Kəklikotu
Kəklikotu (lat. Thymus) – dalamazkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Hündürlüyü 20 sm-dən 35 sm-ə qədərdir. 400-ə qədər növü var. Kəklikotunun yaşıl yerüstü hissəsini bitki çiçəklədikdə və ya ondan əvvəl yığırlar. Kəklikotundan kulinariyada (xüsusilə də, konservləşdirmədə), həmçinin kosmetika və əczaçılıq sənayesində geniş istifadə olunur. Kəklikotunun ən geniş istifadə olunduğu sahələrdən biri də tibbdir.
| Kəklikotu | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Thymus | |||||||||||||||
| Adi kəklikotu (Thymus vulgaris) | |||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||
| Thymus | |||||||||||||||
Xüsusiyyətləri
Labiatae fəsiləsinə aid hündürlüyü 35 sm-ə qədər olan kiçik, ətirli yarımkolcuqdur. Zoğları nazik, qonur rəngli, sürünəndir. Əsası tünd qonur rəngli qabıqla örtülüdür, çox vaxt kökləşir və əlavə köklər əmələ gətirir. Yarpaqları xırda, uzunsov və ya ellipsvari, qısa saplaqlı və ya oturaqdır. Çiçəkləri kiçik ölçülü, çəhrayı və ya bənövşəyi-çəhrayı rəngli, ikidodaqlıdır, başcıq çiçək dəstəsində seyrək toplanmışdır. Meyvəsi qurudur, dörd ədəd fındıqcığa bölünür.
Kəklikotu iyun-iyul aylarında çiçəkləyir, meyvəsi avqust-sentyabrda yetişir. Toxumla və vegetativ yolla çoxalır. 1000 ədəd toxumun kütləsi 0,3-0,5 qramdır. 30 ilə qədər ömür sürə bilər.
Tarixi
Qədim yunanlar kəklikotunu gözəllik ilahəsi Afroditanın şərəfinə yandırıb qurban verirdilər. Onun ətirli tüstüsü (fimiam) göyə qalxanda qurbanın ilahlar tərəfindən qəbul edildiyi hesab olunurdu. Kəklikotu yunanlar üçün həm də zəhmətsevərlik rəmzi idi. Qədim slavyanlar isə kəklikotu dəstələri ilə Müqəddəs Məryəmin ikonalarını bəzəyirdilər. Belə hesab olunurdu ki, bu bitki insana nəinki sağlamlığını, hətta həyatını qaytara bilər. Yəqin ki, bu səbəbdən bayılma zamanı kəklikotunun tozunu iyləyirdilər. İbn Sina, Dioskorid və Böyük Pliniyin əsərlərində kəklikotuna rast gəlinir.
Dərman xammalı kimi
Sürünən kəklikotunun otundan istifadə olunur. Bıçaq və ya sekatorlar vasitəsilə çiçəkləmiş zoğlar kəsilir. Zoğların ağaclaşmış aşağı hissəsi istifadəyə yararsızdır. Fikir vermək lazımdır ki, bitki kökündən qopmasın. Yaşıl zoğların bir hissəsi bitkinin vegetativ çoxalması üçün saxlanılır. Kəklikotu açıq havada kölgədə, yaxşı havalanan otaqda və ya çardaqda nazik qatla sərilməklə qurudulur. 3-5 gün müddətində qurudulduqdan sonra xammal ovulur və kobud hissələri ayrılır. Quruducu şkaflarda 35-400C-də qurudulur. Xammalın istifadə müddəti 3 ildir. Ətirli iyə, acı-ədviyyatlı, azca yandırıcı dada malikdir.
Adi kəklikotunun isə toxumları müalicəvi əhəmiyyətə malikdir. Bunlar çətirlərin yarıdan çoxu yetişəndə yığılır. Toxumların tökülməsinin qarşısını almaq üçün yığım səhər və ya axşam aparılır. Bıçaqlar vasitəsilə bitki zoğundan kəsilir və çardaqlarda qurudulur. Daha sonra üyüdülür, ələklərdən keçirilir və üfürülmə yolu ilə toxumlar təmizlənib ayrılır. Xammalın istifadə müddəti 3 ildir. Kəskin ətirli iyə və acı-ədviyatlı, yandırıcı dada malikdir.
