fbpx
Wikipedia

Təvəkkül İsgəndərov

Avqust 01, 2021

Təvəkkül Muxtar oğlu İsgəndərov (1953) — AMEA Zoologiya institutunun əməkdaşı, biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent.

Təvəkkül İsgəndərov
Təvəkkül Muxtar oğlu İsgəndərov
Doğum tarixi
Doğum yeri Kürdəmir rayonu, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vətəndaşlığı SSRİ→
Azərbaycan
Elm sahəsi zoologiya
Elmi dərəcəsi biologiya üzrə fəlsəfə doktoru
Elmi adı dosent
İş yeri AMEA
Təhsili Azərbaycan Dövlət Universitetinin Biologiya fakültəsi

Həyatı

İsgəndərov Təvəkkül Muxtar oğlu 1953-cü ildə Kürdəmir rayonunda anadan olub. Atası İsgəndərov Muxtar Əlabbas oğlu neftçi olub, anası İsgəndərova Aşafatimə Qafur qızı kolxozda işləyib. 1969-cu ildə Köhnəbazar kənd orta məktəbini müvəffəqiyyətlə bitirib və həmin ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Biologiya fakültəsində əyani şöbəyə daxil olub. 1974-cü ildə ADU-nun biologiya fakültəsini bitirərək Azərbaycan SSR EA Zoologiya institutunda “Heyvanların embriologiyası və morfologiyası” laboratoriyasında baş laborant vəzifəsinə işə qəbul edilib. 1975-ci ildə həmin laboratoriyada kiçik elmi işçi vəzifəsinə keçirilib və aspiranturanın qiyabi şöbəsinə daxil olub. 1978-ci ildə M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Univrsitetində “Bəzi sürünən növlərinin (Reptilia) ilkin embrioqenezində morfoloji dəyişkənlik və onun adaptiv əhəmiyyəti” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edib. Apardığı elmi-təcrübi işlərinin nəticəsi olaraq gürzə yumurtalarının süni inkubasiyasına aid 2 ixtiranın müəllifi olub. 1980-cı ildə Azərbaycan SSR Ovçular Cəmiyyətinin nəzdindəki İlan zəhəri istehsal edən Herpetoloji laboratoriyaya işə dəvət olunub. Bu laboratoriyada əvvəlcə, baş herpetoloq, sonra elmi işlər üzrə dirktor müavini və direktor vəzifələrində çalışıb. Azərbaycanda ilan zəhəri istehsalının elmi əsaslarla yenidən qurulması və inkişaf etdirilməsi sahəsində xüsusi xidmətləri olub. 1999-cu ildə T.M. İsgəndərovun təşəbbüsü ilə Səhiyyə nazirliyində ilan zəhəri istehsalının elmi aspektlərini öyrənmək üçün “Zootoksinlər” İstehsal, Elmi Araşdırma Mərkəzi yaradılıb və o, Mərkəzin direktoru vəzifəsinə təyin edilib. 2009-cu ildən AMEA Zoologiya İnstitutunun “Herpetologiya” laboratoriyasında aparıcı elmi işçi vəzifəsində işləyir.

Elmi fəaliyyəti

T.M. İsgəndərov elmi fəaliyyəti dövründə Azərbaycanın sürünənlər faunasının növ müxtəlifliyinə, biologiyasına, ekologiyasına dair geniş elmi və təcrübi tədqiqatlar aparıb, bir çox elmi və praktik əhəmiyyətli naliyyətlər əldə edib. Azərbaycanda yayılmış zəhərli ilan növlərinin sistematikasına, bioekologiyasına, coğrafi yayılmasına, təsərrüfat əhəmiyyətinə, səmərəli istifadəsinə, qorunmasına həsr olunmuş tədqiqatlar xüsusilə diqqətəlayiqdir. Uzun illər ərzində tibbi xammal olan zəhərinə görə faydalı ilan növü olan Levantiya irigürzəsinin (Macrovipera lebetina obtuza Dw,.1832) çoxalma biologiyasını, ekologiyasını, süni şəraitdə saxlanması və yetişdirilməsi, zəhərinin istehsal edilməsi problemlərini öyrənməklə məşğul olub. İlan zəhəri istehsal etmək məqsədilə Levantiya irigürzəsinin süni şəraitdə saxlanması texnologiyasını təkmilləşdirmək, onların süni şəraitdə yaşama müddətinə və məhsuldarlığına təsir edən amilləri öyrənmək üçün elmi-təcrübi tədqiqatlar aparıb. Vitaminləşdirmə və ultrabənövşəyi şüalandırma üsulunun süni şəraitdə saxlanan gürzələrin yem fəallığına və fəal yaşama müddətinə təsirini öyrənib. Bu tədqiqatlar zəhərli ilan növlərinin təbii resurslarından davamlı istifadəyə nail olmaq, ilan zəhəri istehsalını artırmaq üçün əhəmiyyətlidir.

T. M.İsgəndərov son illər Azərbaycanda zəhərli ilanların növ müxtəlifliyini və coğrafi yayılmasını öyrənmək sahəsində uğurlu tədqiqatlar aparıb. Levantiya irigürzəsinin Azərbaycanda yayılmasına dair yeni tapıntı yerləri aşkar edib və nəticədə bu növün Azərbaycanda yayılma coğrafiyası müxtəlif istiqamətlərdə 20–70 km genişlənib. Daha sonra Quba rayonunun yüksək dağlıq ərazisində (Xınalıq kəndi ətrafı subalp çəmənlikləri - 2000–2250 m hündürlük) Azərbaycanın zəhərli ilanlar faunası üçün yeni növ olan Lotiyev başıqalxanlısını (Pelias lotievi) tapıb. Bu tapıntı nəticəsində Pelias lotievi növünün Dağıstan Respublikası da daxil olmaqla Şimali Qafqaz reqionunu əhatə edən arealı genişləndi. T.M. İsgəndərovun elmi yaradıcılığında digər ölkələrin alimləri ilə əməkdaşlıq da mühüm yer tutur. O, öz ixtisası üzrə regionun və Avropa ölkələrinin (Türkiyə, Rusiya, Almaniya, Gürcüstan və s) alimləri ilə elmi əlaqələr saxlayır, beynəlxaq konfrans və qurultaylarda maraqlı elmi məruzələrlə çıxış edir. Azərbaycanda müxtəlif sürünən növlərinin, ilk növbədə Levantiya irigürzəsinin (Macrovipera lebetina obtuza) populyasiyasının strukturu, müasir ekoloji vəziyyəti, reproduktiv fəaliyyətindəki adaptiv əhəmiyyətli xüsusiyyətlər, ilan zəhəri istehsalı məqsədilə süni şəraitdə saxlanması və yetişdirilməsi sahəsində 50-yə yaxın elmi əsərlərin, o cümlədən ilanlara həsr olunmuş 1 kitabın, Azərbaycanın amfibi və reptililərinin müasir taksonomiyası və coğrafiyası barədə 1 monoqrafiyanın həmmüəllifidir. T.M. İsgəndərov Azərbaycanın zəhərli ilanlarının faunistikasını, sistematikasını, biologiyasını, ekologiyasını, süni şəraitdə saxlanmasını və yetişdirilməsini, habelə ilan zəhəri istehsalının elmi əsaslarını öyrənmək sahəsində tədqiqatlarını bu gün də davam etdirir.

