Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Səmti müəyyənetmə və ya Orientirinq (ing. Orienteering) — xəritə və kompasdan istifadə edərək nabələd ərazidə verilmiş məntəqələri sürətlə tapmaq üçün naviqasiya bacarığı tələb edən idman növüdür. Yarış zamanı iştirakçılara taparaq qeyd olacaqları nəzarət məntəqələrinin göstərildiyi xüsusi topoqrafik xəritə olan idman xəritəsi verilir. Əsası hərbi təlim olan bu idman növünün müxtəlif seksiyaları vardır. Bunlardan ən qədimi və daha çox məşhur olanı qaçış (ayaq) orientirinqidir. Bu səbəbdən səmti müəyyənetmə dedikdə qaçış orientirinqi başa düşülür. Bununla belə, zaman çərçivəsində xəritədən istifadə edərək istiqaməttapma tələb edən idman növləri orientirinq idman növlərinə daxildir.
Orientirinq bir sıra dünya idman proqramlarına, o cümlədən Dünya Oyunları və Dünya Polis və Yanğın Oyunları sıralarına daxil edilmişdir.
Orienterinq idman növləri
Orientirinq özündə naviqasiya bacarıqları tələb edən bir sıra idman növlərini birləşdirir. Hər birinin özünəməxsus qayda və qanunları olan idmanlarda xüsusi məntiq və trayektoriya seçim bacarığı tələb edilir. Orientirinqin aşağıdakı idman növləri vardır:
- qayıq
- maşın
- qaçış
- dağ velosiped
- dağ marafon
- dağ (atçılıq)
- radio
- roqeyn
- xizək
- idmanlabirint (mikro orientiring)
- cığır (patika)
İdarəolunma sistemi
Beynəlxalq
Beynəlxalq səviyyədə Beynəlxalq Orientirinq Federasiyası (IOF) dörd növün qayda-qanunlarını müəyyən edərək rəhbərlik edir. Bunlara qaçış, xizək, dağ velosiped və cığır növləri daxildir. Əsası Finlandiyada qoyulmuşdur. IOF 1977-ci ildən bəri Beynəlxalq Olimpiya Kommitəsi tərəfindən tanınır.
Milli
Orienterinq Azərbaycanda Səmti Müəyyənetmə adı ilə tanınır. 1960-ci ilərdə öz inkişaf tarixinə başlamışdır. 1963-cü ildə SSRİ-də keçirilən çempionatda atletlərimiz iştirak etmişdir. Müstəqəllik dönəmində ilk ölkə çempionatı 1995-ci ildə keçirimişdir. 2011-ci ildə isə reformasiyadan sonra yenidən Azərbaycan Səmti Müəyyənetmə İdman Federasiyası (SMEF) təsis olunmuşdur.
Əlaqəli idman növləri
Terminlər
Orienterinq idmanına məxsus bir sıra terminlər ingilisdilli ölkələrdə fərqlilik təşkil edir. Qeyri-rəsmi olaraq İOF un rəsmi dili inglilis dili sayıla bilər.
Yarışma və Nəticələr
Yarışın ilkin qaydaları
Yarış zamanı iştrirakçılar arasında fiziki, məntiqi və psixoloji bacarıqları sınaqdan keçirilir. Belə ki, buarada səmttəyinetmə, diqqətini toparlama və qaçış əsas tələb olunan amilllərdir. Yüksək fiziki sağlamlıq və sürətli qaçış beynəlxalq yarışlarda və elit kateqoyasında tələb olunur. Bunu da qeyd edək ki, fiziki məhdudiyyətli insanlar da bu idman növündə özlərini sınaya bilirlər. Bu səmti müəyyənetmənin cığır növündə həyata keçirilir.
İdmançılar arasında sağlam rəqabətin həyata keçirilməsindən ötrüü yarış ərazisinin xəritəsi start zamanına qədər heç bir iştirakçıya göstərilmir. İştirakçılar bir-birilərinə mane olmasın deyə bir neçə addımlar atılır. Start yarışçılar arasında bir dəqiqə və ya daha çox müəyyən zaman intervalında verilir. Bəzən eyni xəritədə eyni kateqoriya üçün bərabərgüc tələb edən müxtəlif məsafələr tərtib olunur.
