Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Transilvaniya knyazlığı (1711–1867) — Habsburqlar imperiyası tərkibində yarım-müstəqil inzibati-siyasi vahid. 1711-ci ildən sonra Avstriya tərəfindən tam nəzarətə götürülən knyazlıq, 1867-ci ildə Avstriya-Macarıstan ikili monarxiyası yaradıldıqdan sonra Macarıstan krallığına birləşdirilmişdir. Transilvaniya knyazlığı XVI əsrdə Osmanlı imperiyasının təsiri altında Macarıstan Krallığının parçalanmasından sonra yaranmışdı. 1691-ci ildə Habsburq monarxiyası knyazlıq üzərində formal nəzarəti bərqərar etsə də, bu nəzarət 1711-ci ildə II Ferens Rakoçi rəhbərliyi ilə baş vermiş uğursuz anti-Habsburq üsyanından sonra güclənmişdir. Üsyanın yatırılmasından sonra Transilvaniya Habsburqların tərkib hissəsinə çevrildi və muxtariyyəti məhdudlaşdırıldı.
| Tarixi dövlət | |||||
| Transilvaniya knyazlığı | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| alm. Großfürstentum Siebenbürgen mac. Erdélyi Nagyfejedelemség rum. Marele Principat al Transilvaniei | |||||
| |||||
| | |||||
| Din | |||||
1711-ci ildən etibarən knyazlıq faktiki olaraq Avstriya tərəfindən idarə olunurdu. Rəsmi olaraq Transilvaniya knyazlığı statusunu saxlayırdı, lakin knyaz vəzifəsi Habsburq hökmdarları tərəfindən təyin edilən general-qubernatorlara həvalə olunurdu. Bu dövrdə yerli aristokratiyanın rolu zəifləyir, mərkəzləşdirilmiş idarəetmə sistemi qurulurdu.
Tarixi
Transilvaniya knyazlığı XVI əsrdə Osmanlı imperiyasının Macarıstan ərazisini işğal etməsindən sonra formalaşmış, nominal olaraq Osmanlı asılılığında olsa da, daxili muxtariyyətə malik idi. XVII əsr boyunca Transilvaniya müstəqil siyasət yürüdərək Osmanlılar və Habsburqlar arasında tarazlıq yaratmağa çalışmışdır. Lakin 1699-cu il Karlovitsa müqaviləsindən sonra Osmanlıların Mərkəzi Avropadan çəkilməsi ilə Transilvaniya faktiki olaraq Habsburq monarxiyasının nəzarətinə keçmişdir. 1703–1711-ci illərdə Macar zadəganı II Ferens Rakoçi Habsburq hökmranlığına qarşı genişmiqyaslı üsyana başçılıq etmişdir. Bu üsyanda Transilvaniya knyazlığının da əhalisi fəal iştirak etdi. Rakoçi 1704-cü ildə Transilvaniya tərəfindən knyaz elan olunsa da, üsyan 1711-ci ildə ilə məğlubiyyətlə nəticələndi. Müqavilədən sonra Habsburqlar knyazlıq üzərində daha birbaşa idarəetmə sistemi qurmağa başladılar. Rəsmi olaraq knyazlıq statusu saxlanılsa da, artıq knyazlar yerli deyil, Vyanada taxtda olan imperatorlar tərəfindən təyin edilirdi. Həqiqi hakimiyyət Habsburq general-qubernatorlarının əlində cəmləşdi.
XVIII əsr boyunca Transilvaniya Habsburq imperiyasının ayrılmaz hissəsinə çevrildi. İmperiya daxilində mərkəzləşdirmə siyasəti gücləndirildi. Bu dövrdə Mariya Tereza (1740–1780) və II İosif (1780–1790) tərəfindən həyata keçirilən islahatlar bölgədə inzibati və sosial dəyişikliklərə səbəb olmuşdur. Feodal yükümlülükləri azaldıldı, kəndlilərin hüquqları qismən genişləndirildi. Eyni zamanda, alman dili idarəçilikdə və təhsildə üstünlük qazandı. II İosif dini tolerantlığı təşviq edən 1781-ci il Tolerantlıq Patentini tətbiq etmişdir. Bu patent pravoslav, protestant və digər qeyri-katolik icmaların hüquqlarını nisbətən genişləndirdi. Lakin bu islahatlar həm yerli zadəganlar, həm də kəndlilər arasında müxtəlif narazılıqlara səbəb oldu və bəzi hallarda müqavimətlə qarşılandı.