Əsas elmi nəaliyyətləri

1. Levantiya irigürzəsinin (Macrovipera lebetina obtusa) təbii ehtiyatından davamlı istifadə məqsədilə ilan zəhəri istehsalının elmi-texnoloji əsaslarını təkmilləşdirmək üçün tədqiqatlar aparıb, ilanların süni şəraitdə fəal yaşama müddətinə və məhsuldarlığına təsir edən amilləri öyrənib. 2. Bəzi sürünən növlərinin, o cümlədən Levantiya irigürzəsinin çoxalnma biologiyasının və emrional inkişaf mərhələsinin adaptiv xüsusiyyətlərini ilk dəfə təcrübi olaraq öyrənib. Müəyyən edib ki, yumurta qoymaqla çoxalan sürünənlərdə (Testudinidae, Viperidae) təkamül prosesində yumurtaqoyma üçün rüşeymin konkrt inkişaf mərhələsinin seçilməsi məhz bu mərhələdə onun xarici mühütin temperatur faktoruna ən yüksək dözümlülüyə çatması ilə əlaqədardır. 3. Levantiya irigürzəsinin reproduktv fəaliyyətində ilk dəfə embrional diapauza mərhələsini aşkar edib və bu hadisəni növün stabilliyini qorumaq üçün təkamül prosesində reproduktiv uyğunlaşma kimi qiymətləndirib. 4. Levantiya irigürzəsinin (Macrovipera lebetina obtusa) Azərbaycanda coğrafi yayılmasına dair yeni məlumatlar əldə edib. Azərbaycanın herpetofaunası üçün yeni olan zəhərli ilan növünü – Lotiyev başıqalxanlısını (Pelias lotievi) aşkar edib (2016). 5. Qafqaz və Talış bozquruqurbağalarının (Bufo verricossimus və Bufo eichwaldi) müasir ekoloji vəziyyətləri barədə əldə etdiyi son (2006) elmi məlumatları Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə Cəmiyyətinə (IUCN) təqdim edərək IUCN-nin eksperti cənab Phil Bowleslə birlikdə bu növlərin beynəlxalq qorunma statuslarının müəyyən edilməsində iştirak edib. Göstərilən qurbağa növləri IUCN -nin Qırmızı Siyahısında Qafqazın endemik və sayca azalmaqda olan həssas növləri kimi (VU) qiymətləndirilib.

İctimai fəaliyyəti

T.M. İsgəndərov 2004-cü ildə təsis edilmiş “Bioloji Müxtəliflik Mərkəzi” İctimai Birliyin təsisçilərindən biridir. Mərkəzin xətti ilə Azərbaycanda amfibi və reptililərin qorunmasını yaxşılaşdırmaq, nadir növlərinin təbii populyasiyalarını gücləndirmək, bu heyvanlar barədə zooloji bilikləri təbliğ etmək, bu faunaya qarşı neqativ münasibəti aradan qaldırmaq üçün əhalini, xüsusən yeniyetmələ və gəncləri maarifləndirmək məqsədilə tədbirlər hazırlayıb həyata keçirir. Mərkəz 2006-2008-ci illərdə WWF və CEPF xətti ilə Azərbaycanın nadir amfibi növlərinin qorunmasını yaxşılaşdırmaq barədə və 2007-2010-cu illərdə “BP” şirkətinin dəstəyi ilə Aralıqdənizi qurutısbağasının (Testudo graeca) reintroduksiyası üzrə bəyanata keçirdiyi layihələr xüsusilə təqdirə layiqdir.

Layihələrdə iştirakı

T.M. İsgəndərov 2001-ci ildən başlayaraq yerli və regional əhəmiyyətli müxtəlif layihələrdə iştirak edib. 2001-2002. Herpetoloq-ekspert, “Cənubi Qafqazın arid və semiarid ekosistemlərinin konsələrdəervasiyası” layihəsi (Gürcüstan, QHT NACRES ); 2002-2003. Herpetoloq-ekspert, «Cənubi Qafqaz gürzəsinin zəhərinin biokimyəvi tərkibinə ekoloi amillərin təsirinin öyrənilməsi”, (NATO Elmi Əməkdaşlıq proqramı); 2002-2004. Zoooq-ekspert. Bakı-Tibilisi-Ceyhan neft kəməri marşrutu boyu ərazilərdə fauna müxtəlifliyinin qiymətləndirilməsi üzrə tədqiqatlar. (BP şirkəti); 2005, 9-11 март, Koordinator, “Qafqaz regionunda nərəkimlərin konservasiyası ürzə beynəlxalq görüşün keçirilməsi” layihəsi (CEPF,WWF); 2005. Koordinator, “Zaqatala Dövlət Təbiət qoruğunda Dağıstan turunun (Capra cylindricornis) və digər əsas növlərin qorunmasını yaxşılaşdrmaq” layhəsi (CEPF,WWF); 2006. Koordinator, “Azərbaycanda Qafqa quru qurbağasının (Bufo verrucosissima), Qafqaz xaçlıcasının (Pelodytes caucasicus) və digər nadir amfibi növlərinin qorunmasında təbiət qoruqlarına yardım” layihəsi (CEPF,WWF) 2007-2009. Abşeron yarımadasının (Binəqədi, Suraxanı, Zığ-Hövsan ), habelə Şirvan (keçmiş Əli-Bayramlı ş.), Səlyan-Neftçala rayonlarının müxtəlif neft hasilatı yerləşən ərazilərində faunanın qiymətləndirilməsi üzrə zooloji tədqiqatlar (ACEP) 2007-2010. ”Aralıqdənizi qurutısbağasının (Testudo graeca L.,1758) reintroduksiyası" layihəsində koordinator və baş məsləhətçi. (BP, Caspian Sea).

İxtiralar

  1. Искендеров Т.М. «Герпеинкубатор» /Ахмедов Н.М.//Описание изобретения к Ав.свид. № 704566 Государственный Комитет СССР по делам изобретений и открытий. Опубликовано: 25.12.1979. Бюллетень № 47. / № 704566, 28 avqust 1979
  2. Искендеров Т.М.«Способ инкубации яиц гюрзы» /Мусаев М.А. Ахмедов Н.М. // Описание изобретения к Ав.свид. № 728807.Государственный Комитет СССР по делам изобретений и открытий. Опубликовано: 25.04.1980. Бюллетень № 15 /№ 728807,26 dekabr 1979

Kitabları və monoqrafiyaları

  1. T.M. İsgəndərov. “İlanların həyatı” /Tağıyev Ə.N.// Elmi-kütləvi kitab. Bakı. “Sabah” nəşr. 2009. 95 s.
  2. T.M. İsgəndərov. Azərbaycan faunasının taksonomiyası və coğrafiyası (onurğalılar). /Mustafayv Q.T., Sadıqova N.A.// Monoqrafiya. Bakı. BDU nəşriyyatı, 2011. 207 s.
  3. İsgəndərov T.M. “Amfibilərin və reptililərin təsnifatı və biologiyası” tədris proqramı. / Q.T. Mustafayev, Ə.N. Tağıyev/.  BDU-nun Biologiya fakültəsinin “Onurğalılar zoologiyası” kafedrasıAli məktəblərin”Onurğalılar zoologiyası” ixtisası üzrəmagistr hazırlığı üçün fənn proqramları. Bakı, 2014. s. 21-26
  4. İsgəndərov T.M. “Böyük ixtisas təcrübəsi (amfibilər və reptililər)” tədris proqramı / Q.T. Mustafayev, Ə.N. Tağıyev/. BDU-nun Biologiya fakültəsinin “Onurğalılar zoologiyası” kafedrasıAli məktəblərin”Onurğalılar zoologiyası” ixtisası üzrə magistr hazırlığı üçün fənn proqramları. Bakı, 2014. s. 11-14

5. İsgəndərov T.M. İlanlar və zəhərli sancmalar haqqında yaddaş kitabçası (Təlimatlar).Bakı, "İndigo" mətbəəsi, 2017. 34 s.

