fbpx
Wikipedia

Sultanmahmud Torayğırov

Avqust 03, 2021

Sultanmahmud Torayğırov (29 oktyabr 1893(1893-10-29), Kökşetau – 21 may 1920(1920-05-21), Pavlodar vilayəti) — şair, pedaqoq.

Sultanmahmud Torayğırov
Doğum tarixi 29 oktyabr 1893(1893-10-29)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 21 may 1920(1920-05-21) (26 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi vərəm
Vətəndaşlığı
Fəaliyyəti şair, filosof, müəllif, yazıçı
Fəaliyyət illəri 1913-cü ildən
Əsərlərinin dili qazaxca
Məşhur yazıçının Pavlodarda yerləşən abidəsi

Tərcümeyi-hal

 
Sultanmahmuda həsr olunmuş məqbərə

O, Arğın tayfasının Süyindik qəbiləsinin Aydabol boyundandır.. S. Torayğırovun anası o 2 yaşında ikən ölmüş və Sultanmahmud 6 yaşına qədər nənəsi tərəfindən tərbiyə edilmişdi. Daha sonra ata və iki oğlu Bayanauıla köçdü və Torayğır kəndi yaxınlığında məskunlaşdılar. S. Torayğırov ilk təhsilini atasından əski əlifbanı öyrənməklə almış, 13 yaşında Muqan, Əbdürrəhman və Tortay adlı mollalardan dərs almağa başlamışdır. Şərq süjetləri əsasında şeirlər yazan Muqan mollanın təlimləri Torayğırovun bir şair kimi formalaşmasına müsbət təsir göstərsə də, Bayanauılda molla Əbdürrəhmanın sərtliyi (1908) və gənc yazarın şeirini nəşr etdirdiyi üçün cəzalandırılması dinə və mollalara olan mənfi baxışlarının əsasını təşkil etdi .

1911-ci ildə eni müəllimi Nuralının köməyi ilə qazax və tatar dillərində olan ədəbi kitablar, qəzet və jurnallarla tanış oldu. * 1912 Troitskdəki Axun Rəhmanqulu Mədrəsəsinə daxil oldu, ancaq bir ilə yaxın orada oxuduqdan sonra sətəlcəm səbəbindən təhsilini davam etdirə bilmədi. S. Torayğırov mədrəsədə oxumağı dayandırsa da Rus dili kursu təşkil edir, bütün yay boyunca şəhərətrafı ərazilərdə uşaqlara dərs deyir. O vaxtdan bəri şeir üzərində * 1912-13 "Təhsil alan gənclər üçün",</br> Şagirdlərə ,</br> "İndiki adət" ,</br> "Təhsildəki məqsəd nədir?" ,</br> "Elə-belə"</br> "Mənasız məscid" ,</br> "Elan",</br> "Dostuma məktub"</br> "İnsan kimi " ,</br> "Yuxumda" ,</br> "Yaz kədəri" ,</br> "Qımız" ,</br> "Dünənki xəyal və bugünkü iş", və s. şeirlər və "Şikayətləndim" adlı uzun bir esse yazdı. Bu zaman "Kamar Sulu" romanını yazmağa başladı.

1913-cü ilin payızında Troitskə qayıdan Torayğırov " Ayqap " jurnalının məsul katibi vəzifəsində çalışmış və "Şeirlər və qiraətçi", " Yaddaı yanılğısı", " Qazax dilindəki şeir kitabları haqqında", "Qazaxlar arasında elm və təhsil yolu necə olmalıdır? "və s. hekayə və məqalələr bu jurnalda dərc edilmişdir. Qısa müddət bu jurnalda çalışdı. 1914-cü ilin yayında vətəni Bayanauıla qayıtdı. Ölkədə "Böyük Tərəfdaşlıq" adlı mədəni və təhsil təşkilatı açmaq cəhdi uğursuz oldu. Bu il Rus təhsili axtararaq Semipalatinskə gedən S. Torayğırov axtardığı təhsili ala bilmədi və böhranla qarşılaşdı. Belə bir əhval-ruhiyyənin təsiri altında "Lənətə gəlmiş buludlar" ,</br> "Altıayaq" kimi şeirlər yazmışdır.</br> "İndiki trend" ,</br> "Evliliyə" ,</br> "Birisinə" ,</br> "Vətənimə" ,</br> "Yaraşıqlı gözələ" ,</br> "Qız sevmək" ,</br> "Gülayım" ,</br> “Həyatımın vədi”</br> "Ruh qalxanim" ,</br> “Çiçək” və s. şeirlər, "Kim düzdür?" Şeiri ilə bir roman yazdı (1915). Şərqi Qazaxıstandakı uşaqlara dərs vermək üçün işə qəbul edildi .