Start verilən zamandan etibarən xəritədə göstərilən nəzarət məntəqələrinin həqiq yerini ən tez zamanda verilən ardıcılıqda tapıb qeyd olunaraq finişə yaxınlaşan yarış qalibi hesab olunur. Nəzarət məntəqələri arasında verilən ardıcıllığı pozan, qeyd olunma sistemini itirən və ya əvvəlcədən müəyyən olunmuş nəzarət vaxtını aşan yarışçı qalibiyyətdən məhrum olunmuş olur (diskalifikasiya - dis.).
Nəzarət məntəqəsi
Nəzarət məntəqələri ənənəvi olaraq ağ-narıncı üçbucaqlı prizma şəklində olur.
Hər məntəqədə elektron və ya kamposterli qeydolunma sistemi olmaqla, özündə məntəqənin kodunu əks etdirir.
Xəritə
Səmti müəyyənetmə yarışları zamanı xüsusi idman xəritələrdən istifdaə olunur. Ümumi olaraq topoqrafik xəritə olan bu idman xəritələri daha da detallı olub, ölçüsü təqribən 1 m-dən böyük, və həta kiçik olan görkəmli bütün obyektləri özündə əks etdirir. Beynəlxalq Səmti Müəyyənetmə Xəritə Spesifikasiyasına (ISOM) görə xəritələrin miqyası 1:15,000 və ya 1:10,000 olmalıdır. Lakin daha böyük miqyaslı xəritələr də yarışlar zamanı istifadə olunur. Xəritə şəbəkəsi şimal maqnit qütbunə əsasən təyin olunur. Xəritələrin şərti işarələri Beynəlxalq Səmti Müəyyənetmə Federasiyası (IOF) tərəfindən yaraılmış standartlara əsasən təsvir olunur. Şərti işarələr səhəvi, nöqtəvi, xətti və xüsusi olmaqla obyektlərin təbii rəngləri ilə məntiqi uyğunluq təşkil edir.
Yarış növləri
Həmçinin bax
İstinadlar
- . International World Games Association. 2006-01-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-09-29.
- . World Police Fire Games. 2008-10-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-09-29.
- . International Orienteering Federation. 2008-08-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-08-11.
- . International Orienteering Federation. 2008-09-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-09-28.
- . International Orienteering Federation. 2008-08-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-05-26.
- . International Orienteering Federation. 2008-07-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-05-26.
- . International Orienteering Federation. 2008-08-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-09-28.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Semti mueyyenetme ve ya Orientirinq ing Orienteering xerite ve kompasdan istifade ederek nabeled erazide verilmis menteqeleri suretle tapmaq ucun naviqasiya bacarigi teleb eden idman novudur Yaris zamani istirakcilara taparaq qeyd olacaqlari nezaret menteqelerinin gosterildiyi xususi topoqrafik xerite olan idman xeritesi verilir Esasi herbi telim olan bu idman novunun muxtelif seksiyalari vardir Bunlardan en qedimi ve daha cox meshur olani qacis ayaq orientirinqidir Bu sebebden semti mueyyenetme dedikde qacis orientirinqi basa dusulur Bununla bele zaman cercivesinde xeriteden istifade ederek istiqamettapma teleb eden idman novleri orientirinq idman novlerine daxildir Beynelxalq orientirinq bayragi Orientirinq bir sira dunya idman proqramlarina o cumleden Dunya Oyunlari ve Dunya Polis ve Yangin Oyunlari siralarina daxil edilmisdir Orienterinq idman novleriOrientirinq ozunde naviqasiya bacariqlari teleb eden bir sira idman novlerini birlesdirir Her birinin ozunemexsus qayda ve qanunlari olan idmanlarda xususi mentiq ve trayektoriya secim bacarigi teleb edilir Orientirinqin asagidaki idman novleri vardir qayiq masin qacis dag velosiped dag marafon dag atciliq radio roqeyn xizek idmanlabirint mikro orientiring cigir patika Macera qacis yarislari ozunde bir sira qayda qanunu birlesdirir ve orientirinq bu yarislarin bir hissesi olur Idareolunma sistemiBeynelxalq Beynelxalq seviyyede Beynelxalq Orientirinq Federasiyasi IOF dord novun qayda qanunlarini mueyyen ederek rehberlik edir Bunlara qacis xizek dag velosiped ve cigir novleri daxildir Esasi Finlandiyada qoyulmusdur