fbpx
Wikipedia

Vandeya üsyanı

Avqust 12, 2021

Vandeya üsyanı (fr. Guerre de Vendée) — Fransa Burjua İnqilabı dövründə yeni yaranmış Respublika hakimiyyətinə qarşı baş vermiş ən mühüm silahlı hərəkat.

Vandeya üsyanı
Əsas münaqişə: Böyük Fransa inqilabı
Anri de Laroşjaklen Şole hücumunda. Pol Emil Butinyinin portreti. Şole tarix və incəsənət muzeyi
Tarix 1793-1796, 1799-1800
Yeri Vandeya, Şimali de-Sevr (Puatu), cənubi Men və Luara (Anju), Luara-Atlantik (Bretan)
Nəticəsi Birinci Fransa Respublikasının qələbəsi
Münaqişə tərəfləri

Birinci Fransa Respublikası

Vandeyalılar
Şuanlar
Emiqrantlar
Böyük Britaniya

Komandan(lar)

Kanklo - Berruyer - Biron †- Leşel †- Şalbo - Rosinyol - Marso - Kleber - Türro - Düma - Qoş - Beysser †- Ober dü Baye - Bopoy - Vestermann - Hakso †- Santerr - Ronsen - Danikan - Travo

Katalino †- D'Elbe †- Laroşjaklen †- Şarett †- Stoffle †- Bonşan †- Leskür †- Royrand †- Talmon †- Donnissan †- Florizo - Forestye - Marinyi †- Liro †- Sapino - D'Otişam - Suzanne †

Tərəflərin qüvvəsi

130 000-150 000

80 000

Ölənlər və yaralananlar

30 000

170 000 (Dinc əhali ilə birlikdə, itkilərin 4/1-dən 5/1-ə qədəri respublikaçılara aiddir.

 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Üsyanın zirvə nöqtəsi Respublika təqvimi üzrə I illə (1793) IV ilin (1796) arasında olmuşdur. Vandeya üsyanı Fransanın qərbində göylər (respublika tərəfdarları) və ağlar (respublika əleyhdarları) arasında olan vətəndaş müharibəsinin ümumiləşdirilmiş adıdır. Bu hərəkat şuanlarla üzvi əlaqəyə malik idi, bəzən bu münaqişələri Qərbdə olan müharibə də adlandırırlar. Şuanlar Luara çayının sağ sahilində fəaliyyət göstərirdi, Vandeya üsyanı isə sol sahilində baş vermişdi. Vandeya termini həmçinin çaydan cənubda da baş vermiş üsyanı ifadə edir.

Bütün Fransada olduğu kimi Vandeyada da 1789-1792-ci illər arasında çoxsaylı kəndli qiyamları baş veriridi. Vandeya üsyanı başlayarkən ilik öncə klassik kəndli üsyanı kimi başlamışdı, daha sonra isə əksinqilabi xarakter aldı.

1795-ci ildəki kiçik sülh dövrü nəzərə alınmazsa, müharibə dayanmadan üç il ərzində davam etdi, 200 000-dən çox insanın ölümünə və kütləvi dağıntılarla yadda qaldı.

Tarixşünaslıqda Vandeya məsələsi

 
Jül Mişle

Vandeya üsyanının tarixi araşdırılması tarix məktəblərinin arasındakı ideoloji ziddiyyyətlərə görə tarixçilər, alimlər və publisisitlər arasında çoxsaylı münaqişələrlə yadda qaldı. Bu mübahisələrin nəticəsində də, iki fərqli düşüncəni müdafiə edən kitablar ortaya çıxdı. Bunların bir qismində inqilab, digərində isə vandeyalılar mədh edilirdi.

Müharibəyə dair ilk mətnlər orada iştirak etmiş şəxslərin xatirələrindən ibarət idi. Bu xatirə müəllliflərinin içində royalistlər Madam Laroşjaklen, Madam Bonşan, Madam Sapino, Puaro Bovye, Lukas Şamponye, Rene Bordero, Puasye və respublikaçılar, Kleber, Türro, Savari, Rosinyol, Düma, Qruşi, Şudye və digərləridir. Bunlarım içərisində ən maraqlısı Leskürün dul xanımı olan Madam Laroşjaklenin kəndlilərin krallarını və kilsələrini müdafiə etmək üçün üsyana necə başladığlarından bəhs edən xatirələrdir.

