fbpx
Wikipedia

Tamilla Musayeva

Avqust 12, 2021

Tamilla Həşim qızı Musayeva (31 dekabr 1931(1931-12-31), Bakı – 26 yanvar 2019(2019-01-26), Bakı) — Azərbaycan MEA A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun "Azərbaycan mədəniyyəti tarixi" şöbəsinin müdiri, tarix üzrə elmlər doktoru, professor, Əməkdar elm xadimi (2005), Dövlət mükafatı laureatı (1984).

Tamilla Musayeva
Tamilla Həşim qızı Musayeva
Doğum tarixi
Doğum yeri Bakı, Azərbaycan SSR, ZSFSR, SSRİ
Vəfat tarixi (87 yaşında)
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan
Vətəndaşlığı SSRİ→
Azərbaycan
Milliyyəti azərbaycanlı
Elmi dərəcəsi tarix elmləri doktoru
Təhsili Azərbaycan Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsi
Mükafatları

Həyatı

Tamilla Həşim qızı Musayeva 1931-ci il dekabrın 31-də Bakıda anadan olmuş, 1939–1949-cu illərdə Bakı şəhərində 46 saylı məktəbdə təhsil almışdır. Həmin ildə məktəbi bitirdikdən sonra o, Azərbaycan Dövlət Universitetinin tarix fakültəsinə daxil olmuş, 1954-cü ildə oranı fərqlənmə diplomu ilə qurtarmışdır. Həmin vaxtdan vəfatına qədər Tarix İnstitutunda elmi tədqiqat işi ilə məşğul olmuşdur. Tamilla Musayeva Azərbaycan Respublikası Milli Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutunun "Azərbaycanın müasir tarixi" şöbəsinin baş elmi işçisi vəzifəsində çalışmışdır. Vəfat etdikdə "Azərbaycan mədəniyyəti tarixi" şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışırdı.

Elmi dərəcəsi və elmi adı

Tamilla Musayeva 100-dən artıq elmi əsərin, o cümlədən dörd monoqrafiyanın müəllifidir. O, 1962-ci ildə "Birinci beşillik illərində Azərbaycanda xalq təhsilinin inkişafı uğrunda mübarizə (1928–1932-ci illər)" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir. 1980-ci ilin dekabrında isə doktorluq dissertasiyasını başa vurmuşdur. Onun 1980-ci ilin martında nəşr olunmuş "İnqilab və Azərbaycanda xalq təhsili (1920–1940-cı illərdə Azərbaycanda xalq təhsilinin inkişafı tarixinin oçerkləri)" monoqrafiyası dissertasiya kimi müdafiəyə təqdim olunmuşdur. Bu monoqrafiyaya görə ona tarix elmləri doktoru elmi dərəcəsi verilmişdir.

Diplom və Mükafatları

Tamilla Musayeva 1984-cü ildə "İnqilab və Azərbaycanda xalq təhsili" monoqrafiyasına görə Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı fəxri adına layiq görülmüşdür. O, SSRİ Nazirlər Soveti yanında AAK-ın 31 yanvar 1992-ci il tarixli qərarı ilə "Vətən tarixi" ixtisası üzrə professor elmi adını almışdır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 4 iyul 2005-ci il 878 nömrəli sərəncamına görə T.Musayevaya Əməkdar elm xadimi fəxri adı verilmişdir.

Tədqiqat sahələri

Tamilla Musayevanın elmi axtarışlarının əsas istiqamətlərindən biri 1920–1940-cı illərdə Azərbaycanda xalq təhsilinin inkişaf tarixi, bu sistemin yaranması və onun respublika zəhmətkeşlərinin ümumtəhsil səviyyəsinin yüksəldilməsində rolunun tədqiqi olmuşdur. Azərbaycanda xalq təhsilinin inkişaf tarixini elmi cəhətdən əsaslandırılmış dövrləşdirilməsi, onun əsas mərhələlərinin müəyyən edilməsi, xalq təhsilinin yaranmasının spesifik xüsusiyyətlərinin təhlili, xalqımızın keçdiyi tarixi yolun xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi T.Musayevanın Azərbaycan tarixşünaslığına dəyərli töhfəsidir.

T.Musayeva respublikada birincilər sırasında Azərbaycanda savadsızlıqla mübarizə kimi həlledici problemin həllinin işlənməsi ilə məşğul olmuşdur. O, bu mübarizənin forma və metodlarını öyrənmiş, onun beşilliklər dövründə geniş tətbiq edilən mədəni yürüşlər və mədəni estafetlər kimi formalarını, bu mübarizədə xalq kütlələrinin iştirakı və rolunu, Azərbaycan şəraitində spesifik xüsusiyyətlərini tədqiq etmişdir. Bu məsələnin tədqiqi böyük beynəlxalq əhəmiyyət kəsb edirdi. Belə ki, Azərbaycanın təcrübəsi, respublikada onun həllinin forma və metodları, müsəlman dünyası ölkələrində savadsızlığın ləğvi təcrübəsində bu gün müvəffəqiyyətlə tətbiq edilə bilər.

T.Musayeva ilk dəfə olaraq 1920-ci ildən başlayaraq respublika maarif işçilərinin qurultay və müşavirə materiallarını öyrənmiş və elmi dövriyyəyə daxil etmiş, Azərbaycanda xalq təhsilinin yeni prinsiplərinin tədqiqində görkəmli müəllimlərin və maarif xadimlərinin fəaliyyətinin elmi təhlilini vermiş, ilk ali təhsil müəssisələrinin yaranması və inkişafını, yeni Azərbaycanlı ziyalı kadrlarının hazırlanmasında onların rolunu kompleks şəkildə öyrənməyə çalışmışdır.

Azərbaycanlı qadınların təlimi və təhsili, onların azadlıq və bərabərliyə aparan mürəkkəb yollarının öyrənilməsi, respublikanın ictimai-siyasi və iqtisadi həyatına cəlb edilməsi məsələləri alimin elmi axtarışlarının mövzusudur. O, ilk dəfə olaraq Azərbaycan və Cənubi Qafqazın bitərəf qadın qurultay və konfranslarının materiallarını aşkara çıxarmış və qadınların azadlığı prosesində onların rolunu göstərmişdir.

Onun tədqiqatlarında ötən əsrin 20–30-cu illərində həyata keçirilən əlifba islahatı, yazı problemləri mühüm yer tutur. O, 1926-cı ildə Bakıda keçirilmiş Birinci Türkoloji qurultayın əhəmiyyətini açıb göstərmiş, qurultayda qəbul edilmiş material və sənədləri tədqiq etmiş, türk xalqlarının əlifbasını latın yazı qrafikasına keçirilməsində Azərbaycanın rolunu aşkarlamışdır. Bu sahədə onun "İstoria SSSR" (M., 1970, №5) jurnalında nəşr edilmiş və elmi ictimaiyyət tərəfindən maraqla qarşılanmış məqaləsi diqqəti cəlb edir. Onun tədqiqatlarında din, sovet hakimiyyətinin 20–30-cu illərdə dindarlara münasibəti məsələsi əhəmiyyətli yer tutur. T.Musayeva Azərbaycan tarixşünaslığında məlum səbəblərə görə lazımi səviyyədə öyrənilməmiş yeni bir problemi tədqiq etmişdir. Bu cəhətdən onun islam dininə həsr edilmiş və 1997-ci ildə Bakıda keçirilən beynəlxalq konfransda çıxışı diqqətəlayiqdir. Konfransda çıxışında o, ilk dəfə olaraq sovet hakimiyyətinin dinə münasibətinin təkamülünü izləməyə, totalitar rejim möhkəmləndikcə insan hüququnun pozulmasını, ateizmin güclənməsini və özfikirliliyin təqib olunmasını göstərməyə çalışmışdır.

Onun elmi axtarışlarının mühüm istiqamətlərindən biri elmin formalaşması və inkişafı məsələsidir. Alim Azərbaycanda ilk elmi mərkəzlərin yaranması tarixini öyrənmiş, 1945-ci ildə Milli Elmlər Akademiyasının yaradılmasının əsasını qoymuş "Azərbaycanın tədqiqi və tətəbbö cəmiyyəti"nin, Azərbaycan Dövlət Elmi Tədqiqat İnstitutunun (Az.DETİ), SSRİ EA Zaqafqaziya filialının fəaliyyətini hərtərəfli təhlil etmişdir.

T.Musayevanın məşğul olduğu 20–30-cu illərdə Azərbaycanın təkcə İttifaq daxili deyil, həmçinin respublika tarixşünaslığında tədqiq olunmamış xarici ölkələrlə mədəni əlaqələrini üzə çıxarmışdır. Bəhs olunan illərdə Azərbaycan xarici ölkələrlə geniş mədəni əlaqələr həyata keçirirdi. Bu axtarışların nəticələri "Azərbaycan beynəlxalq mədəni qarşılıqlı əlaqələrdə" mövzusuna həsr olunmuş beynəlxalq simpoziumda (Bakı, 1998) təhlil edilmişdir.

