Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Tobol (qaz. Тобыл) — Qazaxıstan və Rusiya ərazisindən axan bir çay, İrtış şayının sol və ən gursulu qolu. Çayın uzunluğu 1591 km, hövzəsinin sahəsi isə 426.000 km²-dir.
| Tobol çayı | |
|---|---|
| qaz. Тобыл | |
 | |
| Ölkələr | |
| Mənbəyi | Turqay yaylası |
| • Yüksəkliyi | 805 m |
| Mənsəbi | İrtış/Ob çayı/Kara dənizi |
| • Yüksəkliyi | 35 m |
| Uzunluğu | 1591 km |
| Su sərfi | 805 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 426000 km² |
| | |
| [ru] | 14010500212111200000010 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiya
Tobol Bozbie çayının Kokpektisay çayı ilə birləşməsindən meydana gəlir. Cənubi Uralsın şərq hissəsi ilə Turqay ovalığının sərhədində formalaşır. Çayın orta və aşağı axını Qərbi Sibir düzənliyində, dolama axara malik geniş bir vadidədir. Tobol hövzəsində ümumi sahəsi 9000 km² olan 20 minə yaxın göl vardır. Sağ sahil soldan yuxarı qalxır, çünki Tobol yer qabığının dərin bir hisssəsi üzərindən axır və Kurgan senkronioriumu və Tobolo-Ubagan yüksəlişi ilə məhdudlaşır.
Hidrologiya
Qidalanmasının əsasını qar suları təşkil edir, yağış suları aşağı axarda üstünülk təşkil edir. Gursululuq yuxarı axarda aprelin birinci yarısından iyunun ortasına qədər, aşağı hissədə avqustun əvvəlinə qədər davam edir. Orta illik suyun sərfiyyatı (ağızdan 898 km məsafədə) 26,2 m³/s, mənsəbdə 805 m³/s-dən (müvafiq olaraq maksimum 348 m³/s və 6350 m³/s) yuxarıdır. Orta bulanıqlıq 260 q/m³, illik çöküntü axını 1600 min tondur. Oktyabrın sonu - noyabr ayının əvvəllərində aşağı axarlarda, noyabrın sonu isə yuxarı hissəsində donur. Aprelin 2-ci yarısından mayın 1-ci yarısına qədər isə donu açılır.
Ekologiya
Çay çox çirklidir. Kostanay bölgəsində bəzi ağır metallara həddindən artıq çirklənmişdir. Çay çirklənmiş su obyektlərinə aid edilmişdir.
İxtiofauna
Tobol çayı balıqlarla zəngindir. Çayın yuxarı və orta axarlarında və onun böyükləri qollarında tutulur: xanı balığı, durna balığı, külmə, Leuciscus idu, Salvelinus, Gobio gobio, Gymnocephalus cernuus, sıf, çapaq, daban balığı, sazan. İzet çayından mənsəbindən Tobolun mənsəbinə kimi balıq ovu həvəskarları özünə cəlb edir. Burada rast gəlinir: Çokə, muksun, nelma, Sibir nərəsi, çir.
Yaşayış məntəqələri
Denisovka, Lisakovsk, Rudnı, Tobolsk, Kurqan, Qostanay və Yalutorovsk.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Tobol mənsəbindən 437 km məsafədə gəmiçilik üçün yararlıdır. Çay axını bir sıra su anbarları tərəfindən tənzimlənir.
Qazaxıstanda çayın üzərində Karatomarskoe və Verxnetobolskoye su anbarları tikilmişdir.
Qolları
Çayın ən böyük qolları: solda - Uy, İset, Tura, Tavda (son ikisi naviqasiya əhəmiyyətlidir); sağda Ubagan. Digər qolları: Zaimka, Suklyomka, Turba, Atalık, Şestakovka, Tap Nerda, İska, Varvarinskaya, Yazevka, Yurqa, Kuliçek, Boqaçka, Dolqaya, Uk, Niyap, Berezovka və s.
İstinadlar
- Государственный водный реестр. Река Тобол. textual.ru. Минприроды России (29 марта 2009)
- . alau.kz. 2019-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-20.