Elmi əsərləri

  1.  Искендеров Т.М. Эволюция температурной устойчивости в раннем эмбриогенезе птиц и ее клеточные механизмы. /Зусман,И.Н.Лященко С.А./ V  Всесоюз. Совещ. Эмбриол. Тезисы  докладов. Изд-во  «Наука», М., 1974. с:65

2.   Искендеров Т.М. Температурные адаптации в раннем эмбриогенезе рептилий. 1. О приспособительном значении перенашиваемости яиц у черепах./ Зусман И.Н./  Зоологический журнал АН СССР, М.,1974. том 53, вып. 3, с:412-420

3.           Искендеров Т.М. Особенности эмбрионального развития черепах в норме и после температурных влияний./Зусман И.Н./ Материалы Всесоюзной конфереции моодых ученых по вопросам сравнительной морфологии и экологии животных. Изд-во «Наука». М.,1975.с.: 99-100

4.           Искендеров Т.М.  Температурные адаптации в раннем эмбриогенезе рептилий.2. Изменение температурной чувствительности в раннем эмбриогенез черепах (Testudinidae). /Зусман И.Н./ Зоологический журнал АН СССР, М., 1976. том 55, вып. 4, с.: 566-576

5.           Искендеров Т.М. Различия в темпе протекания внутриклеточных обменных процессов, как основа неодинаковой  реакции ранних зародышей рептилий и птиц на температурные влияния./ Зусман И.Н.Лященко С.А./АН СССР, Инст.Эвол.Морфол. и Экол. Животных (ИЭМЭЖ). В сб. «Эволюция темпов индивидуального развития животных».Москва.1977.Изд.-во «Наука».с: 223-233.

6.                Зусман И.Н., Искендеров Т.М., Границы температурной чувствительности эмбрионов у некоторых видов рептилий// Зоологический журнал АН СССР. 1978. Том 57., выпуск 8. с. 1196-1201

7.              Искендеров Т.М. Морфологическая изменчивость в раннем эмбриогенезе некоторых видов рептилий и ее адаптивное значение /автореферат канд.диссерт./, Баку, 1978 .Новая Книжная Типография. 21 с.

8.              İsgəndərov T.M. İlanlar haqqında nə bilirsiniz.// Elmi-kütləvi məqalə. “Kommunist” qəzeti, 11 sentyabr, 1988. 1 s.

9.              Искендеров Т.М. Некоторые особенности биологии размножения средиземноморской черепахи (Testudo graeca) в условиях Азербайджана. / Дж.А.Наджафов,А.А.Эминова/. Зоологический Журнал АН СССР, Москва, 1992.  № 4, с.148-153.

10. Искендеров Т.М. Осбенность биолоии размножения закавказской гюрзы  (Vipera lebetina obtusa.)./ Дж.А.Наджафов/ Зоологический журнал, АН СССР, Москва, 1994. том 73, вып. 6, с. 79-84

11.     Искендеров Т.М. Адаптация закавказской гюрзы (Vipera lebetina obtusa) к клеточному содержанию при  круглогодичном   производстве яда в Азербайджане. / Дж.А.Наджафов/ Вести Зоологии АН Украины, Киев, 1995. № 4, с.72-73

12.     Искендеров Т.М. О биологии размножении закавказской  гюрзы в неволе при круглогодичном производстве их яда. БГУ, Материалы науч. конференции.Баку, 2001. Изд.-во Бакинского государственного университета.  с.: 113-114

13.        Искендеров Т.М. Активность питания закавказской гюрзы при круглогодичном содержании в неволе. БГУ, Матер. науч. конференции.Баку, 2001. Изд.-во Бакинского государственного университета.  с.: 115-116

14       İsgəndərov T.M. İlanların biologiyası və insan sağlamlığında əhəmiyyəti. / Nəcəfov C.Mirzəyev M./. Azərb.Resp.Təhsil Cəm.“Bilgi” dərgisi. Kimya,Biologiya, Tibb. Bakı. 2001.№3, s. 36-41

15.     Искендеров Т.М. О некоторых аспектах адаптации закавказской гюрзы в условиях содержания в неволи при круглогодичном производстве их яда.  Вестник БГУ. Серия Естественных Наук, Баку, 2002.№2, с.:78-82

16.    İsgəndərov T.M. İlan zəhərinə diqqət artırılmalıdır. Elmi-kütləvi məqalə. “Respublika” qəzeti. 20 yanvar, 2003.

17. Искендеров Т.М. Современное состояние пресмыкающихся животных в аридных и семиаридных экосистемах северо-запада Азербайджана. Консервация аридных и семиаридных экосистем в Закавказье. Сборник научных трудов, NACRES, Тбилиси, 2003.  с.31-34

18.     Ickanderov T.M. The Influence of biospher pollution on chemical content of the Vipera venom in Azerbaijan. /Sh.A.Topchiyeva, O.G.Mamedov /. Azerbaycanda tibb elmi ve praktik sehiyyenin muasir nailiyyetleri (elmi eserler toplusu), Bakı, 2003, t.1,p.p. 219-223.

19.     İsgəndərov T.M. Zəhər almaq məqsədilə gürzə ilanlarının süni şəraitdə saxlanmasında ultrabənövşəyi şüalandırmanın və vitaminləşdirmənin rolu. Azərbaycan Zooloqlar cəmiyyəti I qurultayının materialları.”Elm” nəşriyyatı. Bakı,2003. səh.;541-544

20.  Ickanderov T.M. Effect of soil pollution in Absheron peninsular on chemical structure of transcaucasian vipera venom. /Topchiyeva Sh.A./ Azerbaycanda tibb elmi ve praktik sehiyyenin muasir nailiyyetleri (elmi eserler toplusu), Bakı, 2003, t.1, p.p. 223-229.

21.   Искендеров Т.М. Влияние экологических факторов на химический состав яда и на адаптацию кавказской гюрзы к условиям содержания  в неволе. /Ш.А.Топчиева/. Жур. «Знание»  Общ.«Образование» Азерб. Респ.,Баку, 2003. № 4, с.: 73-77  

22. Ickanderov T.M. Influence of the ecological factors to number Vipera lebetina obtusa  and chemical composition of venom. /Sh.A.Topchiyeva, R.B.,Jabbarov, N.N.Musayeva/. Proceedings of the First International Conference on Enviromental Research and Assessment. Bucharest, Romaniya, 2003, p. 34-37.  

23. Ickanderov T.M. İnfluen of anthropogenous  factors on Transcaucasian snake (Vipera lebetina obtusa) population // Sh.A.Topchiyeva/ Journal “Knowledge”“Eduication”  Society of Azerbaijan Republic, Baku,2004. № 5. p: 80-85  

24. İsgəndərov T.M. “Naftalan yağı” (“Biol” MMC, Azərbaycan) preparatının kəskin toksikliyinin tədqiqi // Azərbaycan əczaçılıq jurnalı, Bakı: “Teymur Poliqraf”, 2005. Cild 5, №1. s.59-61   

25. Искендеров Т.М. Эмбриональная диапауза у Закавказской  гюрзы и её адаптивное значение (Vipera lebetina obtusa). Труды Института  Зоологии НАНА. Сб.  т. ХХVЫЫЫ, Изд-во «Элм», Баку, 2006.  с.:. 361-372    

26. İsgəndərov T.M. Zəhər alınmanın süni şəraitdə saxlanan Zaqafqaziya gürzəsinə təsiri (Macrovipera lebetina obtusa Dw.,1832).//Azərb.zooloq. cəmiyyətinin əsərləri. 1-ci cild. Bakı, 2008. “Elm”.  s: 767-776.    

27. Iskendrov T.M. Current status of the Caucasus toad (Bufo verrucosissimus Pall.,1814) and Caucasus parsley frog (Pelodytes caucasicus Boul.,1896) in Azerbaijan //  Status and protecttion of  globally threatned spesiec in the Caucasus.Tbilisi,  2009.CEPF, WWF. Contour LTD. p:151-157    

28. Iskanderov T. Distribution of reptiles on small islands in the Caspian Sea within the territory of Azerbaijan./ T.Kirschey, S. Schmidt / 15th European Congress of  Herpetology.28 september-2 oktober 2009. Kuşadaş/Aydın/Turkey     

29. İsgəndərov T.M. İlan zəhəri istehsalının elmi əsasları barədə.// Azərbaycan Zooloqlar Cəmiyyətinin əsərləri. Bakı, 2010. “Elm”.2- ci cild. s: 1012- 1020     

30. Искендеров Т.М. Влияние антропогенных факторов на возрастную структуру популяции закавказской гюрзы (Macrovipera lebetina obtusa Dw.,1832).// AMEA Zoologiya İnstitutunun əsərləri. “Elm” , Bakı. 2011. s.383-389     

31.  İsgəndərov T.M. Sürünənlərin çoxalma biologiyasında adaptiv əhəmiyyəti olan xüsusiyyətlərin öyrənilməsi.// “Azərbaycanın inkişaf strategiyası və aktual elmi problemləri” mövzusunda Respub. Elmi Konfr. Material. (II hissə).  Lənkəran Döv.Univers. Lənkəran, 2011. s:15-16. 