Kitabları və monoqrafiyaları

Azərbaycanın mədəniyyət tarixini T.Musayeva kompleks şəkildə tədqiq etmişdir. Yuxarıda qeyd edilən problemlərlə yanaşı, 20–30-cu illərdə ədəbiyyat və incəsənət (teatr, musiqi, kino, təsviri incəsənət) məsələləri də onun tədqiqat obyektidir. Bu problem 2000-ci ildə nəşr edilmiş çoxcildli "Azərbaycan tarixi"nin VI cildinin müvafiq fəsillərində (V, VIII, X) öz əksini tapmışdır. Bu fəsillərin elmi nəticələrindən biri, 20–30-cu illərin mədəni quruculuğu tarixinin bir çox məsələlərinin yeni baxımdan tədqiqində əldə edilən yeniliklərdir. Bu tədqiqatlarda totalitar-büroktarik rejimə məruz qalmış o dövrün mədəni quruculuğunda baş vermiş əyinti və deformasiyalar aşkarlanaraq təhlil edilmişdir. Bununla yanaşı, mədəni quruculuq sahəsində əldə edilmiş nailiyyətlər öz obyektiv şərhini tapmışdır.

T.Musayevanın iki monoqrafiyası "20–30-cu illər Azərbaycan ziyalılarının taleyində" və "Azərbaycan mədəniyyəti əsrlərin ayrıcında (XIX əsrin sonu-XX əsrin birinci yarısı)" çap olunmuşdur.

T.Musayeva bir sıra ümumiləşdirilmiş, o cümlədən ümumittifaq əhəmiyyətli əsərlərin yazılmasında iştirak etmişdir. O, 1917-ci ildən 1941-ci ilədək olan dövrü əhatə edən, 1975 və 1976-cı illərdə Moskvada nəşr edilmiş "SSRİ-də mədəni həyat" ümumittifaq xronologiyasının I və II cildlərinin hazırlanmasında Azərbaycandan tərtibçi kimi iştirak etmişdir.

T.Musayeva üç cildli "Azərbaycan tarixi" kitabının (Bakı, 1963, III cild, I, II hissələr) müəlliflərindən biridir. O, 2000-ci ildə çap olunmuş "Azərbaycan tarixi"nin VI cildinin müəllifi və redaksiya heyətinin üzvlərindəndir. Alim ötən əsrin 20–30-cu illərində Azərbaycan mədəniyyətinin yaranması və inkişafı tarixinə həsr edilmiş V, VIII fəsillərin müəllifi, X fəslin isə müştərək müəllifidir. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasında nəşr olunmuş (VI, VIII, IX fəsillər) bir sıra yazıların müəllifidir.

Mədəniyyət məsələləri ilə yanaşı, T.Musayeva kənd təsərrüfatı, kolxoz istehsalının texniki yenidən qurulması məsələlərini də tədqiq edir. O, "1927–1929-cu illərdə Azərbaycanda kənd təsərrüfatının kollektivləşdirilməsi" (Bakı, 1982) sənədlər və materiallar toplusunun birinci cildinin tərtibçilərindən biri və toplunun "Giriş" hissəsinin müəllifidir.

T.Musayeva 2003-cü ildə nəşr olunmuş "Ermənilərin Azərbaycan torpaqlarında törətdikləri əməllər barədə tarixi həqiqətlər" adlı əhəmiyyətli əsərin tərtibçi redaktoru və müəlliflərindən biridir.

O, həmçinin Azərbaycan MEA-nın 60 illik yubileyi ilə bağlı 2005-ci ildə nəşr olunmuş "Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının yaradılması və elmi ziyalı kadrların formalaşması yollarında (1920–1945-ci illər)" adlı monoqrafiyanın və Birinci Türkoloji qurultayın 80 illiyinə həsr olunmuş "Azərbaycan xalqının əlifbasının inkişafı yolunda mühüm mərhələ" adlı 2006-cı ildə çap olunmuş kitabın həmmüəllifidir.

Tədqiq edilən problemlərin mahiyyətinə dərindən nüfuz etmək, çoxsaylı mənbələrin və arxiv materiallarının tədqiqata cəlb edilməsi, elmi nəticələrin dəqiqliyi və ciddiliyi, elmi həqiqətin müdafiəsində prinsipiallıq və ardıcıllıq T.Musayevanın elmi işləri üçün səciyyəvi cəhətlərdir.

Elmi və pedaqoji fəaliyyəti

T.Musayeva beynəlxalq, ümumittifaq və respublika konfrans, simpozium və sessiyalarında elmi məruzələrlə dəfələrlə çıxış etmiş, bu forumlarda respublika tarix elmini ləyaqətlə təmsil etmişdir. Yalnız son beş ildə o, dörd beynəlxalq simpoziumda çıxış etmişdir.

T.Musayeva elmi-təşkilatçılıq işində fəal iştirak edir. Uzun illərdir ki, o, institutun Elmi Şurasının və doktorluq dissertasiyaları müdafiəsi üzrə İxtisaslaşdırılmış Şuranın üzvüdür, 29 tarix üzrə fəlsəfə doktoru və 12 tarix üzrə elmlər doktoru dissertasiyalarının opponentliyini etmişdir.

T.Musayeva elmi kadrların hazırlanması sahəsində böyük iş aparmışdır. Onun rəhbərliyi altında 15 nəfər namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir və o, 4 doktorluq işinin və bir sıra doktorant və dissertantların elmi rəhbəri olmuşdur.

O, eyni zamanda pedaqoji fəaliyyətlə də məşğul olmuşdur. T.Musayeva bir neçə il ərzində Bakı Dövlət Universitetinin tarix fakültəsində "Azərbaycan tarixi" üzrə ümumi kursdan, "Azərbaycanda mədəni quruculuq tarixi" üzrə isə ixtisas kursundan dərs demişdir, dəfələrlə universitetin tarix fakültəsində dövlət imtahanları komissiyasına sədrlik etmişdir.

T.Musayeva tarix elminin nailiyyətlərinin təbliği sahəsində fəal iş aparmışdır. Onun dövri mətbuatda Azərbaycanın sosial-iqtisadi və mədəni inkişafı məsələlərinə həsr edilmiş 25 publisistik məqaləsi nəşr olunmuşdur.

İşlədiyi müddətdə T.Musayeva özünü yüksək erudisiyalı və təşəbbüskar elmi işçi, respublika elmi ictimaiyyəti içərisində Azərbaycanın mədəniyyət tarixinin tədqiqi sahəsində aparıcı mütəxəssis kimi tanıtmışdır.

Vəfatı

Tamilla Həşim qızı Musayeva 24 yanvar 2019-cu ildə Bakı şəhərində vəfat etmişdir. Bakı şəhərində "Qurd qapısı" qəbirstanlığında həyat yoldaşı tarix elmləri doktoru, professor Adil Məmmədovun yanında dəfn edilmişdir.

Digər dillərdə kitabları

  1. Борьба за развития народного образования в Азербайджане в годы первой пятилетки. Баку, 1964, 134 с.
  2. Революция и народное образование в Азербайджане. Баку, 1980, 288 с.
  3. На путях создания национальной Академии наук и формирования кадров научной интеллигенции Азербайджана. Баку, 2005, 176 с.
  4. Важная веха на пути развития письменности азербайджанского народа. Баку, 2006, 72 с.