XIX əsrdə bir qism tarixçilər arxivləri tədqiq edərək, digər bir qism isə Vandeya müdafiəçilərinin xatirələrini araşdıraraq əsərlər ortaya qoymuş və bir-biriləri ilə mübarizəyə girişmişdilər. Bu mübarizənin əsas tərəfləri aşağıdakılardır.

  • Alfons Oların tələbəsi olan Şarl Lui Şassen 11 cildlik xatirə və arxiv materialları dərc etmişdir (məsələn Andre Mersye dü Roşenin jurnalını). Respublikaçıların mövqeyini tamamilə qəbul etmiş tədqiqatçı üsyanın kütləviliyinə dair bütün iddiaları rədd edir və onu zadəgan və keşişlərin sui-qəsdi ilə cahil kəndlilərin hərakatı kimi təqdim edirdi. Ondan əlavə Jül Mişle, Lui Blan və Jan Jores də üsyana dair araşdırmalar aparmışlar.
  • Royalist görüşləri ilə seçilən Jak Kretinyi Joli, Teodor Müre, Pitr Şevalye, Ejen Bossar, Feliks Denyo kimi tədqiqatçıların fikirlərinə görə, kəndli ordusu son dərəcə dindar, öz ağaların bağlı, kilsəni və kral hakimiyyətini bərpa etmək məqsədilə təşkil olunmuşlar.

Əsasən şifahi məlumatlardan ibarət toplu əsərlərə əsaslanan "ağ" müəlliflər 1793-1794-cü illərin ağır repressiyalarına diqqət ayırmışlar. "Göylər" isə Respublika arxivlərində tədqiqatlarını aparmışlar. Müasir dövrdəki "ağ" müəlliflərə Pyer Qazott və Jan Fransua Şappı da əlavə etmək olar.

Revizionist tarixşünaslıq

XX əsrdə tarixi tədqiqatlarda köklü dəyişikliklər baş verdi. Klod Petifrer bu dövrdəki tarixi araşdırmaların Pol Bua, Marsel Foşo və Çarlz Tilli üçlüyündən ibarət olan və elmi tarixçi adını verdiyi yazıçılardan olduğunu deyir. .

1920-ci illərdə Alber Matye belə hesab edir ki, Vandeya üsyanının səbəblərini həmin dövrün sosial-iqtisadi vəziyyətində axtarmaq lazımdır.

Marsel Foşo 1950-ci illərin əvvəllərində yazırdı ki, üsyanın səbəbləri nə ruhanilərin vətəndaşlığa keçirilməsi, nə XVI Lüdovikin edamında və nə də səfərbərlik elanında axtarmaq lazım deyil, bu səbəbləri ilk növbədə Vandey əhalisinin kasıblığında axtarmaq lazımdır. İnqilab Baş Ştatlarda 1789-cu ildə elan edildiyi kimi əhalinin ümidlərini doğrulda bilmədi, Vandeya əhalisinin əksəriyyəti feodal mükəlləfiyyətlərin ləğvindən fayda götürə bilmədi, burada ən çox qazanan burjuaziya və tacirlər oldu. Ənənəvi ukladın pozulması, ruhanilərlə bağlı keçirilən islahatlar bu işdə yalnız partlamağa hazır barıt çəlləyinin içinə düşən qığılcım zərrəciyi rolunu oynamışdı.

[[Sart (departament (Fransa)|Sart]] departamentinin üzərində apardığı ətraflı tədqiqatdan sonra Pol Bua problemi daha dərinləşdirir və bildidir ki, kəndlilərdə burjuaziayaya olan nifrət kəndlə şəhər arasında olan uçurumun dərinliyindən xəbər verir və üsyanın əsas səbəbləri İnqilabdan çox əvvəlki dövrlərdə yaranmağa başlamışdı.

Bu fikir amerikan sosioloqu Çarlz Tillinin əsərlərində də təkrarlanır və bildirilir ki, Fransa şəhərlərinin XVIII əsrdəki inkişafı, iqtisadi işğalçılıq və siyasi hakimiyyətin monopoloiyalaşdırılması cəhdləri kəndlilərin etirazı və nifrəti ilə qarşılanmışdı. Vandeya üsyanı bu etrazın yalnız bir nümunəsidir.

