Sızdıq Sultan Kenesarı oğlu (qaz.Сыздық Кенесарыұлы; 1837, Qazax xanlığı – 1910, Çimkənd, Türküstan general-qubernatorluğu) — Orta Asiyanın müxtəlif guşələrində ömrünün on beş ilini rus istilasına qarşı mübarizərə sərf etmiş Qazaxıstan sərkərdəsidir. Bəzi mənbələrdə adı Sadıq Sultan olaraq anılır.
Sızdıq Sultan 1837-ci ildə anadan olub. Atası Kenesarı xan sonuncu Qazaxıstan xanı olub. Kenesarı xan öləndə Sızdıq 10 yaşında idi.
Kokand xanlığının xidmətində
Sızdıq Kenesarı oğlu qardaşları Tayşıq və Əhmədlə birgə Kokand xanlığı ərazisində böyüyüb. Kokand xanlığı ordusuna qəbul ediləndən sonra hər birinə pansədbaşı (500 nəfərlik dəstə komandiri, pansəd farsca 500 deməkdir) rütbəsi verilib.
Sızdıq Sultan Rusiya imperiyası ordusu ilə ilk dəfə Uzunağac döyüşündə (1860) qarşılaşıb. Üç qardaşın başçılıq etdiyi dəstənin riskli döyüş manevri sayəsində məğlub olmuş Kokand ordusu təqibdən canını qurtara bildi. Bir neçə döyüşdən sonra Kokand xanlığının süqutunun labüd olduğunu görüncə böyük qardaş Tayşıq və kiçik qardaş Əhməd Rusiya ordusuna qatılmağa qərar verdilər. Sızdıq Sultan isə tarixə keçəcək bir cavab verdi:
"Ruslar Kokandı alsalar, Buxaraya keçəcəyəm, Buxaranı alsalar, başqa dövlətə… Lakin atamın getdiyi yoldan dönməyəcəyəm".
Bundan sonra Sızdıq Sultan qardaşlarından fərqli olaraq mübarizə dolu həyat yaşamağa başlayır. 1864-cü ildə Kokand xanı Məhəmməd Sultan Səid onu Suzaka hakim təyin edir. Həmin il Türküstan şəhərinin rus ordusu tərəfindən mühasirəyə alındığını eşidincə Sızdıq Sultan kiçik, lakin hərbi təlim görmüş hərbi dəstəsi ilə Süyindik (Sevindik) dərəsi ilə Karatau (Qaradağ) silsiləsini aşaraq Türküstan qalasına köməyə yollandı. Qalanın hakiminə ruslara gecə həmlə etməyin vacib olduğunu bildirdi. Hakim dəstəsinin şəhəri tərk etməsinə razı olmasa da, Sızdıq Sultanın hücum etməsinə mane olmadı. Gecə həmləsindən xəbər tutan şəhər ağsaqqalı məlumatı qarşı tərəfə ötürdü. Rusiya əsgərləri topları və silahları hazır tutaraq gecəni gözləməyə başladılar. Gecə vaxtı Sızdıq Sultan iki yüz əsgərlə qalanı tərk edərək sürətli hücuma keçdi. Düşmən hücumdan agah olsa da dəstənin lap yaxına gəlməsinə imkan verdi və anidən toplardan və silahlardan atəş açdılar. Bununla belə, qazaxlar hücuma davam edərək əlbəyaxa savaşa keçdilər. Bir saatlıq döyüşdən sonra hər iki tərəf geriyə çəkildi. Beş gün sonra şəhərin ağsaqqalı Cantı qala qapısını açaraq düşmənin şəhəri ələ keçirməsinə şərait yaratdı. Bundan sonra Sızdıq Sultan Çimkəndə doğru geri çəkilərək partizan döyüşlərini davam etdirir, Çardərədə və Ağbulaq döyüşlərində iştirak edir. Çimkəndin müdafiəsini uğurla davam etdirən Sızdıq Sultan yeni hücum planı üçün Daşkəndə çağırıldıqdan sonra Çimkənd də işğal edilir.
