fbpx
Wikipedia

Teymuri memarlığı

Noyabr 13, 2021

Teymuri memarlığı — Teymurilər dövlətində mövcud olmuş memarlıq üslubu. Teymuri memarlığının ənənələri Teymurilər dövlətinin dağılmasından sonra Baburun Hindistanda qurduğu Böyük Moğol İmperiyasında da davam etmişdir.

Xüsusiyyətləri

 
Gur-Əmir kompleksi
 
Gur-Əmir kompleksi

Teymuri memarlığı özünəməxsus cəhətləri ilə fərqlənir. Mərkəzi Asiya və İranda özündən əvvəl mövcud olmuş dövlətlərin memarlığından təsirlənən Teymuri memarlığı bir növ sintez təşkil edən əsərlərlə tanınmışdır. Əsasən türbə, məscid, mədrəsə və dərgah kimi bölmələri olan komplekslərin əsas xüsusiyyətlərindən biri fasadını örtən mozaika işləmələri olan kaşı, soğana bənzəyən xarici qübbə və daxildəki yüksək iç qübbənin meydana gətirdiyi qübbə sisteminin özünəməxsus cəhətləri idi.

Teymuri memarlığında ən önəmli yeri türbələr tuturdu. Teymuri türbə memarlığının ən önəmli örnəklərindən biri Səmərqənddəki Şahı-Zində kompleksidir. Bu kompleksdə Teymurilər soyundan önəmli şəxslərin türbələri yerləşir. Bir digər nümunə kimi Səmərqənddə yerləşən və 1380-1390-cı illərə aid edilən Ruhabad türbəsini göstərmək olar. Ruhabad türbəsi kub formalı əsas binanın üzərində yerləşən, səkkizbucaqlı təmburun daşığıdı qübbədən ibarətdir. Əmir Teymurun hakimiyyəti illərində tikilən türbə və ona bağlı memarlıq komplekslərinin ən məşhuru Gur-Əmirdir. Bu kompleksə mədrəsə, məscid, türbə və digər bölümlər daxildir. İlk dəfə tikintisinə 1399-cu ildə başlanılsa da, Əmir Teymurun nəvəsi Məhəmməd Mirzənin ölümündən sonra Əmir Teymurun əmri ilə 1404-cü ildə bir türbə tikilməsinə qərar verilmişdir. Teymurilər soyundan önəmli şəxslərin mərazlarının yerləşdiyi bu türbəyə 1405-ci ildə Əmir Teymur da dəfn olunmuşdu. Həmçinin Əmir Teymurun oğulları Miranşah və Sultan Şahrux, nəvələri Pir Məhəmməd Mirzə və Uluqbəy, eləcə də din müəllimi Əziz Nur Seyid Bərəkə də bu türbədə dəfn olunmuşdur. Əmir Teymurun Hindistan üzərinə olan yürüşünü əbədiləşdirmək məqsədi ilə Bibixanım məscidi inşa olunmuşdur. Bibixanım məscidi yüksək qübbələri, eyvanları, digər memarlıq elementləri və çini işləmələri ilə Teymurilər dövlətinin gücünün zirvəsində olduğu dövrü əks etdirir.

Tikintisi 1417-ci ildə Səmərqənddə Uluqbəy tərəfindən başladılan və 1420-ci ildə tamamlanan mədrəsə kompleksi isə İslam memarlığında önəmli bir yerə sahibdir. Bu mədrəsə 1417-ci ildə Uluqbəyin Buxarada tikdirdiyi digər mədrəsənin planı əsasında inşa olunmuşdu. Uluqbəyin Səmərqənddə inşa etdirdiyi əsərlər arasında 1409-cu ildə tikilən rəsədxana da önəmli yerə sahibdir.

Gövhər Şadın göstərişi ilə Məşhəd şəhərində memar Kıvamüddin ibn Zeynəddin Şirazi tərəfindən Gövhər Şad məscidi inşa olunmuşdu. Dörd eyvanı olan məscid bir türbə ilə kompleks şəkildə tikilmişdi. Eyni zamanda Gövşər Şad tərəfindən Kıvamüddin ibn Zeynəddin Şiraziyə inşa etdirilən tikililər arasında Heratda yerləşən Gazurgah abidəsi və Gövhər Şad mədrəsəsini nümunə göstərmək olar. Gövhər Şah mədrəsəsində bir türbə də inşa olunmuşdu. Sultan Şahruxun oğlu Qiyəsəddin Baysunqur və Gövhər Şad burada dəfn olunmuşdur.

 
Əhməd Yəsəvi türbəsi, 1385-ci ildə Əmir Teymurun əmri ilə tikilib.