Alber Sobul da öz növbəsində "torpağı becərən olmayıb, yalnız onun ticarəti ilə məşğul olan və milli mülkiyyətə sahib çıxan burjuaziyaya qarşı üsyana qalxmağa" yönəlmiş çoxsaylı kasıb kəndli kütlələrini təsvir edir. O yazır ki, kəndli üsyanı kortəbii və plansız olaraq başlamışdı, kəndlilər "nə köhnə rejimin tərəfdarları, nə də royalist deyildilər və zadəganlar onun geniş vüsət almasından heyrətə düşmüşdülər.

Səbəbləri

 
Kilsə yeparxiyalarının 1789-cu ildəki ərazilərini təsvir edən xəritə

1793-cü ilin əvvəllərində gənc fransız respublikası ağır vəziyyətlə üzləşmişdi. Onun ordusu Avstriya, Prussiya, İngiltərə, İspaniya, Hollandiya, İngiltərə və digər kiçik ölkələrin təşkil etdiyi koalisiya qüvvələri qarşısında say üstünlüyünü itirmişdi. Orduda təchizat işləri pis təşkil edilmişdi və kütləvi oğurluq halları baş verirdi. Yarıçılpaq, yarıac əsgərlərin bir çoxu qanunların onlara inkan verdiyi hüquqdan yararlanaraq, öz evlərinə qayıdırdılar. Fevral ayında ordunun sayı 400 000-dən 228 000-dək azalmışdı. Bütün bunlara görə Konvent 1793-cü ilin fevralın 24-də yeni 300 000 nəfərlik məcburi əsgər çağırışını ehtiva edən dekret qəbul etmişdi.

1791 və 1792-ci illlərdə baş verən çağırışlardan fərqli olaraq bu dekret əhali tərəfindən müqavimətlə üzləşdi. Ən güclü etiraz Fransanın qərbindəki Vandeyada, daha dəqiqi Luara çayının aşağı axınındakı və ondan cənubda yerləşən Vandeya, Aşağı Luara, De Sevr və Men-Luara departamentlərində baş verdi.

Bu əsgər çağırışı üsyanın qalxmasının əsas səbəbkarı olmasa da, ona təkanverici qüvvə rolu oynamışdı. Burada Fransanın ucqarındakı kəndli və sənətkarların yeniliklərə qarşı şübhəli davranmaları özünəməxsus rol oynamışdı. İnqilabi yeniliklər kəndlilərin ənənəvi yaşayış üslubunu pozmuş, onların çoxəsrlik həyat tərzini dəyişdirmişdi. Vergilərin artırılması onların vəziyyətini daha da çətinləşdirmişdi. Yerli səviyyədə aparılan islahatlar nəticəsində kilsə yeparxiyalarının ənənəvi sərhədləri pozulmuş, departamentlərin dəqiq xəritələri isə çap edilməmişdi. Dindar əhali xüsusilə, and içməmiş ruhanilərin təqiqbi prosesinə ciddi münasibət göstərmişdi. Artıq 1792-ci ildə yeni hakimiyyətə qarşı qiyam cəhdləri olsa da, onlar vaxtında yatırılmış və kütləvi üsyan halı olmamışdı. Lakin, bütün bu proseslərin əlavə olaraq əsgəri çağırış da əlavə edildikdə, kəndlilərin səbr kasası daşmış və Vandeya əhalisi Respublikaya qarşı royalist üsyünın əsas hərəkətverici qüvvəsi rolunu oynamışdı.

Üsyanın başlanğıcı

Üsyan 1793-cü il mart ayında Sen Floran-sür-Luarda başlamışdı, lakin çox keçmədən Bokajın bütün kəndlərini əhatə etmişdi. Üsyançılar yarğanlar, meşələr və kolluqlardan ibarət olan ərazinin topoqrafik xüsusiyyətlərindən istifadə edərək, respublika qoşunlarını təkcə öz ərazisində məğlub etməyə çalışmırdılar, həm də qonşu əyalətlərə soxularaq orada qiyam əhval-ruhiyyəsini yaymağa çalışırdılar.

Üsyan son dərəcə sürətlə yayılırdı. Martın 4-də Şole şəhəri komendantı öldürüldü, 10-da kəndli dəstələri Maşekul şəhərinə hücum çəkmişdi, 12-də Sen-Floranı ələ keçirmişdilər. Bir neçə gün ərzində kəndliləri üsyana çağıran kilsə zəngləri aramsız çalırdı və üsyançıların sayı 100 000 nəfərə çatmışdı.

