fbpx
Wikipedia

Bibixanım məscidi

Avqust 05, 2021

Bibixanım məscidi — Özbəkistanın Səmərqənd şəhərində yerləşən memarlıq abidəsi, məscid.

Bibixanım məscidi
39°39′38″ şm. e. 66°58′47″ ş. u.
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub 1404
Xəritəni göstər/gizlə
Bibixanım məscidi
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

XIV əsrin sonunda Səmərqənd şəhəri məşhur fateh Əmir Teymurun nəhəng imperiyasının paytaxtı oldu. Şəhər tez bir zamanda genişlənməyə başladı.

Əmir Teymur öz paytaxtını gözəl, qeyri-adi, ecazkar, digər şəhərləri kölgədə qoyacaq şəhər kimi görmək arzusunda idi. O, hətta şəhərin ətraf kiçik kəndlərinə Bağdad, Dəməşq, Qahirə adlarını qoyaraq Səmərqəndlə müqayisədə bu böyük şəhərlərin cılızlığını vurğulamaq niyyətində idi. Paytaxtın mərkəzində isə möhtəşəm Bibi-xanım türbə-məscidi səmaya ucaldıldı. Bu məscid Teymurilər dövlətinin baş məbədi hesab olunurdu.

1404-cü ildə Səmərqənddə olmuş ispan səfir Ruis Qonsales de Klavixonun sözlərinə görə, şəhərin baş məscidi "hökümdar Teymurun bu vaxtadək tikdirdiyi ən gözəl abidədir".

Orta əsr tarixçisi isə qeyd edir ki, Bibi-xanım məscidi hündür minarələrinin üzərində bütün dünyaya meydan oxuyur. Əfsanəyə görə, Teymurun sevimli həyat yoldaşı Bibi – xanım bu məscidi öz hökümdarının növbəti yürüşdən qayıtması şərəfinə hədiyyə olaraq tikdirmək qərarına gəlir. Məscidin inşası üçün imperiyanın ən yaxşı memarı dəvət olunur. Hətta Azəri, Fars, Hindli memar, rəssam və nəqqaşlardan ibarət 100 nəfər məşhur ustalar işə cəlb edilir.

Məscidin inşası həqiqətən Teymur şah yürüşlərdə olarkən aparılırdı, ancaq tikinti əmrini o özü şəxsən, 1399-cu ildə, Hindistandan zəngin qənimətlə qayıtdıqdan sonra vermişdi, işin gedişatına həqiqətən şahın həyat yoldaşı nəzarət edirdi, amma onun adı Sarayı – Mülk – xanım idi, gənc deyildi, əksinə, yaşlı qadın idi və məscidin özünü deyil, məscidin qarşısındakı mədrəsəni tikdirirdi, Məscidin inşasına nəzarət etməyi isə Teymur 2 Saray əyanına tapşırmışdı, bu tapşırığa məsuliyyətlə yanaşmadıqlarına görə, nəticədə hər ikisi edam olundu. Məscidi tikmiş memar da 1 nəfər deyildi – Teymur şah bunun üçün nəhəng imperiyanın hər tərəfindən ən yaxşı sənətkarları işə cəlb etmişdi.

Səmərqənd Bibi – xanım məscidi müsəlman aləmində ucaldılmış ən möhtəşəm tikililər sırasına daxildir. Müasir dövrümüzə dağılmış halda gəlib çatmasına baxmayaraq, hələ də öz möhtəşəmliyi və dekorativ tərtibatının zənginliyi ilə heyrətamiz təsir bağışlayır.

Memarlıq quruluşu

Məscid ansamblının ölçüləri 167 x 109 m sahəni əhatə edir. Əvvəllər bu məkanda dünyanın 4 istiqamətinə uyğun nəhəng 4 eyvanlı giriş – portallarla xarici divarlar yerləşirdi. Burada 78 x 64 m ölçüdə dördbucaqlı həyət, fəvvarə - hovuz, 400 ağ mərmər sütunlar üzərində qalereyalı tağlar sırası, geniş gümbəzli məscid zalı, künc hissələrdə 4 ədəd zərif quruluşa malik minarələr var idi. Hal – hazırda isə təkcə monumental tikili daş parçaları qalıb, hələ də zəngin dekorativ tərtibatı və binaların əsas formaları göz oxşayır. Məscidin qalıqları arasında 3/4 ölçüdə qorunub saxlanmış hündür giriş qapısı (portal), yan tərəflərdə möhtəşəm dairəvi qalalar nəzərə çarpır.

Portalın aşağı tərəfində boz mərmər friz (ornamental zolaq) üzərində ərəbcə yazı həkk olunub. Onun üstündə rəngli şirəli (qlazur) kərpiclərdən üzləmə zurulub həndəsi şəklindədir. Portalın tağını mozaikalı kəmərlər əhatə edir, nəbati ornamentlərdən və ərəb yazılarından ibarətdir.

2 yan portal – eyvanlar daha yaxşı formada qalıb. Onlar tamamilə eyni, oxşardır, hər biri hündür baraban üzərində mavi şirəli gümbəzlə örtülüb.