Kimyəvi tərkibi
Sürünən kəklikotunun ot hissəsində 0,6%-ə qədər efir yağı vardır ki, onun da əsas hissəsini timol təşkil edir. Bundan başqa efir yağının tərkibində karvakrol, terpineol, borneol kimi komponentlər var. Kəklikotunun tərkibində həmçinin aşı maddələri, ursul və oleanol turşuları, flavonoidlər, mineral duzlar, dəmir, selen, bor kimi maddələr aşkar olunub.
Adi kəklikotunun toxumları isə tərkibində zülallar, efir yağı (karvon, limonen, karvakrol), flavonoidlər, triterpen birləşmələri, piqmentlər, aşı maddələri, C vitamini və s. saxlayır. Bu ədviyyat həmçinin piridoksinin (B6 vitamini) mənbəyi sayılır.
Kəklikotunun xeyirli və ziyanlı tərəfləri:
Geniş antioksidant yığımı olduğundan,o, orqanizmi onkoloji və ürək - damar xəstəlilərindən qoruya bilir. Dəmirin zəngin mənbəyi sayıldığına görə, anemiya xəstələrinə də məsləhət görülür. Bu bitkidə olan kalinin yüksək konsentrasiyasına görə isə,o, arterial təzyiqi normallaşdırma gücünə malikdir.
Dəri, sinir xətəlikləri və əzələ spazmlarında geniş istifadə olunur. Bu maddə həm də, nevrit, seboreyya dermotiti və qlossiti zamanı çox xeyirlidir. Sidikqovucu təsirə də malik olan bu bitki, orqanimi qocalmadan qoruyur və qıcolmaları aradan qaldırır.
Hər bir məhsulun olduğu kim, bu məhsulun da ziyanlı tərəfləri vardır. Belə ki, kəklikotunu çoxlu miqdarda qəbul etdikdə arteriyal təzyiqin qalxasına səbəb olduğuna görə hipertoniklərin bu məhsulu müəyyən miqdarda qəbul etmələri məsləhət görülür. Digər birkilərdə olduğu kimi, kəklikotu da torpaqda olan toksik maddələri özündə topladığına görə, ekoloji cəhətdən təmiz olmayan rayonlradan toplanan məhsul, orqanizmə ziyan vura bilər.
Həmçinin mədə yarası olan insanlar üçün kəklikotu məsləhət görülmür, belə ki, o, selikli qişanı qıcıqlandırır. Lakin prostatit və kişilərin reproduktiv funksiya problemlərinə çox yaxşı təsir göstərir. Bu hallarda bitkini dəmləyib, məhlul halında içirlər.
Kəklikotunun çoxsaylı faydaları
İlk növbədə kəklikotu insanın sinir sisteminə çox müsbət təsir edir:
- beyində qan dövranını və mübadilə prosesləri yaxşılaşdırır;
- sakitləşdirir, əsəbiliyi aradan qaldırır, əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırır;
- baş ağrıları zamanı yaxşı kömək edir;
- xroniki yorğunluqla mübarizə aparır;
- yuxunu bərpa edir;
- yaddaşı və təfəkkürü yaxşılaşdırır.
Kəklikotu immun sistemi üçün də çox xeyirlidir. Soyuq fəsillərdə kəklikotu çayı soyuqdəymə xəstəliklərinin profilaktikası məqsədi ilə istifadə oluna bilər. Kəklikotu çayı hazırlamaq üçün 1 çay qaşığı quru kəklikotu 1 stəkan qaynar suda 20 dəqiqə ərzində dəmlənilir, süzülür və adi çay kimi içilir. Çaya bal, limon əlavə etmək olar.
Soyuqdəymə xəstəliklərinin ilk simptomlarında belə çay çox yaxşı təsir edir, xəstəliyin inkişafını dayandırır.
Kəklikotu çox təsirli spazmolitik vasitədir. Kəklikotunun köməyi ilə spazmla (sıxılma) bağlı olan ağrıları (baş ağrısı, bağırsaq spazmı və s.) azaltmaq və ya tam yox etmək mümkündür. Kəklikotu çay kimi dəmlənilir (yuxarıda göstərilir) və içilir.