Məqalələr

  1. 1933–1934-cü illərdə Azərbaycanda kolxozların təsərrüfat-təşkilat və siyasi cəhətdən möhkəmləndirilməsində sosializm yerışının rolu /Elmi əsərlər/ Azərbaycan SSR EA Tarix İnstitutu. Elm, 1961, XV с. 122–149
  2. Yeni həyatın carçısı (S.A.Ağamalı oğlunun 100 illiyinə) //"Ədəbiyyat və incəsənət". Bakı, 1967, 27 dekabr. 0,3 ç.v.
  3. Azərbaycan mədəni quruculuğunda yazı məsələləri // Elmi əsərlər/ Azərbaycan SSR EA Tarix İnstitutu. Elm, 1970. – XVIII, s. 43–60
  4. Mədəni inqilab. ASE. — VI c. – Bakı, 1982, 479 s.
  5. Mədəni yürüş. ASE. VI c. 1982. 479 s.
  6. Zaqafqaziya qadınlarının beynəlmiləl tərbiyəsi. Kommunist, 26 may 1982. 0,4 ç.v.
  7. Zaqafqaziya qadınları I qurultayının 60 illiyi // "Ədəbiyyat və incəsənət", 28 may, 1982. 0,4 ç.v.
  8. Birinci Zaqafqaziya Sovetlər qurultayı // "Kommunist", 1983, 6 yanvar. 0,4 ç.v.
  9. "Rədd olsun savadsızlıq" cəmiyyəti // ASE. — YIII c. – Bakı, 1984, s. 131
  10. Kommunizmin fəal qurucuları. (E.H.Qədirovanın "Azərbaycan qadınları kommunizmin fəal qurucularıdır (1966–1980)". Bakı, 1985, 10, 8 ç.v. // Azərbaycan SSR EA Xəbərləri, TFH ser. – 1985. — №2, s. 128–129
  11. Fəhlə fakültələri // ASE, IX. Bakı, 1986, s. 545
  12. Böyük Oktyabr və Azərbaycanda mədəni inqilabın keçirilməsində xalq kütlələrinin rolu // Böyük Oktyabr ideyalarının Azərbaycanda təntənəsi. – Bakı: Elm, 1987, s. 148–161
  13. Cəmiyyətin sosial strukturunun inkişafı. // Böyük Oktyabr ideyalarının Azərbaycanda təntənəsi.-Bakı, Elm, 1987, s. 210–241. AMEA-nın müxbir üzvi A.K.Ələsgərov. Həmmüəllif T.e.d.B.S.Qurbanov
  14. Bizim milli mədəniyyətimiz (nailiyyətlər, nöqsanlar, problemlər) // "Xalq qəzeti", 26 avqust 1991, 0,8 ç.v.
  15. Gəncə 1921-iyun 1941-ci illərdə // Gəncə (tarixi oçerk). Bakı, Elm, 1994, s. 104–123, Həmmüəllif t.e.d., prof. A.Ə.Məmmədov
  16. Azərbaycan Tarixi. Yeddi cilddə. VI cild. (aprel 1920- iyul 1941). Bakı. –Elm. 2000. 1.V fəsil. – "Mədəni quruculuğun başlanması (1920–1927-ci illər)". s. 201–249 ; 2.VIII fəsil. – "Mədəni quruculuq (1928–1937-ci illər)". s. 308–367 ; 3.X fəsil: "Azərbaycan II Dünya müharibəsində. (1938-iyun 1941-ci illər)". s. 387–410 ; 4.VI cildin redkollegiyasının məsul katibi, Xülasə (rus dilndə). s. 411–414. Həmmüəllif T.e.d., prof. A.Ə.Məmmədov
  17. Azərbaycan 1920–1991-ci illərdə. s.297–299 // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. Elmi Mərkəzi. Bakı, 2007. 884 s.
  18. Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası (1920–1922-ci illər). Azərbaycan SSR (1922–1941-ci illər), s. 299–304// Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. Elmi Mərkəzi. Bakı, 2007. 884 s. Həmmüəllif T.e.d., prof. A.Ə.Məmmədov
  19. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. Elmi Mərkəzi. Bakı, 2007. 884 s.
  20. Azərbaycan qəhrəmanı Sultan bəy // Azərbaycan, 2012, 21 yanvar
  21. Социалистическая индустриализация Азербайджана /1926–1932 гг./ Сборник документов и материалов, часть I. Изд-во АН Азерб. ССР. Баку, 1957. 57 п.л. Одна из составителей
  22. Борьба за ликвидацию неграмотности в Азербайджане /1928–1932 гг. // "40-летие Азербайджанкой социалистической республики". Изд-во АН Азерб. ССР. Баку, 1960. с. 297–317
  23. Введение всеобщего обязательного начального обучения в Азербайджане /1928–1932 гг. // Известия АН Азерб. ССР. Серия общественных наук, 1960, №5, с. 21–32
  24. Комсомол Азербайджана в борьбе за ликвидацию неграмотности в Азербайджане в годы первой пятилетки /1928–1932 гг.// Известия АН Азерб. ССР. Серия общественных наук, 1961, №1, с. 3–11
  25. Развитие школы Среднее специальное и высшее образование // "История Азербайджана", т. III, ч. II, гл. 34, §2.Изд-во АН Азерб. ССР. Баку, 1963, с. 218–225, д.п.н., проф.М.М. Мехтизаде
  26. Развитие школы. Среднее специальное и высшее образование // "История Азербайджана", т. III, ч. II, гл. 37, §2. Изд-во АН Азерб. ССР. Баку, 1963, с. 392–399, д.п.н., проф.М.М. Мехтизаде
  27. Библиография // "История Азербайджана", т. III, ч. I, II,Изд-во АН Азерб. ССР. Баку, 1963, с. 469–525, həmmüəllif к.и.н. Н.Г.Кадырова
  28. Хронология // "История Азербайджана", т. III, ч. I, II,Изд-во АН Азерб. ССР. Баку, 1963,с. 444–467, həmmüəllif к.и.н.Н.Г.Кадырова
  29. Герои Советского Союза – сыны Азербайджана. Очерк о Мусеибе Багирове. Сборник очерков.Баку, 1963,0,4 п.л.
  30. Борьба за развитие народного образования в Азербайджане в годы первой пятилетки. Автореферат на соискание уч.ст.канд.ист.наук. Баку, 1964, 29 с.
  31. Борьба за развитие народного образования в Азербайджане в годы первой пятилетки. Монография. Изд-во АН Азерб. ССР. Баку, 1964, 8 п.л.
  32. Культурное строительство в Азербайджане /1920–1940 гг.// Выступление в Москве на Всесоюзной конференции по истории культуры в СССР в 1965 г. В кн. "Культурная революция в СССР". Изд-во "Наука". М., 1967, с. 369–377
  33. Великий Октябрь и достижения культуры Советского Азербайджана // Известия АН Азерб. ССР. Серия общественных наук, 1967, №3–4, 1,5 п.л.
  34. Преодолевая вековую отсталость //"Вечерняя средняя школа". М., 1969, №6,0,3 п.л.
  35. Вопросы письменности в культурном строительстве Азербайджана // Труды Института истории АН Азерб. ССР, т. XVIII. Баку, 1970, 1,5 п.л.
  36. Реформа алфавита в Советском Азербайджане в 20-х годах // "История СССР", Изд-во "Наука", Москва,1970, №5, с. 91–102
  37. В.И.Ленин и народное образование в Азербайджане // "Баку", 27 января 1970 года, 0,3 п.л.
  38. Рабочие факультеты /к 50-летию ленинского декрета // "Бакинский рабочий", 17 сентября 1970 г. 0,3 п.л.
  39. Строительство советской школы в Азербайджане /1920–1925 гг.// "История СССР", Изд-во "Наука". Москва, 1974, №3, с. 146–154
  40. Культурная жизнь в СССР /1917–1927 гг.// Хроника, т. I. Изд-во "Наука". Москва, 1975,85 п.л. Составитель от Азербайджана
  41. Культурная жизнь в СССР /1928–1941 гг.// Хроника, т. II. Изд-во "Наука". Москва, 1976. 85 п.л. Составитель от Азербайджана
  42. Осуществление ленинских идей культурной революции в Азербайджане // В кн.: "Великий Октябрь и расцвет экономики и культуры Азербайджана". Баку, 1977. с. 186–200
  43. К созданию рабочих факультетов в Азербайджане /1920–1925 гг.// Известия АН Азерб. ССР. Серия истории, философии и права, Изд-во "Элм", 1977, №3. с. 42–50
  44. Революция и народное образование в Азербайджане /1920–1940 гг. Автореф. дисс. на сосиск. уч.ст.д.и.н. Баку, 1980. 52 с.
  45. Революция и народное образование в Азербайджане (Очерки истории развития народного образования в Азербайджане 1920–1940 гг.). Монография. Баку, "Элм",1980. 19,3 п.л.
  46. Высшая школа и подготовка высококвалифицированных кадров специалистов в Азербайджане // Известия АН Азерб. ССР. Серия истории, философии и права, 1980, №1. с. 69–80
  47. Культурное сотрудничество Азербайджана с братскими республиками Закавказья в годы социалистического строительства /1920–1940 гг.// Известия АН Азерб. ССР. Серия истории, философии и права, 1982, №3. с. 3–12
  48. Бакинская коммуна и вопросы просвещения// "Русский язык и литература в азербайджанской школе", 1982, №10. 0,4 п.л.
  49. Коллективизация сельского хозяйства в Азербайджане. В 3-х томах. Подготовка сплошной коллективизации сельского хозяйства в Азербайджане /1927–1929 гг./, т. I. // Сборник документов и материалов. Изд-во "Элм". Баку, 1982. 20,25 п.л. Автор "Введения", с. 5–25. Одна из составителей
  50. Светлый путь (к 60-летию первого съезда женщин Закавказья). // "Бакинский рабочий", 26 мая 1982 г. 0,5 п.л.
  51. Важная веха на пути организационно-хозяйственного и политического укрепления колхозов в Азербайджане (К истории первого слёта колхозников-ударников Азербайджана). // Известия АН Азерб. ССР. Серия истории, философии и права, 1985, №II. с. 3–9
  52. К 50-летию первого слета колхозников-ударников Азербайджана. // "Бакинский рабочий", 1 апреля 1983 г. 0,6 п.л.
  53. К учёбе – творчески. О системе народного образования в Азербайджане. // "Бакинский рабочий", 2 февраля 1984 г. 0,7 п.л.
  54. Торжество ленинской национальной политики. К 60-летию 3 съезда Коммунистической организации Закавказья // "Бакинский рабочий", 17 мая 1984 г. 0,3 п.л.