- "Урочище. Место, где сходятся тропы. Река Тобол". urochishe.ru (rus). 2019-05-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-06-20.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tobol qaz Tobyl Qazaxistan ve Rusiya erazisinden axan bir cay Irtis sayinin sol ve en gursulu qolu Cayin uzunlugu 1591 km hovzesinin sahesi ise 426 000 km dir Tobol cayiqaz TobylOlkeler Qazaxistan RusiyaMenbeyi Turqay yaylasi Yuksekliyi 805 mMensebi Irtis Ob cayi Kara denizi Yuksekliyi 35 mUzunlugu 1591 kmSu serfi 805 m sHovzesinin sahesi 426000 km menbeyi mensebiTobol cayi Ural Federal Dairesinin fiziki xeritesinde 51 28 00 sm e 61 00 31 s u 67 33 05 sm e 78 33 21 s u ru 14010500212111200000010 Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografiyaTobol Bozbie cayinin Kokpektisay cayi ile birlesmesinden meydana gelir Cenubi Uralsin serq hissesi ile Turqay ovaliginin serhedinde formalasir Cayin orta ve asagi axini Qerbi Sibir duzenliyinde dolama axara malik genis bir vadidedir Tobol hovzesinde umumi sahesi 9000 km olan 20 mine yaxin gol vardir Sag sahil soldan yuxari qalxir cunki Tobol yer qabiginin derin bir hisssesi uzerinden axir ve Kurgan senkronioriumu ve Tobolo Ubagan yukselisi ile mehdudlasir HidrologiyaQidalanmasinin esasini qar sulari teskil edir yagis sulari asagi axarda ustunulk teskil edir Gursululuq yuxari axarda aprelin birinci yarisindan iyunun ortasina qeder asagi hissede avqustun evveline qeder davam edir Orta illik suyun serfiyyati agizdan 898 km mesafede 26 2 m s mensebde 805 m s den muvafiq olaraq maksimum 348 m s ve 6350 m s yuxaridir Orta bulaniqliq 260 q m illik cokuntu axini 1600 min tondur Oktyabrin sonu noyabr ayinin evvellerinde asagi axarlarda noyabrin sonu ise yuxari hissesinde donur Aprelin 2 ci yarisindan mayin 1 ci yarisina qeder ise donu acilir EkologiyaCay cox cirklidir Kostanay bolgesinde bezi agir metallara heddinden artiq cirklenmisdir Cay cirklenmis su obyektlerine aid edilmisdir IxtiofaunaTobol cayi baliqlarla zengindir Cayin yuxari ve orta axarlarinda ve onun boyukleri qollarinda tutulur xani baligi durna baligi kulme Leuciscus idu Salvelinus Gobio gobio Gymnocephalus cernuus sif capaq daban baligi sazan Izet cayindan mensebinden Tobolun mensebine kimi baliq ovu heveskarlari ozune celb edir Burada rast gelinir Coke muksun nelma Sibir neresi cir Yasayis menteqeleriDenisovka Lisakovsk Rudni Tobolsk Kurqan Qostanay ve Yalutorovsk Teserrufat ehemiyyetiTobol mensebinden 437 km mesafede gemicilik ucun yararlidir Cay axini bir sira su anbarlari terefinden tenzimlenir Qazaxistanda cayin uzerinde Karatomarskoe ve Verxnetobolskoye su anbarlari tikilmisdir QollariCayin en boyuk qollari solda Uy Iset Tura Tavda son ikisi naviqasiya ehemiyyetlidir sagda Ubagan Diger qollari Zaimka Suklyomka Turba Atalik Sestakovka Tap Nerda Iska Varvarinskaya Yazevka Yurqa Kulicek Boqacka Dolqaya Uk Niyap Berezovka ve s IstinadlarGosudarstvennyj vodnyj reestr Reka Tobol textual ru Minprirody Rossii 29 marta 2009 alau kz 2019 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 06 20 Urochishe Mesto gde shodyatsya tropy Reka Tobol urochishe ru rus 2019 05 23 tarixinde Istifade tarixi 2019 06 20