Kəklikotu güclü antiseptik və antibakterial təsirinə malikdir. Bu səbəbdən kəklikotu dəmləmələri ağız boşluğu iltihabları, tonzillit zamanı qarqara üçün istifadə olunur. 1 xörək qaşığı ot 1 stəkan qaynar suda dəmlənilir, 20 dəqiqədən sonra süzülür və hər 2 saatdan bir qarqara üçün istifadə olunur.
Kəklikotu bəlğəmgətirici xüsusiyyətlərinə malikdir. Kəklikotu respirator xəstəliklər (öskürək, bronxit və s.) zamanı nəfəs yollarında yığılan bəlğəmi durulaşdırır və onun çıxmasını asanlaşdırır.
Antiseptik xüsusiyyətlərinə malik olan kəklikotu bağırsaqlarda yaşayan ziyanlı mikroorqanizmləri yox edir, qurdqovucu təsir edir.
Kəklikotu həmçinin sistit, nefrit zamanı antiseptik və iltihabəleyhinə təsir edir, təbii sidikqovucu vasitə kimi istifadə olunur.
Kəklikotu həm də "kişi otu" adlandırılır. Sübut olunub ki, bu ot kişilərin cinsiyyət sisteminə müsbət təsir edir, cinsi funksiyasını artırır, prostatitin müalicəsində istifadə olunur.
Kəklikotu və xüsusilə kəklikotu yağı güclü yarasağaldan xüsusiyyətlərinə malikdir. Yanıqlar, xoralar, donvurma zamanı kəklikotu yağının istifadəsi ifadə olunmuş müalicəvi təsir edir.
Ekzema, psoriaz kimi dəri xəstəlikləri zamanı kəklikotu ilə müalicəvi vannalar çox yaxşı effekt verir. Bunun üçün 100 qr ot 1 l qaynar suda dəmlənilir, 30 dəqiqədən sonra süzülür və ilıq vannaya əlavə olunur.
Kəklikotu hamilə qadınlar üçün ziyanlı sayılır. Lakin əmizdirmə zamanı bu otun istifadəsi laktasiyanı gücləndirir.
Nəzərinizə çatdıraq ki, kəklikotunun qəbulu bəzi xəstəliklər, pozulmalar və s. zamanı tövsiyə edilmir. Bu səbəbdən bu otu istifadə etdikdən əvvəl mütləq həkimlə məsləhətləşin.
| Bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyaya kömək edə bilərsiniz. Əgər mümkündürsə, daha dəqiq bir şablondan istifadə edin. Bu məqalə sonuncu dəfə 10 gün əvvəl Turkmen tərəfindən redaktə olunub. (Yenilə) |
İstinadlar
Saglamolun.Az Xalq təbabəti 05.02.2015 88583
Növləri
- Thymus adamovicii Velen.
- Thymus × ahimae M.B.Crespo, M.A.Alonso & Riera
- Thymus × aitanae Mateo, M.B.Crespo & E.Laguna
- Thymus alatauensis (Klokov & Des.-Shost.) Klokov
- Thymus albicans Hoffmanns. & Link
- Thymus albicans subsp. albicans
- Thymus albicans subsp. donyanae (R.Morales) Rivas Mart.
- Thymus alfredae Post
- Thymus algeriensis Boiss. & Reut.
- Thymus × almeriensis G.López & R.Morales
- Thymus × almijarensis Ruíz Torre & Ruíz Cast.
- Thymus alpestris (Celak.) Tausch ex A.Kern.
- Thymus altaicus Klokov & Des.-Shost.
- Thymus amurensis Klokov
- Thymus antoninae Rouy & Coincy
- Thymus × aragonensis Mateo, M.B.Crespo & N.E.Mercadal
- Thymus × arcanus G.López & R.Morales
- Thymus × arcuatus R.Morales
- Thymus × arenarius Bernh. ex Rchb.
- Thymus × arenicola Sennen & Mauricio
- Thymus argaeus (Fisch. & C.A.Mey.) Boiss. & Balansa
- Thymus × armuniae R.Morales
- Thymus arsenijevii Klokov
- Thymus artvinicus Ponert
- Thymus × arundanus Willk.
- Thymus × athous Ronniger
- Thymus atticus Celak.
- Thymus aznavourii Velen.
- Thymus baeticus Boiss. ex Lacaita
- Thymus baicalensis Serg.
- Thymus bashkiriensis Klokov & Des.-Shost.