1916-cı ilin payızına qədər əvvəl Katon-Karağayda, daha sonra Zaysanda rus dilini təkmilləşdirir. 1916-1917 -ci ilin qışında Tomskda rus dilində təhsil alır. Həyatda bu qədər kağız görməkdən bezən şair arzusuna çatdığından xoşbəxtdir. "Şagird düşüncəsi" mahnısında "qaranlıq Qazax səmasına yüksəlmək və günəş olmaq", "donmuş ölkənin ürəyini istiləşdirmək" xəyalları qurur. Eyni zamanda dünya ədəbiyyatı klassikləri, siyasi kitablarla tanış olur. 1917-ci il Fevral inqilabından sonra Semipalatinskdə yeni qurulmuş Alaş Partiyası və Alaş Orda hökumətinin işində iştirak etdi və "Alaş şüarı" elan etdi. Lakin xəstəliyi daha da ağırlaşır və 1918-ci ilin aprelində təhsil və fəalliyətinə son qoyaraq birdəfəlik vətəninə döndü. Orada Kolçak hakimiyyətindən sonra canlanan sovdepin işində iştirak etdi və kəndlilər arasındakı mübahisələrin ədalətli həllində iştirak etdi. Bu baxımdan siyasi və fəlsəfi ədəbiyyat (Q. Ç. Plexanov, N. Q. Çernışevski, və s. ) çox oxudu, "Şal və qız" ,</br> "Ay dünya"</br> "Gənc ürək",</br> "Sarıarka Yağışı",</br> "İtirilmiş Həyat,"</br> "Yazıq"</br> “Nəğmə”, və s. şeirlər yazdı.

Kitabları:

Şagirdlik dövrü (1907-11) şeirləri bədii cəhətdən qüsurlu olsa da, gənc şairin ictimai hadisələrin mahiyyətini anlamaq istəyini və şeir dili ilə hadisələri canlandirmaq istəyini əks etdirir. Cəmiyyətdəki haqsızlıqdan və qadınların acınacaqlı vəziyyətindən, dini təhsilin sxolastik mahiyyətindən yazır. Zəngin və kasıb oğullarının həyatı ilə sərvət və yoxsulluq arasındakı tarazlığı göstərməyə çalışsa da, bu cəhd yüksək şairlik istedadı və siyasi baxışlarını göstərə bilmir. 1912-ci ildə başlayan karyerasının yeni bir mərhələsində S. Torayğırov, Abay və Ibıray tərəfindən təməli qoyulmuş maarifçiliyə üz tutmuş və gəncləri oxumağa səsləyirdi. "Yeni doğan Ay kimi meydana çıxıb, günü almağa qərarlıdır." Evliliyi qazanmaq üçün motivasiya edir və həqiqəti tapmağa çalışır. İlk təbliğ şeirlərindən sonra şair lirika sahəsini genişləndirir və lirik qəhrəmanın ruhunu və hərəkətlərini təsvir etməyə çalışır. Mahnılarında inadkar, taleyə itaət etməyən, inadla irəliləyən, çətinliklərə müqavimət göstərən bir xarakter göstərilir. O vaxtdan etibarən şairin əsərlərində köhnə bir imtahan var idi. Qazaxlar arasında yayılmış mənfi münasibətlərə və qərəzli fikirlərə qarşı mübarizə aparır. Şair təbiət və sevgi mövzusunda yazdığı şeirlərində insan hisslərini ictimai fikir və ictimai həyatla əlaqəli hesab edir. Köhnə əleyhdar münasibətlər onu sosial ədalətsizliklə toqquşdurur ("Bu da mı ədalətdir?", "Bir insana" və s.) Həyat həqiqətlərini bədii şəkildə təsvir edib, qazax şeirinin məzmununu genişləndirərək, sirlərlə dolu lirik mahnılar yaratdı. Bir çox hekayə, oçerk, ədəbi və tənqidi məqalə, iki roman ("Kamar Sulu", "Kim düzdür?"), dörd şeir "Tanışlıq" (1917-18), "Həsr olunmuş həyat" (1918), "Yazıq" yazdı "(1919).),"Deyişmə" nəşr olundu. S. Torayğırov "Kamar Sulu" romanında qadın bərabərsizliyi mövzusunu gündəmə gətirir və dövrün gerçəkliklərindən bəhs edir. "Kim düzdür?" romanında kənd həyatının həqiqətlərini hərtərəfli təsvir edir, qazax xalqının iqtisadi irəliləyişinin olmamasını, tələbsizlik və işə qarşı laqeydlik, tənbəllik, ixtilafı tənqid edir.