1864-cü ilin dekabrında Türküstanı geri almaq məqsədilə Almiqulun başçılıq etdiyi on minlik qoşun Daşkənddən yola düşür. Yolda təsadüfən yasavul Serovun başçılıq etdiyi 115 nəfərlik kazak dəstəsi ilə toqquşurlar. Üç gün ərzində edilən cəhdlərə baxmayaraq, kazakları məğlub edə bilmirlər. Həmin hücumdan xəbər tutan Türküstan qarnizonu köməyə atıcı rotanı göndərir, bu rotanın kazaklarla birləşməsinə Sızdıq Sultanın başçılıq etdiyi dəstə imkan vermir. Üç gün sonra 50-yə yaxın itki (əsirləri nəzərə almadan) verən kazaklar mühasirəni yarıb Çimkəndə yollana bilirlər. Bundan sonra Kokand xanlığından general Çernyayeva sülh təklif olunub, o isə təklifi rədd edib.
1865-ci il, aprelin sonunda Çernyayev Daşkənd üzərinə hücuma keçir. İlk öncə Kokandın qoşun komandanı Alimqul üstünlük əldə edir, lakin onun düşmən düşərgəsini mühasirəyə almaq cəhdi uğursuz olur. Əlbəyaxa döyüşlərdə özü güllə yarası alır və bir neçə gün sonra ölür. Bundan sonra Sızdıq Sultan şəhərin müdafiəsini öz üzərinə götürür, divan isə onu Alimqulun yerinə ordu komandanı təyin edir. Sızdıq Sultanın bacarıqlı sərkərdə olması və Çingiz xanın soyundan gəlməsi saraydakıları narahat etməyə başladı. Sui-qəsddən güclə canını qurtaran Sızdıq Sultan Buxara əmirliyinə keçir. 17 iyunda isə general Çernyayev Daşkəndi ələ keçirir.
Buxara əmirliyinin xidmətində
Buxara əmirliyində xidmət edən Sızdıq Sultan Kazalinskə basqın etməyə göndərilir. Bu zaman (8 may, 1866) Sırdərya sahilində baş vermiş İrcar döyüşündə Rusiya ordusu Buxara qoşununu məğlub edərək, ardından Cizzaq və Səmərqəndi də ələ keçirdilər. Buxara əmiri tam məğlub olandan sonra müqavilə bağlayır, şərtlərə görə Sızdıq Sultanın ailəsi girov olmalı idi. Bundan xəbərsiz olan Sızdıq Sultan uzaq səfərdən gəlib çatır. Vəziyyətin dəyişdiyini görərək Xivə xanlığına keçir. Ürgəncin işğalından sonra türkmən sərdarı Məhəmmədniyazla birlikdə işğalçılara qarşı mübarizə aparır. 1870-ci illərin ortalarında isə Herat hakiminin yanında xidmət edib. Çin ordusunun Şərqi Türküstana hücumları başlayınca Sızdıq Sultan Əfqanıstandan Qaşqara gedir və Yaqub bəylə birlikdə çinlilərə qarşı müqavimət göstərir. Döyüşlərin birində qolundan ağır yaralanır, lakin dəstəyə sona qədər başçılıq edərək çinliləri qova bilir. Bu onun son döyüşü olur.
Son illəri və ölümü
15 illik mübarizə dolu həyat yaşayandan sonra artıq savaşmağın heç bir nəticə verməyəcəyini görən yaralı Sızdıq Sultan dəstəsi ilə Fərqanə vadisinə gedir. Yurduna geri dönüb qardaşı Əhmədlə birgə yaşamaq istəyini Türküstanın general-qubernatoru Kaufmana göndərir. İlk öncə Sızdıq Sultana həkimlər göndərilir və yarası sağalandan sonra çarın fərmanı ilə bağışlanır, ailəsi geri qaytarılır. Çardan torpaq və təqaüd alıb qardaşı Əhmədin qonşuluğunda, Çimkənddə yaşamağa başlayır. Ömrünün sonrakı illərini savaşsız keçirən Sızdıq Sultan Kenesarı oğlu 1910-cu ildə vəfat etdi.
İstinadlar
. 2014-07-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-20.
Ахмет Кенесарин. Султаны Кенесары и Сыздык.- Алма-Ата "Жалын", 1992.- 144 б.
. 2015-06-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-20.
. 2016-12-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-20.
