Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Türkiyədə qadınlara seçki hüququnun verilməsi 1930-cu illərdə Türkiyədə qadınların siyasi hüquqlarını qazanması üçün zəruri olan qanunların qəbul edilməsini əhatə edir. Qadınların siyasi həyatda seçmək və seçilmək hüququnu əldə etməsi Atatürkün ictimai həyatda həyata keçirdiyi islahatlardan biri idi.
1930-cu ildən etibarən qəbul edilən bir sıra qanunla Türkiyədəki qadınlara əvvəlcə bələdiyyə seçkilərində iştirak etmək, daha sonra kəndlərdə muxtar olmaq və ağsaqqallar məclislərinə seçilmək hüququ verilmişdir. Onların millət vəkili (TBMM-nin deputatı) seçmək və seçilmək hüquqları isə 1934-cü il dekabrın 5-də Konstitusiyaya və Seçki Qanununa edilən dəyişikliklə tanınıb.
Bələdiyyə başçısı
Qadınların bəələdiyyə seçkilərində seçmək və seçilmək hüququ 1930-cu il aprelin 3-də Bələdiyyə Məcəlləsinin qəbulu ilə tanınmışdır. Qadınlar bu hüquqlarından ilk dəfə istifadə ediblər. Seçkilər sentyabrın əvvəlindən oktyabrın 20-dək davam edib. Seçkilər nəticəsində səhər məclislərinə daxil ola bilən qadınlar arasında Cümhuriyyət Xalq Partiyasının (CHF) İzmir seçkilərindəki iki qadın namizədi Hasanə Nalan və Benal Nevzat, İstanbul seçkilərindəki namizədlərindən isə Rana Sani Yavər (Eminönü), Şeniyə İsmail xanım (Beykoz), Ayşe Rəmzi xanım (Bəyoğlu), Nakiye (Beyoğlu) və Lətifə Bəkir (Beyoğlu) olmuşdur.
Bu seçkilərdə Artvin ilinin ilçəsinə bağlı bəldəsinə bələdiyyə sədri seçilərək “Türkiyənin ilk qadın bəldə bələdiyyə sədri” olub və iki il bu vəzifəni icra edib. Türkiyənin ilk qadın il bələdiyyə sədri isə coxpartiyalı siyasi həyata keçiddən seçilmişdir: 3 sentyabr 1950-ci ildə keçirilən bələdiyyə seçkilərində 27 üzvü olan Mersin Bələdiyyə Məclisinə seçilən Müfidə İlhan ilk qadın il bələdiyyə başçısı olub.
Kənd muxtarı
Kənd Qanununun 20-ci maddəsinə dəyişiklik edilməsi ilə bağlı 26 oktyabr 1933-cü il tarixli, 2329 nömrəli Qanunun qüvvəyə minməsi ilə Türkiyədəki qadınlara kənd muxtarı və məclislərinə seçilmək hüququ verildi.
Aydın vilayətinin Çine mahalının Dəmirdərə kəndində təxminən 500 seçicinin səsi ilə seçkini qazanan Gül Əsin Türkiyə Respublikasının ilk qadın muxtarı olmuşdur.
Millət vəkili
Türkiyədə qadınlar millət vəkili olmaq üçün ilk addımı 1923-cü ildə atdılar. Bu addım qadınların 1923-cü ildə Nəzihə Mühiddinin başçılığı ilə ilk qadın partiyası olan “Qadınlar Xalq Partiyası”nı yaratmaq istəyi idi. Ancaq 1909-cu il Seçki Qanununa görə belə bir partiya yaratmaq mümkünsüz idi və onların bu cəhdi Türk Qadınlar Birliyinin yaranması ilə nəticələndi.
1924-cü il konstitusiyası hazırlanarkən qadınların millət vəkili seçmək və seçilmək hüququna malik olması gündəmə gətirilsə də, Türkiyə Böyük Millət Məclisində bu hüquqların yalnız kişilərə verilməsi fikri üstünlük təşkil etmiş, qadınlar Milli Məclisdə siyasi haqq qazana bilməmişdirlər.