32. İskenderov T. Additions to the distribution of Vipera eriwanensis (Serpentes: Viperidae) in Transcaucasia, with comments on the identity of vipers in northeastern Azerbaijan./ O. Kukuschkin,S. Axmedov,S. Bunyatova, O. Zinenko/. Herpetology Notes,  volume 5: 423-427. (2012). Puplished on line (http:/www.herpetologynotes.seh-herpetology.org).      

33. Искендеров Т.М. Некоторые особенности раннего онтогенеза Кавказского щитомордника (Gloydius halys caucasicus Nik.,1916) и темп роста их новорожденных детенышей.// Azərbaycan Zoologlar Cəmiyyətinin əsərləri, Bakı, 2012. cild 4, № 2. s.107-115.      

34.  Искендеров Т.М. Влияние антропогенных факторов на состояние популяции Закавказской гюрзы (Macrovipera lebetina obtusa Dwigubsky,1832).// Вопросы герпетологии: материалы  пятого съезда Герпетологического общества им. А.М.Никольского. Минск, 2012. с.: 97-99.      

35. Искендеров Т.М. Экспериментальное изучение некоторых адаптивных особенностей размножения пресмыкающихся (Testudines, Ophidia).// Современная герпетология, 2013. Т.13, № (3/4): с.112–116.    

36. İsgəndərov T.M. Azərbaycanın amfibilər (Amphibia) və reptililər (Reptilia) faunasının taksonomik spektrləri. /Əhmədov S.B.,Qasımova G.H./. AMEA Zoologiya institutunun əsərləri. Bakı. “Elm”, 2013. Cild 31,№ 1. s.:45-55      

37. Искендеров Т.М. Распространение и экология змей (Reptilia, Ophidia) Апшеронского полуострова./ Наджафов Дж.А., Гашимов Р.Т./ Вестник МГОУ. Москва, Серия «Естественные науки». 2013, № 1.с. 13-16      

38. İsgəndərov T.M. Herpetoloji təsərrüfatçılıq və onun Azərbaycanda inkişaf perspektivləri.// AMEA Zoologiya institutunun əsərləri. Bakı. “Elm”, 2013. Cild 31,№ 2. s.:57-65       

39. İsgəndərov T.M. Azərbaycanda zəhərli ilanların öyrənilməsinin nəticələri və perspektivlər.// AMEA-nın  Xəbərləri (biologiya və tibb elmləri). Bakı-Elm, 2013. Cild 68,№ 1,s.:76-84 40. Искендеров Т.М. Новый вид из рода Средиземноморской черепахи Testudo (Linnaeus,1758) для герпетофауны Азербайджана./ С.Б.Ахмедов, Н.Э.Новрузов, С.Н.Бунятова, Г.Х.Гасымова/. Амурский зоологический журнал (РФ). V (4), 2013. 464-465        

41. Искендеров Т.М. Распространение и численность закавказской гюрзы (Macrovipera lebetina obtusa Dw.,1832) в северо-восточной части Азербайджана.// Azərbaycan Zoologlar Cəmiyyətinin əsərləri, cild 6, № 2. Bakı, 2014. s.116-127        

42. İsgəndərov T.M. Azərbaycanda herpetofaunanın öyrənilməsi tarixi (xronoloji icmal, nəticələr, perspektivlər) /Əhmədov S.B./ AMEA Zoologiya İnstitutunun əsərləri.Bakı,2014, Cild 32, №1. s.:67-82         

43. Искендеров Т.М.   Суточная динамика температуры тела Южнокавказской гюрзы (Macrovipera lebetina obtusa,Dw.,1832) в летнее время. /Джавадов С.А./. Научный фонд «Биолог»,  Ежемесячный  научный журнал. Материалы V международной  научно-практической конференции, «Современная биология: Актуальные вопросы», г. С-Петербург, 2015. № 1 (5), с.: 26-28          

44. İsgəndərov T.M. Günəş şüalarının ekstremal təsirinə qarşı Cənubiqafqaz irigürzəsinin (Macrovipera lebetina obtusa,Dw.,1832) dözümlüyü /Cavadov S.Ə./ AMEA Zoologiya İnstitutunun əsərləri. Bakı, 2015, Cild 33, №1. s.70-77          

45. Искендеров Т.М.  О находках гадюки лотиева (Pelias lotievi) в Азербайджане /Ахмедов С.Б./ AMEA Zoologiya İnstitutunun əsərləri. Bakı,2015, Cild 33, №2. s.:144-148         46.  İsgəndərov T.M. Qızıldan qiymətli... ilan zəhəri istehsalının Azərbaycanda keçmişi, bu günü və sabahı. AMEA Xəbərlər məcmuəsi. Bakı. 2016. Cild 3, № 1. S.24-30.         

47. İsgəndərov T.M. Levantiya irigürzəsinin (Macrovipera lebetina obtusa Dw.,1832) Azərbaycanda yayılmasına aid yeni məlumatlar // AMEA Zoologiya institutunun əsərləri, 2016, Cild 34, №1, c.46-53        

48. Iskenderov T.M. Some aspects of thermobiology of the South Caucasian Gyurza (Macrovipera Lebetina Obtusa Dwigubsky, 1832). /Javadov S.A./. Journal of Entomology and Zoology Studies. E-ISSN: 2320-7078, P-ISSN: 2349-6800. JEZS 2016; 4(5): 960-963

49.  Искендеров Т.М. Гадюка Лотиева (Pelias lotievi, Serpentes, Viperidae)  - новый вид для фауны Азербайджана. /Ахмедов С.Б., Бунятова С.Н./ Зоологический журнал РАН. М.: изд-во «Наука», 2017. Том 96, №1, с.:121-124         

50. Искендеров Т.М., Ахмедов С. Б. Распространение и численность закавказского полоза (Serpentes, Zamenis hohenackeri) в Азербайджане // Advances in Biology &Earth Sciences, 2017. Vol.2, No.1, pp. 85–91.

51.Iskenderov T.M. Reproduktive biology of Levant viper (Serpentes: Macrovipera lebetina obtusa Dwigubsky, 1832) // International Journal of Zoology Studies. 2018. Volume: 3, Issue: 3. P:142-144 25.Искендеров Т.М., Ахмедов С. Б. Биоразнообразие герпетофауны Азербайджана и проблемы ее охраны.// Материалы докладов VI Всероссийской научно-практической конференции « Биоразнообразие и рациональное использование природных ресурсов», Махачкала, 2018. С.:105-110

Kitab, monoqrafiya, broşura və tədris proqramı

  1. T.M. İsgəndərov. “İlanların həyatı” /Tağıyev Ə.N./. Elmi-kütləvi kitab. Bakı. “Sabah” nəşr. 2009. 95 s.#T.M. İsgəndərov. Azərbaycan faunasının taksonomiyası və coğrafiyası (onurğalılar). /Mustafayv Q.T., Sadıqova N.A./. Monoqrafiya. Bakı. BDU nəşriyyatı, 2011. 207 s.
  2. T.M. İsgəndərov. “Amfibilərin və reptililərin təsnifatı və biologiyası”. Tədris proqramı / Q.T. Mustafayev, Ə.N. Tağıyev/. BDU-nun Biologiya fakültəsinin “Onurğalılar zoologiyası” kafedrası. Ali məktəblərin”Onurğalılar zoologiyası” ixtisası üzrəmagistr hazırlığı üçün fənn proqramları. Bakı, 2014. s. 21-26
  3. T.M. İsgəndərov. “Böyük ixtisas təcrübəsi (amfibilər və reptililər)”. Tədris proqramı / Q.T. Mustafayev, Ə.N. Tağıyev/. BDU-nun Biologiya fakültəsinin “Onurğalılar zoologiyası” kafedras. ıAli məktəblərin”Onurğalılar zoologiyası” ixtisası üzrə magistr hazırlığı üçün fənn proqramları. Bakı, 2014. s. 11-14
  4. T.M. İsgəndərov. “Herpetologiya”. Tədris proqramı / Q.T. Mustafayev, Ə.N. Tağıyev/. BDU-nun Biologiya fakültəsinin “Onurğalılar zoologiyası” kafedrası. ”Onurğalılar zoologiyası” ixtisası üzrə bakalavr hazırlığı üçün fənn proqramları. Bakı, 2014. s. 41-46
  5. T.M. İsgəndərov. İlanlar, zəhərli sancmalar haqqında yaddaş kitabçası. “İndigo” mətbəəsi, Bakı, 2017. 34 s.