Üsyan başçılarından (general D'Elbe, markiz de Bonşan, markiz de Leskür, Laroşjaklen, de Şarett, Katalino, Stoffle) ilk beşi yerli zadəganlardan, digər ikisi isə üçüncü silkdən idi (Pen-an-Mojdan olan quşçubaşı Katalino və Monlevriyedən olan mehtər Stoffle). Üsyançıların komandanı seçilmiş Katalino martın 15-də Şoleni aldı, burada 700 əsir və 4 top ələ keçirdi.

Bu dövrdə Vandeyada böyük qoşunlar mövcud deyildi, kiçik qruplara bölünmüş [[Milli Qvardiya(Böyük Fransa İnqilabı)|Milli Qvardiya]] qüvvələri isə, üsyançılara qarşı effektiv mübarizə apara bilmirdi. Respublika ordusunun başçısı general Marso kəndlilərin tarlalara getməsindən istifadə edərək 3000 əsgər və 7 topla Şantone şəhərini tutdu, lakin martın 19-da onun dəstəsi Sen-Vensan yaxınlığında məğlubiyyətə uğradı, bundan sonra isə general D'Elbe şalanna hücum edərək tutdu.

İstinadlar

  1. Jan-Kleman Martin, Vandeya və inqilab. Yazılan tarixin yaddaşı, Perrin, collection Tempus, 2007, səh. 68-69
  2. Jan-Kleman Martin, Vandeya və inqilab. Yazılan tarixin yaddaşı, Perrin, collection Tempus, 2007, səh. 69-70
  3. Jan-Kleman Martin, Vandeya və inqilab. Yazılan tarixin yaddaşı, Perrin, collection Tempus, 2007, səh 69-70
  4. Jan-Kleman Martin, Vandeya və inqilab. Yazılan tarixin yaddaşı, Perrin, collection Tempus, 2007, səh. 70-71
  5. Jan-Kleman Martin, Vandeya və inqilab. Yazılan tarixin yaddaşı, Perrin, collection Tempus, 2007, səh. 68-69. Buna baxmayaraq, "ağ" alimlərin fikrincə bu üç alim də "göy"lərdən idi.
  6. Alber Matye, Jironda və Dağ, Fransa İnqilabı,cild 2, Denoël, collection Médiations, n° 249, 1993
  7. Marsel Foşo, 1793 Vandeya üsyanı. İqtisadi və sosial aspektlər, 1953
  8. Pol Bua Qərbdəki kəndlilər, 1960
  9. Çarlz Till, Vandeya, 1793-cü il əksinqilabının sosioloji analizi, Harvard, 1964.
  10. Alber Sobul, Fransa İnqilabı, Gallimard, collection Tel, 1982

