Tikmə — müxtəlif növ sap, parça, muncuq, pilək və s. bədii materiallardan istifadə edilməklə tikiş tikmək üsulu ilə toxuma.
Təkəlduz
Tarixçə
Qədim ənənələrə malik olan Azərbaycan tikmə sənətinin təsvir vasitəsi olduqca zəngin və rəngarəngdir. Buraya müxtəlif növ sap, parça, muncuq, pilək və s. bədii materiallar daxildir. Tikmə sənətində ən çox rəngli ipək saplar işlədilir. Lakin keçmişdə bu məqsədlə qızıl və gümüşdən kəsilmiş incə tellərdən, ağac qabığı və fil sümüyündən hazırlanmış lövhəciklərdən, metal piləklərdən hətta qiymətli daşqaşdan da geniş istifadə edilmişdir.
Tikmə sənəti əsrlər boyu qadınların sevimli məşğuliyyəti olmuşdur. Yalnız xırda əmtəə istehsalı səviyyəsinə yüksələndən sonra onunla kişilər də məşğul olmağa başlamışdır.
Azərbaycan tikmələri barədə məlumata IX–XI əsr ərəb müəlliflərinin və klassik şairlərin (Nizami, Füzuli) əsərlərində rast gəlirik.
Orta əsr bədii tikmə sənətinin istehsal mərkəzləri arasında Təbriz, Ərdəbil, Gəncə, Şamaxı və s. şəhərlər mühüm yer tuturdu. Təbrizdə XVI əsrdə Səfəvi şahlarının xüsusi karxanaları var idi. 1530-cu ildə I Şah Təhmasibin kənizlərindən 20 nəfərinə Təbrizdəki xüsusi toxuculuq karxanasında güləbətin tikmə öyrədilmişdi.
XVIII–XIX əsrlərdə tikmə sənəti əvvəlki mövqeyini itirir, güləbətin, pilək, zərənduz və s. tikmə növləri tədricən aradan çıxmağa başlayır. Bunun müqabilində təkəlduz tikmə ənənələri hələ də davam edirdi.
XIX əsrdə bədii tikmənin müxtəlif növləri ilə evlərdə kənd və şəhər qadınları, dükanlarda isə kişilər məşğul olurdu. Təkəlduz dükanlarında peşəkar ustalar (tikməbəndlər) yalnız "təkəlduz"la; evlərdə isə qadınlar bədii tikmənin qalan növləri (güləbətin, xanduz, zərənduz, muncuq, pilək, oturtma, örtmə, cülmə və s.) ilə məşğul olurdu.
Təkəlduz tikmədə naxışlar "gozəmə və ya doldurma" usulu ilə icra olunurdu.
Bədii tikmə Azərbaycanda parça istehsalının tarixi çox qədimdir.16–17-ci əsrlərdə Azərbaycanda parçaların üzəri üç üsulla bəzədilərdi.
Tikmə növləri
Azərbaycan tikmə növləri
Texnikaya görə
Güləbətin (tikmə) — qızılı və gümüşü saplarla tünd rəngli parçalar üzərində tikilir
Təkəlduz tikmə — rəngli ipək saplarla tünd mahud üzərində tikilir
Saya tikmə — güləbətin və təkəlduzun tam əksi olaraq, burada rəngli ipək və yun saplarla pastelrəngli (açıqrəngli) parçaları işləyirlər
Qurama tikmə — müxtəlif parça hissələrinin bir-birinə pərçimlənməsi ilə başa gəlir
Oturtma tikmə (qondarma tikmə) — ayrıca parçalardan kəsilmiş bəzək başqa bir parça üzərinə qoyulur və bərkidilir.
Cərənduz
Düymələmə tikmə
qaragöz
sərmə
Naxışlarına görə bir neçə yerə bölünür
həndəsi
nəbati (bitki), heyvanlar
Quşgözü tikmə (cınağı, cülmə)
Məlilə (spiral, sarmal tikmə)
zəncirə
Digər türk xalqlarının tikmə növləri
Güləbətin, təkəlduz və s. tikmə növləri başqa adlar altında digər türk xalqlarında da yayğındır.
Tikmə janrları
Portret, miniatür, qrafika, mənzərə, siluet, hüsnxət, həndəsi və nəbati naxış kompozisiyaları.