İstinadlar

Avqust 01, 2021
təvəkkül, isgəndərov, təvəkkül, muxtar, oğlu, isgəndərov, 1953, amea, zoologiya, institutunun, əməkdaşı, biologiya, üzrə, fəlsəfə, doktoru, dosent, təvəkkül, muxtar, oğlu, isgəndərovdoğum, tarixi, 1953doğum, yeri, kürdəmir, rayonu, azərbaycan, ssrivətəndaşlığı. Tevekkul Muxtar oglu Isgenderov 1953 AMEA Zoologiya institutunun emekdasi biologiya uzre felsefe doktoru dosent Tevekkul IsgenderovTevekkul Muxtar oglu IsgenderovDogum tarixi 1953Dogum yeri Kurdemir rayonu Azerbaycan SSR SSRIVetendasligi SSRI AzerbaycanElm sahesi zoologiyaElmi derecesi biologiya uzre felsefe doktoruElmi adi dosentIs yeri AMEATehsili Azerbaycan Dovlet Universitetinin Biologiya fakultesi Mundericat 1 Heyati 2 Elmi fealiyyeti 3 Esas elmi nealiyyetleri 4 Ictimai fealiyyeti 5 Layihelerde istiraki 6 Ixtiralar 7 Kitablari ve monoqrafiyalari 8 Elmi eserleri 9 Kitab monoqrafiya brosura ve tedris proqrami 10 IstinadlarHeyati RedakteIsgenderov Tevekkul Muxtar oglu 1953 cu ilde Kurdemir rayonunda anadan olub Atasi Isgenderov Muxtar Elabbas oglu neftci olub anasi Isgenderova Asafatime Qafur qizi kolxozda isleyib 1969 cu ilde Kohnebazar kend orta mektebini muveffeqiyyetle bitirib ve hemin ilde Azerbaycan Dovlet Universitetinin Biologiya fakultesinde eyani sobeye daxil olub 1974 cu ilde ADU nun biologiya fakultesini bitirerek Azerbaycan SSR EA Zoologiya institutunda Heyvanlarin embriologiyasi ve morfologiyasi laboratoriyasinda bas laborant vezifesine ise qebul edilib 1975 ci ilde hemin laboratoriyada kicik elmi isci vezifesine kecirilib ve aspiranturanin qiyabi sobesine daxil olub 1978 ci ilde M V Lomonosov adina Moskva Dovlet Univrsitetinde Bezi surunen novlerinin Reptilia ilkin embrioqenezinde morfoloji deyiskenlik ve onun adaptiv ehemiyyeti movzusunda namizedlik dissertasiyasini mudafie edib Apardigi elmi tecrubi islerinin neticesi olaraq gurze yumurtalarinin suni inkubasiyasina aid 2 ixtiranin muellifi olub 1980 ci ilde Azerbaycan SSR Ovcular Cemiyyetinin nezdindeki Ilan zeheri istehsal eden Herpetoloji laboratoriyaya ise devet olunub Bu laboratoriyada evvelce bas herpetoloq sonra elmi isler uzre dirktor muavini ve direktor vezifelerinde calisib Azerbaycanda ilan zeheri istehsalinin elmi esaslarla yeniden qurulmasi ve inkisaf etdirilmesi sahesinde xususi xidmetleri olub 1999 cu ilde T M Isgenderovun tesebbusu ile Sehiyye nazirliyinde ilan zeheri istehsalinin elmi aspektlerini oyrenmek ucun Zootoksinler Istehsal Elmi Arasdirma Merkezi yaradilib ve o Merkezin direktoru vezifesine teyin edilib 2009 cu ilden AMEA Zoologiya Institutunun Herpetologiya laboratoriyasinda aparici elmi isci vezifesinde isleyir Elmi fealiyyeti RedakteT M Isgenderov elmi fealiyyeti dovrunde Azerbaycanin surunenler faunasinin nov muxtelifliyine biologiyasina ekologiyasina dair genis elmi ve tecrubi tedqiqatlar aparib bir cox elmi ve praktik ehemiyyetli naliyyetler elde edib Azerbaycanda yayilmis zeherli ilan novlerinin sistematikasina bioekologiyasina cografi yayilmasina teserrufat ehemiyyetine semereli istifadesine qorunmasina hesr olunmus tedqiqatlar xususile diqqetelayiqdir Uzun iller erzinde tibbi xammal olan zeherine gore faydali ilan novu olan Levantiya irigurzesinin Macrovipera lebetina obtuza Dw 1832 coxalma biologiyasini ekologiyasini suni seraitde saxlanmasi ve yetisdirilmesi zeherinin istehsal edilmesi problemlerini oyrenmekle mesgul olub Ilan zeheri istehsal etmek meqsedile Levantiya irigurzesinin suni seraitde saxlanmasi texnologiyasini tekmillesdirmek onlarin suni seraitde yasama muddetine ve mehsuldarligina tesir eden amilleri oyrenmek ucun elmi tecrubi tedqiqatlar aparib Vitaminlesdirme ve ultrabenovseyi sualandirma usulunun suni seraitde saxlanan gurzelerin yem fealligina ve feal yasama muddetine tesirini oyrenib Bu tedqiqatlar zeherli ilan novlerinin tebii resurslarindan davamli istifadeye nail olmaq ilan zeheri istehsalini artirmaq ucun ehemiyyetlidir T M Isgenderov son iller Azerbaycanda zeherli ilanlarin nov muxtelifliyini ve cografi yayilmasini oyrenmek sahesinde ugurlu tedqiqatlar aparib Levantiya irigurzesinin Azerbaycanda yayilmasina dair yeni tapinti yerleri askar edib ve neticede bu novun Azerbaycanda yayilma cografiyasi muxtelif istiqametlerde 20 70 km genislenib Daha sonra Quba rayonunun yuksek dagliq erazisinde Xinaliq kendi etrafi subalp cemenlikleri 2000 2250 m hundurluk Azerbaycanin zeherli ilanlar faunasi ucun yeni nov olan Lotiyev basiqalxanlisini Pelias lotievi tapib Bu tapinti neticesinde Pelias lotievi novunun Dagistan Respublikasi da daxil olmaqla Simali Qafqaz reqionunu ehate eden areali genislendi T M Isgenderovun elmi yaradiciliginda diger olkelerin alimleri ile emekdasliq da muhum yer tutur O oz ixtisasi uzre regionun ve Avropa olkelerinin Turkiye Rusiya Almaniya Gurcustan ve s alimleri ile elmi elaqeler saxlayir beynelxaq konfrans ve qurultaylarda maraqli elmi meruzelerle cixis edir Azerbaycanda muxtelif surunen novlerinin ilk novbede Levantiya irigurzesinin Macrovipera lebetina obtuza populyasiyasinin strukturu muasir ekoloji veziyyeti reproduktiv fealiyyetindeki adaptiv ehemiyyetli xususiyyetler ilan zeheri istehsali meqsedile suni seraitde saxlanmasi ve yetisdirilmesi sahesinde 50 ye yaxin elmi eserlerin o cumleden ilanlara hesr olunmus 1 kitabin Azerbaycanin amfibi ve reptililerinin muasir taksonomiyasi ve cografiyasi barede 1 monoqrafiyanin hemmuellifidir T M Isgenderov Azerbaycanin zeherli ilanlarinin faunistikasini sistematikasini biologiyasini ekologiyasini suni seraitde saxlanmasini ve yetisdirilmesini habele ilan zeheri istehsalinin elmi esaslarini oyrenmek sahesinde tedqiqatlarini bu gun de davam etdirir Esas elmi nealiyyetleri Redakte1 Levantiya irigurzesinin Macrovipera lebetina obtusa tebii ehtiyatindan davamli istifade meqsedile ilan zeheri istehsalinin elmi