IOF 1977 ci ilden beri Beynelxalq Olimpiya Kommitesi terefinden taninir Milli Orienterinq Azerbaycanda Semti Mueyyenetme adi ile taninir 1960 ci ilerde oz inkisaf tarixine baslamisdir 1963 cu ilde SSRI de kecirilen cempionatda atletlerimiz istirak etmisdir Musteqellik doneminde ilk olke cempionati 1995 ci ilde kecirimisdir 2011 ci ilde ise reformasiyadan sonra yeniden Azerbaycan Semti Mueyyenetme Idman Federasiyasi SMEF tesis olunmusdur Elaqeli idman novleriTerminlerOrienterinq idmanina mexsus bir sira terminler ingilisdilli olkelerde ferqlilik teskil edir Qeyri resmi olaraq IOF un resmi dili inglilis dili sayila biler Yarisma ve NeticelerYarisin ilkin qaydalari Ag narinci prizmali Nezaret menteqesi Yaris zamani istrirakcilar arasinda fiziki mentiqi ve psixoloji bacariqlari sinaqdan kecirilir Bele ki buarada semtteyinetme diqqetini toparlama ve qacis esas teleb olunan amilllerdir Yuksek fiziki saglamliq ve suretli qacis beynelxalq yarislarda ve elit kateqoyasinda teleb olunur Bunu da qeyd edek ki fiziki mehdudiyyetli insanlar da bu idman novunde ozlerini sinaya bilirler Bu semti mueyyenetmenin cigir novunde heyata kecirilir Idmancilar arasinda saglam reqabetin heyata kecirilmesinden otruu yaris erazisinin xeritesi start zamanina qeder hec bir istirakciya gosterilmir Istirakcilar bir birilerine mane olmasin deye bir nece addimlar atilir Start yariscilar arasinda bir deqiqe ve ya daha cox mueyyen zaman intervalinda verilir Bezen eyni xeritede eyni kateqoriya ucun beraberguc teleb eden muxtelif mesafeler tertib olunur Start verilen zamandan etibaren xeritede gosterilen nezaret menteqelerinin heqiq yerini en tez zamanda verilen ardiciliqda tapib qeyd olunaraq finise yaxinlasan yaris qalibi hesab olunur Nezaret menteqeleri arasinda verilen ardicilligi pozan qeyd olunma sistemini itiren ve ya evvelceden mueyyen olunmus nezaret vaxtini asan yarisci qalibiyyetden mehrum olunmus olur diskalifikasiya dis Nezaret menteqesi Nezaret menteqeleri enenevi olaraq ag narinci ucbucaqli prizma seklinde olur ucbucaqli prizma Her menteqede elektron ve ya kamposterli qeydolunma sistemi olmaqla ozunde menteqenin kodunu eks etdirir Xerite Xerite numunesi Semti mueyyenetme yarislari zamani xususi idman xeritelerden istifdae olunur Umumi olaraq topoqrafik xerite olan bu idman xeriteleri daha da detalli olub olcusu teqriben 1 m den boyuk ve heta kicik olan gorkemli butun obyektleri ozunde eks etdirir Beynelxalq Semti Mueyyenetme Xerite Spesifikasiyasina ISOM gore xeritelerin miqyasi 1 15 000 ve ya 1 10 000 olmalidir Lakin daha boyuk miqyasli xeriteler de yarislar zamani istifade olunur Xerite sebekesi simal maqnit qutbune esasen teyin olunur Xeritelerin serti isareleri Beynelxalq Semti Mueyyenetme Federasiyasi IOF terefinden yarailmis standartlara esasen tesvir olunur Serti isareler sehevi noqtevi xetti ve xususi olmaqla obyektlerin tebii rengleri ile mentiqi uygunluq teskil edir Yaris novleriEstafet qacis orienterinqi Atlet komanda yoldasinin baslamasi ucun finis xettine yaxinlasir Hemcinin baxAzerbaycan Semti Mueyyenetme Idman FederasiyasiIstinadlar International World Games Association 2006 01 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 09 29 World Police Fire Games 2008 10 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 09 29 International Orienteering Federation 2008 08 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 08 11 International Orienteering Federation 2008 09 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 09 28 International Orienteering Federation 2008 08 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 05 26 International Orienteering Federation 2008 07 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 05 26 International Orienteering Federation 2008 08 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 09 28