Divarları oyma mozaikalar və rəngli kərpiclərlə bəzədilib, böyük ərəb hərfləri mavi rəndədir, qırmızı fonda işlənmişlər. İçəridə ağ fon üzərində mavi və qızılı rənglərlə işlənmiş zəngin divar rəsimlərinin qalıqları var.

Eyvanın tağı 18 m hündürlükdədir, eyvanın isə 30 m hündürlüyü var. Eyvan 8 – künclü qalalarla əhatələnib. Daxili gümbəzin hündürlüyü nə vaxtsa 40 m, diametri – 30 m olmuşdur.

Məscidin dekorativ tərtibatı rəngarəng və zəngindir. Burada mayolika, mozaika, üzlənmiş kərpic, qızıl və parlaq divar rəsimlərinə rast gəlmək olar. Nəbati və həndəsi ornamentlər, ərəb yazıları, iri pannolar şərq xalçası kimi məscidin divarlarını və fasadını örtmüşdür.

Məscidin cənub – qərb hissəsində yarımçıq qalmış minarənin qalıqları ucalır. Minarənin üzərinə şirəli kərpicdən qurulmuş naxış spiralı örtür.

Səmərqəndin türbə - məscidi insanların vəhşiliyindən dağılmayıb, Şərqdə ən böyük məscidi tikdirmək fikrinə düşən Əmir Teymur nəzərə almamışdı ki, tikilinin həcmini getdikcə genişləndirmək lazım deyil, yerli memarlıq və yerli tikinti materiallarının xüsusiyyətləri mütləq nəzərə alınmalıdır. Sənətkarlar kərpiclərin, məhsulların keyfiyyətini nə qədər artırsalar da, özülün hörgüsünün həcmini nə qədər genişləndirsələr də hər şey əbəs yerə idi. Nəhəng gümbəz tikililər sözün əsl mənasında “havada asılmış halda idi” və ilk zəlzələ zərbəsindən onlar dağıldılar....

Sonralar şərqin bir çox şəhərlərində Bibi-Xanım məcsidinin motivləri əsasında obrazı yaradılmış məscidləri ucaldıldı. Bu böyük müsəlman məbədi xarabalıqlar şəklində qalsa da, əsrlər boyunca Mərkəzi Asiya memarlığının inkişafına zəmin yaratdı.

Xarici keçidlər

  • Соборная мечеть Биби-Ханум
  • Самарканд в фотографиях. Альбом "Соборная мечеть Биби-Ханум"
  • Биби Ханум, Самарканд
  • [1] Arxivləşdirilib 2012-07-01 at Archive.today (Искусство ислама)

Həmçinin bax

  1. archINFORM — 1994.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5383"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5604"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q265049"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5573"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P5508"></a>