1934-cü ildə baş nazir İsmət İnönü və 191 millət vəkilinin Konstitusiya və Seçki Qanununa dəyişiklik edilməsi ilə bağlı verdiyi təklif nəticəsində bu mövzuda lazımi hüquqi dəyişiklik reallaşdı. Təklif 1934-cü il dekabrın 5-də parlamentdə müzakirə edildi. 317 millət vəkilindən ibarət parlamentdə keçirilmiş səsvermədə iştirak edən 258 millət vəkilinin hamısı bu dəyişikliyin lehinə olmuş və təklif qəbul edilmişdir. Nəticədə konstitusiyanın 10 və 11-ci maddələrinə dəyişiklik edilib və hər bir qadına 22 yaşından etibarən seçmək, 30 yaşından etibarən isə seçilmək hüququ verilb. Bu konstitusiya dəyişiklikləri çərçivəsində 11 dekabr 1934-cü ildə İntibah-ı Mebusan Qanununa (Parlament Seçki Qanunu) edilən dəyişikliklər nəticəsində konstitusiyada verilən hüquqlar seçki qanunu ilə tənzimlənmişdir.
Qanun qəbul edildikdən sonra, 7 dekabr 1934-cü ildə Türk Qadınlar Birliyi İstanbulun Bəyazit meydanında böyük bir bayram mitinqi və Bəyazitdən yürüş təşkil etmişdir.
Türkiyədə qadınların iştirak etdiyi ilk parlament seçkiləri 8 fevral 1935-ci ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisinin olub. Bu seçkilər nəticəsində Türkiyə Böyük Millət Məclisinə 17 qadın millət vəkili daxil olub. 1936-cı ilin əvvəlində boş qalan millət vəkilləri üçün keçirilmiş təkrar seçkilərdə təqaüdçü müəllim Xədicə Özgenerin Çankırı millət vəkili seçilməsi ilə parlamentdəki qadın millət vəkillərinin sayı 18-ə yüksəlmişdir.
İstinadlar
- Kartal, Cemile Burcu. "Türkiye'de kadınların siyasal haklarını kazanma süreci ve 1930 belediye seçimler". YÖK Tez Veritabanı. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans tezi, 2005. 6 August 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 3 August 2016.
- Bozkurt, Birgül. "Türkiye'nin İlk Kadın İl Belediye Başkanı 'Müfide İlhan' ve Mersin'deki Çalışmaları" (PDF). Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi Yıl 10 Sayı 19, Bahar 2014. 6 December 2017 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 5 December 2017.
- "İşte Türkiye'nin ilk kadın muhtarı". Haber7.com sitesi 13 Ocak 2006. 6 August 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 3 August 2016.
- Sarısakal, Baki. "Kadınlar Halk Fırkası" (PDF). Bakisarisakal.com sitesi. 4 March 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 3 August 2016.
- Terzioğlu, Zübeyde. "Basına Göre Türk Kadınının Siyasi Hakları (1930-1935)". YÖK Tez Veritabanı. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yüksek Lisans tezi. 6 August 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 3 August 2016.
- "Zübeyde Terzioğlu, Basına Göre Türk Kadının Siyasi Hakları (1930-1935), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007". 29 April 2011 tarixində . İstifadə tarixi: 6 August 2011.
- Terzioğlu, Zübeyde. "Basına Göre Türk Kadınının Siyasi Hakları (1930-1935)". YÖK Tez Veritabanı. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yüksek Lisans tezi. 6 August 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 3 August 2016.
