluklere qarsi dururken bir yandan da onlarin dusmenliyini daha cox uzerine cekmek istemirdi Bu meqsedle Misire gederek Sultan Melik Esref Sabandan bagislanmasini istedi Xarputu ona vereceyine soz vererek olkesinde hakimiyetini garantiya eden bir ferman aldi Feqet Xelil bey olkesine donunce memluk sultanina verdiyi sozu yerine yetirmedi Bu durum uzerine memlukler onu cezalandirmaq ucun yeni bir sefer hazirligina basladilar Nehayet memluk quvveleri 1366 ci ilin sonlarinda ikinci defe Xarput uzerine yurus etdiler Xelil bey coxsayli memluk ordusuna qarsi cixa bilmeyeceyini anlayaraq seheri teslim etmek zorunda qaldi Helebe qeder goturulen Xelil bey sultanin emri ile serbest buraxildi Xelil bey on il aradan sonra Xarput ve cevresini yeniden ele kecirdi Xarput Maras Behinsi ve Amik qalalarina sahib olan Xelil bey bu bolgelerde memlukler eleyhine fealiyetlerine davam edirdi Onun bu hereketi 1377 ci ilde Melik Mensur Elinin taxta cixisindan sonra Misirde gercek iktidari elinde tutan Emirul esakir Berkuku cox qizdirdi Guclu serkerde sultanliqdan cixardigi bir qerarname ile Xelil beyi hakimlikden cixararaq yerine memluk serkerdesi Mubareksah Talini Elbistana yerlesdirmek istedi Bu durum zulqederliler ile memluklerin arasinin yeniden acilmasina sebeb oldu Mubareksah 1378 ci ilde Heleb ordusu ile Zulqeder beyini Elbistandan atmaq uzre hereket etdi Xelil bey Zulqederli torpaqlarina giren Mubareksah qarsisinda baslangicda maglub duruma dusdu ise de sonra ani bir hucuma kecerek memlukleri meglubiyyete ugratdi ve Mubareksahi da yaxalayaraq oldurdu sentyabr 1378 Memluk dovleti bu xeber uzerine Elbistani Malatya valisi Yel Bugaya vererek onu Xelil bey ile mucadile etmek ucun is basina getirdi Ancaq memluk quvveleri bu sefer de yenildiler Ramazanogullarinin da yardimini alan zulqederliler Ayas Yumurtaliq movqeyinde bas veren carpismada memluk quvvelerinin bir coxunu yerle yeksan etdi Fevral 1379 Bir terefden Eretnali Mehemmedin olumunden sonra cixan qarisiqlikdan istifade eden Xelil bey bu olkenin torpaqlarina goz dikmeye basladi O Eretnali valilerin usyanini ve Eretnalilara qarsi mucadile eden her kesi desteklemeye basladi Bu sirada Eratnalilar Erzincani ele kecirmek isteyirdiler Xelil bey oglu Ibrahim beyi Mutahhertenin yardimina gonderdi Erzincan emiri Mutahherten zulqederlilerin yardimi sayesinde eratnalilara qalib geldi Memlukler son maglubiyetden sonra Zulqederli meselesini qeti olaraq hell etmek ucun boyuk hazirliqlara basladilar Bu meqsedle Suriyadaki butun valilerden quvvelerini toplayaraq zulqederliler uzerine yurumeleri istenildi Bu emr uzerine Sam valisi Isiq Teymur Heleb valisi Inal Yusuf Trablus valisi Gumus Buga ve Hama valisi Tas Teymur quvveleri ile gelerek Helebde birlesdiler Muxtelif Ereb qebileleri de onlara qatildi Bu coxsayli memluk ordusu 3 iyul 1381 ci il tarixinde Marasa catdi Xelil beyin qardasi Suli bey emrindeki zulqederli quvveleri ile memlukler arasinda meydana gelen carpismani bu defe memlukler qazandi Savasin sonucunda Maras seheri memluklerin eline kecdi 6 iyul 1381 Suli bey once Elbistana cekilse de memluklerin onu teqib etmesine gore Xelil beyin tehkim etdiyi Xarputa getmek zorunda qaldi Memlukler Elbistani da alaraq Malatya uzerine yurus etdiler ancaq Ferat cayini gecmek mumkun olmayinca Helebe geri donduler Belece zulqederliler hakimiyetlerini surdurdukleri baslica iki boyuk seher olan Maras ve Elbistani elden verdiler Ellerinde yalniz Xarput qaldi Xelil