Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Toju tuvalıları və ya Toju tuvalar (tuvaca: Тугалар Tugalar ya da Тухалар Tuhalar) – Rusiya Federasiyasının Tuva Respublikasının şimal-şərq bölgəsindəki Toju kojuununda yaşayan türk xalqlarından tuvalıların bir boyu.
| Toju tuvalıları | |
|---|---|
| Sayları və yaşadığı ərazilər | |
| Dili | Tuva dili |
| Dini | Tenqrizm, Tibet buddizmi |
| İrqi | türk |
Əhali
Tuvada ortalama 4000-dən çox saya sahibdirlər:
- Kunqurtuq beldesi – 1785 nəfər
- Adırkejik kəndi – 1096 nəfər
- İy beldesi – 1077 nəfər
- Sıstıq-Hem beldesi – 155 nəfər
- Çazılar beldesi – 119 nəfər
Tarix
Hal-hazırda Toju tuvalılarının yaşadığı Tovu kojuununda qədimdə Samoyed xalqları ilə Yenisey dillərini danışan xalqlar yaşayırdı və bunları bir qismi Tuva adı altında türkləşmişdir.
Dil
Toju tyvalılarının dili Sayan dil qrupunun Tayqa alt qrupuna aid Tuva dilinin şərq ləhcələri qrupuna aiddir. Onların dilləri İrkutsk oblastındakı tofalar ilə Monqolustandakı duxalar və Buryatiyadakı soyotların dillərinə yaxındır.
Ədəbiyyat
Toju tuvalıları ədəbiyyatının şifahi nümunələri arasında dastanlar, nağıllar, mahnılar, atalar sözləri və məsəllər vardır. Şerləri dəyişik növlərdədir. Tuva musiqisi epikdir.
İqtisadiyyat
Tovu tuvalıları digər qərb və mərkəzi tuvalıların əksinə tayqada yaşayırlar və burada şimal maralı təsərrüfatı ilə məşğul olurlar. Bununla yanaşı, ovçuluq, balıqçılıq və yabani bitki toplayıcılığı da edirlər. Toju tuvalılarının qadınları sarana adı verilən Türk zambağı soğanlarını da toplayırlar və bu toplama ailə başına 100 kq və ya da daha çox olur. Bu soğanları qurudub, dəri çanta içində mühafizə edirlər. Sibir sidri adı verilən şam ağacının qozalarını da toplayır. Tozağacı qabuğu istehsalı və dəri, gön işləmə evdə məşğul olunan sahələrdəndir. Ən çox məşğul olduqları peşələr arasında dəmirçilik və xarratlıq da vardır.
Evlər
Toju tuvalılarının ənənəvi evi şam ağacı tipində çadırlardır və bunlar tozağacı qabuğu ilə əhatəli sırıqlara sığın maralının dərisinin örtülməsi ilə düzəldilir.
Şənliklər
Yeni il (tuvaca: şagaa), keçə ticarəti festivalları, toy, ad günü mərasimi, saş kəsmə mərasimi və Lamaizm (Tibet buddizmi) adətləri ilə güləş, at yarışı kimi şənliklər Toju tuvalılarının bir yerə gəlib əyləndikləri hadisələrdəndirlər.
Əlavə oxu
- Chadamba, Z. B. Тоджинский диалект тувинского языка (Tuva dilinin Toju dialekti). Kızıl: Tuvknigoizdat, 1974
- Вайнштейн 1961 – Вайнштейн С.И. Тувинцы-тоджинцы. Историко-этнографические очерки. - М., 1961.
- Donahoe 2002 - Donahoe B. "Hey, You! Get offa my Taiga!" : comparing the sense of property rights among the Tofa and Tozhu-Tyva. – Halle/Saale: Max Planck Inst. for Social Anthropology Working Paper Series No. 38, 2002.
- Donahoe 2004 - Donahoe B. A line in the Sayans: history and divergent perceptions of property among the Tozhu and Tofa of South Siberia. - Bloomington : Indiana University, 2004.
- Donahoe 2006 - Donahoe B. Who owns the Taiga?: inclusive vs. exclusive senses of property among the Tozhu and Tofa of southern Siberia. - In Sibirica (5:1), 2006. - P.87-116.