Mənbələr

S. Torayğırov poema janrını yeni səviyyədə inkişaf etdirdi. Süjetsiz şeirləri həyatdakı geniş mövzuları əhatə edir və ambisiyalarını əymədən kəskin və açıq şəkildə təbliğ etməyə çalışırdı. İlk poeması"Tanışlıq" şeiri, Alaşorda hərəkatının təmsilçilərini ölkəyə tanıtmaq məqsədi daşıyırdı. Ə. Bökeyxanov, Əhməd Baytursınov, M. Dulatovu təqdim edərək "biri günəş, biri ulduz, biri aydır" yazır, Alaş ardıcıllarının qazax xalqının müstəqilliyi üçün gördüyü işləri təhlil edir. Alaş təmsilçilərindən əlavə, görkəmli qazax şəxsiyyətləri Abay və Şəkərimi xüsusilə vurğulayır. "İtirilmiş həyat", "Kasıb" poemalarinin əsas mövzusu cəmiyyətdəki haqsızlığın səbəblərini açmaq, bərabərlik axtarışıdır. Şair Qazax kəndindən kənara çıxır və kapitalist cəmiyyətinə xas olan bu məsələlərə toxunur. "Həsr olunmuş həyat" - Torayğırov yaradıcılığının böyük bir uğurudur. Burada şair qısa ömründə gördüyü, düşündüyü və tanıdığı həyat təcrübələrini özünəməxsus tərzi ilə açıqlayır. Poemanin lirik qəhrəmanı müxtəlif peşələrlə məşğul olsa da, heç birilə qane olmur, bərabərlik tapmır, ədalətli bir cəmiyyətə can atır. Əsər şairin düşüncəsindəki yeni cəmiyyətin gələcəyini təsvir edir. Əsərin əsas ideyası, bir insanın həyat üçün can ata biləcəyi və səy göstərməli olduğu nikbin nəticəsidir. "Kasıb" şeirinin qəhrəmanı mühitində ədalət tapmır və cəmiyyətlə insan arasındakı qarşıdurmanı barışmaz bir mübarizədə davam etdirir. S. Torayğırovun şəhər şairi ilə bozqır şairinin ədəbi deyişməsini yaradaraq, iki mühitin ziddiyyətlərini və faydalarını təsvir etdiyi "Deyişmə" şeiri natamamdır. S. Torayğırovun əsərləri 20-ci əsrin əvvəllərindəki Qazax cəmiyyətinin gerçəkliyi, içindəki yenilikçi düşüncənin inkişafı üçün böyük bir mərhələdir. Onun axtarışı "həqiqət özünü axtarma" ilə əlaqələndirilir, realizmi danışılmayan həqiqətə, ictimai həyatın realist obrazlarına əsaslanır və yanaşması tənqididir.

  • Bütün əsərlər toplusu. Qızılorda əyaləti.. 1933;
  • Seçilmiş əsərləri A, 1957;
  • Seçilmiş əsərlər Alma-Ata, 1958;
  • Şərq 1-2 Torayğırov A., 1987;
  • Şərq 1-2 Torayğırov A., 1993.