- Thymus × beltraniae Socorro, Espinar & Arrebola
- Thymus × benitorum Mateo, Mercadal & Pisco
- Thymus × bermius Ronniger
- Thymus bihoriensis Jalas
- Thymus bleicherianus Pomel
- Thymus boissieri Halácsy
- Thymus borgiae Rivas Mart., A.Molina & G.Navarro
- Thymus bornmuelleri Velen.
- Thymus borysthenicus Klokov & Des.-Shost.
- Thymus × borzygis Mateo & M.B.Crespo
- Thymus bovei Benth.
- Thymus × brachychaetus (Willk.) Cout.
- Thymus brachychilus Jalas
- Thymus bracteatus Lange ex Cutanda
- Thymus bracteosus Vis. ex Benth.
- Thymus × bractichina R.Morales
- Thymus brevipetiolatus Cap
- Thymus broussonetii Boiss.
- Thymus broussonetii subsp. hannonis (Maire) R.Morales
- Thymus bulgaricus (Domin & Podp.) Ronniger
- Thymus × bulsanensis (Ronniger) Machule
- Thymus caespititius Brot.
- Thymus calcareus Klokov & Des.-Shost.
- Thymus callieri Borb. ex Velen.
- Thymus camphoratus Hoffmanns. & Link
- Thymus canoviridis Jalas
- Thymus capitellatus Hoffmanns. & Link
- Thymus cappadocicus Boiss.
- Thymus cariensis Hub.-Mor. & Jalas
- Thymus carmanicus Jalas
- Thymus carnosus Boiss.
- Thymus × carolipaui Mateo & M.B.Crespo
- Thymus × carrionii F.Sáez & Sánchez Gómez
- Thymus catharinae Camarda
- Thymus × celtibericus Pau
- Thymus cephalotes L.
- Thymus cherlerioides Vis.
- Thymus ciliatopubescens (Halácsy) Halácsy
- Thymus cilicicus Boiss. & Balansa
- Thymus cimicinus Blume ex Ledeb.
- Thymus collinus M.Bieb.
- Thymus comosus Heuff. ex Griseb. & Schenk
- Thymus comptus Friv.
- Thymus convolutus Klokov
- Thymus coriifolius Ronniger
- Thymus crebrifolius Klokov
- Thymus × cremnophilus Káp
- Thymus crenulatus Klokov
- Thymus curtus Klokov
- Thymus dacicus Borbás
- Thymus daenensis Celak.
- Thymus daenensis subsp. daenensis
- Thymus daenensis subsp. lancifolius (Celak.) Jalas
- Thymus daghestanicus Klokov & Des.-Shost.
- Thymus dahuricus Serg.
- Thymus decussatus Benth.
- Thymus degenii Heinr.Braun
- Thymus desjatovae Ronniger
- Thymus × diazii Alcaraz, Rivas Mart. & Sánchez-Gómez
- Thymus didukhii V.M.Ostapko
- Thymus diminutus Klokov
- Thymus × dimorphus Klokov & Des.-Shost.
- Thymus disjunctus Klokov
- Thymus diversifolius Klokov
- Thymus dmitrievae Gamajun.
- Thymus doerfleri Ronniger
- Thymus dolomiticus Coste
- Thymus dolopicus Formánek
- Thymus dreatensis Batt.
- Thymus dzalindensis Prob.
- Thymus eigii (Zohary & P.H.Davis) Jalas
- Thymus elegans Serg.
- Thymus × eliasii Sennen & Pau
- Thymus elisabethae Klokov & Des.-Shost.
- Thymus eltonicus Klokov & Desjat.-Shost.
- Thymus embergeri Roussine
- Thymus × enicensis Blanca & al.
- Thymus eravinensis Serg.
- Thymus eremita Klokov
- Thymus eriocalyx (Ronniger) Jalas
- Thymus eupatoriensis Klokov & Desjat.-Shost.
- Thymus extremus Klokov
- Thymus fallax Fisch. & C.A.Mey.
- Thymus × faustinoi Sánchez-Gómez, López Esp., Sánchez Saorín & R.Mora
- Thymus fedtschenkoi Ronniger
- Thymus flabellatus Klokov
- Thymus fontqueri (Jalas) Molero & Rovira
- Thymus funkii Coss.