- Донахо 2008 – Донахо Б. Тувинцы-тоджинцы: очерк современной культуры // Тюркские народы Восточной Сибири / Отв. ред. Д.А. Функ, Н.А. Алексеев. М., 2008. С. 186-204.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Тувинцы-тоджинцы". severcom.ru. 29 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Toju tuvalilari ve ya Toju tuvalar tuvaca Tugalar Tugalar ya da Tuhalar Tuhalar Rusiya Federasiyasinin Tuva Respublikasinin simal serq bolgesindeki Toju kojuununda yasayan turk xalqlarindan tuvalilarin bir boyu 1 Toju tuvalilari Saylari ve yasadigi eraziler Dili Tuva dili Dini Tenqrizm Tibet buddizmi Irqi turk Mundericat 1 Ehali 2 Tarix 3 Dil 4 Edebiyyat 5 Iqtisadiyyat 6 Evler 7 Senlikler 8 Elave oxu 9 Hemcinin bax 10 IstinadlarEhaliredakteTuvada ortalama 4000 den cox saya sahibdirler Kunqurtuq beldesi 1785 nefer Adirkejik kendi 1096 nefer Iy beldesi 1077 nefer Sistiq Hem beldesi 155 nefer Cazilar beldesi 119 neferTarixredakteHal hazirda Toju tuvalilarinin yasadigi Tovu kojuununda qedimde Samoyed xalqlari ile Yenisey dillerini danisan xalqlar yasayirdi ve bunlari bir qismi Tuva adi altinda turklesmisdir DilredakteToju tyvalilarinin dili Sayan dil qrupunun Tayqa alt qrupuna aid Tuva dilinin serq lehceleri qrupuna aiddir Onlarin dilleri Irkutsk oblastindaki tofalar ile Monqolustandaki duxalar ve Buryatiyadaki soyotlarin dillerine yaxindir EdebiyyatredakteToju tuvalilari edebiyyatinin sifahi numuneleri arasinda dastanlar nagillar mahnilar atalar sozleri ve meseller vardir Serleri deyisik novlerdedir Tuva musiqisi epikdir IqtisadiyyatredakteTovu tuvalilari diger qerb ve merkezi tuvalilarin eksine tayqada yasayirlar ve burada simal marali teserrufati ile mesgul olurlar Bununla yanasi ovculuq baliqciliq ve yabani bitki toplayiciligi da edirler Toju tuvalilarinin qadinlari sarana adi verilen Turk zambagi soganlarini da toplayirlar ve bu toplama aile basina 100 kq ve ya da daha cox olur Bu soganlari qurudub deri canta icinde muhafize edirler Sibir sidri adi verilen sam agacinin qozalarini da toplayir Tozagaci qabugu istehsali ve deri gon isleme evde mesgul olunan sahelerdendir En cox mesgul olduqlari peseler arasinda demircilik ve xarratliq da vardir EvlerredakteToju tuvalilarinin enenevi evi sam agaci tipinde cadirlardir ve bunlar tozagaci qabugu ile ehateli siriqlara sigin maralinin derisinin ortulmesi ile duzeldilir SenliklerredakteYeni il tuvaca sagaa kece ticareti festivallari toy ad gunu merasimi sas kesme merasimi ve Lamaizm Tibet buddizmi adetleri ile gules at yarisi kimi senlikler Toju tuvalilarinin bir yere gelib eylendikleri hadiselerdendirler Elave oxuredakteChadamba Z B Todzhinskij dialekt tuvinskogo yazyka Tuva dilinin Toju dialekti Kizil Tuvknigoizdat 1974 Vajnshtejn 1961 Vajnshtejn S I Tuvincy todzhincy Istoriko etnograficheskie ocherki M 1961 Donahoe 2002 Donahoe B Hey You Get offa my Taiga comparing the sense of property rights among the Tofa and Tozhu Tyva Halle Saale Max Planck Inst for Social Anthropology Working Paper Series No 38 2002 Donahoe 2004 Donahoe B A line in the Sayans history and divergent perceptions of property among the Tozhu and Tofa of South Siberia Bloomington Indiana University 2004 Donahoe 2006 Donahoe B Who owns the Taiga inclusive vs exclusive senses of property among the Tozhu and Tofa of southern Siberia In Sibirica 5 1 2006 P 87 116 Donaho 2008 Donaho B Tuvincy todzhincy ocherk sovremennoj kultury Tyurkskie narody Vostochnoj Sibiri Otv red D A Funk N A Alekseev M 2008 S 186 204 Hemcinin baxredakteSibir turkleri Tuva TuvalarIstinadlarredakte Tuvincy todzhincy severcom ru 29 iyun 2020 tarixinde arxivlesdirilib Menbe https az wikipedia org w index php title Toju tuvalilari amp oldid 6526187