  55. Из истории раскрепощения женщин и их интернационального воспитания // Известия АН Азерб. ССР. Серия истории, философии и права, 1984, №4. с. 9–16
  56. Навеки в памяти народной (к столетию со дня рождения И.Фиолетова) // "Бакинский рабочий", 18 декабря 1984 г. 0,2 п.л.
  57. Легендарный комиссар // "Бакинский рабочий", 18 января 1986 г. 0,3 п.л.
  58. Комментарии к докладу Шанталь Лемерсъе-Келькеже на конференции "Национализм и социальные изменения в Закавказье", состоявшейся в Вашингтоне в апреле 1980 г.// Азербайджан за рубежом, 1987, №14. с. 58–63
  59. Борец за народное счастье (к 110-летию Ханифы Терегулова) // "Баку", 31 января 1987 г. 0,2 п.л.
  60. Счастлив, что работал среди вас (К 100-летию А.С.Енукидзе) // "Бакинский рабочий", 1987, 14 мая. 0,3 п.л.
  61. Утверждая идеалы революции /к 120-летию со дня рождения С.Агамалиоглы // "Бакинский рабочий", 26 декабря 1987 г. 0,3 п.л.
  62. Дело борцов не пропало // "Элм", 23 апреля 1988 г. 0,3 п.л.
  63. Символ дружбы и братства // "Элм", 17 сентября 1988 г. 0,3 п.л.
  64. Первые последователи Великого Октября // "Коммунист", 24 апреля 1988 г. 0,4 п.л.
  65. Перестройка и вопросы культуры // "Бакинский рабочий", 17 июня 1989 г. 0,6 п.л.
  66. Открытое письмо доктору технических наук, профессору, лауреату Госпремии СССР В.Петровскому // Письмо-Обращение."Элм", 18 октября 1989 г. 0,2 п.л.
  67. Съезд борьбы и надежды /к 70-летию I съезда народов Востока // "Бакинский рабочий", 19 октября 1990 г. 0,4 п.л.
  68. Народное образование Азербайджана на путях перестройки // "Бакинский рабочий", 7 марта 1991 г. 0,6 п.л.
  69. Исторический опыт культурного сотрудничества Азербайджана (20–30-ые годы) // Бакинский международный симпозиум 20–22 октября 1994 г. Изд-во "Азербайджан". Баку, 1995 г. с. 125–128
  70. Связи в области просвещения – важная сфера культурного взаимодействия Азербайджана // Второй Бакинский Международный симпозиум, 20–24 ноября 1995. Изд-во "Элм". Баку, 1997 г. с. 188–190
  71. Баку и проблемы письменности тюркских народов в 20–30-х годах // Третий Бакинский Международный симпозиум, 23–15 апреля 1997 г. Изд-во "Элм". Баку, 1997 г. с. 106–110
  72. Международные культурные связи Азербайджана в 20–30-е годы. // Сборник докладов Четвертого Бакинского Международного Симпозиума "Азербайджан в многовековых многогранных культурных взаимосвязях". (4–6 июня 1998 г.). Изд-во "Насир". Баку, 1999 г. с. 78–81
  73. Геноцид, учиненный над азербайджанским народом в марте 1918 г. // "Элм", 10 мая 2001 г. 0,9 п.л. Həmmüəllif д.и.н., проф. А.А.Мамедов
  74. Геноцид, учиненный над азербайджанским народом в марте 1918 г. // "Элм", 19 мая 2001 г.0,9 п.л. Həmmüəllif д.и.н., проф. А.А.Мамедов
  75. Геноцид, учиненный над азербайджанским народом в марте 1918 г. // "Элм", 26 мая 2001 г. 0,9 п.л. Həmmüəllif д.и.н., проф. А.А.Мамедов
  76. Геноцид, учиненный над азербайджанским народом в марте 1918 г. // Азербайджан и азербайджанцы, Изд-во "Баку", 2001, №7–8. с. 81–89 Həmmüəllif д.и.н., проф. А.А.Мамедов
  77. Геноцид, учиненный над азербайджанским народом в марте 1918 г. // Азербайджан и азербайджанцы, Баку, 2001, №7–8. с. 81–90
  78. Геноцид и террор-испытанные формы борьбы Армении против азербайджанского народа // Азербайджан и азербайджанцы, Баку, 2002, №15–16. с. 3–11
  79. Идеологическая диверсия армян против азербайджанского народа // Азербайджан и азербайджанцы, Баку, 2002, №3–4, с. 25–28
  80. К истории национального движения в Азербайджане в 1917–1918 гг. // Азербайджан и азербайджанцы, 2002, №7–8. с. 37–43
  81. Геноцид и террор-испытанные формы борьбы Армении против азербайджанского народа // Азербайджан и азербайджанцы, 2002, №15–16, с. 3–11 həmmüəllif д.и.н., проф. А.А.Мамедов
  82. Геноцид, учиненный над азербайджанским народом в марте 1918 г. // Исторические факты о деяниях армян на азербайджанской земле. Изд-во "Нурлан". Баку, 2003 г. с. 10–29 həmmüəllif д.и.н., проф. А.А.Мамедов
  83. Геноцид и террор-испытанные формы борьбы Армении против азербайджанского народа // Исторические факты о деяниях армян на азербайджанской земле. Изд-во "Нурлан". Баку, 2003 г. с. 29–46, həmmüəllif д.и.н., проф. А.А.Мамедов
  84. Идеологическая диверсия армян против азербайджанского народа. // Исторические факты о деяниях армян на азербайджанской земле. Изд-во "Нурлан". Баку, "Элм", 2003, с. 163–171,
  85. Исторические факты о деяниях армян на азербайджанской земле. Книга. Изд-во "Нурлан". Баку, 2003 г. 22,4 п.л. Редактор-составитель
  86. Важный вклад в историографию культуры Азербайджана // Tarix və onun problemləri, 2003, №3, с. 247–249
  87. Вафа Кулиева. "Роль и позиция мусульманского духовенства в социально-политической и культурной жизни Азербайджана в XIX – начале ХХ вв. в ракурсе армяно-азербайджанских политических отношений"". Монография. Баку, Нурлан, 2003. Отзыв на монографию. // "Элм", №37–38, 31 октября 2003 г. 370 с.
  88. Проблемы культуры в азербайджанской историографии // Сборник докладов международной научно-теоретической конференции азербайджановедов. Баку, 2004 с. 93–98
  89. Халил Исмайлов. "К вопросу развития системы методического обеспечения библиотек в Азербайджанской Республике (1918–2000 гг.)". Баку, 2000, 416 с. // Tarix və onun problemləri, Баку, 2004, №3 с. 274–278
  90. Исламова Шафаг. "Становление и развитие библиотечной сети Академии наук Азербайджанской Республики /1923–1990 годы/". Диссертация. // ЗАО "Московские учебники" Сиди-Пресс. "Новая библиотека", М., 2004, №1(37) с. 20–23
  91. На путях изучения наследия Наримана Нариманова. Гасан Гасанов "Национально-государственные взгляды и деятельность Наримана Нариманова". Диссертация, 2004 // Tarix və onun problemləri . 2005, №1 с. 242–248
  92. Русско-азербайджанские связи. Феномены интеграции ХХ века // Исторический диалог. Изд-во "РАГС". М., 2004 с. 285–297, həmmüəllif д.и.н., проф. А.А.Мамедов
  93. О монографии Нэрмин Таирзаде. "Из истории азербайджанской интеллигенции". Изд-во Адилоглу. Баку, 2009 // "Элм", 17 июня 2010 г. 392 с.
  94. "Ценные источники по изучению истории Азербайджана". (Протоколы Заседаний Азербайджанского Революционного Комитета и Совета Народных Комиссаров (1920–1922 гг.)). Изд-во "Чашиоглу". Баку, 2009. // "Элм", Баку, 27 октября 2010 554 с. həmmüəllif д.и.н., проф. А.А.Мамедов
  95. На путях создания национальной Академии наук и формирования кадров научной интеллигенции Азербайджана .Монография.. Изд-во "Нурлан". Баку, 2005, 176 с.
  96. Важная веха на пути развития письменности азербайджанского народа. Монография. Изд-во "Тахсил". Баку, 2006,172 с.
  97. Азербайджанская ССР и РСФСР: пути экономических и культурных взаимосвязей в 20–30-е годы ХХ столетия // Azərbaycan MEA A.Bakixanov adına Tarix institutu, Elmi əsərlər, cl. XIX. Bakı, 2007, №1, с. 125–141
  98. Классическое наследие азербайджанского народа. "Из истории издания журнала "Молла Насреддин" (Сборник документов. Составитель д.и.н. А.Пашаев). Изд-во "Чашиоглу". Баку, 2009. // "Элм", Баку, 16 февраля 2010. 336 с.
  99. Фонд Гейдара Алиева на страже культурных, национально-духовных ценностей Азербайджана (К 20-летию независимости Азербайджанской Республики). // Азербайджан и азербайджанцы. Баку, 2011, №1-II. с. 18–22
  100. Historical facts of Armenia’s Actions in Azerbaijan land. Book. "Nurlan" pub. Baku, 2003. 22.4 a.1 Editor-Compiler co-author
  101. Genocide inflicted upon Azeri people in March of 1918 ? (co-author) // Historical facts of Armenia’s Actions in Azerbaijan land, Baku, 2003, 201–216
  102. Genocide and terror as tested methods of Armenia’s struggle against Azeri people (co-author) // Historical facts of Armenian land, Baku, 2003, 217–231
  103. Genocide over Azerbaijan nation in March of 1918 // Azerbaijan and Azerbaijanis 2003, №3, p. 9–16
  104. Genocide and terror the tested forms of Armenia’s struggle against Azerbaijan nation // Azerbaijan and Azerbaijanis 2004, №1–4, p. 3–10, 0.75
  105. Historical facts of Armenia’s Actions in Azerbaijan land. Book. "Bishkek-Megamedia", 2009, p. 304, Editor-Compiler co-author
  106. Исторические факты о деяниях армян на азербайджанской земле (на русск. и англ. яз.). Сборник статей. Изд-во "Təhsil". Баку, 2009, с. 432, Редактор-составитель