Yanvar 08, 2022
sızdıq, sultan, kenesarı, oğlu, Сыздық, Кенесарыұлы, 1837, qazax, xanlığı, 1910, çimkənd, türküstan, general, qubernatorluğu, orta, asiyanın, müxtəlif, guşələrində, ömrünün, beş, ilini, istilasına, qarşı, mübarizərə, sərf, etmiş, qazaxıstan, sərkərdəsidir, bəz. Sizdiq Sultan Kenesari oglu qaz Syzdyk Kenesaryuly 1837 Qazax xanligi 1910 Cimkend Turkustan general qubernatorlugu Orta Asiyanin muxtelif guselerinde omrunun on bes ilini rus istilasina qarsi mubarizere serf etmis Qazaxistan serkerdesidir Bezi menbelerde adi Sadiq Sultan olaraq anilir Sizdiq Sultanqaz Syzdyk KenesaryulyDovlet xadimi ve serkerdeSexsi melumatlarDogum tarixi 1837Dogum yeri Qazax xanligiVefat tarixi 1910Vefat yeri Cimkend Sirderya vilayeti Turkustan general qubernatorlugu Rusiya imperiyasiAtasi Kenesari xanAnasi Canil xanim Mundericat 1 Heyati 1 1 Usaqligi 1 2 Kokand xanliginin xidmetinde 1 3 Buxara emirliyinin xidmetinde 2 Son illeri ve olumu 3 IstinadlarHeyati RedakteUsaqligi Redakte Sizdiq Sultan 1837 ci ilde anadan olub Atasi Kenesari xan sonuncu Qazaxistan xani olub Kenesari xan olende Sizdiq 10 yasinda idi Kokand xanliginin xidmetinde Redakte Sizdiq Kenesari oglu qardaslari Taysiq ve Ehmedle birge Kokand xanligi erazisinde boyuyub Kokand xanligi ordusuna qebul edilenden sonra her birine pansedbasi 500 neferlik deste komandiri pansed farsca 500 demekdir rutbesi verilib Sizdiq Sultan Rusiya imperiyasi ordusu ile ilk defe Uzunagac doyusunde 1860 qarsilasib Uc qardasin basciliq etdiyi destenin riskli doyus manevri sayesinde meglub olmus Kokand ordusu teqibden canini qurtara bildi Bir nece doyusden sonra Kokand xanliginin suqutunun labud oldugunu gorunce boyuk qardas Taysiq ve kicik qardas Ehmed Rusiya ordusuna qatilmaga qerar verdiler Sizdiq Sultan ise tarixe kececek bir cavab verdi Ruslar Kokandi alsalar Buxaraya kececeyem Buxarani alsalar basqa dovlete Lakin atamin getdiyi yoldan donmeyeceyem 1 Bundan sonra Sizdiq Sultan qardaslarindan ferqli olaraq mubarize dolu heyat yasamaga baslayir 1864 cu ilde Kokand xani Mehemmed Sultan Seid onu Suzaka hakim teyin edir Hemin il Turkustan seherinin rus ordusu terefinden muhasireye alindigini esidince Sizdiq Sultan kicik lakin herbi telim gormus herbi destesi ile Suyindik Sevindik deresi ile Karatau Qaradag silsilesini asaraq Turkustan qalasina komeye yollandi Qalanin hakimine ruslara gece hemle etmeyin vacib oldugunu bildirdi Hakim destesinin seheri terk etmesine razi olmasa da Sizdiq Sultanin hucum etmesine mane olmadi Gece hemlesinden xeber tutan seher agsaqqali melumati qarsi terefe oturdu Rusiya esgerleri toplari ve silahlari hazir tutaraq geceni gozlemeye basladilar Gece vaxti Sizdiq Sultan iki yuz esgerle qalani terk ederek suretli hucuma kecdi Dusmen hucumdan agah olsa da destenin lap yaxina gelmesine imkan verdi ve aniden toplardan ve silahlardan ates acdilar Bununla bele qazaxlar hucuma davam ederek elbeyaxa savasa kecdiler Bir saatliq doyusden sonra her iki teref geriye cekildi Bes gun sonra seherin agsaqqali Canti qala qapisini acaraq dusmenin seheri ele kecirmesine serait yaratdi Bundan sonra Sizdiq Sultan Cimkende dogru geri cekilerek partizan doyuslerini davam etdirir Carderede ve Agbulaq doyuslerinde istirak edir 2 Cimkendin mudafiesini ugurla davam etdiren Sizdiq Sultan yeni hucum plani ucun Daskende cagirildiqdan sonra Cimkend de isgal edilir 1864 cu ilin dekabrinda