XIX əsrin əvvəllərində Avropada yayılan milliyyətçilik ideyaları Transilvaniyada da əks-səda doğurdu. Bölgədə yaşayan üç əsas etnik qrup — macarlar, rumınlar və sakslar — öz milli kimliklərini və siyasi haqlarını müdafiə etməyə başladılar. Rumın əhalisi, sayca üstün olmasına baxmayaraq, siyasi hüquqlardan kənar saxlanılırdı. Onlar əsasən kəndli təbəqəsini təşkil edirdilər və yalnız pravoslav dininə mənsub olduqları üçün siyasi sistemdə təmsil olunmurdular. Buna qarşı olaraq rumın ziyalıları və ruhaniləri Transilvaniyada rumınların tanınması və hüquqlarının bərabərləşdirilməsi üçün fəaliyyətə başladılar. Macarlar isə Transilvaniyanın Macarıstan krallığı ilə birləşdirilməsini tələb edirdilər, vahid macar dövləti ideyasını irəli sürürdülər. Sakslar isə alman mədəniyyətini və muxtariyyətlərini qorumağa çalışırdılar.
Avropada 1848-ci ildə baş qaldıran inqilabi hərəkatlar Transilvaniyada da başladı. Macarlar Layoş Koşutun rəhbərliyi ilə Avstriyaya qarşı inqilab başladaraq Transilvaniyanı Macarıstana birləşdirdilər. Lakin bu addım bölgədə yaşayan rumınlar və sakslar tərəfindən müqavimətlə qarşılandı.Rumınlar Avstriya tərəfini dəstəkləyərək Macar inqilabına qarşı döyüşdülər. Bu dövrdə ciddi qarşıdurmalar və zorakılıqlar baş vermişdir. Avstriya ordusu rus qoşunlarının köməyi ilə Macar inqilabını yatırmışdır və bölgədə müvəqqəti olaraq hərbi rejim qurmuşdur. 1850–1860-cı illər arasında Transilvaniya birbaşa Avstriyanın hərbi administrasiyası altında idi. 1867-ci ildə Avstriya imperiyası daxili siyasi təzyiqlər nəticəsində Avstriya-Macarıstan ikili monarxiyasını yaratmışdır. Bu kompromis nəticəsində Macarıstan krallığı geniş muxtariyyət əldə etmişdir və Transilvaniya da Macarıstanın tərkibinə qatılmışdır. Beləliklə, Transilvaniya knyazlığı rəsmi olaraq ləğv edildi. Macarlar bölgədə mərkəzi hökumətin siyasətlərini tətbiq etməyə başladılar. Rumın əhali isə bu birləşməni “asimilyasiya” təhlükəsi kimi qəbul etmişdir və etirazlarını davam etdirmişdir.
Həmçinin bax
- Transilvaniya
- , Transilvaniyada üç təbəqə (macar zadəganları, saks patrisiatı və azad sekellər) arasında bağlanmış və XIX əsrə qədər qüvvədə olmuş pakt
İstinadlar
- "Unió Erdéllyel". Múlt-Kor. 29 May 2003.
- "unió Erdélylyel". Magyar Katolikus Lexikon.
- Trócsányi, Zsolt, Transylvania in the Habsburg Empire, Akadémiai Kiadó, 2002, İstifadə tarixi: 10 March 2016
- Trócsányi, Zsolt, From the Enlightenment to Reaction Under Emperor Francis (1771–1830): The Diet of 1790–91;The 'Supplex Libellus Valachorum', Akadémiai Kiadó, 2002, İstifadə tarixi: 10 March 2016
- Penny Cyclopaedia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge. C. Knight. 1843. 162–.
- Francis Lieber; Edward Wigglesworth. Encyclopædia Americana: A Popular Dictionary of Arts, Sciences, Literature, History, Politics, and Biography, Brought Down to the Present Time; Including a Copious Collection of Original Articles in American Biography; on the Basis of the Seventh Edition of the German Conversations-Lexicon. Desilver, Thomas, & Company. 1836. 320–.
- Lucy Mallows; Rudolf Abraham. Transylvania. Bradt Travel Guides. 26 November 2012. 22–. ISBN .