İstinadlar

  1. "Elmə böyük töhfələr vermiş alim". 2019-10-31 tarixində . İstifadə tarixi: 6 noyabr 2019.
  2. Azərbaycan Qadın Ensiklopediyası. Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası nəşriyyatı. 2002. səh. 22.

Avqust 12, 2021
tamilla, musayeva, tamilla, həşim, qızı, musayeva, dekabr, 1931, 1931, bakı, yanvar, 2019, 2019, bakı, azərbaycan, bakıxanov, adına, tarix, institutunun, azərbaycan, mədəniyyəti, tarixi, şöbəsinin, müdiri, tarix, üzrə, elmlər, doktoru, professor, əməkdar, xadi. Tamilla Hesim qizi Musayeva 31 dekabr 1931 1931 12 31 Baki 26 yanvar 2019 2019 01 26 Baki Azerbaycan MEA A Bakixanov adina Tarix Institutunun Azerbaycan medeniyyeti tarixi sobesinin mudiri tarix uzre elmler doktoru professor Emekdar elm xadimi 2005 Dovlet mukafati laureati 1984 1 Tamilla MusayevaTamilla Hesim qizi MusayevaDogum tarixi 31 dekabr 1931Dogum yeri Baki Azerbaycan SSR ZSFSR SSRIVefat tarixi 26 yanvar 2019 87 yasinda Vefat yeri Baki AzerbaycanVetendasligi SSRI AzerbaycanMilliyyeti azerbaycanliElmi derecesi tarix elmleri doktoruTehsili Azerbaycan Dovlet Universitetinin Tarix fakultesiMukafatlari Mundericat 1 Heyati 1 1 Elmi derecesi ve elmi adi 1 2 Diplom ve Mukafatlari 1 3 Tedqiqat saheleri 1 4 Kitablari ve monoqrafiyalari 1 5 Elmi ve pedaqoji fealiyyeti 1 6 Vefati 1 7 Diger dillerde kitablari 1 8 Meqaleler 2 IstinadlarHeyati RedakteTamilla Hesim qizi Musayeva 1931 ci il dekabrin 31 de Bakida anadan olmus 1939 1949 cu illerde Baki seherinde 46 sayli mektebde tehsil almisdir Hemin ilde mektebi bitirdikden sonra o Azerbaycan Dovlet Universitetinin tarix fakultesine daxil olmus 1954 cu ilde orani ferqlenme diplomu ile qurtarmisdir Hemin vaxtdan vefatina qeder Tarix Institutunda elmi tedqiqat isi ile mesgul olmusdur Tamilla Musayeva Azerbaycan Respublikasi Milli Elmler Akademiyasi Tarix Institutunun Azerbaycanin muasir tarixi sobesinin bas elmi iscisi vezifesinde calismisdir Vefat etdikde Azerbaycan medeniyyeti tarixi sobesinin mudiri vezifesinde calisirdi Elmi derecesi ve elmi adi Redakte Tamilla Musayeva 100 den artiq elmi eserin o cumleden dord monoqrafiyanin muellifidir O 1962 ci ilde Birinci besillik illerinde Azerbaycanda xalq tehsilinin inkisafi ugrunda mubarize 1928 1932 ci iller movzusunda namizedlik dissertasiyasi mudafie etmisdir 1980 ci ilin dekabrinda ise doktorluq dissertasiyasini basa vurmusdur Onun 1980 ci ilin martinda nesr olunmus Inqilab ve Azerbaycanda xalq tehsili 1920 1940 ci illerde Azerbaycanda xalq tehsilinin inkisafi tarixinin ocerkleri monoqrafiyasi dissertasiya kimi mudafieye teqdim olunmusdur Bu monoqrafiyaya gore ona tarix elmleri doktoru elmi derecesi verilmisdir 2 Diplom ve Mukafatlari Redakte Tamilla Musayeva 1984 cu ilde Inqilab ve Azerbaycanda xalq tehsili monoqrafiyasina gore Azerbaycan SSR Dovlet mukafati laureati fexri adina layiq gorulmusdur O SSRI Nazirler Soveti yaninda AAK in 31 yanvar 1992 ci il tarixli qerari ile Veten tarixi ixtisasi uzre professor elmi adini almisdir Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Ilham Eliyevin 4 iyul 2005 ci il 878 nomreli serencamina gore T Musayevaya Emekdar elm xadimi fexri adi verilmisdir Tedqiqat saheleri Redakte Tamilla Musayevanin elmi axtarislarinin esas istiqametlerinden biri 1920 1940 ci illerde Azerbaycanda xalq tehsilinin inkisaf tarixi bu sistemin yaranmasi ve onun respublika zehmetkeslerinin umumtehsil seviyyesinin yukseldilmesinde rolunun tedqiqi olmusdur Azerbaycanda xalq tehsilinin inkisaf tarixini elmi cehetden esaslandirilmis dovrlesdirilmesi onun esas merhelelerinin mueyyen edilmesi xalq tehsilinin yaranmasinin spesifik xususiyyetlerinin tehlili xalqimizin kecdiyi tarixi yolun xususiyyetlerinin oyrenilmesi T Musayevanin Azerbaycan tarixsunasligina deyerli tohfesidir T Musayeva respublikada birinciler sirasinda Azerbaycanda savadsizliqla mubarize kimi helledici problemin hellinin islenmesi ile mesgul olmusdur O bu mubarizenin forma ve metodlarini oyrenmis onun besillikler dovrunde genis tetbiq edilen medeni yurusler ve medeni estafetler kimi formalarini bu mubarizede xalq kutlelerinin istiraki ve rolunu Azerbaycan seraitinde spesifik xususiyyetlerini tedqiq etmisdir Bu meselenin tedqiqi boyuk beynelxalq ehemiyyet kesb edirdi Bele ki Azerbaycanin tecrubesi respublikada onun hellinin forma ve metodlari muselman dunyasi olkelerinde savadsizligin legvi tecrubesinde bu gun muveffeqiyyetle tetbiq edile biler T Musayeva ilk defe olaraq 1920 ci ilden baslayaraq respublika maarif iscilerinin qurultay ve musavire materiallarini oyrenmis ve elmi dovriyyeye daxil etmis Azerbaycanda xalq tehsilinin yeni prinsiplerinin tedqiqinde gorkemli muellimlerin ve maarif xadimlerinin fealiyyetinin elmi tehlilini vermis ilk ali tehsil muessiselerinin yaranmasi ve inkisafini yeni Azerbaycanli ziyali kadrlarinin hazirlanmasinda onlarin rolunu kompleks sekilde oyrenmeye calismisdir Azerbaycanli qadinlarin telimi ve tehsili onlarin azadliq ve beraberliye aparan murekkeb yollarinin oyrenilmesi respublikanin ictimai siyasi ve iqtisadi heyatina celb edilmesi meseleleri alimin elmi axtarislarinin movzusudur O ilk defe olaraq Azerbaycan ve Cenubi Qafqazin biteref qadin qurultay ve konfranslarinin materiallarini askara cixarmis ve qadinlarin azadligi prosesinde onlarin rolunu gostermisdir Onun tedqiqatlarinda oten esrin 20 30 cu illerinde heyata kecirilen elifba islahati yazi problemleri muhum yer tutur O 1926 ci ilde Bakida kecirilmis Birinci Turkoloji qurultayin ehemiyyetini acib gostermis qurultayda qebul edilmis material ve senedleri tedqiq etmis turk xalqlarinin elifbasini latin yazi qrafikasina kecirilmesinde Azerbaycanin rolunu askarlamisdir Bu sahede onun Istoria SSSR M 1970 5 jurnalinda nesr edilmis ve elmi ictimaiyyet terefinden maraqla qarsilanmis meqalesi diqqeti celb edir Onun tedqiqatlarinda din sovet hakimiyyetinin 20 30 cu illerde dindarlara munasibeti meselesi ehemiyyetli yer tutur T Musayeva Azerbaycan tarixsunasliginda melum sebeblere gore lazimi seviyyede oyrenilmemis yeni bir problemi tedqiq etmisdir Bu cehetden onun islam dinine hesr edilmis ve 1997 ci ilde Bakida kecirilen beynelxalq konfransda cixisi diqqetelayiqdir Konfransda cixisinda o ilk defe olaraq sovet hakimiyyetinin dine munasibetinin tekamulunu izlemeye totalitar rejim mohkemlendikce insan huququnun pozulmasini ateizmin guclenmesini ve ozfikirliliyin teqib olunmasini gostermeye calismisdir Onun elmi axtarislarinin muhum istiqametlerinden biri elmin formalasmasi ve inkisafi meselesidir Alim Azerbaycanda ilk elmi merkezlerin yaranmasi tarixini oyrenmis 1945 ci ilde Milli Elmler Akademiyasinin yaradilmasinin esasini qoymus Azerbaycanin tedqiqi ve tetebbo cemiyyeti nin Azerbaycan Dovlet Elmi Tedqiqat Institutunun Az DETI SSRI EA Zaqafqaziya filialinin fealiyyetini herterefli tehlil etmisdir T Musayevanin mesgul oldugu 20 30 cu illerde Azerbaycanin tekce Ittifaq daxili deyil