Avqust 12, 2021
vandeya, üsyanı, guerre, vendée, fransa, burjua, inqilabı, dövründə, yeni, yaranmış, respublika, hakimiyyətinə, qarşı, baş, vermiş, mühüm, silahlı, hərəkat, əsas, münaqişə, böyük, fransa, inqilabıanri, laroşjaklen, şole, hücumunda, emil, butinyinin, portreti, . Vandeya usyani fr Guerre de Vendee Fransa Burjua Inqilabi dovrunde yeni yaranmis Respublika hakimiyyetine qarsi bas vermis en muhum silahli herekat Vandeya usyaniEsas munaqise Boyuk Fransa inqilabiAnri de Larosjaklen Sole hucumunda Pol Emil Butinyinin portreti Sole tarix ve incesenet muzeyiTarix 1793 1796 1799 1800Yeri Vandeya Simali de Sevr Puatu cenubi Men ve Luara Anju Luara Atlantik Bretan Neticesi Birinci Fransa Respublikasinin qelebesiMunaqise terefleriBirinci Fransa Respublikasi Vandeyalilar Suanlar Emiqrantlar Boyuk BritaniyaKomandan lar Kanklo Berruyer Biron Lesel Salbo Rosinyol Marso Kleber Turro Duma Qos Beysser Ober du Baye Bopoy Vestermann Hakso Santerr Ronsen Danikan Travo Katalino D Elbe Larosjaklen Sarett Stoffle Bonsan Leskur Royrand Talmon Donnissan Florizo Forestye Marinyi Liro Sapino D Otisam Suzanne Tereflerin quvvesi130 000 150 000 80 000Olenler ve yaralananlar30 000 170 000 Dinc ehali ile birlikde itkilerin 4 1 den 5 1 e qederi respublikacilara aiddir Vikianbarda elaqeli mediafayllarUsyanin zirve noqtesi Respublika teqvimi uzre I ille 1793 IV ilin 1796 arasinda olmusdur Vandeya usyani Fransanin qerbinde goyler respublika terefdarlari ve aglar respublika eleyhdarlari arasinda olan vetendas muharibesinin umumilesdirilmis adidir Bu herekat suanlarla uzvi elaqeye malik idi bezen bu munaqiseleri Qerbde olan muharibe de adlandirirlar Suanlar Luara cayinin sag sahilinde fealiyyet gosterirdi Vandeya usyani ise sol sahilinde bas vermisdi Vandeya termini hemcinin caydan cenubda da bas vermis usyani ifade edir Butun Fransada oldugu kimi Vandeyada da 1789 1792 ci iller arasinda coxsayli kendli qiyamlari bas veriridi Vandeya usyani baslayarken ilik once klassik kendli usyani kimi baslamisdi daha sonra ise eksinqilabi xarakter aldi 1795 ci ildeki kicik sulh dovru nezere alinmazsa muharibe dayanmadan uc il erzinde davam etdi 200 000 den cox insanin olumune ve kutlevi dagintilarla yadda qaldi Mundericat 1 Tarixsunasliqda Vandeya meselesi 1 1 Revizionist tarixsunasliq 2 Sebebleri 3 Usyanin baslangici 4 IstinadlarTarixsunasliqda Vandeya meselesi Redakte Jul Misle Vandeya usyaninin tarixi arasdirilmasi tarix mekteblerinin arasindaki ideoloji ziddiyyyetlere gore tarixciler alimler ve publisisitler arasinda coxsayli munaqiselerle yadda qaldi Bu mubahiselerin neticesinde de iki ferqli dusunceni mudafie eden kitablar ortaya cixdi Bunlarin bir qisminde inqilab digerinde ise vandeyalilar medh edilirdi 1 Muharibeye dair ilk metnler orada istirak etmis sexslerin xatirelerinden ibaret idi Bu xatire muellliflerinin icinde royalistler Madam Larosjaklen Madam Bonsan Madam Sapino Puaro Bovye Lukas Samponye Rene Bordero Puasye ve respublikacilar Kleber Turro Savari Rosinyol Duma Qrusi Sudye ve digerleridir Bunlarim icerisinde en maraqlisi Leskurun dul xanimi olan Madam Larosjaklenin kendlilerin krallarini ve kilselerini mudafie etmek ucun usyana nece basladiglarindan behs eden xatirelerdir XIX esrde bir qism tarixciler arxivleri tedqiq ederek diger bir qism ise Vandeya mudafiecilerinin xatirelerini arasdiraraq eserler ortaya qoymus ve bir birileri ile mubarizeye girismisdiler Bu mubarizenin esas terefleri asagidakilardir Alfons Olarin telebesi olan Sarl Lui Sassen 11 cildlik xatire ve arxiv materiallari derc etmisdir meselen Andre Mersye du Rosenin jurnalini Respublikacilarin movqeyini tamamile qebul etmis tedqiqatci usyanin kutleviliyine dair butun iddialari