Transmissiya yağları
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. Lütfən, məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin. |
Transmissiya – fırlanma hərəkətini mühərrikdən nəqliyyat vasitəsinin təkərlərinə, işlək maşınlara ötürən və eyni zamanda gücün sürətinin dəyişdirilməsi üçün istifadə olunan qurğu və ya sistemdir.
Transmissiyanın tərkibi
Transmissiyanın tərkibinə aşağıdakılar daxildir:
- Mufta
- Kardan valı
- Differensial oynaqlı birləşmə
- Ötürücü qutu
Transmissiya yağları
Transmissiya yağları – ötürücü və paylayıcı qutuların, aparıcı əsas körpülərin, sükan mexanizmlərin hər cür dişli və zəncirvari reduktorların yağlanmasında istifadə olunur.
Transmissiya yağları - əsasən qalıq neft məhsullarının selektiv təmizlənməsindən alınan ekstraktlara distillə yağları və aşqarlar (tərkibində yeyilməyə, siyrilməyə qarşı əsasən fosfor, kükürd, xlor, molibden, disulfid saxlayan) əlavə etməklə alınır. Yüksək yüklü transmissiyalı avtomobillər tətbiq olunana qədər niqroldan istifadə olunub. 1000C-də özlülük 6 – 20 mm2/san. Açıq dişli ötürücüləri yağlamaq üçün xüsusi özlülüklü, (1000C də 50 – 500 mm2/san). neftdən alınan qalıq yağlara aşqarlar əlavə olunmaqla istifadə edilir. Hipoid ötürücülərdə əsas körpülərin yağlanması üçün hipoid yağlardan istifadə olunur (tərkibində materialın səthi ilə kimyəvi reaksiyaya girərək siyrilməyə qarşı örtük əmələ gətirə bilən aşqarlar olmalı). Hipoid ötürücülər üçün nəzərdə tutulmayan yağlardan istifadə etmək olmaz (dişlər tez xarab olar).
Keçmiş Sovetlər məkanı sistemi ilə transmissiya yağlarının siniflərə ayrılması
Keçmiş Sovetlər məkanı sistemi ilə transmissiya yağları aşağıda qeyd olunanlara əsasən siniflərə bölünür:
- T – transmissiya yağı
- A – avtomobil yağı
- D – uzunmüddətli işləyən yağ
- C – kükürdlü neftdən alınan yağ
- п – yağın tərkibində aşqar var
- k – KAMAZ avtomobilləri üçün yağ
- И – yağın tərkibində xarici aşqar var
Yağın üzərində göstərilən rəqəm 1000C-də kinematik üzlülüyü göstərir (mm2/san santistoksla).
Ötürücü və paylayıcı qutular, əsas aparıcı körpülər, sükan mexanizmlərinə aşağıdakı yağlar istifadə olunur:
- – Тсп – 14,5
- – Тсп – 14
- – ТAп – 15В
- – Тсп-15к
Yük maşınlarının hipoid ötürücülərində (ГАЗ -52, ГАЗ-53, ГАЗ-66 və yeni modellərində):
- – Тсп-14гип
Əsas aparıcı hipoid körpülərin, ötürücü qutu və sükan mexanizmlərinin (ВАЗ, АЗЛК, “Волга” və s.) yağlanmasında:
- – ТАД-17, ТАД-17И
Hal-hazırda bu sinifləşmə köhnəldiyi üçün transmissiya yağları ГОСТ 17479.2-85 uyğun sistemləşdirilmişdir.
Mexaniki ötürücülər və əsas körpülər üçün APİ sistemi ilə sinifləndirilməsi
Mexaniki ötürücü qutu və aparıcı əsas körpülər APİ sistemi ilə aşağıda verilən qaydada siniflərə bölünür:
- API GL-1
Yüngül şəraitdə işləyən ötürücülər üçün əsasən aşqarsız baza yağı işlədilir. Bəzi hallarda az miqdarda oksidləşmə, köpüklənmə, inhibitor korroziyaya qarşı və yüngül depressatorlar qatılır ki, bu da əsasən kənd təsərrüfatı maşınları və yük avtomobillərinin konusvari və vintvari ötürücüləri və mexaniki ötürücü qutuların normal işini təmin edir (sinxronizatorsuz).
- API GL-2
Orta ağır şəraitdə işləyən kənd təsərrüfatı maşınları, traktorların transmissiyası – vintvari dişli çarxların yağlanmasında istifadə olunur və tərkibində yeyilməyə qarşı aşqar vardır.
- API GL-3
Orta ağır şəraitdə işləyən maşınlarının transmissiyası – konusvari dişli çarxları yağlamaq üçün istifadə edilir. Tərkibində 2,7% yeyilməyə qarşı aşqar vardır. Hipoid ötürücülərdə işlətmək olmaz.
- API GL-4
Müxtəlif yüngül şəraitdən ağır şəraitədək işləyən yük maşınlarının konusvari və hipoid ötürücüləri, aparıcı əsas körpünün aqreqatlarını yağlamaq üçün tətbiq olunur. API GL-4 yağı Şimali Amerika yük avtomobilləri, avtobuslar və başqa avtonəqliyyat vasitələrinin sinxronizatorsuz ötürücü qutularında istifadə olunur. Hal-hazırda Avropada bu yağlar sinxronizatorlu ötürücüləri olan maşınlarda istifadə olunur və tərkibində 50%-ə qədər bu sinfə aid aşqarlar var.