İstinadlar

  1. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Педагогика / О 74 Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: "ЭКО" ҒӨФ. 2006. - 482 б. ISBN 9965-808-85-6
  2. “ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6

Xarici keçidlər

  • Sultanmahmud Torayğırovun əsərləri 2011-06-09 at the Wayback Machine
  • Sultanmahmud Torayğırova həsr olunmuş təqdimat
  • Sultanmahmud Torayğırovun veb saytı (1893-1920)

Avqust 03, 2021
sultanmahmud, torayğırov, oktyabr, 1893, 1893, kökşetau, 1920, 1920, pavlodar, vilayəti, şair, pedaqoq, doğum, tarixi, oktyabr, 1893, 1893, doğum, yeri, kökşetau, aqmola, vilayətivəfat, tarixi, 1920, 1920, yaşında, vəfat, yeri, pavlodar, vilayətivəfat, səbəbi,. Sultanmahmud Toraygirov 29 oktyabr 1893 1893 10 29 Koksetau 21 may 1920 1920 05 21 Pavlodar vilayeti sair pedaqoq Sultanmahmud ToraygirovDogum tarixi 29 oktyabr 1893 1893 10 29 Dogum yeri Koksetau Aqmola vilayetiVefat tarixi 21 may 1920 1920 05 21 26 yasinda Vefat yeri Pavlodar vilayetiVefat sebebi veremVetendasligi QazaxistanFealiyyeti sair filosof muellif yaziciFealiyyet illeri 1913 cu ildenEserlerinin dili qazaxca Meshur yazicinin Pavlodarda yerlesen abidesi Mundericat 1 Tercumeyi hal 2 Kitablari 3 Menbeler 4 Istinadlar 5 Xarici kecidlerTercumeyi hal Redakte Sultanmahmuda hesr olunmus meqbere O Argin tayfasinin Suyindik qebilesinin Aydabol boyundandir S Toraygirovun anasi o 2 yasinda iken olmus ve Sultanmahmud 6 yasina qeder nenesi terefinden terbiye edilmisdi Daha sonra ata ve iki oglu Bayanauila kocdu ve Toraygir kendi yaxinliginda meskunlasdilar S Toraygirov ilk tehsilini atasindan eski elifbani oyrenmekle almis 13 yasinda Muqan Ebdurrehman ve Tortay adli mollalardan ders almaga baslamisdir Serq sujetleri esasinda seirler yazan Muqan mollanin telimleri Toraygirovun bir sair kimi formalasmasina musbet tesir gosterse de Bayanauilda molla Ebdurrehmanin sertliyi 1908 ve genc yazarin seirini nesr etdirdiyi ucun cezalandirilmasi dine ve mollalara olan menfi baxislarinin esasini teskil etdi 1911 ci ilde eni muellimi Nuralinin komeyi ile qazax ve tatar dillerinde olan edebi kitablar qezet ve jurnallarla tanis oldu 1912 Troitskdeki Axun Rehmanqulu Medresesine daxil oldu ancaq bir ile yaxin orada oxuduqdan sonra setelcem sebebinden tehsilini davam etdire bilmedi S Toraygirov medresede oxumagi dayandirsa da Rus dili kursu teskil edir butun yay boyunca seheretrafi erazilerde usaqlara ders deyir O vaxtdan beri seir uzerinde 1912 13 Tehsil alan gencler ucun lt br gt Sagirdlere lt br gt Indiki adet lt br gt Tehsildeki meqsed nedir lt br gt Ele bele lt br gt Menasiz mescid lt br gt Elan lt br gt Dostuma mektub lt br gt Insan kimi lt br gt Yuxumda lt br gt Yaz kederi lt br gt Qimiz lt br gt Dunenki xeyal ve bugunku is ve s seirler ve Sikayetlendim adli uzun bir esse yazdi Bu zaman Kamar Sulu romanini yazmaga basladi 1913 cu ilin payizinda Troitske qayidan Toraygirov Ayqap jurnalinin mesul katibi vezifesinde calismis ve Seirler ve qiraetci Yaddai yanilgisi Qazax dilindeki seir kitablari haqqinda Qazaxlar arasinda elm ve tehsil yolu nece olmalidir ve s hekaye ve meqaleler bu jurnalda derc edilmisdir Qisa muddet bu jurnalda