Təkəlduz tikmə, və ya qullabduzluq (türk.kasnak işi, suzeni, türkm.ildirme, ilme , özb.yurma, rus.тамбурная вышивка) - qullabla (qarmaqla) vurulan zəncirli tikişin istifadəsi ilə yapılan bədii tikmə növü və üsuludur. Türk xalqlarının təkəlduzlarının səciyyəvi cəhəti odur ki, kəskin kontrastlı olur: rəngli ipək saplarla əyri xətlər və nəbati ornamentlər şəklində tünd rəngli qalın qumaş (tirmə, mahud, şal və s.) üzərində icra olunur.
Zəncir tikiş
Söz açımı və təkəlduzun digər adları
"Təkəlduz" sözü hərfi mənada "tək əllə düz” mənasını verir. Avropa dillərində bu tikmə növünə "zəncirli naxış" deyirlər (fr.point de chainette, ing.chain stitch, alm.Kettenstich), çünki bu tikmə növünün əsasını qədim çağlardan gələn zəncirli tikiş təşkil edir. Özbəkistanda bu naxış növünə "yurma" və "darafş" deyilir .
Tarixçə
Təkəlduz
Şəki, təkəlduz sənətinin də vətəni sayılır. Şəkidə ipəkçiliyin başlıca yer tutması burada təkəlduz sənətinin inkişafına böyük təkan vermişdir. Təkəlduz sənəti Şəki təkəlduz ustalarının əməyi nəticəsində inkişaf etmiş, öz təşəkkülünü tapmış, gələcək nəsillərə ötürülmüşdür. Onların yaratdığı təkəlduz nümunələri Azərbaycanın sərhədlərindən kənarda da məşhur idi. XIX əsrdə təkəlduzçuluğun mərkəzi Şəki şəhəri sayıldığı bir dövrdə də bu işlə əsasən kişilər məşğul olurdular. Mövsüm Məşədi Əli oğlu, Məşədi Yusif Süleyman oğlu, Məşədi Səttar, usta Əliabbas, Cabbar Əlizadə, Rza Tağızadə, Abuzər Lətifov o dövrün məşhur təkəlduz ustaları idi. Bu sənətkarların əl işləri hazırda Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyində, Şəki Xalq Tətbiqi Sənət muzeyində, Şəkidə Tarix Diyarşünaslıq muzeyində, Leninqraddakı Etnoqrafiya muzeyində və s. yerlərdə bir çox maraqlı əsərləri saxlanmaqdadır.
Növləri
Gəzməli və gəzməsiz
şaxəli və şaxəsiz
içli və içsiz
Texnika
Təkəlduz işləri geyim və müxtəlif məişət əşyalarının üzərində görülür. Azərbaycan, Tatar, Başqırd təkəlduzunda tünd rəngli (qırmızı, qara, sürməyi və başqa) məxmər, mahud və ipək parçalar təkəlduz üçün ən münasib parçalardır, Özbək təkəlduzunda isə daha çox açıqrəngli parçadan istifadə olunur. Türk xalqlarının təkəlduzlarının əsas özəlliyi əlvanlığı, ümumi mənzərənin mürəkkəbliyi, qədim naxışlar, tamqalardan istifadə olunmasıdır.
Təkəlduz üçün nəbatat aləmindən müxtəlif yarpaqlar, gilənar, qızılgül, alma çiçəyi, zanbaq, bənövşə, meynə yarpağı, əncir yarpağı; heyvanat aləmindən isə, ceyran, bülbül, qaranquş və digər motiv və elementlər səciyyəvidir.
Təkəlduz sənətində sapların rənglərinin bir-biri ilə uyğun olması əsas şərtlərdən biridir. Şəki təkəlduzu üçün səciyyəvi rənglər: qara, narıncı, yaşıl, püstəyi, qəhvəyi, ağ, sarı, şəkəri, bənövşəyi, çəhrayı və qırmızıdır. Bu sapların ümumi rəng vəhdətliyi ustanın sapları seçmə və onları uyğunlaşdırma bacarığından asılıdır. Şəki təkəlduzçuları bu işdə mahir sənətkardırlar.