- Michael Hochedlinger. Austria's Wars of Emergence: War, State and Society in the Habsburg Monarchy, 1683–1797. Pearson Education. 2003. səh. 227. ISBN .
- Austrian Constitution of 4 March 1849. (Section I, Art. I and Section IX., Art. LXXIV)
- Laszlo Péter, Hungary's Long Nineteenth Century: Constitutional and Democratic Traditions in a European Perspective, BRILL, 2012, p. 56
- "Dieta de la Sibiu din 1863". 3 July 2020.
- Trócsányi, Zsolt (2002). A NEW REGIME AND AN ALTERED ETHNIC PATTERN (1711–1770) (Demographics), In: Béla Köpeczi, HISTORY OF TRANSYLVANIA Volume II. From 1606 to 1830, Columbia University Press, New York, 2002, p. 2-527, ISBN
- Prof. dr. PÁL Judit - Unió vagy autonómia? Erdély uniójának törvényi szabályozása. Magyar Kisebbség. Nemzetpolitikai szemle. Új sorozat. XIV. évf. 2009. 1-2. (51-52.) sz. 64-80. - Prof. dr. PÁL Judit - Union or autonomy? The legal reagulation of the union of Transylvania. Magyar Kisebbség. Nemzetpolitikai szemle. Új sorozat. XIV. évf. 2009. 1-2. (51-52.) sz. 64-80.
- Trócsányi, Zsolt (2002). A NEW REGIME AND AN ALTERED ETHNIC PATTERN (1711–1770) (Demographics), In: Béla Köpeczi, HISTORY OF TRANSYLVANIA Volume II. From 1606 to 1830, Columbia University Press, New York, 2002, p. 2 - 522/531, ISBN
- Károly Kocsis, Eszter Kocsisné Hodosi, Ethnic Geography of the Hungarian Minorities in the Carpathian Basin, Simon Publications LLC, 1998, p. 102 (Table 19) [1]
- Acsády Ignác: Magyarország népessége a Pragamtica Sanctio korában, Magyar statisztikai közlemények 12. kötet - Ignác Acsády: The population of Hungary in the ages of the Pragmatica Sanction, Magyar statisztikai közlemények vol. 12.
- "A Growing Population in the Grip of Underdeveloped Agriculture".
- Peter Rokai – Zoltan Đere – Tibor Pal – Aleksandar Kasaš, Istorija Mađara, Beograd, 2002, pages 376–377.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Transilvaniya knyazligi 1711 1867 Habsburqlar imperiyasi terkibinde yarim musteqil inzibati siyasi vahid 1711 ci ilden sonra Avstriya terefinden tam nezarete goturulen knyazliq 1867 ci ilde Avstriya Macaristan ikili monarxiyasi yaradildiqdan sonra Macaristan kralligina birlesdirilmisdir Transilvaniya knyazligi XVI esrde Osmanli imperiyasinin tesiri altinda Macaristan Kralliginin parcalanmasindan sonra yaranmisdi 1691 ci ilde Habsburq monarxiyasi knyazliq uzerinde formal nezareti berqerar etse de bu nezaret 1711 ci ilde II Ferens Rakoci rehberliyi ile bas vermis ugursuz anti Habsburq usyanindan sonra guclenmisdir Usyanin yatirilmasindan sonra Transilvaniya Habsburqlarin terkib hissesine cevrildi ve muxtariyyeti mehdudlasdirildi Tarixi dovletTransilvaniya knyazligialm Grossfurstentum Siebenburgen mac Erdelyi Nagyfejedelemseg rum Marele Principat al TransilvanieiBayraq Gerb1711 1867Din Roma Katolik kilsesiProtestantliqSerqi ortodoks xristianliq 1711 ci ilden etibaren knyazliq faktiki olaraq Avstriya terefinden idare olunurdu Resmi olaraq Transilvaniya knyazligi statusunu saxlayirdi lakin knyaz vezifesi Habsburq hokmdarlari terefinden teyin edilen general qubernatorlara hevale olunurdu Bu dovrde yerli aristokratiyanin rolu zeifleyir merkezlesdirilmis idareetme sistemi qurulurdu Tarixi1791 ci ilde Boyuk Transilvaniya hersoqluguTransilvaniya sari sag terefde Habsburq monarxiyasinin herbi rayonlarinin xeritesinde 1790 