Tikmə sənəti UNESCO-da
Çinin Haynan əyalətində yaşayan Li etnik qrupunun tikmə növləri 2009-cu ildə UNESCO-nun Təcili Qorumaya Ehtiyacı Olan Mədəni İrs Listəsinə, Əlcəzairin və Macarıstanın tikmə sənəti 2012-ci ildə UNESCO-nun Bəşəriyyətin Toxunulmaz Mədəni İrsi Listəsinə daxil olub.
Savalan Fərəcov — Lifli rəssamlıq sənəti: tikmələr. Mədəniyyət.- 2011.- 28 yanvar.- S. 15.
. 2014-09-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-11-14.
. 2014-04-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-11-14.
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliri — Azərbaycanda bədii tikmələr
Günay Qafarova, sənətşünaslıq namizədi. Azərbaycanın el sənətinin maraqlı nümunələri
. 2013-09-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-11-14.
2009 List of Intangible Cultural Heritage in Need of Urgent Safeguarding. Traditional Li textile techniques: spinning, dyeing, weaving and embroidering
2012 Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity. Rites and craftsmanship associated with the wedding costume tradition of Tlemcen.
2012 Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity. Folk art of the Matyó, embroidery of a traditional community.
Lider Tv Online — Bədii Tikmə Sənəti Müasir Texnologiyada
Traditional Li textile techniques: spinning, dyeing, weaving and embroidering
Folk art of the Matyó, embroidery of a traditional community
UNESCO-UNEVOC — Needle and thread
Avqust 06, 2021
tikmə, müxtəlif, növ, parça, muncuq, pilək, bədii, materiallardan, istifadə, edilməklə, tikiş, tikmək, üsulu, ilə, toxuma, təkəlduz, mündəricat, tarixçə, növləri, azərbaycan, tikmə, növləri, digər, türk, xalqlarının, tikmə, növləri, janrları, sənəti, unesco, q. Tikme muxtelif nov sap parca muncuq pilek ve s bedii materiallardan istifade edilmekle tikis tikmek usulu ile toxuma Tekelduz Mundericat 1 Tarixce 2 Tikme novleri 2 1 Azerbaycan tikme novleri 2 2 Diger turk xalqlarinin tikme novleri 3 Tikme janrlari 4 Tikme seneti UNESCO da 5 Qalereya 6 Tikmeci ressamlar 7 Istinadlar 8 Filmoqrafiya 9 Hemcinin bax 10 Edebiyyat 11 VideoTarixce RedakteQedim enenelere malik olan Azerbaycan tikme senetinin tesvir vasitesi olduqca zengin ve rengarengdir Buraya muxtelif nov sap parca muncuq pilek ve s bedii materiallar daxildir Tikme senetinde en cox rengli ipek saplar isledilir Lakin kecmisde bu meqsedle qizil ve gumusden kesilmis ince tellerden agac qabigi ve fil sumuyunden hazirlanmis lovheciklerden metal pileklerden hetta qiymetli dasqasdan da genis istifade edilmisdir Tikme seneti esrler boyu qadinlarin sevimli mesguliyyeti olmusdur Yalniz xirda emtee istehsali seviyyesine yukselenden sonra onunla kisiler de mesgul olmaga baslamisdir Azerbaycan tikmeleri barede melumata IX XI esr ereb muelliflerinin ve klassik sairlerin Nizami Fuzuli eserlerinde rast gelirik Orta esr bedii tikme senetinin istehsal merkezleri arasinda Tebriz Erdebil Gence Samaxi ve s seherler muhum yer tuturdu Tebrizde XVI esrde Sefevi sahlarinin xususi karxanalari var idi 1530 cu ilde I Sah Tehmasibin kenizlerinden 20 neferine Tebrizdeki xususi toxuculuq karxanasinda gulebetin tikme oyredilmisdi XVIII XIX esrlerde tikme seneti evvelki movqeyini itirir gulebetin pilek zerenduz ve s tikme novleri tedricen aradan cixmaga baslayir Bunun muqabilinde tekelduz tikme eneneleri hele de davam edirdi XIX esrde bedii tikmenin muxtelif novleri ile evlerde kend ve seher qadinlari dukanlarda ise kisiler mesgul olurdu Tekelduz dukanlarinda pesekar ustalar tikmebendler yalniz tekelduz la evlerde ise qadinlar bedii tikmenin qalan novleri gulebetin xanduz zerenduz muncuq pilek oturtma