redd edir ve onu zadegan ve kesislerin sui qesdi ile cahil kendlilerin herakati kimi teqdim edirdi Ondan elave Jul Misle Lui Blan ve Jan Jores de usyana dair arasdirmalar aparmislar 2 Royalist gorusleri ile secilen Jak Kretinyi Joli Teodor Mure Pitr Sevalye Ejen Bossar Feliks Denyo kimi tedqiqatcilarin fikirlerine gore kendli ordusu son derece dindar oz agalarin bagli kilseni ve kral hakimiyyetini berpa etmek meqsedile teskil olunmuslar 3 Esasen sifahi melumatlardan ibaret toplu eserlere esaslanan ag muellifler 1793 1794 cu illerin agir repressiyalarina diqqet ayirmislar Goyler ise Respublika arxivlerinde tedqiqatlarini aparmislar Muasir dovrdeki ag muelliflere Pyer Qazott ve Jan Fransua Sappi da elave etmek olar 4 Revizionist tarixsunasliq Redakte XX esrde tarixi tedqiqatlarda koklu deyisiklikler bas verdi Klod Petifrer bu dovrdeki tarixi arasdirmalarin Pol Bua Marsel Foso ve Carlz Tilli ucluyunden ibaret olan ve elmi tarixci adini verdiyi yazicilardan oldugunu deyir 5 1920 ci illerde Alber Matye bele hesab edir ki Vandeya usyaninin sebeblerini hemin dovrun sosial iqtisadi veziyyetinde axtarmaq lazimdir 6 Marsel Foso 1950 ci illerin evvellerinde yazirdi ki usyanin sebebleri ne ruhanilerin vetendasliga kecirilmesi ne XVI Ludovikin edaminda ve ne de seferberlik elaninda axtarmaq lazim deyil bu sebebleri ilk novbede Vandey ehalisinin kasibliginda axtarmaq lazimdir Inqilab Bas Statlarda 1789 cu ilde elan edildiyi kimi ehalinin umidlerini dogrulda bilmedi Vandeya ehalisinin ekseriyyeti feodal mukellefiyyetlerin legvinden fayda goture bilmedi burada en cox qazanan burjuaziya ve tacirler oldu Enenevi ukladin pozulmasi ruhanilerle bagli kecirilen islahatlar bu isde yalniz partlamaga hazir barit celleyinin icine dusen qigilcim zerreciyi rolunu oynamisdi 7 Sart departament Fransa Sart departamentinin uzerinde apardigi etrafli tedqiqatdan sonra Pol Bua problemi daha derinlesdirir ve bildidir ki kendlilerde burjuaziayaya olan nifret kendle seher arasinda olan ucurumun derinliyinden xeber verir ve usyanin esas sebebleri Inqilabdan cox evvelki dovrlerde yaranmaga baslamisdi 8 Bu fikir amerikan sosioloqu Carlz Tillinin eserlerinde de tekrarlanir ve bildirilir ki Fransa seherlerinin XVIII esrdeki inkisafi iqtisadi isgalciliq ve siyasi hakimiyyetin monopoloiyalasdirilmasi cehdleri kendlilerin etirazi ve nifreti ile qarsilanmisdi Vandeya usyani bu etrazin yalniz bir numunesidir 9 Alber Sobul da oz novbesinde torpagi beceren olmayib yalniz onun ticareti ile mesgul olan ve milli mulkiyyete sahib cixan burjuaziyaya qarsi usyana qalxmaga yonelmis coxsayli kasib kendli kutlelerini tesvir edir O yazir ki kendli usyani kortebii ve plansiz olaraq baslamisdi kendliler ne kohne rejimin terefdarlari ne de royalist deyildiler ve zadeganlar onun genis vuset almasindan heyrete dusmusduler 10 Sebebleri Redakte Kilse yeparxiyalarinin 1789 cu ildeki erazilerini tesvir eden xerite 1793 cu ilin evvellerinde genc fransiz respublikasi agir veziyyetle uzlesmisdi Onun ordusu Avstriya Prussiya Ingiltere Ispaniya Hollandiya Ingiltere ve diger kicik olkelerin teskil etdiyi koalisiya quvveleri qarsisinda say ustunluyunu itirmisdi Orduda techizat isleri pis teskil edilmisdi ve kutlevi ogurluq hallari bas verirdi Yaricilpaq yariac esgerlerin bir coxu qanunlarin onlara inkan verdiyi huquqdan yararlanaraq oz evlerine qayidirdilar Fevral ayinda ordunun sayi 400 000 den 228 000 dek azalmisdi Butun bunlara gore Konvent 1793 cu ilin fevralin 24 de yeni 300 000 neferlik mecburi esger cagirisini ehtiva eden dekret qebul etmisdi 1791 ve 1792 ci illlerde bas veren cagirislardan ferqli olaraq bu dekret ehali terefinden muqavimetle uzlesdi En guclu etiraz Fransanin qerbindeki