hemcinin respublika tarixsunasliginda tedqiq olunmamis xarici olkelerle medeni elaqelerini uze cixarmisdir Behs olunan illerde Azerbaycan xarici olkelerle genis medeni elaqeler heyata kecirirdi Bu axtarislarin neticeleri Azerbaycan beynelxalq medeni qarsiliqli elaqelerde movzusuna hesr olunmus beynelxalq simpoziumda Baki 1998 tehlil edilmisdir Kitablari ve monoqrafiyalari Redakte Azerbaycanin medeniyyet tarixini T Musayeva kompleks sekilde tedqiq etmisdir Yuxarida qeyd edilen problemlerle yanasi 20 30 cu illerde edebiyyat ve incesenet teatr musiqi kino tesviri incesenet meseleleri de onun tedqiqat obyektidir Bu problem 2000 ci ilde nesr edilmis coxcildli Azerbaycan tarixi nin VI cildinin muvafiq fesillerinde V VIII X oz eksini tapmisdir Bu fesillerin elmi neticelerinden biri 20 30 cu illerin medeni quruculugu tarixinin bir cox meselelerinin yeni baximdan tedqiqinde elde edilen yeniliklerdir Bu tedqiqatlarda totalitar buroktarik rejime meruz qalmis o dovrun medeni quruculugunda bas vermis eyinti ve deformasiyalar askarlanaraq tehlil edilmisdir Bununla yanasi medeni quruculuq sahesinde elde edilmis nailiyyetler oz obyektiv serhini tapmisdir T Musayevanin iki monoqrafiyasi 20 30 cu iller Azerbaycan ziyalilarinin taleyinde ve Azerbaycan medeniyyeti esrlerin ayricinda XIX esrin sonu XX esrin birinci yarisi cap olunmusdur T Musayeva bir sira umumilesdirilmis o cumleden umumittifaq ehemiyyetli eserlerin yazilmasinda istirak etmisdir O 1917 ci ilden 1941 ci iledek olan dovru ehate eden 1975 ve 1976 ci illerde Moskvada nesr edilmis SSRI de medeni heyat umumittifaq xronologiyasinin I ve II cildlerinin hazirlanmasinda Azerbaycandan tertibci kimi istirak etmisdir T Musayeva uc cildli Azerbaycan tarixi kitabinin Baki 1963 III cild I II hisseler muelliflerinden biridir O 2000 ci ilde cap olunmus Azerbaycan tarixi nin VI cildinin muellifi ve redaksiya heyetinin uzvlerindendir Alim oten esrin 20 30 cu illerinde Azerbaycan medeniyyetinin yaranmasi ve inkisafi tarixine hesr edilmis V VIII fesillerin muellifi X feslin ise musterek muellifidir Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasinda nesr olunmus VI VIII IX fesiller bir sira yazilarin muellifidir Medeniyyet meseleleri ile yanasi T Musayeva kend teserrufati kolxoz istehsalinin texniki yeniden qurulmasi meselelerini de tedqiq edir O 1927 1929 cu illerde Azerbaycanda kend teserrufatinin kollektivlesdirilmesi Baki 1982 senedler ve materiallar toplusunun birinci cildinin tertibcilerinden biri ve toplunun Giris hissesinin muellifidir T Musayeva 2003 cu ilde nesr olunmus Ermenilerin Azerbaycan torpaqlarinda toretdikleri emeller barede tarixi heqiqetler adli ehemiyyetli eserin tertibci redaktoru ve muelliflerinden biridir O hemcinin Azerbaycan MEA nin 60 illik yubileyi ile bagli 2005 ci ilde nesr olunmus Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin yaradilmasi ve elmi ziyali kadrlarin formalasmasi yollarinda 1920 1945 ci iller adli monoqrafiyanin ve Birinci Turkoloji qurultayin 80 illiyine hesr olunmus Azerbaycan xalqinin elifbasinin inkisafi yolunda muhum merhele adli 2006 ci ilde cap olunmus kitabin hemmuellifidir Tedqiq edilen problemlerin mahiyyetine derinden nufuz etmek coxsayli menbelerin ve arxiv materiallarinin tedqiqata celb edilmesi elmi neticelerin deqiqliyi ve ciddiliyi elmi heqiqetin mudafiesinde prinsipialliq ve ardicilliq T Musayevanin elmi isleri ucun seciyyevi cehetlerdir Elmi ve pedaqoji fealiyyeti Redakte T Musayeva beynelxalq umumittifaq ve respublika konfrans simpozium ve sessiyalarinda elmi meruzelerle defelerle cixis etmis bu forumlarda respublika tarix elmini leyaqetle temsil etmisdir Yalniz son bes ilde o dord beynelxalq simpoziumda cixis etmisdir T Musayeva elmi teskilatciliq isinde feal istirak edir Uzun illerdir ki o institutun Elmi Surasinin ve doktorluq dissertasiyalari mudafiesi uzre Ixtisaslasdirilmis Suranin uzvudur 29 tarix uzre felsefe doktoru ve 12 tarix uzre elmler doktoru dissertasiyalarinin opponentliyini etmisdir T Musayeva elmi kadrlarin hazirlanmasi sahesinde boyuk is aparmisdir Onun rehberliyi altinda 15 nefer namizedlik dissertasiyasi mudafie etmisdir ve o 4 doktorluq isinin ve bir sira doktorant ve dissertantlarin elmi rehberi olmusdur O eyni zamanda pedaqoji fealiyyetle de mesgul olmusdur T Musayeva bir nece il erzinde Baki Dovlet Universitetinin tarix fakultesinde Azerbaycan tarixi uzre umumi kursdan Azerbaycanda medeni quruculuq tarixi uzre ise ixtisas kursundan ders demisdir defelerle universitetin tarix fakultesinde dovlet imtahanlari komissiyasina sedrlik etmisdir T Musayeva tarix elminin nailiyyetlerinin tebligi sahesinde feal is aparmisdir Onun dovri metbuatda Azerbaycanin sosial iqtisadi ve medeni inkisafi meselelerine hesr edilmis 25 publisistik meqalesi nesr olunmusdur Islediyi muddetde T Musayeva ozunu yuksek erudisiyali ve tesebbuskar elmi isci respublika elmi ictimaiyyeti icerisinde Azerbaycanin medeniyyet tarixinin tedqiqi sahesinde aparici mutexessis kimi tanitmisdir Vefati Redakte Tamilla Hesim qizi Musayeva 24 yanvar 2019 cu ilde Baki seherinde vefat etmisdir Baki seherinde Qurd qapisi qebirstanliginda heyat yoldasi tarix elmleri doktoru professor Adil Memmedovun yaninda defn edilmisdir Diger dillerde kitablari Redakte Borba za razvitiya narodnogo obrazovaniya v Azerbajdzhane v gody pervoj pyatiletki Baku 1964 134 s Revolyuciya i narodnoe obrazovanie v Azerbajdzhane Baku 1980 288 s Na putyah sozdaniya nacionalnoj Akademii nauk i formirovaniya kadrov nauchnoj intelligencii Azerbajdzhana Baku 2005 176 s Vazhnaya veha na puti razvitiya pismennosti azerbajdzhanskogo naroda Baku 2006 72 s Meqaleler Redakte 1933 1934 cu illerde Azerbaycanda kolxozlarin teserrufat teskilat ve siyasi cehetden mohkemlendirilmesinde sosializm yerisinin rolu Elmi eserler Azerbaycan SSR EA Tarix Institutu Elm 1961 XV s 122 149 Yeni heyatin carcisi S A Agamali oglunun 100 illiyine Edebiyyat ve incesenet Baki 1967 27 dekabr 0 3 c v Azerbaycan medeni quruculugunda yazi meseleleri Elmi eserler Azerbaycan SSR EA Tarix Institutu Elm 1970 XVIII s 43 60 Medeni inqilab ASE VI c Baki 1982 479 s Medeni yurus ASE VI c 1982 479 s Zaqafqaziya qadinlarinin beynelmilel terbiyesi Kommunist 26 may 1982 0 4 c v Zaqafqaziya qadinlari I qurultayinin 60 illiyi Edebiyyat ve incesenet 28 may 1982 0 4 c v Birinci Zaqafqaziya Sovetler qurultayi Kommunist 1983 6 yanvar 0 4 c v Redd olsun savadsizliq cemiyyeti ASE YIII c Baki 1984 s 131 Kommunizmin feal quruculari E H Qedirovanin Azerbaycan qadinlari kommunizmin feal qurucularidir 1966 1980 Baki 1985 10 8 c v Azerbaycan SSR EA Xeberleri TFH ser 1985 2 s 128 129 Fehle fakulteleri ASE IX Baki 1986 s 545 Boyuk Oktyabr ve Azerbaycanda medeni inqilabin kecirilmesinde xalq kutlelerinin rolu Boyuk Oktyabr ideyalarinin Azerbaycanda tentenesi Baki Elm 1987 s 148 161 Cemiyyetin sosial strukturunun inkisafi Boyuk Oktyabr ideyalarinin