texnoloji esaslarini tekmillesdirmek ucun tedqiqatlar aparib ilanlarin suni seraitde feal yasama muddetine ve mehsuldarligina tesir eden amilleri oyrenib 2 Bezi surunen novlerinin o cumleden Levantiya irigurzesinin coxalnma biologiyasinin ve emrional inkisaf merhelesinin adaptiv xususiyyetlerini ilk defe tecrubi olaraq oyrenib Mueyyen edib ki yumurta qoymaqla coxalan surunenlerde Testudinidae Viperidae tekamul prosesinde yumurtaqoyma ucun ruseymin konkrt inkisaf merhelesinin secilmesi mehz bu merhelede onun xarici muhutin temperatur faktoruna en yuksek dozumluluye catmasi ile elaqedardir 3 Levantiya irigurzesinin reproduktv fealiyyetinde ilk defe embrional diapauza merhelesini askar edib ve bu hadiseni novun stabilliyini qorumaq ucun tekamul prosesinde reproduktiv uygunlasma kimi qiymetlendirib 4 Levantiya irigurzesinin Macrovipera lebetina obtusa Azerbaycanda cografi yayilmasina dair yeni melumatlar elde edib Azerbaycanin herpetofaunasi ucun yeni olan zeherli ilan novunu Lotiyev basiqalxanlisini Pelias lotievi askar edib 2016 5 Qafqaz ve Talis bozquruqurbagalarinin Bufo verricossimus ve Bufo eichwaldi muasir ekoloji veziyyetleri barede elde etdiyi son 2006 elmi melumatlari Beynelxalq Tebieti Muhafize Cemiyyetine IUCN teqdim ederek IUCN nin eksperti cenab Phil Bowlesle birlikde bu novlerin beynelxalq qorunma statuslarinin mueyyen edilmesinde istirak edib Gosterilen qurbaga novleri IUCN nin Qirmizi Siyahisinda Qafqazin endemik ve sayca azalmaqda olan hessas novleri kimi VU qiymetlendirilib Ictimai fealiyyeti RedakteT M Isgenderov 2004 cu ilde tesis edilmis Bioloji Muxteliflik Merkezi Ictimai Birliyin tesiscilerinden biridir Merkezin xetti ile Azerbaycanda amfibi ve reptililerin qorunmasini yaxsilasdirmaq nadir novlerinin tebii populyasiyalarini guclendirmek bu heyvanlar barede zooloji bilikleri teblig etmek bu faunaya qarsi neqativ munasibeti aradan qaldirmaq ucun ehalini xususen yeniyetmele ve gencleri maariflendirmek meqsedile tedbirler hazirlayib heyata kecirir Merkez 2006 2008 ci illerde WWF ve CEPF xetti ile Azerbaycanin nadir amfibi novlerinin qorunmasini yaxsilasdirmaq barede ve 2007 2010 cu illerde BP sirketinin desteyi ile Araliqdenizi qurutisbagasinin Testudo graeca reintroduksiyasi uzre beyanata kecirdiyi layiheler xususile teqdire layiqdir Layihelerde istiraki RedakteT M Isgenderov 2001 ci ilden baslayaraq yerli ve regional ehemiyyetli muxtelif layihelerde istirak edib 2001 2002 Herpetoloq ekspert Cenubi Qafqazin arid ve semiarid ekosistemlerinin konselerdeervasiyasi layihesi Gurcustan QHT NACRES 2002 2003 Herpetoloq ekspert Cenubi Qafqaz gurzesinin zeherinin biokimyevi terkibine ekoloi amillerin tesirinin oyrenilmesi NATO Elmi Emekdasliq proqrami 2002 2004 Zoooq ekspert Baki Tibilisi Ceyhan neft kemeri marsrutu boyu erazilerde fauna muxtelifliyinin qiymetlendirilmesi uzre tedqiqatlar BP sirketi 2005 9 11 mart Koordinator Qafqaz regionunda nerekimlerin konservasiyasi urze beynelxalq gorusun kecirilmesi layihesi CEPF WWF 2005 Koordinator Zaqatala Dovlet Tebiet qorugunda Dagistan turunun Capra cylindricornis ve diger esas novlerin qorunmasini yaxsilasdrmaq layhesi CEPF WWF 2006 Koordinator Azerbaycanda Qafqa quru qurbagasinin Bufo verrucosissima Qafqaz xaclicasinin Pelodytes caucasicus ve diger nadir amfibi novlerinin qorunmasinda tebiet qoruqlarina yardim layihesi CEPF WWF 2007 2009 Abseron yarimadasinin Bineqedi Suraxani Zig Hovsan habele Sirvan kecmis Eli Bayramli s Selyan Neftcala rayonlarinin muxtelif neft hasilati yerlesen erazilerinde faunanin qiymetlendirilmesi uzre zooloji tedqiqatlar ACEP 2007 2010 Araliqdenizi qurutisbagasinin Testudo graeca L 1758 reintroduksiyasi layihesinde koordinator ve bas meslehetci BP Caspian Sea Ixtiralar RedakteIskenderov T M Gerpeinkubator Ahmedov N M Opisanie izobreteniya k Av svid 704566 Gosudarstvennyj Komitet SSSR po delam izobretenij i otkrytij Opublikovano 25 12 1979 Byulleten 47 704566 28 avqust 1979 Iskenderov T M Sposob inkubacii yaic gyurzy Musaev M A Ahmedov N M Opisanie izobreteniya k Av svid 728807 Gosudarstvennyj Komitet SSSR po delam izobretenij i otkrytij Opublikovano 25 04 1980 Byulleten 15 728807 26 dekabr 1979Kitablari ve monoqrafiyalari RedakteT M Isgenderov Ilanlarin heyati Tagiyev E N Elmi kutlevi kitab Baki Sabah nesr 2009 95 s T M Isgenderov Azerbaycan faunasinin taksonomiyasi ve cografiyasi onurgalilar Mustafayv Q T Sadiqova N A Monoqrafiya Baki BDU nesriyyati 2011 207 s Isgenderov T M Amfibilerin ve reptililerin tesnifati ve biologiyasi tedris proqrami Q T Mustafayev E N Tagiyev BDU nun Biologiya fakultesinin Onurgalilar zoologiyasi kafedrasiAli mekteblerin Onurgalilar zoologiyasi ixtisasi uzremagistr hazirligi ucun fenn proqramlari Baki 2014 s 21 26 Isgenderov T M Boyuk ixtisas tecrubesi amfibiler ve reptililer tedris proqrami Q T Mustafayev E N Tagiyev BDU nun Biologiya fakultesinin Onurgalilar zoologiyasi kafedrasiAli mekteblerin Onurgalilar zoologiyasi ixtisasi uzre magistr hazirligi ucun fenn proqramlari Baki 2014 s 11 145 Isgenderov T M Ilanlar ve zeherli sancmalar haqqinda yaddas kitabcasi Telimatlar Baki Indigo metbeesi 2017 34 s Elmi eserleri Redakte Iskenderov T M Evolyuciya temperaturnoj ustojchivosti v rannem embriogeneze ptic i ee kletochnye mehanizmy Zusman I N Lyashenko S A V Vsesoyuz Sovesh Embriol Tezisy dokladov Izd vo Nauka M 1974 s 652 Iskenderov T M Temperaturnye adaptacii v rannem embriogeneze reptilij 1 O prisposobitelnom znachenii perenashivaemosti yaic u cherepah Zusman I N Zoologicheskij zhurnal AN SSSR M 1974 tom 53 vyp 3 s 412 4203 Iskenderov T M Osobennosti embrionalnogo razvitiya cherepah v norme i posle temperaturnyh vliyanij Zusman I N Materialy Vsesoyuznoj konferecii moodyh uchenyh po voprosam sravnitelnoj morfologii i ekologii zhivotnyh Izd vo Nauka M 1975 s 99 1004 Iskenderov