Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Tüfəngçibaşı və ya tüfəngçiağası — Səfəvilər dövlətində ordu rütbəsi.
İyerarxiyada yeri
Tavernye qeyd edir ki, tüfəngçilərin rəisi və başçısı olub, rütbəsinə görə, əsgəri təşkilatda qorçubaşı və qullarağasından sonra üçüncü yerdə dayanırdı.
Mahiyyəti
Tüfəngçibaşı da dövlət şurasının üzvü olub tüfəngçi hərbi hissəsinin minbaşılarının, yüzbaşılarının, saray carçıları və qulluqçularının ağsaqqalı idi. Ona tabe olanların hamısının tiyul, həmesale, məvacib, barat və mükafatları barədə onun imzası ilə təsdiq edilən təqdimatı əsasında baş vəzirin yazılı hökmü verilirdi. Və bu hökm əsasında onların məvacibi ödənilirdi. Tüfəngçilərin və carçıların, minbaşıların, yüzbaşıların, carçıbaşıların qulluğa götürülməsi, onların tiyul, həmesale və məvacibləri alicah tüfəngçiağasının təqdimatı, baş vəzirin yazılı hökmü əsasında icra olunurdu. Tüfəngçilərə aid bütün problemləri də tüfəngçiağası həll edirdi. Tüfəngçilərin rütbə cədvəlini, həmin idarənin vəziri və mustoufiləri tüfəngçiağasının iştirakı ilə Şaha çatdırırdılar. "Abbasnamə"də göstərilir ki, Ağa Tahir adı ilə tanınan Mir Fəttah Şah Səfi dövründə adi tüfəngçidən Bağdadda tüfəngçiağasıbaşı vəzifəsinə yüksəlmişdi. Ondan şaha çoxlu şikayətlər daxil olmuş və II Şah Abbas etimadəddövlə və bir neçə dövlət məmuruna onun işi və fəaliyyətini yoxlamaq barədə fərman verir. Yoxlama əsasında Mir Fəttahın tüfəngçilərin əməkhaqlarından qeyri-qanuni mənimsəmə və oğurluq barədə faktlar aşkarlandı. Bu hadisədən sonra Mir Fəttahın qardaşı oğlu minbaşı Məhəmməd Səid və bir çox tərəfdarlarının onu müdafiə məqsədi ilə dövlətxana ilə üzbəüz toplaşması Şahı bərk qəzəbləndirir. Şah qullarağası Siyavuş xana onların hər ikisinin tutulub edam olunması barədə fərman verdi. Fərman dərhal yerinə yetirildi. Tüfəngçiağası vəzifəsi Qələndər sultan Cığataya tapşırıldı.
Təzkirət-əl mülük əsərində tüfəngçibaşı vəzifəsi
Tüfəngçibaşı minbaşıların, yüzbaşıların, carçıların, elçilərin və bütün tüfəngçilərin rəhbəri idi. Faruk Sümer qeyd edir ki, Şah Abbas dövründə qullar ocağından başqa digər bir əsgəri təşkilat olan Tüfəngçilər əyalətlərdə yaşayan yerli əhalidən təşkil olunmuşdu. Onların rəisi Minbaşı adlanırdı. Şah Abbas bu təşkilatı Osmanlı ordusu əsasında yaratmışdı. Tüfəngçibaşının vəzifələri –Burada qeyd olunur ki tüfəngçibaşının əsas vəzifəsi öhdəliyində çalışanların tiyullarını, illik maaşlarını və bəxşişlərini, Divani-Vəzirin təsdiqinə təqdim edirdi. Minbaşı, yüzbaşı, carçıbaşı və ya tüfəngçi vəzifələrinin təyini tüfəngçibaşının ərzi və vəzirin imzasıyla həyata keçirilirdi. Tüfəngçilərlə bağlı bütün işlər tüfəngçibaşının məsuliyyətində idi. Onların tiyul və maaşları tüfəngçibaşının tuğrası ilə təsdiq edildikdən sonra paylanılırdı. Tüfəngçilərin "nüsxeyi-sanı"sı tüfəngçi vəziri və müstövfisi tərəfindən tüfəngçibaşının hüzurunda oxunardı.