- Thymus funkii var. sabulicola (Coss.) R.Morales
- Thymus × genesianus Galán Cela
- Thymus × georgicus Ronniger
- Thymus gobi-altaicus (N.Ulziykh.) Kamelin & A.L.Budantsev
- Thymus gobicus Czern.
- Thymus godayanus Rivas Mart., A.Molina & G.Navarro
- Thymus granatensis Boiss.
- Thymus granatensis subsp. micranthus (Willk.) O.Bolòs & Vigo
- Thymus grisebachii Ronniger
- Thymus groenlandicus Klokov
- Thymus grossheimii Ronn.
- Thymus guberlinensis Iljin
- Thymus × guerrae F.Sáez & Sánchez Gómez
- Thymus guyonii Noë
- Thymus haussknechtii Velen.
- Thymus helendzhicus Klokov & Des.-Shost.
- Thymus × henriquesii Pau
- Thymus herba-barona Loisel.
- Thymus heterotrichus Griseb.
- Thymus × hieronymi Sennen
- Thymus hohenackeri Klokov
- Thymus holosericeus Celak.
- Thymus × hybridus Ronniger
- Thymus hyemalis Lange
- Thymus hyemalis subsp. hyemalis
- Thymus × ibericus Sennen & Pau
- Thymus iljinii Klokov & Des.-Shost.
- Thymus incertus Klokov
- Thymus × indalicus Blanca & al.
- Thymus indigirkensis Karav.
- Thymus integer Griseb.
- Thymus izcoi Rivas Mart., A.Molina & G.Navarro
- Thymus japonicus (H.Hara) Kitag.
- Thymus × jimenezii Socorro, Arrebola & Espinar
- Thymus × josephi-angeli Mansanet & Aguil.
- Thymus karamarianicus Klokov & Des.-Shost.
- Thymus karatavicus Dmitrieva
- Thymus karavaevii Doronkin
- Thymus karjaginii Grossh.
- Thymus kimishepensis Klokov
- Thymus kirgisorum Dubj.
- Thymus koeieanus Ronniger
- Thymus komarovii Serg.
- Thymus kondratjukii V.M.Ostapko
- Thymus kosteleckyanus Opiz
- Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen.
- Thymus kotschyanus subsp. kotschyanus
- Thymus kotschyanus subsp. pseudocollinus Menitsky
- Thymus krylovii Byczenn.
- Thymus kuminovianus Peshkova
- Thymus lacaitae Pau
- Thymus laconicus Jalas
- Thymus ladjanuricus Kem.-Nath.
- Thymus × lainzii Sánchez Gómez, S.Fernández Jimenez & F.Sáez
- Thymus lanceolatus Desf.
- Thymus lavrenkoanus Klokov
- Thymus leptophyllus Lange
- Thymus leptophyllus subsp. paui R.Morales
- Thymus leucospermus Hartvig
- Thymus leucostomus Hausskn. & Velen.
- Thymus leucotrichus Halácsy
- Thymus leucotrichus subsp. leucotrichus
- Thymus leucotrichus subsp. neiceffii (Degen & Urum.) Jalas
- Thymus levitskyi Prob.
- Thymus linearis Benth.
- Thymus linearis var. album (B.Ghosh & U.C.Bhattach.) H.B.Naithani
- Thymus linearis var. linearis
- Thymus × littoralis Klokov & Des.-Shost.
- Thymus longicaulis C.Presl
- Thymus longicaulis subsp. chaubardii (Rchb.f.) Jalas
- Thymus longicaulis subsp. longicaulis
- Thymus longidentatus (Degen & Urum.) Ronniger
- Thymus longiflorus Boiss.
- Thymus loscosii Willk.
- Thymus lotocephalus G.López & R.Morales
- Thymus magnificus Klokov
- Thymus majkopiensis Klokov & Des.-Shost.
- Thymus mandschuricus Ronniger
- Thymus markhotensis Maleev
- Thymus maroccanus Ball
- Thymus maroccanus subsp. maroccanus
- Thymus maroccanus subsp. rhombicus Villar
- Thymus × martinezii Pau
- Thymus mastichina (L.) L.
- Thymus × mastichinalis Sánchez Gómez & F.Sáez
- Thymus mastigophorus Lacaita
- Thymus membranaceus Boiss.
- Thymus × mercadalii Mateo & Pisco
- Thymus michaelis Kamelin & A.L.Budantsev
- Thymus migricus Klokov & Des.-Shost.