- Sezer, Ayten. "Türkiye'de İlk Kadın Milletvekilleri ve Meclis'teki Çalışmaları". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 10 July 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 3 August 2016.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turkiyede qadinlara secki huququnun verilmesi 1930 cu illerde Turkiyede qadinlarin siyasi huquqlarini qazanmasi ucun zeruri olan qanunlarin qebul edilmesini ehate edir Qadinlarin siyasi heyatda secmek ve secilmek huququnu elde etmesi Ataturkun ictimai heyatda heyata kecirdiyi islahatlardan biri idi 1930 cu ilde Kanadada nesr olunmus bir karikatura Kvebek eyaletinden bir qadin turk qadininin ses vermek huququna malik oldugunu oyrenir Kvebekli qadinlar sesverme huququnu 25 aprel 1940 ci ilde elde etmisdirler 1930 cu ilden etibaren qebul edilen bir sira qanunla Turkiyedeki qadinlara evvelce belediyye seckilerinde istirak etmek daha sonra kendlerde muxtar olmaq ve agsaqqallar meclislerine secilmek huququ verilmisdir Onlarin millet vekili TBMM nin deputati secmek ve secilmek huquqlari ise 1934 cu il dekabrin 5 de Konstitusiyaya ve Secki Qanununa edilen deyisiklikle taninib Belediyye bascisi24 sentyabr 1934 cu il tarixli Vakit qezetinde Istanbul Belediyye Meclisi uzvluyune namized gosterilen qadinlar Qadinlarin beelediyye seckilerinde secmek ve secilmek huququ 1930 cu il aprelin 3 de Belediyye Mecellesinin qebulu ile taninmisdir Qadinlar bu huquqlarindan ilk defe istifade edibler Seckiler sentyabrin evvelinden oktyabrin 20 dek davam edib Seckiler neticesinde seher meclislerine daxil ola bilen qadinlar arasinda Cumhuriyyet Xalq Partiyasinin CHF Izmir seckilerindeki iki qadin namizedi Hasane Nalan ve Benal Nevzat Istanbul seckilerindeki namizedlerinden ise Rana Sani Yaver Eminonu Seniye Ismail xanim Beykoz Ayse Remzi xanim Beyoglu Nakiye Beyoglu ve Letife Bekir Beyoglu olmusdur Bu seckilerde Artvin ilinin ilcesine bagli beldesine belediyye sedri secilerek Turkiyenin ilk qadin belde belediyye sedri olub ve iki il bu vezifeni icra edib Turkiyenin ilk qadin il belediyye sedri ise coxpartiyali siyasi heyata kecidden secilmisdir 3 sentyabr 1950 ci ilde kecirilen belediyye seckilerinde 27 uzvu olan Mersin Belediyye Meclisine secilen Mufide Ilhan ilk qadin il belediyye bascisi olub Kend muxtariKend Qanununun 20 ci maddesine deyisiklik edilmesi ile bagli 26 oktyabr 1933 cu il tarixli 2329 nomreli Qanunun quvveye minmesi ile Turkiyedeki qadinlara kend muxtari ve meclislerine secilmek huququ verildi Aydin vilayetinin Cine mahalinin Demirdere kendinde texminen 500 secicinin sesi ile seckini qazanan Gul Esin Turkiye Respublikasinin ilk qadin muxtari olmusdur Millet vekiliTurkiye Boyuk Millet Meclisinin ilk 18 qadin deputati Turkiyede qadinlar millet vekili olmaq ucun ilk addimi 1923 cu ilde atdilar Bu addim qadinlarin 1923 cu ilde Nezihe Muhiddinin basciligi ile ilk qadin partiyasi olan Qadinlar Xalq Partiyasi ni yaratmaq isteyi idi Ancaq 1909 cu il Secki Qanununa gore bele bir partiya yaratmaq mumkunsuz idi ve onlarin bu cehdi Turk Qadinlar Birliyinin yaranmasi ile neticelendi 1924 cu il konstitusiyasi hazirlanarken qadinlarin millet vekili secmek ve secilmek