İstinadlar
- Bayramlı, Zabil. AZƏRBAYCAN SƏFƏVİ DÖVLƏTİNİN QURULUŞU VƏ İDARƏ OLUNMASINDA TÜRK QIZILBAŞ ƏYANLARININ ROLU. Bakı: Avropa nəşriyyatı. 2015.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tufengcibasi ve ya tufengciagasi Sefeviler dovletinde ordu rutbesi Iyerarxiyada yeriSefevi ordusunda tufengci Tavernye qeyd edir ki tufengcilerin reisi ve bascisi olub rutbesine gore esgeri teskilatda qorcubasi ve qullaragasindan sonra ucuncu yerde dayanirdi MahiyyetiTufengcibasi da dovlet surasinin uzvu olub tufengci herbi hissesinin minbasilarinin yuzbasilarinin saray carcilari ve qulluqcularinin agsaqqali idi Ona tabe olanlarin hamisinin tiyul hemesale mevacib barat ve mukafatlari barede onun imzasi ile tesdiq edilen teqdimati esasinda bas vezirin yazili hokmu verilirdi Ve bu hokm esasinda onlarin mevacibi odenilirdi Tufengcilerin ve carcilarin minbasilarin yuzbasilarin carcibasilarin qulluga goturulmesi onlarin tiyul hemesale ve mevacibleri alicah tufengciagasinin teqdimati bas vezirin yazili hokmu esasinda icra olunurdu Tufengcilere aid butun problemleri de tufengciagasi hell edirdi Tufengcilerin rutbe cedvelini hemin idarenin veziri ve mustoufileri tufengciagasinin istiraki ile Saha catdirirdilar Abbasname de gosterilir ki Aga Tahir adi ile taninan Mir Fettah Sah Sefi dovrunde adi tufengciden Bagdadda tufengciagasibasi vezifesine yukselmisdi Ondan saha coxlu sikayetler daxil olmus ve II Sah Abbas etimadeddovle ve bir nece dovlet memuruna onun isi ve fealiyyetini yoxlamaq barede ferman verir Yoxlama esasinda Mir Fettahin tufengcilerin emekhaqlarindan qeyri qanuni menimseme ve ogurluq barede faktlar askarlandi Bu hadiseden sonra Mir Fettahin qardasi oglu minbasi Mehemmed Seid ve bir cox terefdarlarinin onu mudafie meqsedi ile dovletxana ile uzbeuz toplasmasi Sahi berk qezeblendirir Sah qullaragasi Siyavus xana onlarin her ikisinin tutulub edam olunmasi barede ferman verdi Ferman derhal yerine yetirildi Tufengciagasi vezifesi Qelender sultan Cigataya tapsirildi Tezkiret el muluk eserinde tufengcibasi vezifesi Tufengcibasi minbasilarin yuzbasilarin carcilarin elcilerin ve butun tufengcilerin rehberi idi Faruk Sumer qeyd edir ki Sah Abbas dovrunde qullar ocagindan basqa diger bir esgeri teskilat olan Tufengciler eyaletlerde yasayan yerli ehaliden teskil olunmusdu Onlarin reisi Minbasi adlanirdi Sah Abbas bu teskilati Osmanli ordusu esasinda yaratmisdi Tufengcibasinin vezifeleri Burada qeyd olunur ki tufengcibasinin esas vezifesi ohdeliyinde calisanlarin tiyullarini illik maaslarini ve bexsislerini Divani Vezirin tesdiqine teqdim edirdi Minbasi yuzbasi carcibasi ve ya tufengci vezifelerinin teyini tufengcibasinin erzi ve vezirin imzasiyla heyata kecirilirdi Tufengcilerle bagli butun isler tufengcibasinin mesuliyyetinde idi Onlarin tiyul ve maaslari tufengcibasinin tugrasi ile tesdiq edildikden sonra paylanilirdi Tufengcilerin nusxeyi sani si tufengci veziri ve mustovfisi terefinden tufengcibasinin huzurunda oxunardi IstinadlarBayramli Zabil AZERBAYCAN SEFEVI DOVLETININ QURULUSU VE IDARE OLUNMASINDA TURK QIZILBAS EYANLARININ ROLU Baki Avropa nesriyyati 2015