Anavda yerləşən Cəmaləddin kompleksi (1452-1456) Teymuri memarlığının son dövrlərinin ən önəmli əsərlərindən biridir. 1460-cı ildən sonra Bəlx şəhərində inşa olunan Əbu Nəsr Farsa kompleksi də Teymuri memarlığının ənənələrini daşıyır. Teymuri memarlığının son dövrlərinə aid olan ən önəmli əsərlərdən biri də Əbu Səidin xanımlarından birinin göstərişi ilə Teymurilər nəslindən olan qadınların dəfni üçün 1460-1464-cü illərdə inşa olunan İşrətxana türbəsidir. 1460-1502-ci illərdə Qəznə şəhərində Uluqbəyin oğlu Əbdürrəzzaq üçün inşa olunan türbə ortada yerləşən əsas hissə və onunla əlaqələndirilən yan hissələrlə bir növ Tac Mahalın memarlıq quruluşunun öncüsüdür.

Teymuri sarayları haqqında tarixi mənbələrdə və səyahətnamələrdə önəmli məlumatlara rast gəlmək mümkündür. Mənbələrdə Əmir Teymurun Səmərqənd və ətraf şəhərlərdə inşa etdirdiyi Göy Saray, Bağ-ı Dilgüşə adlı baxçada yerləşən Nəqş-i Cahan, Bağ-ı Çenar, Bağ-ı Şimal və Bağ-ı Behişt kimi saraylar haqqında məlumat verilir. Şəhrisəbzdəki sarayın qalıntıları dövrümüzə qədər gəlib çıxmışdır. Bunlardan başqa mənbələrdə Uluqbəy tərəfindən Səmərqənddə inşa olunan və Bağımeydanda yerləşən Çihilsütun sarayından da bəhs olunmaqdadır.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. THE SHAKH-I-ZINDA ENSEMBLE
  2. . 2013-08-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-04.
  3. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/249618/Gur-e-Amir
  4. Мавзолей Тамерлана Гур-Эмир в Самарканде
  5. Культура народов Средней Азии IX–VI вв. Архитектурные шедевры Самарканда
  6. The Bibi-Khanym
  7. Samarkand 2: Der Registan
  8. Ulughbek and his Observatory in Samarkand
  9. Gawhar Shad Mosque
  10. Мешхед
  11. Madrasa-i Gawhar Shad
  12. . 2014-11-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-04.
  13. Castin Marozzi. "Tamerlan". Bakı, Qanun nəşriyyatı.  (az.)
  14. TİMURLULAR - A. Engin Beksaç
  15. ARCHITECTURE AND NARRATIVE: THE KHWAJA ABU NASR PARSA SHRINE. PART 1: CONSTRUCTING THE COMPLEX AND ITS MEANING, 1469-1696[ölü keçid]
  16. . 2015-09-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-04.
  17. ИШРАТХОНА
  18. Maqbara-i Ulugh Beg bin Abu Sa'id
  19. (PDF). 2010-07-04 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-04.