Turkustani geri almaq meqsedile Almiqulun basciliq etdiyi on minlik qosun Daskendden yola dusur Yolda tesadufen yasavul Serovun basciliq etdiyi 115 neferlik kazak destesi ile toqqusurlar Uc gun erzinde edilen cehdlere baxmayaraq kazaklari meglub ede bilmirler Hemin hucumdan xeber tutan Turkustan qarnizonu komeye atici rotani gonderir bu rotanin kazaklarla birlesmesine Sizdiq Sultanin basciliq etdiyi deste imkan vermir Uc gun sonra 50 ye yaxin itki esirleri nezere almadan veren kazaklar muhasireni yarib Cimkende yollana bilirler 3 Bundan sonra Kokand xanligindan general Cernyayeva sulh teklif olunub o ise teklifi redd edib 1865 ci il aprelin sonunda Cernyayev Daskend uzerine hucuma kecir Ilk once Kokandin qosun komandani Alimqul ustunluk elde edir lakin onun dusmen dusergesini muhasireye almaq cehdi ugursuz olur Elbeyaxa doyuslerde ozu gulle yarasi alir ve bir nece gun sonra olur Bundan sonra Sizdiq Sultan seherin mudafiesini oz uzerine goturur divan ise onu Alimqulun yerine ordu komandani teyin edir 4 Sizdiq Sultanin bacariqli serkerde olmasi ve Cingiz xanin soyundan gelmesi saraydakilari narahat etmeye basladi Sui qesdden gucle canini qurtaran Sizdiq Sultan Buxara emirliyine kecir 17 iyunda ise general Cernyayev Daskendi ele kecirir Buxara emirliyinin xidmetinde Redakte Buxara emirliyinde xidmet eden Sizdiq Sultan Kazalinske basqin etmeye gonderilir Bu zaman 8 may 1866 Sirderya sahilinde bas vermis Ircar doyusunde Rusiya ordusu Buxara qosununu meglub ederek ardindan Cizzaq ve Semerqendi de ele kecirdiler Buxara emiri tam meglub olandan sonra muqavile baglayir sertlere gore Sizdiq Sultanin ailesi girov olmali idi Bundan xebersiz olan Sizdiq Sultan uzaq seferden gelib catir Veziyyetin deyisdiyini gorerek Xive xanligina kecir Urgencin isgalindan sonra turkmen serdari Mehemmedniyazla birlikde isgalcilara qarsi mubarize aparir 1870 ci illerin ortalarinda ise Herat hakiminin yaninda xidmet edib Cin ordusunun Serqi Turkustana hucumlari baslayinca Sizdiq Sultan Efqanistandan Qasqara gedir ve Yaqub beyle birlikde cinlilere qarsi muqavimet gosterir Doyuslerin birinde qolundan agir yaralanir lakin desteye sona qeder basciliq ederek cinlileri qova bilir Bu onun son doyusu olur Son illeri ve olumu Redakte15 illik mubarize dolu heyat yasayandan sonra artiq savasmagin hec bir netice vermeyeceyini goren yarali Sizdiq Sultan destesi ile Ferqane vadisine gedir Yurduna geri donub qardasi Ehmedle birge yasamaq isteyini Turkustanin general qubernatoru Kaufmana gonderir Ilk once Sizdiq Sultana hekimler gonderilir ve yarasi sagalandan sonra carin fermani ile bagislanir ailesi geri qaytarilir Cardan torpaq ve teqaud alib qardasi Ehmedin qonsulugunda Cimkendde yasamaga baslayir Omrunun sonraki illerini savassiz keciren Sizdiq Sultan Kenesari oglu 1910 cu ilde vefat etdi Istinadlar Redakte YuK Put voinov Istoriya zhizni potomkov slavnogo kazahskogo hana Kenesary 2014 07 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 07 20 Ahmet Kenesarin Sultany Kenesary i Syzdyk Alma Ata Zhalyn 1992 144 b Sotnya ikancev Pobeda vmesto porazheniya 2015 06 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 07 20 Ahmet Kenesarin Sultany Kenesary i Syzdyk 2016 12 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 07 20 Menbe https az wikipedia org w index php title Sizdiq Sultan amp oldid 6241474, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