Vandeyada daha deqiqi Luara cayinin asagi axinindaki ve ondan cenubda yerlesen Vandeya Asagi Luara De Sevr ve Men Luara departamentlerinde bas verdi Bu esger cagirisi usyanin qalxmasinin esas sebebkari olmasa da ona tekanverici quvve rolu oynamisdi Burada Fransanin ucqarindaki kendli ve senetkarlarin yeniliklere qarsi subheli davranmalari ozunemexsus rol oynamisdi Inqilabi yenilikler kendlilerin enenevi yasayis uslubunu pozmus onlarin coxesrlik heyat terzini deyisdirmisdi Vergilerin artirilmasi onlarin veziyyetini daha da cetinlesdirmisdi Yerli seviyyede aparilan islahatlar neticesinde kilse yeparxiyalarinin enenevi serhedleri pozulmus departamentlerin deqiq xeriteleri ise cap edilmemisdi Dindar ehali xususile and icmemis ruhanilerin teqiqbi prosesine ciddi munasibet gostermisdi Artiq 1792 ci ilde yeni hakimiyyete qarsi qiyam cehdleri olsa da onlar vaxtinda yatirilmis ve kutlevi usyan hali olmamisdi Lakin butun bu proseslerin elave olaraq esgeri cagiris da elave edildikde kendlilerin sebr kasasi dasmis ve Vandeya ehalisi Respublikaya qarsi royalist usyunin esas hereketverici quvvesi rolunu oynamisdi Usyanin baslangici RedakteUsyan 1793 cu il mart ayinda Sen Floran sur Luarda baslamisdi lakin cox kecmeden Bokajin butun kendlerini ehate etmisdi Usyancilar yarganlar meseler ve kolluqlardan ibaret olan erazinin topoqrafik xususiyyetlerinden istifade ederek respublika qosunlarini tekce oz erazisinde meglub etmeye calismirdilar hem de qonsu eyaletlere soxularaq orada qiyam ehval ruhiyyesini yaymaga calisirdilar Usyan son derece suretle yayilirdi Martin 4 de Sole seheri komendanti olduruldu 10 da kendli desteleri Masekul seherine hucum cekmisdi 12 de Sen Florani ele kecirmisdiler Bir nece gun erzinde kendlileri usyana cagiran kilse zengleri aramsiz calirdi ve usyancilarin sayi 100 000 nefere catmisdi Usyan bascilarindan general D Elbe markiz de Bonsan markiz de Leskur Larosjaklen de Sarett Katalino Stoffle ilk besi yerli zadeganlardan diger ikisi ise ucuncu silkden idi Pen an Mojdan olan quscubasi Katalino ve Monlevriyeden olan mehter Stoffle Usyancilarin komandani secilmis Katalino martin 15 de Soleni aldi burada 700 esir ve 4 top ele kecirdi Bu dovrde Vandeyada boyuk qosunlar movcud deyildi kicik qruplara bolunmus Milli Qvardiya Boyuk Fransa Inqilabi Milli Qvardiya quvveleri ise usyancilara qarsi effektiv mubarize apara bilmirdi Respublika ordusunun bascisi general Marso kendlilerin tarlalara getmesinden istifade ederek 3000 esger ve 7 topla Santone seherini tutdu lakin martin 19 da onun destesi Sen Vensan yaxinliginda meglubiyyete ugradi bundan sonra ise general D Elbe salanna hucum ederek tutdu Istinadlar Redakte Jan Kleman Martin Vandeya ve inqilab Yazilan tarixin yaddasi Perrin collection Tempus 2007 seh 68 69 Jan Kleman Martin Vandeya ve inqilab Yazilan tarixin yaddasi Perrin collection Tempus 2007 seh 69 70 Jan Kleman Martin Vandeya ve inqilab Yazilan tarixin yaddasi Perrin collection Tempus 2007 seh 69 70 Jan Kleman Martin Vandeya ve inqilab Yazilan tarixin yaddasi Perrin collection Tempus 2007 seh 70 71 Jan Kleman Martin Vandeya ve inqilab Yazilan tarixin yaddasi Perrin collection Tempus 2007 seh 68 69 Buna baxmayaraq ag alimlerin fikrince bu uc alim de goy lerden idi Alber Matye Jironda ve Dag Fransa Inqilabi cild 2 Denoel collection Mediations n 249 1993 Marsel Foso 1793 Vandeya usyani Iqtisadi ve sosial aspektler 1953 Pol Bua Qerbdeki kendliler 1960 Carlz Till Vandeya 1793 cu il eksinqilabinin sosioloji analizi Harvard 1964 Alber Sobul Fransa Inqilabi Gallimard collection Tel 1982Menbe https az wikipedia org w index php title Vandeya usyani amp oldid 5927074, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.