calisdi 1914 cu ilin yayinda veteni Bayanauila qayitdi Olkede Boyuk Terefdasliq adli medeni ve tehsil teskilati acmaq cehdi ugursuz oldu Bu il Rus tehsili axtararaq Semipalatinske geden S Toraygirov axtardigi tehsili ala bilmedi ve bohranla qarsilasdi Bele bir ehval ruhiyyenin tesiri altinda Lenete gelmis buludlar lt br gt Altiayaq kimi seirler yazmisdir lt br gt Indiki trend lt br gt Evliliye lt br gt Birisine lt br gt Vetenime lt br gt Yarasiqli gozele lt br gt Qiz sevmek lt br gt Gulayim lt br gt Heyatimin vedi lt br gt Ruh qalxanim lt br gt Cicek ve s seirler Kim duzdur Seiri ile bir roman yazdi 1915 Serqi Qazaxistandaki usaqlara ders vermek ucun ise qebul edildi 1916 ci ilin payizina qeder evvel Katon Karagayda daha sonra Zaysanda rus dilini tekmillesdirir 1916 1917 ci ilin qisinda Tomskda rus dilinde tehsil alir Heyatda bu qeder kagiz gormekden bezen sair arzusuna catdigindan xosbextdir Sagird dusuncesi mahnisinda qaranliq Qazax semasina yukselmek ve gunes olmaq donmus olkenin ureyini istilesdirmek xeyallari qurur Eyni zamanda dunya edebiyyati klassikleri siyasi kitablarla tanis olur 1917 ci il Fevral inqilabindan sonra Semipalatinskde yeni qurulmus Alas Partiyasi ve Alas Orda hokumetinin isinde istirak etdi ve Alas suari elan etdi Lakin xesteliyi daha da agirlasir ve 1918 ci ilin aprelinde tehsil ve fealliyetine son qoyaraq birdefelik vetenine dondu Orada Kolcak hakimiyyetinden sonra canlanan sovdepin isinde istirak etdi ve kendliler arasindaki mubahiselerin edaletli hellinde istirak etdi Bu baximdan siyasi ve felsefi edebiyyat Q C Plexanov N Q Cernisevski ve s cox oxudu Sal ve qiz lt br gt Ay dunya lt br gt Genc urek lt br gt Sariarka Yagisi lt br gt Itirilmis Heyat lt br gt Yaziq lt br gt Negme ve s seirler yazdi Kitablari RedakteSagirdlik dovru 1907 11 seirleri bedii cehetden qusurlu olsa da genc sairin ictimai hadiselerin mahiyyetini anlamaq isteyini ve seir dili ile hadiseleri canlandirmaq isteyini eks etdirir Cemiyyetdeki haqsizliqdan ve qadinlarin acinacaqli veziyyetinden dini tehsilin sxolastik mahiyyetinden yazir Zengin ve kasib ogullarinin heyati ile servet ve yoxsulluq arasindaki tarazligi gostermeye calissa da bu cehd yuksek sairlik istedadi ve siyasi baxislarini gostere bilmir 1912 ci ilde baslayan karyerasinin yeni bir merhelesinde S Toraygirov Abay ve Ibiray terefinden temeli qoyulmus maarifciliye uz tutmus ve gencleri oxumaga sesleyirdi Yeni dogan Ay kimi meydana cixib gunu almaga qerarlidir Evliliyi qazanmaq ucun motivasiya edir ve heqiqeti tapmaga calisir Ilk teblig seirlerinden sonra sair lirika sahesini genislendirir ve lirik qehremanin ruhunu ve hereketlerini tesvir etmeye calisir Mahnilarinda inadkar taleye itaet etmeyen inadla irelileyen cetinliklere muqavimet gosteren bir xarakter gosterilir O vaxtdan etibaren sairin eserlerinde kohne bir imtahan var idi Qazaxlar arasinda yayilmis menfi munasibetlere ve qerezli fikirlere qarsi mubarize aparir Sair tebiet ve sevgi movzusunda yazdigi seirlerinde insan hisslerini ictimai fikir ve ictimai heyatla elaqeli hesab edir Kohne eleyhdar munasibetler onu sosial edaletsizlikle toqqusdurur Bu da mi edaletdir Bir insana ve s Heyat heqiqetlerini bedii sekilde