Usta sifarişçidən qəbul etdiyi məmulat üzərində müxtəlif rənglərə boyadığı ipək sapla əlvan naxışlar tökürdü. Bunun üçün təkəlduz tikmədə iki sadə alətdən – qasnaq və qarmaqdan (qüllab) istifadə edilir. Naxışlar "gəzmə" və ya "doldurma" üsulu ilə salınır. Hər hansı bir məmulata naxış saldıqda əvvəlcə parçanı qasnağa tarım çəkib onun üzərinə ikinci bir qasnağı kip otuzdururlar. Sonra parçanın üzərinə naxış konturları iynə ilə deşilmiş kağız qoyub, təbaşir tozu ilə naxışın rəddini məmulat və ya parçaya köçürürlər. Bu əməliyyat qurtardıqdan sonra usta sağ əli ilə sapı üstdən qarmağa ilişdirib, alta verir və qasnağın altından sol əli ilə sapı çəkir. Sonra onlar münasib rəng çalarına malik ipək sapla tikilib doldurulurdu. Beləliklə, zəncirə bənzər ilmələr qeyd olunan istiqamətdə gedir və müəyyən olunmuş naxış kompozisiyanı əmələ gətirir.
Şəkillər qalereyası
Şəki Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyində saxlanan təkəlduz tikmə nümunələri
Tikiş qalereyası
Təməl zəncir tikişdə taslaq
Hörülmüş tikiş
Məftilvari zəncir tikişi
Düyünlü zəncir tikişi
Açıq zəncir tikişi
Ləçəkvari zəncir tikişi
Çiçək yatağı şəkilli zəncir tikişi
Çiçək yatağı şəkilli zəncir düzümü
Sinqal zəncir tikişi
Qıvrılan zəncir tikişi
Çaxraqcıl tikiş
Ziqzaq zəncir tikişi
İstinadlar
Туркменская вышивка и ювелирные украшения
Təkəlduz
Акбар Хакимов. Прикладное искусство Узбекистана: традиции и инновации 2016-03-09 at the Wayback Machine. Ташкент, 2013.
Tünzalə Məmmədzadə, rəssamlıq doktorantı. Qədim xalq sənəti Təkəlduz - dünəni və bu günü 2013-12-24 at the Wayback Machine. "İpəkçi" qəzeti.
КСАМ - Народное творчество Азербайджана
. 2014-09-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-11-15.
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliri - Azərbaycanda bədii tikmələr
. 2016-03-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-11-25.
təkəlduz, tikmə, qullabduzluq, türk, kasnak, işi, suzeni, türkm, ildirme, ilme, özb, yurma, тамбурная, вышивка, qullabla, qarmaqla, vurulan, zəncirli, tikişin, istifadəsi, ilə, yapılan, bədii, tikmə, növü, üsuludur, türk, xalqlarının, təkəlduzlarının, səciyyəv. Tekelduz tikme ve ya qullabduzluq turk kasnak isi suzeni turkm ildirme ilme 1 ozb yurma rus tamburnaya vyshivka qullabla qarmaqla vurulan zencirli tikisin istifadesi ile yapilan bedii tikme novu ve usuludur Turk xalqlarinin tekelduzlarinin seciyyevi ceheti odur ki keskin kontrastli olur rengli ipek saplarla eyri xetler ve nebati ornamentler seklinde tund rengli qalin qumas tirme mahud sal ve s uzerinde icra olunur 2 Zencir tikis Mundericat 1 Soz acimi ve tekelduzun diger adlari 2 Tarixce 3 Novleri 4 Texnika 5 Sekiller qalereyasi 6 Istinadlar 7 Hemcinin bax 8 VideoSoz acimi ve tekelduzun diger adlari Redakte Te kel duz sozu herfi menada tek elle duz menasini verir Avropa dillerinde bu tikme novune zencirli naxis deyirler fr point de chainette ing chain stitch alm Kettenstich cunki bu tikme novunun esasini qedim caglardan gelen zencirli tikis teskil edir Ozbekistanda bu naxis novune yurma ve darafs deyilir 3 Tarixce Redakte Tekelduz Seki tekelduz senetinin de veteni sayilir Sekide ipekciliyin baslica yer tutmasi burada tekelduz senetinin inkisafina boyuk tekan vermisdir Tekelduz seneti Seki tekelduz ustalarinin emeyi neticesinde inkisaf etmis oz tesekkulunu tapmis gelecek nesillere oturulmusdur Onlarin yaratdigi tekelduz numuneleri Azerbaycanin serhedlerinden kenarda da meshur idi XIX esrde tekelduzculugun merkezi Seki seheri sayildigi bir dovrde de bu isle esasen kisiler mesgul olurdular Movsum Mesedi Eli oglu Mesedi Yusif Suleyman oglu Mesedi Settar usta Eliabbas Cabbar Elizade Rza Tagizade Abuzer Letifov o dovrun meshur tekelduz ustalari idi Bu senetkarlarin el