ortme culme ve s ile mesgul olurdu Tekelduz tikmede naxislar gozeme ve ya doldurma usulu ile icra olunurdu Bedii tikme Azerbaycanda parca istehsalinin tarixi cox qedimdir 16 17 ci esrlerde Azerbaycanda parcalarin uzeri uc usulla bezedilerdi Tikme novleri RedakteAzerbaycan tikme novleri Redakte Texnikaya goreGulebetin tikme qizili ve gumusu saplarla tund rengli parcalar uzerinde tikilir Tekelduz tikme rengli ipek saplarla tund mahud uzerinde tikilir Saya tikme gulebetin ve tekelduzun tam eksi olaraq burada rengli ipek ve yun saplarla pastelrengli aciqrengli parcalari isleyirler Xanduz tikme sebekeli parca uzerinde tikilir Sanama tikme sehven krest xacsekilli tikme adlandirilir Xovlu tikme tikismis toxunulmamis xalca texnikasiMaterialina gorePilek tikme elvan yasti pulcuqlu tikme Caxma pilek tikme zerenduz Muncuqlu tikme Ortme tikme Doldurma tikme ikiterefli tikme usuludur Qurama tikme muxtelif parca hisselerinin bir birine percimlenmesi ile basa gelir Oturtma tikme qondarma tikme ayrica parcalardan kesilmis bezek basqa bir parca uzerine qoyulur ve berkidilir Cerenduz Duymeleme tikme qaragoz sermeNaxislarina gore bir nece yere bolunurhendesi nebati bitki heyvanlar Qusgozu tikme cinagi culme Melile spiral sarmal tikme zencire 1 2 3 4 5 Diger turk xalqlarinin tikme novleri Redakte Gulebetin tekelduz ve s tikme novleri basqa adlar altinda diger turk xalqlarinda da yaygindir Tikme janrlari RedaktePortret miniatur qrafika menzere siluet husnxet hendesi ve nebati naxis kompozisiyalari 6 Tikme seneti UNESCO da RedakteCinin Haynan eyaletinde yasayan Li etnik qrupunun tikme novleri 2009 cu ilde UNESCO nun Tecili Qorumaya Ehtiyaci Olan Medeni Irs Listesine 7 Elcezairin ve Macaristanin tikme seneti 2012 ci ilde UNESCO nun Beseriyyetin Toxunulmaz Medeni Irsi Listesine daxil olub 8 9 Qalereya Redakte Azerbaycan tikmesi Ceyran tikme Azerbaycan Tikmeci ressamlar RedakteMehriban Xelilzade Rehman Yunusov Hasim HaciyevIstinadlar Redakte Savalan Ferecov Lifli ressamliq seneti tikmeler Medeniyyet 2011 28 yanvar S 15 Tek al duz baxim yaxama tekelduz taxim Tikmeci ressam Mehriban Xelilzade ile musahibe 2014 09 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 11 14 Azerbaycan bedii tikmeleri 2014 04 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 11 14 Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliri Azerbaycanda bedii tikmeler Gunay Qafarova senetsunasliq namizedi Azerbaycanin el senetinin maraqli numuneleri PalitranewsAz da Mehriban Xelilzadenin musahibesi 2013 09 21 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 11 14 2009 List of Intangible Cultural Heritage in Need of Urgent Safeguarding Traditional Li textile techniques spinning dyeing weaving and embroidering 2012 Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Rites and craftsmanship associated with the wedding costume tradition of Tlemcen 2012 Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Folk art of the Matyo embroidery of a traditional community Filmoqrafiya RedakteNaxislarin yaddasi film 1973 Xalq istedadlari film 1974 Tekelduz film 1985 Ellerin sehri film 2007 Hemcinin bax RedakteQasimusagi tikmeleri Azerbaycan milli geyimleri Azerbaycan xalcalariEdebiyyat Redakte Naxcivan tikmeleri kitabi Video RedakteLider Tv Online Bedii Tikme Seneti Muasir Texnologiyada Traditional Li textile techniques spinning dyeing weaving and embroidering Folk art of the Matyo embroidery of a traditional community UNESCO UNEVOC Needle and threadMenbe https az wikipedia org w index php title Tikme amp oldid 5988733, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