Noyabr 13, 2021
teymuri, memarlığı, teymurilər, dövlətində, mövcud, olmuş, memarlıq, üslubu, nın, ənənələri, teymurilər, dövlətinin, dağılmasından, sonra, baburun, hindistanda, qurduğu, böyük, moğol, imperiyasında, davam, etmişdir, xüsusiyyətləri, redaktə, əmir, kompleksi, əm. Teymuri memarligi Teymuriler dovletinde movcud olmus memarliq uslubu Teymuri memarliginin eneneleri Teymuriler dovletinin dagilmasindan sonra Baburun Hindistanda qurdugu Boyuk Mogol Imperiyasinda da davam etmisdir Xususiyyetleri Redakte Gur Emir kompleksi Gur Emir kompleksi Teymuri memarligi ozunemexsus cehetleri ile ferqlenir Merkezi Asiya ve Iranda ozunden evvel movcud olmus dovletlerin memarligindan tesirlenen Teymuri memarligi bir nov sintez teskil eden eserlerle taninmisdir Esasen turbe mescid medrese ve dergah kimi bolmeleri olan komplekslerin esas xususiyyetlerinden biri fasadini orten mozaika islemeleri olan kasi sogana benzeyen xarici qubbe ve daxildeki yuksek ic qubbenin meydana getirdiyi qubbe sisteminin ozunemexsus cehetleri idi Teymuri memarliginda en onemli yeri turbeler tuturdu Teymuri turbe memarliginin en onemli orneklerinden biri Semerqenddeki Sahi Zinde kompleksidir 1 Bu kompleksde Teymuriler soyundan onemli sexslerin turbeleri yerlesir Bir diger numune kimi Semerqendde yerlesen ve 1380 1390 ci illere aid edilen Ruhabad turbesini gostermek olar 2 Ruhabad turbesi kub formali esas binanin uzerinde yerlesen sekkizbucaqli temburun dasigidi qubbeden ibaretdir Emir Teymurun hakimiyyeti illerinde tikilen turbe ve ona bagli memarliq komplekslerinin en meshuru Gur Emirdir 3 Bu komplekse medrese mescid turbe ve diger bolumler daxildir Ilk defe tikintisine 1399 cu ilde baslanilsa da Emir Teymurun nevesi Mehemmed Mirzenin olumunden sonra Emir Teymurun emri ile 1404 cu ilde bir turbe tikilmesine qerar verilmisdir 4 Teymuriler soyundan onemli sexslerin merazlarinin yerlesdiyi bu turbeye 1405 ci ilde Emir Teymur da defn olunmusdu Hemcinin Emir Teymurun ogullari Miransah ve Sultan Sahrux neveleri Pir Mehemmed Mirze ve Uluqbey elece de din muellimi Eziz Nur Seyid Bereke de bu turbede defn olunmusdur 5 Emir Teymurun Hindistan uzerine olan yurusunu ebedilesdirmek meqsedi ile Bibixanim mescidi insa olunmusdur 6 Bibixanim mescidi yuksek qubbeleri eyvanlari diger memarliq elementleri ve cini islemeleri ile Teymuriler dovletinin gucunun zirvesinde oldugu dovru eks etdirir Tikintisi 1417 ci ilde Semerqendde Uluqbey terefinden basladilan ve 1420 ci ilde tamamlanan medrese kompleksi ise Islam memarliginda onemli bir yere sahibdir 7 Bu medrese 1417 ci ilde Uluqbeyin Buxarada tikdirdiyi diger medresenin plani esasinda insa olunmusdu Uluqbeyin Semerqendde insa etdirdiyi eserler arasinda 1409 cu ilde tikilen resedxana da onemli yere sahibdir 8 Bibixanim mescidi Govher Sadin gosterisi ile Meshed seherinde memar Kivamuddin ibn Zeyneddin Sirazi terefinden Govher Sad mescidi insa olunmusdu 9 10 Dord eyvani olan mescid bir turbe ile kompleks sekilde tikilmisdi Eyni zamanda Govser Sad terefinden Kivamuddin ibn Zeyneddin Siraziye insa etdirilen tikililer arasinda Heratda yerlesen Gazurgah abidesi ve Govher Sad medresesini numune gostermek olar 11 Govher Sah medresesinde bir turbe de insa olunmusdu Sultan Sahruxun oglu Qiyeseddin Baysunqur ve Govher Sad burada defn olunmusdur 12 Ehmed Yesevi turbesi 1385 ci ilde Emir Teymurun emri ile tikilib 13 Anavda yerlesen Cemaleddin kompleksi 1452 1456 Teymuri memarliginin son dovrlerinin en onemli eserlerinden biridir 14 1460 ci ilden sonra Belx seherinde insa olunan Ebu Nesr Farsa kompleksi de Teymuri memarliginin enenelerini dasiyir 15 16 Teymuri memarliginin son dovrlerine aid olan en onemli eserlerden biri de Ebu Seidin xanimlarindan birinin gosterisi ile Teymuriler neslinden olan qadinlarin defni ucun 1460 1464 cu illerde insa olunan Isretxana turbesidir 17 1460 1502 ci illerde Qezne seherinde Uluqbeyin oglu Ebdurrezzaq ucun insa olunan turbe ortada yerlesen esas hisse ve onunla elaqelendirilen yan hisselerle bir nov Tac Mahalin memarliq qurulusunun oncusudur 18 Teymuri saraylari haqqinda tarixi menbelerde ve seyahetnamelerde onemli melumatlara rast gelmek mumkundur Menbelerde Emir Teymurun Semerqend ve etraf seherlerde insa etdirdiyi Goy Saray Bag i Dilguse adli baxcada yerlesen Neqs i Cahan Bag i Cenar Bag i Simal ve Bag i Behist kimi saraylar haqqinda melumat verilir Sehrisebzdeki sarayin qalintilari dovrumuze qeder gelib cixmisdir Bunlardan basqa menbelerde Uluqbey terefinden Semerqendde insa olunan ve Bagimeydanda yerlesen Cihilsutun sarayindan da behs olunmaqdadir 19 Hemcinin bax RedakteTeymuriler dovleti Bibixanim mescidi Gur Emir Mogol memarligiIstinadlar Redakte THE SHAKH I ZINDA ENSEMBLE Ruhobod maqbarasi 2013 08 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 04 http www britannica com EBchecked topic 249618 Gur e Amir Mavzolej Tamerlana Gur Emir v Samarkande Kultura narodov Srednej Azii IX VI vv Arhitekturnye shedevry Samarkanda The Bibi Khanym Samarkand 2 Der Registan Ulughbek and his Observatory in Samarkand Gawhar Shad Mosque Meshhed Madrasa i Gawhar Shad Herat Gawharshad Musalla Complex 2014 11 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 04 Castin Marozzi Tamerlan Baki Qanun nesriyyati az TIMURLULAR A Engin Beksac ARCHITECTURE AND NARRATIVE THE KHWAJA ABU NASR PARSA SHRINE PART 1 CONSTRUCTING THE COMPLEX AND ITS MEANING 1469 1696 olu kecid Balkh Khwaja Abu Nasr Parsa Shrine 2015 09 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 04 IShRATHONA Maqbara i Ulugh Beg bin Abu Sa id Timurlularin Bilim ve Sanata Yaklasimlari ve Bazi Son Donem Sanatkarlari PDF 2010 07 04 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 04 Menbe https az wikipedia org w index php title Teymuri memarligi amp oldid 5770690, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.