- API GL-5
Sərt şəraitdə fəaliyyət göstərən və daha çox yüklənmiş ötürücülər üçün yağlar. Tərkibində 6,5% siyrilməyə qarşı və çoxfunksiyalı aşqarlar vardır. Əsasən vintvari ötürücülərin yağlanmasında istifadə edilir. Universal yağ kimi bütün mexaniki aqreqatların transmissiyasında (ötürücü qutudan başqa) istifadə eilir. Sinxronizatorlu mexaniki ötürücü qutuların yağlanmasında, yalnız maşın istehsalçıların tələblərinə cavab verən yağdan istifadə edilməlidir. Yüksək sürtünmə fərqlilikləri üçün tərkibində xüsusi aşqarlar (modifikatorlar) olan yağlar istifadə olunur. Bu halda, sinif təyinatı əlavə LS işarəsi əlavə olunur.
- API GL-6
Yüksək sürət və yüksək ağır yük altında fəaliyyət göstərən hipoid ötürücülərin yağlanmasında istifadə edilir. API GL-5 markalı yağa nisbətən tərkibində çox miqdarda kükürdfosfor saxlayan siyrilməyə qarşı aşqarlar var.
- API MT-1
Ağır yüklu aqreqatlar üçün yağ. Böyük ölçülü (ağırlıq qaldıran və avtobuslar) avtomobillərin sinxronizatorsuz mexaniki ötürücü qutularının yağlanması üçün nəzərdə tutulmuşdur. API GL-5 yağına ekvivalentdir, ancaq yüksək termiki stabilliyə malikdir.
1998-ci ildə, SAE və ASTM ilə əlaqədə olan API, transmisiya yağlarının keyfiyyətini qiymətləndirmək üçün iki yeni kateqoriyanı təklif etdi: PG-1 və PG-2 (PG-1 — ağır yüklü avtomobillərin və avtobusların mexaniki ötürücü qutuları üçün; PG-2 — yük avtomobillərin və avtobusların ötürücü körpüləri üçün). Yağların hər iki kateqoriyasında əsas diqqət yüksək temperatur xassələrinə verilir. PG-2 kateqoriyası hərdən texniki ədəbiyyatda GL-7 qrupu kimi qeyd edilir.
ГОСТ üzrə təsnifat
Transmissiya yağlarının ГОСТ 17479.2-85 üzrə təsnifatı
Transmissiya yağlarının təyin edilməsi üçün işarələr qrupu nəzərdə tutulmuşdur, bunlardan biri – TM (transmissiya yağları); ikinci qrup işarə rəqəmlə qeyd olunur ki, bu da istehsal xarakterinə görə yağı hansı qrupa aid olduğunu göstərir; üçüncü rəqəmlə qeyd olunur, bu da kinematik özlülüyü xarakterizə edir.
Kinematik özlülüyün təsnifatı
Özlülüyə görə qruplaşma | 1000C-də kinematik özlülük, mm2/s | Dinamik özlülüyün 150 Па с, aşmayan temperaturu, 0C, yuxarı olmamalı |
9 | 6,00-10,99 | |
12 | 11.00-13.99 | -35 |
18 | 14.00-24.99 | -26 |
34 | 25.00-41.00 | -18 |
İstehsal xarakteristikalarına görə təsnifat
- Aşqarsız mineral yağlar - Silindrik, konusvari və vintvari ötürücülərdə, 900-dən 1600 МПа-ya qədər əlaqəli gərginlikdə və 900C-yədək temperaturda işlənən yağlar
- Yeyilməyə qarşı aşqarları olan mineral yağlar - Silindrik, konusvari və vintvari ötürücülərdə, 1200 МПа-ya qədər əlaqəli gərginlikdə və 1300C-də temperaturda işlənən yağlar
- Siyrilməyə qarşı qismən effektli aşqarları olan mineral yağlar - Silindrik, konusvari, vintvari və hipoid ötürücülərdə, 2500 МПа-ya qədər əlaqəli gərginlikdə və 1500C-də temperaturda işlənən yağlar
- Siyrilməyə qarşı yüksək effektli aşqarları olan mineral yağlar - Silindrik, spiral-konusvari və hipoid ötürücülərdə, 3000 МПа-ya qədər əlaqəli gərginlikdə və 1500C-də temperaturda işlənən yağlar
- Siyrilməyə qarşı yüksək effektli və çoxfunksiyalı aşqarları olan mineral yağlar, həmçinin universal yağlar - Hipoid ötürücülər, 3000 МПа-dan yüksək əlaqəli gərginlikdə və 1500C-yə qədər temperaturda işlənən yağlar
Transmissiya yağlarının ГОСТ-a görə təyin edilmiş nümunəsi
- ТМ-5-9З
Harda ki, TM – transmissiya yağı;
- 5 – çoxfunksiyalı, yüksək effektə malik siyrilməyə qarşı aşqar olan yağ;
- 9 – özlülük qrupu
- 3 – yağın tərkibində qatılaşdırıcı aşqar var.
Qeyd
Mühərrikə yağı tökmədən qabaq istehsalı haqqında təlimatı oxumaq lazımdır.
Mənbə
- Химический Энциклопедический Словарь. Гл. ред. И. Л. Кнунянц. — М.: Советская энциклопедия, 1983. — 792 с.
- Краткий автомобильный справочник. Государственный научно-исследовательский институт автомобильноготранспорта НИИАТ. М.: издательство «Транспорт», 1983.
- Эксплуатационные материалы для автомобилей и тракторов. В. В. Беднарский, С. И. Ананьев, В. Г. Безносов. Ростов-на-Дону издательство «Феникс», 2006.
İstinadlar
- ГОСТ 20799-88. ГОСТ 23652-79. Масла трансмиссионные
- ГОСТ 17479.2-85 Масла трансмиссионные. Классификация и обозначение