T M Temperaturnye adaptacii v rannem embriogeneze reptilij 2 Izmenenie temperaturnoj chuvstvitelnosti v rannem embriogenez cherepah Testudinidae Zusman I N Zoologicheskij zhurnal AN SSSR M 1976 tom 55 vyp 4 s 566 5765 Iskenderov T M Razlichiya v tempe protekaniya vnutrikletochnyh obmennyh processov kak osnova neodinakovoj reakcii rannih zarodyshej reptilij i ptic na temperaturnye vliyaniya Zusman I N Lyashenko S A AN SSSR Inst Evol Morfol i Ekol Zhivotnyh IEMEZh V sb Evolyuciya tempov individualnogo razvitiya zhivotnyh Moskva 1977 Izd vo Nauka s 223 233 6 Zusman I N Iskenderov T M Granicy temperaturnoj chuvstvitelnosti embrionov u nekotoryh vidov reptilij Zoologicheskij zhurnal AN SSSR 1978 Tom 57 vypusk 8 s 1196 12017 Iskenderov T M Morfologicheskaya izmenchivost v rannem embriogeneze nekotoryh vidov reptilij i ee adaptivnoe znachenie avtoreferat kand dissert Baku 1978 Novaya Knizhnaya Tipografiya 21 s 8 Isgenderov T M Ilanlar haqqinda ne bilirsiniz Elmi kutlevi meqale Kommunist qezeti 11 sentyabr 1988 1 s 9 Iskenderov T M Nekotorye osobennosti biologii razmnozheniya sredizemnomorskoj cherepahi Testudo graeca v usloviyah Azerbajdzhana Dzh A Nadzhafov A A Eminova Zoologicheskij Zhurnal AN SSSR Moskva 1992 4 s 148 153 10 Iskenderov T M Osbennost bioloii razmnozheniya zakavkazskoj gyurzy Vipera lebetina obtusa Dzh A Nadzhafov Zoologicheskij zhurnal AN SSSR Moskva 1994 tom 73 vyp 6 s 79 8411 Iskenderov T M Adaptaciya zakavkazskoj gyurzy Vipera lebetina obtusa k kletochnomu soderzhaniyu pri kruglogodichnom proizvodstve yada v Azerbajdzhane Dzh A Nadzhafov Vesti Zoologii AN Ukrainy Kiev 1995 4 s 72 7312 Iskenderov T M O biologii razmnozhenii zakavkazskoj gyurzy v nevole pri kruglogodichnom proizvodstve ih yada BGU Materialy nauch konferencii Baku 2001 Izd vo Bakinskogo gosudarstvennogo universiteta s 113 11413 Iskenderov T M Aktivnost pitaniya zakavkazskoj gyurzy pri kruglogodichnom soderzhanii v nevole BGU Mater nauch konferencii Baku 2001 Izd vo Bakinskogo gosudarstvennogo universiteta s 115 11614 Isgenderov T M Ilanlarin biologiyasi ve insan saglamliginda ehemiyyeti Necefov C Mirzeyev M Azerb Resp Tehsil Cem Bilgi dergisi Kimya Biologiya Tibb Baki 2001 3 s 36 4115 Iskenderov T M O nekotoryh aspektah adaptacii zakavkazskoj gyurzy v usloviyah soderzhaniya v nevoli pri kruglogodichnom proizvodstve ih yada Vestnik BGU Seriya Estestvennyh Nauk Baku 2002 2 s 78 8216 Isgenderov T M Ilan zeherine diqqet artirilmalidir Elmi kutlevi meqale Respublika qezeti 20 yanvar 2003 17 Iskenderov T M Sovremennoe sostoyanie presmykayushihsya zhivotnyh v aridnyh i semiaridnyh ekosistemah severo zapada Azerbajdzhana Konservaciya aridnyh i semiaridnyh ekosistem v Zakavkaze Sbornik nauchnyh trudov NACRES Tbilisi 2003 s 31 3418 Ickanderov T M The Influence of biospher pollution on chemical content of the Vipera venom in Azerbaijan Sh A Topchiyeva O G Mamedov Azerbaycanda tibb elmi ve praktik sehiyyenin muasir nailiyyetleri elmi eserler toplusu Baki 2003 t 1 p p 219 223 19 Isgenderov T M Zeher almaq meqsedile gurze ilanlarinin suni seraitde saxlanmasinda ultrabenovseyi sualandirmanin ve vitaminlesdirmenin rolu Azerbaycan Zooloqlar cemiyyeti I qurultayinin materiallari Elm nesriyyati Baki 2003 seh 541 54420 Ickanderov T M Effect of soil pollution in Absheron peninsular on chemical structure of transcaucasian vipera venom Topchiyeva Sh A Azerbaycanda tibb elmi ve praktik sehiyyenin muasir nailiyyetleri elmi eserler toplusu Baki 2003 t 1 p p 223 229 21 Iskenderov T M Vliyanie ekologicheskih faktorov na himicheskij sostav yada i na adaptaciyu kavkazskoj gyurzy k usloviyam soderzhaniya v nevole Sh A Topchieva Zhur Znanie Obsh Obrazovanie Azerb Resp Baku 2003 4 s 73 77 22 Ickanderov T M Influence of the ecological factors to number Vipera lebetina obtusa and chemical composition of venom Sh A Topchiyeva R B Jabbarov N N Musayeva Proceedings of the First International Conference on Enviromental Research and Assessment Bucharest Romaniya 2003 p 34 37 23 Ickanderov T M Influen of anthropogenous factors on Transcaucasian snake Vipera lebetina obtusa population Sh A Topchiyeva Journal Knowledge Eduication Society of Azerbaijan Republic Baku 2004 5 p 80 85 24 Isgenderov T M Naftalan yagi Biol MMC Azerbaycan preparatinin keskin toksikliyinin tedqiqi Azerbaycan eczaciliq jurnali Baki Teymur Poliqraf 2005 Cild 5 1 s 59 61 25 Iskenderov T M Embrionalnaya diapauza u Zakavkazskoj gyurzy i eyo adaptivnoe znachenie Vipera lebetina obtusa Trudy Instituta Zoologii NANA Sb t HHVYYY Izd vo Elm Baku 2006 s 361 372 26 Isgenderov T M Zeher alinmanin suni seraitde saxlanan Zaqafqaziya gurzesine tesiri Macrovipera lebetina obtusa Dw 1832 Azerb zooloq cemiyyetinin eserleri 1 ci cild Baki 2008 Elm s 767 776 27 Iskendrov T M Current status of the Caucasus toad Bufo verrucosissimus Pall 1814 and Caucasus parsley frog Pelodytes caucasicus Boul 1896 in Azerbaijan Status and protecttion of globally threatned spesiec in the Caucasus Tbilisi 2009 CEPF WWF Contour LTD p 151 157 28 Iskanderov T Distribution of reptiles on small islands in the Caspian Sea within the territory of Azerbaijan T Kirschey S Schmidt 15th European Congress of Herpetology 28 september 2 oktober 2009 Kusadas Aydin Turkey 29 Isgenderov T M Ilan zeheri istehsalinin elmi esaslari barede Azerbaycan Zooloqlar Cemiyyetinin eserleri Baki 2010 Elm 2 ci cild s 1012 1020 30 Iskenderov T M Vliyanie antropogennyh faktorov na vozrastnuyu strukturu populyacii zakavkazskoj gyurzy Macrovipera lebetina obtusa Dw 1832 AMEA Zoologiya Institutunun eserleri Elm Baki 2011 s 383 389 31 Isgenderov T M Surunenlerin coxalma biologiyasinda adaptiv ehemiyyeti olan xususiyyetlerin oyrenilmesi Azerbaycanin inkisaf strategiyasi ve aktual elmi problemleri movzusunda Respub Elmi Konfr Material II hisse