ci illerin sonlarinda veziyyeti gosteren 1818 ci il xeritesi Transilvaniya knyazligi XVI esrde Osmanli imperiyasinin Macaristan erazisini isgal etmesinden sonra formalasmis nominal olaraq Osmanli asililiginda olsa da daxili muxtariyyete malik idi XVII esr boyunca Transilvaniya musteqil siyaset yuruderek Osmanlilar ve Habsburqlar arasinda tarazliq yaratmaga calismisdir Lakin 1699 cu il Karlovitsa muqavilesinden sonra Osmanlilarin Merkezi Avropadan cekilmesi ile Transilvaniya faktiki olaraq Habsburq monarxiyasinin nezaretine kecmisdir 1703 1711 ci illerde Macar zadegani II Ferens Rakoci Habsburq hokmranligina qarsi genismiqyasli usyana basciliq etmisdir Bu usyanda Transilvaniya knyazliginin da ehalisi feal istirak etdi Rakoci 1704 cu ilde Transilvaniya terefinden knyaz elan olunsa da usyan 1711 ci ilde ile meglubiyyetle neticelendi Muqavileden sonra Habsburqlar knyazliq uzerinde daha birbasa idareetme sistemi qurmaga basladilar Resmi olaraq knyazliq statusu saxlanilsa da artiq knyazlar yerli deyil Vyanada taxtda olan imperatorlar terefinden teyin edilirdi Heqiqi hakimiyyet Habsburq general qubernatorlarinin elinde cemlesdi XVIII esr boyunca Transilvaniya Habsburq imperiyasinin ayrilmaz hissesine cevrildi Imperiya daxilinde merkezlesdirme siyaseti guclendirildi Bu dovrde Mariya Tereza 1740 1780 ve II Iosif 1780 1790 terefinden heyata kecirilen islahatlar bolgede inzibati ve sosial deyisikliklere sebeb olmusdur Feodal yukumlulukleri azaldildi kendlilerin huquqlari qismen genislendirildi Eyni zamanda alman dili idarecilikde ve tehsilde ustunluk qazandi II Iosif dini tolerantligi tesviq eden 1781 ci il Tolerantliq Patentini tetbiq etmisdir Bu patent pravoslav protestant ve diger qeyri katolik icmalarin huquqlarini nisbeten genislendirdi Lakin bu islahatlar hem yerli zadeganlar hem de kendliler arasinda muxtelif naraziliqlara sebeb oldu ve bezi hallarda muqavimetle qarsilandi XIX esrin evvellerinde Avropada yayilan milliyyetcilik ideyalari Transilvaniyada da eks seda dogurdu Bolgede yasayan uc esas etnik qrup macarlar ruminlar ve sakslar oz milli kimliklerini ve siyasi haqlarini mudafie etmeye basladilar Rumin ehalisi sayca ustun olmasina baxmayaraq siyasi huquqlardan kenar saxlanilirdi Onlar esasen kendli tebeqesini teskil edirdiler ve yalniz pravoslav dinine mensub olduqlari ucun siyasi sistemde temsil olunmurdular Buna qarsi olaraq rumin ziyalilari ve ruhanileri Transilvaniyada ruminlarin taninmasi ve huquqlarinin beraberlesdirilmesi ucun fealiyyete basladilar Macarlar ise Transilvaniyanin Macaristan kralligi ile birlesdirilmesini teleb edirdiler vahid macar dovleti ideyasini ireli sururduler Sakslar ise alman medeniyyetini ve muxtariyyetlerini qorumaga calisirdilar Avropada 1848 ci ilde bas qaldiran inqilabi herekatlar Transilvaniyada da basladi Macarlar Layos Kosutun rehberliyi ile Avstriyaya qarsi inqilab basladaraq Transilvaniyani Macaristana birlesdirdiler Lakin bu addim bolgede yasayan ruminlar ve sakslar terefinden muqavimetle qarsilandi Ruminlar Avstriya terefini destekleyerek Macar inqilabina qarsi doyusduler Bu dovrde ciddi qarsidurmalar ve zorakiliqlar bas vermisdir Avstriya ordusu rus qosunlarinin komeyi ile Macar inqilabini yatirmisdir ve bolgede muveqqeti olaraq herbi rejim qurmusdur 1850 1860 ci iller arasinda Transilvaniya birbasa Avstriyanin herbi