Azerbaycanda tentenesi Baki Elm 1987 s 210 241 AMEA nin muxbir uzvi A K Elesgerov Hemmuellif T e d B S Qurbanov Bizim milli medeniyyetimiz nailiyyetler noqsanlar problemler Xalq qezeti 26 avqust 1991 0 8 c v Gence 1921 iyun 1941 ci illerde Gence tarixi ocerk Baki Elm 1994 s 104 123 Hemmuellif t e d prof A E Memmedov Azerbaycan Tarixi Yeddi cildde VI cild aprel 1920 iyul 1941 Baki Elm 2000 1 V fesil Medeni quruculugun baslanmasi 1920 1927 ci iller s 201 249 2 VIII fesil Medeni quruculuq 1928 1937 ci iller s 308 367 3 X fesil Azerbaycan II Dunya muharibesinde 1938 iyun 1941 ci iller s 387 410 4 VI cildin redkollegiyasinin mesul katibi Xulase rus dilnde s 411 414 Hemmuellif T e d prof A E Memmedov Azerbaycan 1920 1991 ci illerde s 297 299 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi Baki 2007 884 s Azerbaycan Sovet Sosialist Respublikasi 1920 1922 ci iller Azerbaycan SSR 1922 1941 ci iller s 299 304 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi Baki 2007 884 s Hemmuellif T e d prof A E Memmedov Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi Baki 2007 884 s Azerbaycan qehremani Sultan bey Azerbaycan 2012 21 yanvar Socialisticheskaya industrializaciya Azerbajdzhana 1926 1932 gg Sbornik dokumentov i materialov chast I Izd vo AN Azerb SSR Baku 1957 57 p l Odna iz sostavitelej Borba za likvidaciyu negramotnosti v Azerbajdzhane 1928 1932 gg 40 letie Azerbajdzhankoj socialisticheskoj respubliki Izd vo AN Azerb SSR Baku 1960 s 297 317 Vvedenie vseobshego obyazatelnogo nachalnogo obucheniya v Azerbajdzhane 1928 1932 gg Izvestiya AN Azerb SSR Seriya obshestvennyh nauk 1960 5 s 21 32 Komsomol Azerbajdzhana v borbe za likvidaciyu negramotnosti v Azerbajdzhane v gody pervoj pyatiletki 1928 1932 gg Izvestiya AN Azerb SSR Seriya obshestvennyh nauk 1961 1 s 3 11 Razvitie shkoly Srednee specialnoe i vysshee obrazovanie Istoriya Azerbajdzhana t III ch II gl 34 2 Izd vo AN Azerb SSR Baku 1963 s 218 225 d p n prof M M Mehtizade Razvitie shkoly Srednee specialnoe i vysshee obrazovanie Istoriya Azerbajdzhana t III ch II gl 37 2 Izd vo AN Azerb SSR Baku 1963 s 392 399 d p n prof M M Mehtizade Bibliografiya Istoriya Azerbajdzhana t III ch I II Izd vo AN Azerb SSR Baku 1963 s 469 525 hemmuellif k i n N G Kadyrova Hronologiya Istoriya Azerbajdzhana t III ch I II Izd vo AN Azerb SSR Baku 1963 s 444 467 hemmuellif k i n N G Kadyrova Geroi Sovetskogo Soyuza syny Azerbajdzhana Ocherk o Museibe Bagirove Sbornik ocherkov Baku 1963 0 4 p l Borba za razvitie narodnogo obrazovaniya v Azerbajdzhane v gody pervoj pyatiletki Avtoreferat na soiskanie uch st kand ist nauk Baku 1964 29 s Borba za razvitie narodnogo obrazovaniya v Azerbajdzhane v gody pervoj pyatiletki Monografiya Izd vo AN Azerb SSR Baku 1964 8 p l Kulturnoe stroitelstvo v Azerbajdzhane 1920 1940 gg Vystuplenie v Moskve na Vsesoyuznoj konferencii po istorii kultury v SSSR v 1965 g V kn Kulturnaya revolyuciya v SSSR Izd vo Nauka M 1967 s 369 377 Velikij Oktyabr i dostizheniya kultury Sovetskogo Azerbajdzhana Izvestiya AN Azerb SSR Seriya obshestvennyh nauk 1967 3 4 1 5 p l Preodolevaya vekovuyu otstalost Vechernyaya srednyaya shkola M 1969 6 0 3 p l Voprosy pismennosti v kulturnom stroitelstve Azerbajdzhana Trudy Instituta istorii AN Azerb SSR t XVIII Baku 1970 1 5 p l Reforma alfavita v Sovetskom Azerbajdzhane v 20 h godah Istoriya SSSR Izd vo Nauka Moskva 1970 5 s 91 102 V I Lenin i narodnoe obrazovanie v Azerbajdzhane Baku 27 yanvarya 1970 goda 0 3 p l Rabochie fakultety k 50 letiyu leninskogo dekreta Bakinskij rabochij 17 sentyabrya 1970 g 0 3 p l Stroitelstvo sovetskoj shkoly v Azerbajdzhane 1920 1925 gg Istoriya SSSR Izd vo Nauka Moskva 1974 3 s 146 154 Kulturnaya zhizn v SSSR 1917 1927 gg Hronika t I Izd vo Nauka Moskva 1975 85 p l Sostavitel ot Azerbajdzhana Kulturnaya zhizn v SSSR 1928 1941 gg Hronika t II Izd vo Nauka Moskva 1976 85 p l Sostavitel ot Azerbajdzhana Osushestvlenie leninskih idej kulturnoj revolyucii v Azerbajdzhane V kn Velikij Oktyabr i rascvet ekonomiki i kultury Azerbajdzhana Baku 1977 s 186 200 K sozdaniyu rabochih fakultetov v Azerbajdzhane 1920 1925 gg Izvestiya AN Azerb SSR Seriya istorii filosofii i prava Izd vo Elm 1977 3 s 42 50 Revolyuciya i narodnoe obrazovanie v Azerbajdzhane 1920 1940 gg Avtoref diss na sosisk uch st d i n Baku 1980 52 s Revolyuciya i narodnoe obrazovanie v Azerbajdzhane Ocherki istorii razvitiya narodnogo obrazovaniya v Azerbajdzhane 1920 1940 gg Monografiya Baku Elm 1980 19 3 p l Vysshaya shkola i podgotovka vysokokvalificirovannyh kadrov specialistov v Azerbajdzhane Izvestiya AN Azerb SSR Seriya istorii filosofii i prava 1980 1 s 69 80 Kulturnoe sotrudnichestvo Azerbajdzhana s bratskimi respublikami Zakavkazya v gody socialisticheskogo stroitelstva 1920 1940 gg Izvestiya AN Azerb SSR Seriya istorii filosofii i prava 1982 3 s 3 12 Bakinskaya kommuna i voprosy prosvesheniya Russkij yazyk i literatura v azerbajdzhanskoj shkole 1982 10 0 4 p l Kollektivizaciya selskogo hozyajstva v Azerbajdzhane V 3 h tomah Podgotovka sploshnoj kollektivizacii selskogo hozyajstva v Azerbajdzhane 1927 1929 gg t I Sbornik dokumentov i materialov Izd vo Elm Baku 1982 20 25 p l Avtor Vvedeniya s 5 25 Odna iz sostavitelej Svetlyj put k 60 letiyu pervogo sezda zhenshin Zakavkazya Bakinskij rabochij 26 maya 1982 g 0 5 p l Vazhnaya veha na puti organizacionno hozyajstvennogo i politicheskogo ukrepleniya kolhozov v Azerbajdzhane K istorii pervogo slyota kolhoznikov udarnikov Azerbajdzhana Izvestiya AN Azerb SSR Seriya istorii filosofii i prava 1985 II s 3 9 K 50 letiyu pervogo sleta kolhoznikov udarnikov Azerbajdzhana Bakinskij rabochij 1 aprelya 1983 g 0 6 p l K uchyobe tvorcheski O sisteme narodnogo obrazovaniya v Azerbajdzhane Bakinskij rabochij 2 fevralya 1984 g 0 7 p l Torzhestvo leninskoj nacionalnoj politiki K 60 letiyu 3 sezda Kommunisticheskoj organizacii Zakavkazya Bakinskij rabochij 17 maya 1984 g 0 3 p l Iz istorii raskreposheniya zhenshin i ih internacionalnogo vospitaniya Izvestiya AN Azerb SSR Seriya istorii filosofii i prava 1984 4 s 9 16 Naveki v pamyati narodnoj k stoletiyu so dnya rozhdeniya I Fioletova Bakinskij rabochij 18 dekabrya 1984 g 0 2 p l Legendarnyj komissar Bakinskij rabochij 18 yanvarya 1986 g 0 3 p l Kommentarii k dokladu Shantal Lemerse Kelkezhe na konferencii Nacionalizm i socialnye izmeneniya v Zakavkaze sostoyavshejsya v Vashingtone v aprele 1980 g Azerbajdzhan za rubezhom 1987 14 s 58 63 Borec za narodnoe schaste k 110 letiyu Hanify Teregulova Baku 31 yanvarya 1987 g 0 2 p l Schastliv chto rabotal sredi vas K 100 letiyu A S Enukidze Bakinskij rabochij 1987 14 maya 0 3 p l Utverzhdaya idealy revolyucii k 120 letiyu so dnya rozhdeniya S Agamaliogly Bakinskij rabochij 26 dekabrya 1987 g 0 3 p l Delo borcov ne propalo Elm 23 aprelya 1988 g 0 3 p l Simvol druzhby i bratstva Elm 17 sentyabrya 1988 g 0 3 p l Pervye