Avqust 05, 2021
bibixanım, məscidi, özbəkistanın, səmərqənd, şəhərində, yerləşən, memarlıq, abidəsi, məscid, ölkə, özbəkistan, tarixi, coğrafiyasıəsası, qoyulub, 1404xəritəni, göstər, gizlə, vikianbarda, əlaqəli, mediafayllar, mündəricat, tarixi, memarlıq, quruluşu, xarici, k. Bibixanim mescidi Ozbekistanin Semerqend seherinde yerlesen memarliq abidesi mescid Bibixanim mescidi39 39 38 sm e 66 58 47 s u Olke Ozbekistan 1 Tarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1404Xeriteni goster gizle Bibixanim mescidi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Tarixi 2 Memarliq qurulusu 3 Xarici kecidler 4 Hemcinin baxTarixi RedakteXIV esrin sonunda Semerqend seheri meshur fateh Emir Teymurun neheng imperiyasinin paytaxti oldu Seher tez bir zamanda genislenmeye basladi Emir Teymur oz paytaxtini gozel qeyri adi ecazkar diger seherleri kolgede qoyacaq seher kimi gormek arzusunda idi O hetta seherin etraf kicik kendlerine Bagdad Demesq Qahire adlarini qoyaraq Semerqendle muqayisede bu boyuk seherlerin cilizligini vurgulamaq niyyetinde idi Paytaxtin merkezinde ise mohtesem Bibi xanim turbe mescidi semaya ucaldildi Bu mescid Teymuriler dovletinin bas mebedi hesab olunurdu 1404 cu ilde Semerqendde olmus ispan sefir Ruis Qonsales de Klavixonun sozlerine gore seherin bas mescidi hokumdar Teymurun bu vaxtadek tikdirdiyi en gozel abidedir Orta esr tarixcisi ise qeyd edir ki Bibi xanim mescidi hundur minarelerinin uzerinde butun dunyaya meydan oxuyur Efsaneye gore Teymurun sevimli heyat yoldasi Bibi xanim bu mescidi oz hokumdarinin novbeti yurusden qayitmasi serefine hediyye olaraq tikdirmek qerarina gelir Mescidin insasi ucun imperiyanin en yaxsi memari devet olunur Hetta Azeri Fars Hindli memar ressam ve neqqaslardan ibaret 100 nefer meshur ustalar ise celb edilir Mescidin insasi heqiqeten Teymur sah yuruslerde olarken aparilirdi ancaq tikinti emrini o ozu sexsen 1399 cu ilde Hindistandan zengin qenimetle qayitdiqdan sonra vermisdi isin gedisatina heqiqeten sahin heyat yoldasi nezaret edirdi amma onun adi Sarayi Mulk xanim idi genc deyildi eksine yasli qadin idi ve mescidin ozunu deyil mescidin qarsisindaki medreseni tikdirirdi Mescidin insasina nezaret etmeyi ise Teymur 2 Saray eyanina tapsirmisdi bu tapsiriga mesuliyyetle yanasmadiqlarina gore neticede her ikisi edam olundu Mescidi tikmis memar da 1 nefer deyildi Teymur sah bunun ucun neheng imperiyanin her terefinden en yaxsi senetkarlari ise celb etmisdi Semerqend Bibi xanim mescidi muselman aleminde ucaldilmis en mohtesem tikililer sirasina daxildir Muasir dovrumuze dagilmis halda gelib catmasina baxmayaraq hele de oz mohtesemliyi ve dekorativ tertibatinin zenginliyi ile heyretamiz tesir bagislayir Memarliq qurulusu RedakteMescid ansamblinin olculeri 167 x 109 m saheni ehate edir Evveller bu mekanda dunyanin 4 istiqametine uygun neheng 4 eyvanli giris portallarla xarici divarlar yerlesirdi Burada 78 x 64 m olcude dordbucaqli heyet fevvare hovuz 400 ag mermer sutunlar uzerinde qalereyali taglar sirasi genis gumbezli mescid zali kunc hisselerde 4 eded zerif qurulusa malik minareler var idi Hal hazirda ise tekce monumental tikili das parcalari qalib hele de zengin dekorativ tertibati ve binalarin esas formalari goz oxsayir Mescidin qaliqlari arasinda 3 4 olcude qorunub saxlanmis hundur giris qapisi portal yan tereflerde mohtesem dairevi qalalar nezere carpir Portalin asagi terefinde boz mermer friz ornamental zolaq uzerinde erebce yazi hekk olunub Onun ustunde rengli sireli qlazur kerpiclerden uzleme zurulub hendesi seklindedir Portalin tagini mozaikali kemerler ehate edir nebati ornamentlerden ve ereb yazilarindan ibaretdir 2 yan portal eyvanlar daha yaxsi formada qalib Onlar tamamile eyni oxsardir her biri hundur baraban uzerinde mavi sireli gumbezle ortulub Divarlari oyma mozaikalar ve rengli kerpiclerle bezedilib boyuk ereb herfleri mavi rendedir qirmizi fonda islenmisler Iceride ag fon uzerinde mavi ve qizili renglerle islenmis zengin divar resimlerinin qaliqlari var Eyvanin tagi 18 m hundurlukdedir eyvanin ise 30 m hundurluyu var Eyvan 8 kunclu qalalarla ehatelenib Daxili gumbezin hundurluyu ne vaxtsa 40 m diametri 30 m olmusdur Mescidin dekorativ tertibati rengareng ve zengindir Burada mayolika mozaika uzlenmis kerpic qizil ve parlaq divar resimlerine rast gelmek olar Nebati ve hendesi ornamentler ereb yazilari iri pannolar serq xalcasi kimi mescidin divarlarini ve fasadini ortmusdur Mescidin cenub qerb hissesinde yarimciq qalmis minarenin qaliqlari ucalir Minarenin uzerine sireli kerpicden qurulmus naxis spirali ortur Semerqendin turbe mescidi insanlarin vehsiliyinden dagilmayib Serqde en boyuk mescidi tikdirmek fikrine dusen Emir Teymur nezere almamisdi ki tikilinin hecmini getdikce genislendirmek lazim deyil yerli memarliq ve yerli tikinti materiallarinin xususiyyetleri mutleq nezere alinmalidir Senetkarlar kerpiclerin mehsullarin keyfiyyetini ne qeder artirsalar da ozulun horgusunun hecmini ne qeder genislendirseler de her sey ebes yere idi Neheng gumbez tikililer sozun esl menasinda havada asilmis halda idi ve ilk zelzele zerbesinden onlar dagildilar Sonralar serqin bir cox seherlerinde Bibi Xanim mecsidinin motivleri esasinda obrazi yaradilmis mescidleri ucaldildi Bu boyuk muselman mebedi xarabaliqlar seklinde qalsa da esrler boyunca Merkezi Asiya memarliginin inkisafina zemin yaratdi Xarici kecidler RedakteSobornaya mechet Bibi Hanum Samarkand v fotografiyah Albom Sobornaya mechet Bibi Hanum Bibi Hanum Samarkand 1 Arxivlesdirilib 2012 07 01 at Archive today Iskusstvo islama Hemcinin bax RedakteSemerqend archINFORM 1994 lt a href https wikidata org wiki Track P5383 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P5604 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q265049 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P5573 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P5508 gt lt a gt Menbe https az wikipedia org w index php title Bibixanim mescidi amp oldid 6032751, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.