administrasiyasi altinda idi 1867 ci ilde Avstriya imperiyasi daxili siyasi tezyiqler neticesinde Avstriya Macaristan ikili monarxiyasini yaratmisdir Bu kompromis neticesinde Macaristan kralligi genis muxtariyyet elde etmisdir ve Transilvaniya da Macaristanin terkibine qatilmisdir Belelikle Transilvaniya knyazligi resmi olaraq legv edildi Macarlar bolgede merkezi hokumetin siyasetlerini tetbiq etmeye basladilar Rumin ehali ise bu birlesmeni asimilyasiya tehlukesi kimi qebul etmisdir ve etirazlarini davam etdirmisdir Hemcinin baxTransilvaniya Transilvaniyada uc tebeqe macar zadeganlari saks patrisiati ve azad sekeller arasinda baglanmis ve XIX esre qeder quvvede olmus paktIstinadlar Unio Erdellyel Mult Kor 29 May 2003 unio Erdelylyel Magyar Katolikus Lexikon Trocsanyi Zsolt Transylvania in the Habsburg Empire Akademiai Kiado 2002 Istifade tarixi 10 March 2016 Trocsanyi Zsolt From the Enlightenment to Reaction Under Emperor Francis 1771 1830 The Diet of 1790 91 The Supplex Libellus Valachorum Akademiai Kiado 2002 Istifade tarixi 10 March 2016 Penny Cyclopaedia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge C Knight 1843 162 Francis Lieber Edward Wigglesworth Encyclopaedia Americana A Popular Dictionary of Arts Sciences Literature History Politics and Biography Brought Down to the Present Time Including a Copious Collection of Original Articles in American Biography on the Basis of the Seventh Edition of the German Conversations Lexicon Desilver Thomas amp Company 1836 320 Lucy Mallows Rudolf Abraham Transylvania Bradt Travel Guides 26 November 2012 22 ISBN 978 1 84162 419 8 Michael Hochedlinger Austria s Wars of Emergence War State and Society in the Habsburg Monarchy 1683 1797 Pearson Education 2003 seh 227 ISBN 9780582290846 Austrian Constitution of 4 March 1849 Section I Art I and Section IX Art LXXIV Laszlo Peter Hungary s Long Nineteenth Century Constitutional and Democratic Traditions in a European Perspective BRILL 2012 p 56 Dieta de la Sibiu din 1863 3 July 2020 Trocsanyi Zsolt 2002 A NEW REGIME AND AN ALTERED ETHNIC PATTERN 1711 1770 Demographics In Bela Kopeczi HISTORY OF TRANSYLVANIA Volume II From 1606 to 1830 Columbia University Press New York 2002 p 2 527 ISBN 0 88033 491 6 Prof dr PAL Judit Unio vagy autonomia Erdely uniojanak torvenyi szabalyozasa Magyar Kisebbseg Nemzetpolitikai szemle Uj sorozat XIV evf 2009 1 2 51 52 sz 64 80 Prof dr PAL Judit Union or autonomy The legal reagulation of the union of Transylvania Magyar Kisebbseg Nemzetpolitikai szemle Uj sorozat XIV evf 2009 1 2 51 52 sz 64 80 Trocsanyi Zsolt 2002 A NEW REGIME AND AN ALTERED ETHNIC PATTERN 1711 1770 Demographics In Bela Kopeczi HISTORY OF TRANSYLVANIA Volume II From 1606 to 1830 Columbia University Press New York 2002 p 2 522 531 ISBN 0 88033 491 6 Karoly Kocsis Eszter Kocsisne Hodosi Ethnic Geography of the Hungarian Minorities in the Carpathian Basin Simon Publications LLC 1998 p 102 Table 19 1 Acsady Ignac Magyarorszag nepessege a Pragamtica Sanctio koraban Magyar statisztikai kozlemenyek 12 kotet Ignac Acsady The population of Hungary in the ages of the Pragmatica Sanction Magyar statisztikai kozlemenyek vol 12 A Growing Population in the Grip of Underdeveloped Agriculture Peter Rokai Zoltan Đere Tibor Pal Aleksandar Kasas Istorija Mađara Beograd 2002 pages 376 377