huququna malik olmasi gundeme getirilse de Turkiye Boyuk Millet Meclisinde bu huquqlarin yalniz kisilere verilmesi fikri ustunluk teskil etmis qadinlar Milli Meclisde siyasi haqq qazana bilmemisdirler 1934 cu ilde bas nazir Ismet Inonu ve 191 millet vekilinin Konstitusiya ve Secki Qanununa deyisiklik edilmesi ile bagli verdiyi teklif neticesinde bu movzuda lazimi huquqi deyisiklik reallasdi Teklif 1934 cu il dekabrin 5 de parlamentde muzakire edildi 317 millet vekilinden ibaret parlamentde kecirilmis sesvermede istirak eden 258 millet vekilinin hamisi bu deyisikliyin lehine olmus ve teklif qebul edilmisdir Neticede konstitusiyanin 10 ve 11 ci maddelerine deyisiklik edilib ve her bir qadina 22 yasindan etibaren secmek 30 yasindan etibaren ise secilmek huququ verilb Bu konstitusiya deyisiklikleri cercivesinde 11 dekabr 1934 cu ilde Intibah i Mebusan Qanununa Parlament Secki Qanunu edilen deyisiklikler neticesinde konstitusiyada verilen huquqlar secki qanunu ile tenzimlenmisdir Qanun qebul edildikden sonra 7 dekabr 1934 cu ilde Turk Qadinlar Birliyi Istanbulun Beyazit meydaninda boyuk bir bayram mitinqi ve Beyazitden yurus teskil etmisdir Turkiyede qadinlarin istirak etdiyi ilk parlament seckileri 8 fevral 1935 ci ilde Turkiye Boyuk Millet Meclisinin olub Bu seckiler neticesinde Turkiye Boyuk Millet Meclisine 17 qadin millet vekili daxil olub 1936 ci ilin evvelinde bos qalan millet vekilleri ucun kecirilmis tekrar seckilerde teqaudcu muellim Xedice Ozgenerin Cankiri millet vekili secilmesi ile parlamentdeki qadin millet vekillerinin sayi 18 e yukselmisdir IstinadlarKartal Cemile Burcu Turkiye de kadinlarin siyasal haklarini kazanma sureci ve 1930 belediye secimler YOK Tez Veritabani Istanbul Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Yuksek Lisans tezi 2005 6 August 2016 tarixinde Istifade tarixi 3 August 2016 Bozkurt Birgul Turkiye nin Ilk Kadin Il Belediye Baskani Mufide Ilhan ve Mersin deki Calismalari PDF Cumhuriyet Tarihi Arastirmalari Dergisi Yil 10 Sayi 19 Bahar 2014 6 December 2017 tarixinde PDF Istifade tarixi 5 December 2017 Iste Turkiye nin ilk kadin muhtari Haber7 com sitesi 13 Ocak 2006 6 August 2016 tarixinde Istifade tarixi 3 August 2016 Sarisakal Baki Kadinlar Halk Firkasi PDF Bakisarisakal com sitesi 4 March 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 3 August 2016 Terzioglu Zubeyde Basina Gore Turk Kadininin Siyasi Haklari 1930 1935 YOK Tez Veritabani Marmara Universitesi Turkiyat Arastirmalari Enstitusu Yuksek Lisans tezi 6 August 2016 tarixinde Istifade tarixi 3 August 2016 Zubeyde Terzioglu Basina Gore Turk Kadinin Siyasi Haklari 1930 1935 Marmara Universitesi Turkiyat Arastirmalari Enstitusu Yuksek Lisans Tezi Istanbul 2007 29 April 2011 tarixinde Istifade tarixi 6 August 2011 Terzioglu Zubeyde Basina Gore Turk Kadininin Siyasi Haklari 1930 1935 YOK Tez Veritabani Marmara Universitesi Turkiyat Arastirmalari Enstitusu Yuksek Lisans tezi 6 August 2016 tarixinde Istifade tarixi 3 August 2016 Sezer Ayten Turkiye de Ilk Kadin Milletvekilleri ve Meclis teki Calismalari Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi 10 July 2015 tarixinde Istifade tarixi 3 August 2016