bey bu zor durumdan qurtulmak ucun memluk emirlerine xeberler gondererek onlara itaet edeceyini bildirdi Belece memluk ordusu bolgeni terk etdi Ancaq Xelil bey memluklerin bolgeden cekilmesinden sonra etdiyi andlasmadan vaz kecerek tekrar memluk erazisi uzerine basqinlar etmeye basladi Heleb valisi Yel Buga Xelil beyin bu davranisi uzunden yeniden zulqederli torpaqlarina girmek mecburiyyetinde qaldi 1392 Xelil bey Yel Buganin qarsisinda dura bilmeyerek sarp kecilmez daglara cekildi Onun qacdigini goren Yel Buga Maras uzerinden Helebe dondu Heleb valisi Yel Buga ile Zulqederli Xelil beyin mucadile etdiyi bu sirada Misirde qarisiqliqlar cixmis ve sultan lelesi olan Berkuk ozunu sah elan etmisdi Ancaq onun sultanligini qebul etmeyen bezi turk emirleri ve memluklerin Elbistan naibi tayin edilen Elaeddin Altin Buga usyan etdiler Altin Buga zulqederlilerle anlasaraq Darendeni muhasire etdise de neticesi faydasiz oldu Bu sirada Heleb valisi Yel Buganin muttefiq quvveler uzerine gelmesi ile Altin Buga Qazi Burhaneddin Ehmedin yanina gederek ona sigindi Bu sirada Qazi Burhaneddin Ehmed Eretna xanedanligina son vererek Orta Anadolunun en guclu dovletini qurdu Xelil bey memluklerle olan dusmenliyinden dolayi bu guclu dovlet adami ile dostluq munasibeti kurmaga basladi O Qazi Burhaneddine usyan eden valileri bastirmaq ucun qardasi Osman beyi bir deste ile Qazinin yanina gonderdi Belece Qazi Burhaneddin Ehmed ile zulqederliler arasinda uzun bir muddet davam edecek olan dostluq baslandi Zulqederoglu Xelil bey 1384 cu ilin baslarinda memlukler uzerine tekrar basqinlara baslayaraq Elbistan ve Marasi geri aldi Heleb valisi Yel Buga Elbistan ve Marasin zulqederliler eline kecdiyini xeber alir almaz derhal Marasa gederek buradaki zulqederlileri meglubiyyete ugratdi Buna gore Xelil bey simala dogru cekilerek Qazi Burhaneddinin desteyi ile memluk hakimiyetinde olan Darende ve Divrigi bolgelerini yagmalamaga basladi Marasda olan Yel Buga bu xeberi esiderek Elbistana yollanib muttefiq quvveleri once Darende yaxininda sonra da Sivas yaxinlarinda olmaq uzre iki defe meglubiyyete ugratdi Memlukler qarsisindaki davamli meglubiyyetler Xelil bey ile qardasi Suli beyin arasinin acilmasina sebeb oldu Bir muddet sonra Suli bey heyatina toxunulmayacagina dair soz aldiqdan sonra Heleb valisi Yel Buganin yanina gederek ona itaetini erz etdi Ancaq Sultan Berkuk onun derhal tutulub Qahireye gonderilmesini istedi Yel Buga ise verdiyi sozu tutaraq Suli beyi sultana gondermedi ve qacmasina goz yumdu Buna gore Heleb valisi Misire cagirilaraq hebs edildi Xelil beyin diger qardaslari Ibrahim bey Osman bey ve Isa bey de boyuk qardaslari Xelil bey ile ati dasliga surerek Sultan Berkukun himayesine sigindilar Memluk Sultani Berkuk surekli basqinlarindan usandigi yoruldugu Xelil beyden qurtulmaq ucun fealiyete kecmis ve Helebde olan turkmen boylarindan Umuroglu Ibrahim beyi bu is ucun hazirladi Bu emr gore herekete kecen Ibrahim bey bir hiyle ile o sirada yaylaqda olan Xelil beyi oldurdu 1386 ci ilin aprelinde Bezi qaynaqlara gore Xelil beyi Sehabeddin Ehmed bey oldurub Ailesi RedakteXelil beyin Eli bey Mehemmed bey Ebdurrezzaq bey adli ogullari vardi Menbe RedakteEnver Cingizoglu Zulqeder eli Baki Serq Qerb 2011 156 seh Hemcinin bax RedakteZulqederogullari beyliyiIstinadlar RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Xelil bey Zulqeder amp oldid 5512677, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.