isleri hazirda Azerbaycan Dovlet Incesenet Muzeyinde Seki Xalq Tetbiqi Senet muzeyinde Sekide Tarix Diyarsunasliq muzeyinde Leninqraddaki Etnoqrafiya muzeyinde ve s yerlerde bir cox maraqli eserleri saxlanmaqdadir Novleri RedakteGezmeli ve gezmesiz saxeli ve saxesiz icli ve icsizTexnika RedakteTekelduz isleri geyim ve muxtelif meiset esyalarinin uzerinde gorulur Azerbaycan Tatar Basqird tekelduzunda tund rengli qirmizi qara surmeyi ve basqa mexmer mahud ve ipek parcalar tekelduz ucun en munasib parcalardir Ozbek tekelduzunda ise daha cox aciqrengli parcadan istifade olunur Turk xalqlarinin tekelduzlarinin esas ozelliyi elvanligi umumi menzerenin murekkebliyi qedim naxislar tamqalardan istifade olunmasidir Tekelduz ucun nebatat aleminden muxtelif yarpaqlar gilenar qizilgul alma ciceyi zanbaq benovse meyne yarpagi encir yarpagi heyvanat aleminden ise ceyran bulbul qaranqus ve diger motiv ve elementler seciyyevidir Tekelduz senetinde saplarin renglerinin bir biri ile uygun olmasi esas sertlerden biridir Seki tekelduzu ucun seciyyevi rengler qara narinci yasil pusteyi qehveyi ag sari sekeri benovseyi cehrayi ve qirmizidir Bu saplarin umumi reng vehdetliyi ustanin saplari secme ve onlari uygunlasdirma bacarigindan asilidir Seki tekelduzculari bu isde mahir senetkardirlar Usta sifarisciden qebul etdiyi memulat uzerinde muxtelif renglere boyadigi ipek sapla elvan naxislar tokurdu Bunun ucun tekelduz tikmede iki sade aletden qasnaq ve qarmaqdan qullab istifade edilir Naxislar gezme ve ya doldurma usulu ile salinir Her hansi bir memulata naxis saldiqda evvelce parcani qasnaga tarim cekib onun uzerine ikinci bir qasnagi kip otuzdururlar Sonra parcanin uzerine naxis konturlari iyne ile desilmis kagiz qoyub tebasir tozu ile naxisin reddini memulat ve ya parcaya kocururler Bu emeliyyat qurtardiqdan sonra usta sag eli ile sapi ustden qarmaga ilisdirib alta verir ve qasnagin altindan sol eli ile sapi cekir Sonra onlar munasib reng calarina malik ipek sapla tikilib doldurulurdu Belelikle zencire benzer ilmeler qeyd olunan istiqametde gedir ve mueyyen olunmus naxis kompozisiyani emele getirir 4 5 6 7 8 Sekiller qalereyasi RedakteSeki Tarix Diyarsunasliq Muzeyinde saxlanan tekelduz tikme numuneleri Tikis qalereyasi Temel zencir tikisde taslaq Horulmus tikis Meftilvari zencir tikisi Duyunlu zencir tikisi Aciq zencir tikisi Lecekvari zencir tikisi Cicek yatagi sekilli zencir tikisi Cicek yatagi sekilli zencir duzumu Sinqal zencir tikisi Qivrilan zencir tikisi Caxraqcil tikis Ziqzaq zencir tikisiIstinadlar Redakte Turkmenskaya vyshivka i yuvelirnye ukrasheniya Tekelduz Akbar Hakimov Prikladnoe iskusstvo Uzbekistana tradicii i innovacii Arxivlesdirilib 2016 03 09 at the Wayback Machine Tashkent 2013 Tunzale Memmedzade ressamliq doktoranti Qedim xalq seneti Tekelduz duneni ve bu gunu Arxivlesdirilib 2013 12 24 at the Wayback Machine Ipekci qezeti KSAM Narodnoe tvorchestvo Azerbajdzhana Tek al duz baxim yaxama tekelduz taxim Tikmeci ressam Mehriban Xelilzade ile musahibe 2014 09 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 11 15 Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet ve Turizm Nazirliri Azerbaycanda bedii tikmeler Azerbaycan xalcalari Tek elle duzulen xalcalar 2016 03 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 11 25 Hemcinin bax RedakteTekelduz film 1985 Tikme Mehriban XelilzadeVideo RedakteTig ile suzeni islemesi Ozbek suzeni tikmesi Uzbekskoe Syuzane vyshivka Basqirlarda tekelduz tikmesi Tamburnaya vyshivka bashkir Tatar tekelduzu Tatarskaya vyshivka kryuchkom Qedim tekelduz senetinin sirrleriMenbe https az wikipedia org w index php title Tekelduz tikme amp oldid 6059856, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