- Thymus minussinensis Serg.
- Thymus × mixtus Pau
- Thymus mohamedii Tahiri & Rejdali
- Thymus mohamedii subsp. rosatii Tahiri & Rejdali
- Thymus moldavicus Klokov & Des.-Shost.
- Thymus mongolicus (Ronniger) Ronniger
- Thymus × monrealensis Pau ex R.Morales
- Thymus × moralesii Mateo & M.B.Crespo
- Thymus moroderi Pau ex Martínez
- Thymus × mourae Paiva & Salgueiro
- Thymus mugodzharicus Klokov & Des.-Shost.
- Thymus munbyanus Boiss. & Reut.
- Thymus munbyanus subsp. abylaeus (Font Quer & Maire) Greuter & Burdet
- Thymus munbyanus subsp. ciliatus (Desf.) Greuter & Burdet
- Thymus munbyanus subsp. coloratus (Boiss. & Reut.) Greuter & Burdet
- Thymus munbyanus subsp. munbyanus
- Thymus musilii Velen.
- Thymus nakhodkensis Gorovoj & Dudkin
- Thymus narymensis Serg.
- Thymus nerczensis Klokov
- Thymus nervosus J.Gay ex Coste
- Thymus neurophyllus (Rech.f.) R.Morales
- Thymus nitens Lamotte
- Thymus × novocastellanus Mateo, M.B.Crespo & Pisco
- Thymus novograblenovii Prob.
- Thymus numidicus Poir.
- Thymus nummularius M.Bieb.
- Thymus × oblongifolius Opiz
- Thymus ochotensis Klokov
- Thymus odoratissimus Mill.
- Thymus oehmianus Ronniger & Soska
- Thymus oenipontanus Heinr.Braun
- Thymus orespedanus Villar
- Thymus origanoides Webb & Berthel.
- Thymus pallasianus Heinr.Braun
- Thymus pallescens Noë
- Thymus × paradoxus Rouy
- Thymus parnassicus Halácsy
- Thymus pastoralis Iljin
- Thymus × pastoris Socorro & Arrebola
- Thymus pavlovii Serg.
- Thymus pectinatus Fisch. & C.A.Mey.
- Thymus perinicus (Velen.) Jalas
- Thymus persicus (Ronniger ex Rech.f.) Jalas
- Thymus petraeus Serg.
- Thymus phyllopodus Klokov
- Thymus piperella L.
- Thymus plasonii Adamovic
- Thymus praecox Opiz
- Thymus praecox subsp. caucasicus (Willd. ex Ronniger) Jalas
- Thymus praecox subsp. grossheimii (Ronniger) Jalas
- Thymus praecox subsp. jankae (Celak.) Jalas
- Thymus praecox subsp. ligusticus (Briq.) Paiva & Salgueiro
- Thymus praecox subsp. polytrichus (A.Kern. ex Borbás) Jalas
- Thymus praecox subsp. praecox
- Thymus praecox subsp. widderi (Ronniger ex Machule) P.A.Schmidt
- Thymus praecox subsp. zygiformis (Heinr.Braun ex Wettst.) Jalas
- Thymus proximus Serg.
- Thymus × pseudograniticus Klokov & Des.-Shost.
- Thymus pseudohirsutus Klokov
- Thymus pseudohumillimus Klokov & Desjat.-Shost.
- Thymus × pseudostepposus Klokov
- Thymus × pseudothracicus Ronniger
- Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak.
- Thymus pulchellus C.A.Mey.
- Thymus pulcherrimus Schur
- Thymus pulegioides L.
- Thymus pulegioides subsp. chamaedrys (Fr.) Gusul.
- Thymus pulegioides subsp. effusus (Host) Ronniger
- Thymus pulegioides subsp. montanus (Benth.) Ronniger
- Thymus pulegioides subsp. pannonicus (All.) Kerguélen
- Thymus pulegioides subsp. pulegioides
- Thymus pulvinatus Celak.
- Thymus punctulosus Klokov
- Thymus purpureoviolaceus Bychennikova & Kuvaev
- Thymus putoranicus Bychennikova & Kuvaev
- Thymus quinquecostatus Celak.
- Thymus quinquecostatus var. przewalskii (Kom.) Ronniger
- Thymus × ramonianus Paiva & Salgueiro
- Thymus rasitatus Klokov
- Thymus reverdattoanus Serg.