Lenkeran Dov Univers Lenkeran 2011 s 15 16 32 Iskenderov T Additions to the distribution of Vipera eriwanensis Serpentes Viperidae in Transcaucasia with comments on the identity of vipers in northeastern Azerbaijan O Kukuschkin S Axmedov S Bunyatova O Zinenko Herpetology Notes volume 5 423 427 2012 Puplished on line http www herpetologynotes seh herpetology org 33 Iskenderov T M Nekotorye osobennosti rannego ontogeneza Kavkazskogo shitomordnika Gloydius halys caucasicus Nik 1916 i temp rosta ih novorozhdennyh detenyshej Azerbaycan Zoologlar Cemiyyetinin eserleri Baki 2012 cild 4 2 s 107 115 34 Iskenderov T M Vliyanie antropogennyh faktorov na sostoyanie populyacii Zakavkazskoj gyurzy Macrovipera lebetina obtusa Dwigubsky 1832 Voprosy gerpetologii materialy pyatogo sezda Gerpetologicheskogo obshestva im A M Nikolskogo Minsk 2012 s 97 99 35 Iskenderov T M Eksperimentalnoe izuchenie nekotoryh adaptivnyh osobennostej razmnozheniya presmykayushihsya Testudines Ophidia Sovremennaya gerpetologiya 2013 T 13 3 4 s 112 116 36 Isgenderov T M Azerbaycanin amfibiler Amphibia ve reptililer Reptilia faunasinin taksonomik spektrleri Ehmedov S B Qasimova G H AMEA Zoologiya institutunun eserleri Baki Elm 2013 Cild 31 1 s 45 55 37 Iskenderov T M Rasprostranenie i ekologiya zmej Reptilia Ophidia Apsheronskogo poluostrova Nadzhafov Dzh A Gashimov R T Vestnik MGOU Moskva Seriya Estestvennye nauki 2013 1 s 13 16 38 Isgenderov T M Herpetoloji teserrufatciliq ve onun Azerbaycanda inkisaf perspektivleri AMEA Zoologiya institutunun eserleri Baki Elm 2013 Cild 31 2 s 57 65 39 Isgenderov T M Azerbaycanda zeherli ilanlarin oyrenilmesinin neticeleri ve perspektivler AMEA nin Xeberleri biologiya ve tibb elmleri Baki Elm 2013 Cild 68 1 s 76 84 40 Iskenderov T M Novyj vid iz roda Sredizemnomorskoj cherepahi Testudo Linnaeus 1758 dlya gerpetofauny Azerbajdzhana S B Ahmedov N E Novruzov S N Bunyatova G H Gasymova Amurskij zoologicheskij zhurnal RF V 4 2013 464 465 41 Iskenderov T M Rasprostranenie i chislennost zakavkazskoj gyurzy Macrovipera lebetina obtusa Dw 1832 v severo vostochnoj chasti Azerbajdzhana Azerbaycan Zoologlar Cemiyyetinin eserleri cild 6 2 Baki 2014 s 116 127 42 Isgenderov T M Azerbaycanda herpetofaunanin oyrenilmesi tarixi xronoloji icmal neticeler perspektivler Ehmedov S B AMEA Zoologiya Institutunun eserleri Baki 2014 Cild 32 1 s 67 82 43 Iskenderov T M Sutochnaya dinamika temperatury tela Yuzhnokavkazskoj gyurzy Macrovipera lebetina obtusa Dw 1832 v letnee vremya Dzhavadov S A Nauchnyj fond Biolog Ezhemesyachnyj nauchnyj zhurnal Materialy V mezhdunarodnoj nauchno prakticheskoj konferencii Sovremennaya biologiya Aktualnye voprosy g S Peterburg 2015 1 5 s 26 28 44 Isgenderov T M Gunes sualarinin ekstremal tesirine qarsi Cenubiqafqaz irigurzesinin Macrovipera lebetina obtusa Dw 1832 dozumluyu Cavadov S E AMEA Zoologiya Institutunun eserleri Baki 2015 Cild 33 1 s 70 77 45 Iskenderov T M O nahodkah gadyuki lotieva Pelias lotievi v Azerbajdzhane Ahmedov S B AMEA Zoologiya Institutunun eserleri Baki 2015 Cild 33 2 s 144 148 46 Isgenderov T M Qizildan qiymetli ilan zeheri istehsalinin Azerbaycanda kecmisi bu gunu ve sabahi AMEA Xeberler mecmuesi Baki 2016 Cild 3 1 S 24 30 47 Isgenderov T M Levantiya irigurzesinin Macrovipera lebetina obtusa Dw 1832 Azerbaycanda yayilmasina aid yeni melumatlar AMEA Zoologiya institutunun eserleri 2016 Cild 34 1 c 46 53 48 Iskenderov T M Some aspects of thermobiology of the South Caucasian Gyurza Macrovipera Lebetina Obtusa Dwigubsky 1832 Javadov S A Journal of Entomology and Zoology Studies E ISSN 2320 7078 P ISSN 2349 6800 JEZS 2016 4 5 960 96349 Iskenderov T M Gadyuka Lotieva Pelias lotievi Serpentes Viperidae novyj vid dlya fauny Azerbajdzhana Ahmedov S B Bunyatova S N Zoologicheskij zhurnal RAN M izd vo Nauka 2017 Tom 96 1 s 121 124 50 Iskenderov T M Ahmedov S B Rasprostranenie i chislennost zakavkazskogo poloza Serpentes Zamenis hohenackeri v Azerbajdzhane Advances in Biology amp Earth Sciences 2017 Vol 2 No 1 pp 85 91 51 Iskenderov T M Reproduktive biology of Levant viper Serpentes Macrovipera lebetina obtusa Dwigubsky 1832 International Journal of Zoology Studies 2018 Volume 3 Issue 3 P 142 144 25 Iskenderov T M Ahmedov S B Bioraznoobrazie gerpetofauny Azerbajdzhana i problemy ee ohrany Materialy dokladov VI Vserossijskoj nauchno prakticheskoj konferencii Bioraznoobrazie i racionalnoe ispolzovanie prirodnyh resursov Mahachkala 2018 S 105 110Kitab monoqrafiya brosura ve tedris proqrami RedakteT M Isgenderov Ilanlarin heyati Tagiyev E N Elmi kutlevi kitab Baki Sabah nesr 2009 95 s T M Isgenderov Azerbaycan faunasinin taksonomiyasi ve cografiyasi onurgalilar Mustafayv Q T Sadiqova N A Monoqrafiya Baki BDU nesriyyati 2011 207 s T M Isgenderov Amfibilerin ve reptililerin tesnifati ve biologiyasi Tedris proqrami Q T Mustafayev E N Tagiyev BDU nun Biologiya fakultesinin Onurgalilar zoologiyasi kafedrasi Ali mekteblerin Onurgalilar zoologiyasi ixtisasi uzremagistr hazirligi ucun fenn proqramlari Baki 2014 s 21 26 T M Isgenderov Boyuk ixtisas tecrubesi amfibiler ve reptililer Tedris proqrami Q T Mustafayev E N Tagiyev BDU nun Biologiya fakultesinin Onurgalilar zoologiyasi kafedras iAli mekteblerin Onurgalilar zoologiyasi ixtisasi uzre magistr hazirligi ucun fenn proqramlari Baki 2014 s 11 14 T M Isgenderov Herpetologiya Tedris proqrami Q T Mustafayev E N Tagiyev BDU nun Biologiya fakultesinin Onurgalilar zoologiyasi kafedrasi Onurgalilar zoologiyasi ixtisasi uzre bakalavr hazirligi ucun fenn proqramlari Baki 2014 s 41 46 T M Isgenderov Ilanlar zeherli sancmalar haqqinda yaddas kitabcasi Indigo metbeesi Baki 2017 34 s Istinadlar RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Tevekkul Isgenderov amp oldid 6033196, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.