posledovateli Velikogo Oktyabrya Kommunist 24 aprelya 1988 g 0 4 p l Perestrojka i voprosy kultury Bakinskij rabochij 17 iyunya 1989 g 0 6 p l Otkrytoe pismo doktoru tehnicheskih nauk professoru laureatu Gospremii SSSR V Petrovskomu Pismo Obrashenie Elm 18 oktyabrya 1989 g 0 2 p l Sezd borby i nadezhdy k 70 letiyu I sezda narodov Vostoka Bakinskij rabochij 19 oktyabrya 1990 g 0 4 p l Narodnoe obrazovanie Azerbajdzhana na putyah perestrojki Bakinskij rabochij 7 marta 1991 g 0 6 p l Istoricheskij opyt kulturnogo sotrudnichestva Azerbajdzhana 20 30 ye gody Bakinskij mezhdunarodnyj simpozium 20 22 oktyabrya 1994 g Izd vo Azerbajdzhan Baku 1995 g s 125 128 Svyazi v oblasti prosvesheniya vazhnaya sfera kulturnogo vzaimodejstviya Azerbajdzhana Vtoroj Bakinskij Mezhdunarodnyj simpozium 20 24 noyabrya 1995 Izd vo Elm Baku 1997 g s 188 190 Baku i problemy pismennosti tyurkskih narodov v 20 30 h godah Tretij Bakinskij Mezhdunarodnyj simpozium 23 15 aprelya 1997 g Izd vo Elm Baku 1997 g s 106 110 Mezhdunarodnye kulturnye svyazi Azerbajdzhana v 20 30 e gody Sbornik dokladov Chetvertogo Bakinskogo Mezhdunarodnogo Simpoziuma Azerbajdzhan v mnogovekovyh mnogogrannyh kulturnyh vzaimosvyazyah 4 6 iyunya 1998 g Izd vo Nasir Baku 1999 g s 78 81 Genocid uchinennyj nad azerbajdzhanskim narodom v marte 1918 g Elm 10 maya 2001 g 0 9 p l Hemmuellif d i n prof A A Mamedov Genocid uchinennyj nad azerbajdzhanskim narodom v marte 1918 g Elm 19 maya 2001 g 0 9 p l Hemmuellif d i n prof A A Mamedov Genocid uchinennyj nad azerbajdzhanskim narodom v marte 1918 g Elm 26 maya 2001 g 0 9 p l Hemmuellif d i n prof A A Mamedov Genocid uchinennyj nad azerbajdzhanskim narodom v marte 1918 g Azerbajdzhan i azerbajdzhancy Izd vo Baku 2001 7 8 s 81 89 Hemmuellif d i n prof A A Mamedov Genocid uchinennyj nad azerbajdzhanskim narodom v marte 1918 g Azerbajdzhan i azerbajdzhancy Baku 2001 7 8 s 81 90 Genocid i terror ispytannye formy borby Armenii protiv azerbajdzhanskogo naroda Azerbajdzhan i azerbajdzhancy Baku 2002 15 16 s 3 11 Ideologicheskaya diversiya armyan protiv azerbajdzhanskogo naroda Azerbajdzhan i azerbajdzhancy Baku 2002 3 4 s 25 28 K istorii nacionalnogo dvizheniya v Azerbajdzhane v 1917 1918 gg Azerbajdzhan i azerbajdzhancy 2002 7 8 s 37 43 Genocid i terror ispytannye formy borby Armenii protiv azerbajdzhanskogo naroda Azerbajdzhan i azerbajdzhancy 2002 15 16 s 3 11 hemmuellif d i n prof A A Mamedov Genocid uchinennyj nad azerbajdzhanskim narodom v marte 1918 g Istoricheskie fakty o deyaniyah armyan na azerbajdzhanskoj zemle Izd vo Nurlan Baku 2003 g s 10 29 hemmuellif d i n prof A A Mamedov Genocid i terror ispytannye formy borby Armenii protiv azerbajdzhanskogo naroda Istoricheskie fakty o deyaniyah armyan na azerbajdzhanskoj zemle Izd vo Nurlan Baku 2003 g s 29 46 hemmuellif d i n prof A A Mamedov Ideologicheskaya diversiya armyan protiv azerbajdzhanskogo naroda Istoricheskie fakty o deyaniyah armyan na azerbajdzhanskoj zemle Izd vo Nurlan Baku Elm 2003 s 163 171 Istoricheskie fakty o deyaniyah armyan na azerbajdzhanskoj zemle Kniga Izd vo Nurlan Baku 2003 g 22 4 p l Redaktor sostavitel Vazhnyj vklad v istoriografiyu kultury Azerbajdzhana Tarix ve onun problemleri 2003 3 s 247 249 Vafa Kulieva Rol i poziciya musulmanskogo duhovenstva v socialno politicheskoj i kulturnoj zhizni Azerbajdzhana v XIX nachale HH vv v rakurse armyano azerbajdzhanskih politicheskih otnoshenij Monografiya Baku Nurlan 2003 Otzyv na monografiyu Elm 37 38 31 oktyabrya 2003 g 370 s Problemy kultury v azerbajdzhanskoj istoriografii Sbornik dokladov mezhdunarodnoj nauchno teoreticheskoj konferencii azerbajdzhanovedov Baku 2004 s 93 98 Halil Ismajlov K voprosu razvitiya sistemy metodicheskogo obespecheniya bibliotek v Azerbajdzhanskoj Respublike 1918 2000 gg Baku 2000 416 s Tarix ve onun problemleri Baku 2004 3 s 274 278 Islamova Shafag Stanovlenie i razvitie bibliotechnoj seti Akademii nauk Azerbajdzhanskoj Respubliki 1923 1990 gody Dissertaciya ZAO Moskovskie uchebniki Sidi Press Novaya biblioteka M 2004 1 37 s 20 23 Na putyah izucheniya naslediya Narimana Narimanova Gasan Gasanov Nacionalno gosudarstvennye vzglyady i deyatelnost Narimana Narimanova Dissertaciya 2004 Tarix ve onun problemleri 2005 1 s 242 248 Russko azerbajdzhanskie svyazi Fenomeny integracii HH veka Istoricheskij dialog Izd vo RAGS M 2004 s 285 297 hemmuellif d i n prof A A Mamedov O monografii Nermin Tairzade Iz istorii azerbajdzhanskoj intelligencii Izd vo Adiloglu Baku 2009 Elm 17 iyunya 2010 g 392 s Cennye istochniki po izucheniyu istorii Azerbajdzhana Protokoly Zasedanij Azerbajdzhanskogo Revolyucionnogo Komiteta i Soveta Narodnyh Komissarov 1920 1922 gg Izd vo Chashioglu Baku 2009 Elm Baku 27 oktyabrya 2010 554 s hemmuellif d i n prof A A Mamedov Na putyah sozdaniya nacionalnoj Akademii nauk i formirovaniya kadrov nauchnoj intelligencii Azerbajdzhana Monografiya Izd vo Nurlan Baku 2005 176 s Vazhnaya veha na puti razvitiya pismennosti azerbajdzhanskogo naroda Monografiya Izd vo Tahsil Baku 2006 172 s Azerbajdzhanskaya SSR i RSFSR puti ekonomicheskih i kulturnyh vzaimosvyazej v 20 30 e gody HH stoletiya Azerbaycan MEA A Bakixanov adina Tarix institutu Elmi eserler cl XIX Baki 2007 1 s 125 141 Klassicheskoe nasledie azerbajdzhanskogo naroda Iz istorii izdaniya zhurnala Molla Nasreddin Sbornik dokumentov Sostavitel d i n A Pashaev Izd vo Chashioglu Baku 2009 Elm Baku 16 fevralya 2010 336 s Fond Gejdara Alieva na strazhe kulturnyh nacionalno duhovnyh cennostej Azerbajdzhana K 20 letiyu nezavisimosti Azerbajdzhanskoj Respubliki Azerbajdzhan i azerbajdzhancy Baku 2011 1 II s 18 22 Historical facts of Armenia s Actions in Azerbaijan land Book Nurlan pub Baku 2003 22 4 a 1 Editor Compiler co author Genocide inflicted upon Azeri people in March of 1918 co author Historical facts of Armenia s Actions in Azerbaijan land Baku 2003 201 216 Genocide and terror as tested methods of Armenia s struggle against Azeri people co author Historical facts of Armenian land Baku 2003 217 231 Genocide over Azerbaijan nation in March of 1918 Azerbaijan and Azerbaijanis 2003 3 p 9 16 Genocide and terror the tested forms of Armenia s struggle against Azerbaijan nation Azerbaijan and Azerbaijanis 2004 1 4 p 3 10 0 75 Historical facts of Armenia s Actions in Azerbaijan land Book Bishkek Megamedia 2009 p 304 Editor Compiler co author Istoricheskie fakty o deyaniyah armyan na azerbajdzhanskoj zemle na russk i angl yaz Sbornik statej Izd vo Tehsil Baku 2009 s 432 Redaktor sostavitelIstinadlar Redakte Elme boyuk tohfeler vermis alim 2019 10 31 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 noyabr 2019 Azerbaycan Qadin Ensiklopediyasi Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi nesriyyati 2002 seh 22 Menbe https az wikipedia org w index php title Tamilla Musayeva amp oldid 5819982, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.