Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
| Termodinamikanın başlanğıcı |
|---|
 |
| məqalə «Termodinamika» seriyasının bir hissəsidir |
| Termodinamikanın sıfır qanunu |
| Termodinamikanın birinci qanunu |
| Termodinamikanın ikinci qanunu |
| Termodinamikanın üçüncü qanunu |
| Termodinamikanın bölmələri |
| Vəziyyət tənliyi |
| Termodinamik kəmiyyətlər |
| Termodinamik potensial |
| Termodinamik dövrə |
| Faza keçidi |
| Faza keçidləri |
| redaktə |
Termodinamik hal funksiyası (ing. State function) — termodinamikada sistemin yalnız cari halından asılı olan və onun keçdiyi tarixi yoldan asılı olmayan fiziki kəmiyyətlərə verilən ümumi ad. Hal funksiyaları termodinamik sistemin daxili vəziyyətini xarakterizə edən əsas dəyişənlərdir və sistemin tam təsvirini verir. Termodinamik hal funksiyasının əsas xüsusiyyəti onun yalnız sistemin başlanğıc və son halından asılı olmasıdır. Bu o deməkdir ki, sistem bir haldan digərinə keçdikdə hal funksiyasındakı dəyişiklik yalnız bu iki hal arasındakı fərqlə müəyyən olunur, aradakı prosesin necə baş verməsi isə önəmli deyil.
Bu xüsusiyyət hal funksiyalarını prosesdən asılı olan kəmiyyətlərdən, məsələn, istilik və iş kimi dəyişənlərdən fərqləndirir.
Əsas hal funksiyaları
Aşağıdakılar ən mühüm termodinamik hal funksiyalarına aiddir:
- (U) — sistemin bütün mikroskopik enerji formalarının cəmi
- Entalpiya (H) — daxili enerji və təzyiq-həcm işinin cəmi
- Entropiya (S) — sistemin nizamsızlıq və ya informasiya səviyyəsinin ölçüsü
- (G) — sabit təzyiq və temperatur şəraitində işlənə bilən enerji
- (A və ya F) — sabit həcm və temperaturda işlənə bilən enerji
- Həcm (V)
- Təzyiq (P)
- Temperatur (T)
Bu funksiyalar bir-biri ilə əlaqəlidir və müxtəlif termodinamik potensiallar vasitəsilə diferensial tənliklərlə təsvir edilə bilər.
Prosesdən asılı olan funksiyalarla fərqi
Hal funksiyaları ilə prosesdən asılı olan kəmiyyətlər, məsələn, və arasında əsas fərq onların dəyişiklik qaydalarındadır:
Hal funksiyalarında dəyişmə yalnız başlanğıc və son vəziyyət arasındakı fərqlə ölçülür:
ΔX=Xson−Xbaşlanğıç
İstilik və iş isə sistemin keçdiyi yolun xüsusiyyətlərindən asılıdır və bu səbəbdən onlar "yol funksiyaları" adlandırılır.
Tarixi
"Hal funksiyası" anlayışı XIX əsrin ikinci yarısında inkişafı zamanı ortaya çıxmışdır. Rudolf Klauzius, Cozayya Uillard Gibbs, kimi alimlərin işləri bu anlayışın riyazi əsaslarının formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Hal funksiyası anlayışı sonradan və kimi sahələrdə də geniş tətbiq olunmağa başlamışdır. Termodinamik hal funksiyaları enerji dəyişmələrinin analizi, , , , və daha bir çox sahədə əsas analitik alətlərdən biridir. Onların köməyi ilə sistemlərdə enerji tarazlığı, potensial dəyişiklikləri və proseslərin dönməzliyi kimi anlayışlar dəqiq təhlil edilə bilər.
İstinadlar
- Callen, 1985. səh. 5,37
- Mandl, 1988. səh. 7
- Gibbs, 1873. səh. 309–342
Ədəbiyyat
- Callen, Herbert B. Thermodynamics and an Introduction to Thermostatistics. Wiley & Sons. 1985. ISBN .
- Gibbs, Josiah Willard. "Graphical Methods in the Thermodynamics of Fluids". Transactions of the Connecticut Academy. II. 1873. ASIN B00088UXBK – WikiSource vasitəsilə.