- Thymus revolutus Celak.
- Thymus riatarum Humbert & Maire
- Thymus richardii Pers.
- Thymus richardii subsp. ebusitanus (Font Quer) Jalas
- Thymus richardii subsp. nitidus (Guss.) Jalas
- Thymus richardii subsp. richardii
- Thymus × riojanus Uribe-Ech.
- Thymus roegneri K.Koch
- Thymus roseus Schipcz.
- Thymus × rubioi Font Quer
- Thymus × ruiz-latorrei C.Vicioso
- Thymus sachalinensis Prob.
- Thymus samius Ronniger & Rech.f.
- Thymus saturejoides Coss.
- Thymus saturejoides subsp. commutatus Batt.
- Thymus saturejoides subsp. saturejoides
- Thymus schimperi Ronniger
- Thymus schimperi subsp. schimperi
- Thymus schischkinii Serg.
- Thymus × schistosus Lyka
- Thymus × segurae Mateo & M.B.Crespo
- Thymus × sennenii Pau
- Thymus seravschanicus Klokov
- Thymus sergievskajae Karav.
- Thymus serpylloides Bory
- Thymus serpyllum L.
- Thymus serpyllum subsp. serpyllum
- Thymus serpyllum subsp. tanaensis (Hyl.) Jalas
- Thymus serrulatus Hochst. ex Benth.
- Thymus sessilifolius Klokov
- Thymus × severianoi Uribe-Ech.
- Thymus sibiricus (Serg.) Klokov & Des.-Shost.
- Thymus sibthorpii Benth.
- Thymus sipyleus Boiss.
- Thymus skopjensis Micevski & Matevski
- Thymus sokolovii Klokov
- Thymus spathulifolius Hausskn. & Velen.
- Thymus spinulosus Ten.
- Thymus stojanovii Degen
- Thymus striatus Vahl
- Thymus subarcticus Klokov & Desjat.-Shost.
- Thymus subcollinus Klokov
- Thymus × subramosus Ronniger
- Thymus substriatus Borbás
- Thymus syriacus Boiss.
- Thymus syriacus var. syriacus
- Thymus talijevii Klokov & Des.-Shost.
- Thymus talijevii subsp. paucifolius (Klokov) P.A.Schmidt
- Thymus talijevii subsp. talijevii
- Thymus targuistii Tahiri & Rejdali
- Thymus tauricus Klokov & Des.-Shost.
- Thymus terskeicus Klokov
- Thymus teucrioides Boiss. & Spruner
- Thymus teucrioides subsp. candilicus (Beauverd) Hartvig
- Thymus thracicus Velen.
- Thymus tiflisiensis Klokov & Des.-Shost.
- Thymus × toletanus Ladero
- Thymus transcaspicus Klokov
- Thymus transcaucasicus Ronniger
- Thymus trautvetteri Klokov & Des.-Shost.
- Thymus × tschernjaievii Klokov & Des.-Shost.
- Thymus × tschernjajevii Klokov & Desjat.-Shost.
- Thymus turczaninovii Serg.
- Thymus ussuriensis Klokov
- Thymus vavilovii Klokov
- Thymus verchojanicus Doronkin
- Thymus × viciosoi Pau ex R.Morales
- Thymus villosus L.
- Thymus villosus subsp. lusitanicus (Boiss.) Cout.
- Thymus villosus subsp. villosus
- Thymus × vivariensis Coste & Revol
- Thymus vulgaris L.
- Thymus vulgaris subsp. aestivus (Reut. ex Willk. & Lange) A.Bolòs & O.Bolòs
- Thymus vulgaris subsp. vulgaris
- Thymus × welwitschii Boiss.
- Thymus willdenowii Boiss.
- Thymus willkommii Ronniger
- Thymus × xilocae Mateo & M.B.Crespo
- Thymus × zedelmejeri Ronniger
- Thymus zygioides Griseb.
- Thymus zygis L.
- Thymus zygis subsp. gracilis (Boiss.) R.Morales
- Thymus zygis subsp. sylvestris (Hoffmanns. & Link) Cout.
- Thymus zygis subsp. zygis
- Thymus × zygophorus R.Morales
İstinadlar
- Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
- Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
- . 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-23.
Kəklikotu:The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)
| İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