tesvir edib qazax seirinin mezmununu genislendirerek sirlerle dolu lirik mahnilar yaratdi Bir cox hekaye ocerk edebi ve tenqidi meqale iki roman Kamar Sulu Kim duzdur dord seir Tanisliq 1917 18 Hesr olunmus heyat 1918 Yaziq yazdi 1919 Deyisme nesr olundu S Toraygirov Kamar Sulu romaninda qadin berabersizliyi movzusunu gundeme getirir ve dovrun gercekliklerinden behs edir Kim duzdur romaninda kend heyatinin heqiqetlerini herterefli tesvir edir qazax xalqinin iqtisadi irelileyisinin olmamasini telebsizlik ve ise qarsi laqeydlik tenbellik ixtilafi tenqid edir Menbeler RedakteS Toraygirov poema janrini yeni seviyyede inkisaf etdirdi Sujetsiz seirleri heyatdaki genis movzulari ehate edir ve ambisiyalarini eymeden keskin ve aciq sekilde teblig etmeye calisirdi Ilk poemasi Tanisliq seiri Alasorda herekatinin temsilcilerini olkeye tanitmaq meqsedi dasiyirdi E Bokeyxanov Ehmed Baytursinov M Dulatovu teqdim ederek biri gunes biri ulduz biri aydir yazir Alas ardicillarinin qazax xalqinin musteqilliyi ucun gorduyu isleri tehlil edir Alas temsilcilerinden elave gorkemli qazax sexsiyyetleri Abay ve Sekerimi xususile vurgulayir Itirilmis heyat Kasib poemalarinin esas movzusu cemiyyetdeki haqsizligin sebeblerini acmaq beraberlik axtarisidir Sair Qazax kendinden kenara cixir ve kapitalist cemiyyetine xas olan bu meselelere toxunur Hesr olunmus heyat Toraygirov yaradiciliginin boyuk bir ugurudur Burada sair qisa omrunde gorduyu dusunduyu ve tanidigi heyat tecrubelerini ozunemexsus terzi ile aciqlayir Poemanin lirik qehremani muxtelif peselerle mesgul olsa da hec birile qane olmur beraberlik tapmir edaletli bir cemiyyete can atir Eser sairin dusuncesindeki yeni cemiyyetin geleceyini tesvir edir Eserin esas ideyasi bir insanin heyat ucun can ata bileceyi ve sey gostermeli oldugu nikbin neticesidir Kasib seirinin qehremani muhitinde edalet tapmir ve cemiyyetle insan arasindaki qarsidurmani barismaz bir mubarizede davam etdirir S Toraygirovun seher sairi ile bozqir sairinin edebi deyismesini yaradaraq iki muhitin ziddiyyetlerini ve faydalarini tesvir etdiyi Deyisme seiri natamamdir S Toraygirovun eserleri 20 ci esrin evvellerindeki Qazax cemiyyetinin gercekliyi icindeki yenilikci dusuncenin inkisafi ucun boyuk bir merheledir Onun axtarisi heqiqet ozunu axtarma ile elaqelendirilir realizmi danisilmayan heqiqete ictimai heyatin realist obrazlarina esaslanir ve yanasmasi tenqididir 1 Butun eserler toplusu Qizilorda eyaleti 1933 Secilmis eserleri A 1957 Secilmis eserler Alma Ata 1958 Serq 1 2 Toraygirov A 1987 Serq 1 2 Toraygirov A 1993 2 Istinadlar Redakte Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Pedagogika O 74 Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar EKO ҒӨF 2006 482 b ISBN 9965 808 85 6 Қazak әdebieti Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2010 zhyl ISBN 9965 26 096 6Xarici kecidler RedakteSultanmahmud Toraygirovun eserleri Arxivlesdirilib 2011 06 09 at the Wayback Machine Sultanmahmud Toraygirova hesr olunmus teqdimat Sultanmahmud Toraygirovun veb sayti 1893 1920 Menbe https az wikipedia org w index php title Sultanmahmud Toraygirov amp oldid 6003997, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.