- Mandl, F. Statistical physics (2nd). Wiley & Sons. May 1988. ISBN .
Xarici keçidlər
Vikianbarda Termodinamik hal funksiyası ilə əlaqəli mediafayllar var.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Termodinamikanin baslangicimeqale Termodinamika seriyasinin bir hissesidirTermodinamikanin sifir qanunuTermodinamikanin birinci qanunuTermodinamikanin ikinci qanunuTermodinamikanin ucuncu qanunuTermodinamikanin bolmeleriVeziyyet tenliyiTermodinamik kemiyyetlerTermodinamik potensialTermodinamik dovreFaza kecidiFaza kecidleriredaktePortal Fizika Termodinamik hal funksiyasi ing State function termodinamikada sistemin yalniz cari halindan asili olan ve onun kecdiyi tarixi yoldan asili olmayan fiziki kemiyyetlere verilen umumi ad Hal funksiyalari termodinamik sistemin daxili veziyyetini xarakterize eden esas deyisenlerdir ve sistemin tam tesvirini verir Termodinamik hal funksiyasinin esas xususiyyeti onun yalniz sistemin baslangic ve son halindan asili olmasidir Bu o demekdir ki sistem bir haldan digerine kecdikde hal funksiyasindaki deyisiklik yalniz bu iki hal arasindaki ferqle mueyyen olunur aradaki prosesin nece bas vermesi ise onemli deyil Bu xususiyyet hal funksiyalarini prosesden asili olan kemiyyetlerden meselen istilik ve is kimi deyisenlerden ferqlendirir Esas hal funksiyalariAsagidakilar en muhum termodinamik hal funksiyalarina aiddir U sistemin butun mikroskopik enerji formalarinin cemi Entalpiya H daxili enerji ve tezyiq hecm isinin cemi Entropiya S sistemin nizamsizliq ve ya informasiya seviyyesinin olcusu G sabit tezyiq ve temperatur seraitinde islene bilen enerji Ave yaF sabit hecm ve temperaturda islene bilen enerji Hecm V Tezyiq P Temperatur T Bu funksiyalar bir biri ile elaqelidir ve muxtelif termodinamik potensiallar vasitesile diferensial tenliklerle tesvir edile biler Prosesden asili olan funksiyalarla ferqiHal funksiyalari ile prosesden asili olan kemiyyetler meselen ve arasinda esas ferq onlarin deyisiklik qaydalarindadir Hal funksiyalarinda deyisme yalniz baslangic ve son veziyyet arasindaki ferqle olculur DX Xson Xbaslangic Istilik ve is ise sistemin kecdiyi yolun xususiyyetlerinden asilidir ve bu sebebden onlar yol funksiyalari adlandirilir Tarixi Hal funksiyasi anlayisi XIX esrin ikinci yarisinda inkisafi zamani ortaya cixmisdir Rudolf Klauzius Cozayya Uillard Gibbs kimi alimlerin isleri bu anlayisin riyazi esaslarinin formalasmasinda muhum rol oynamisdir Hal funksiyasi anlayisi sonradan ve kimi sahelerde de genis tetbiq olunmaga baslamisdir Termodinamik hal funksiyalari enerji deyismelerinin analizi ve daha bir cox sahede esas analitik aletlerden biridir Onlarin komeyi ile sistemlerde enerji tarazligi potensial deyisiklikleri ve proseslerin donmezliyi kimi anlayislar deqiq tehlil edile biler IstinadlarCallen 1985 seh 5 37 Mandl 1988 seh 7 Gibbs 1873 seh 309 342EdebiyyatCallen Herbert B Thermodynamics and an Introduction to Thermostatistics Wiley amp Sons 1985 ISBN 978 0 471 86256 7 Gibbs Josiah Willard Graphical Methods in the Thermodynamics of Fluids Transactions of the Connecticut Academy II 1873 ASIN B00088UXBK WikiSource vasitesile Mandl F Statistical physics 2nd Wiley amp Sons May 1988 ISBN 978 0 471 91533 1 Xarici kecidlerVikianbarda Termodinamik hal funksiyasi ile elaqeli mediafayllar var