Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Sosial siyasət — dövlətin və ya ictimai institutların cəmiyyətin sosial həyatının müxtəlif sahələrini tənzimləmək, sosial ədaləti təmin etmək, əhalinin rifahını yaxşılaşdırmaq və sosial bərabərliyi qorumaq məqsədi ilə həyata keçirdiyi tədbirlər və strategiyalar sistemi. Sosial siyasət cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrinin maraqlarını nəzərə alaraq sosial müdafiə, səhiyyə, təhsil, məşğulluq, mənzil təminatı və digər sahələrdə həyata keçirilir.
Sosial siyasətin əsas məqsədləri bunlardır:
- əhalinin sosial rifah səviyyəsinin yüksəldilməsi
- sosial bərabərliyin təmin olunması
- ictimai sabitliyin və sosial harmoniyanın qorunması
- sosial risklərin (işsizlik, xəstəlik, əlillik, qocalıq və s.) azaldılması
- zəif sosial qrupların müdafiəsi
Tarixi
Sosial siyasət anlayışının formalaşması uzun tarixi mərhələlərdən keçmişdir və müxtəlif dövrlərdə ictimai-iqtisadi münasibətlərin inkişaf səviyyəsinə uyğun olaraq fərqli məzmun daşımışdır.
Erkən dövrlər
İlk sosial siyasət elementlərinə qədim dövrlərdə rast gəlinir. Qədim Mesopotamiya, Misir, Yunanıstan və Romada yoxsullara yardım etmək, müharibə əlillərinə və veteranlara dəstək göstərmək kimi tədbirlər mövcud olmuşdur. Xüsusən də Qədim Romada dövlət tərəfindən pulsuz taxıl paylanması və ictimai işlərin təşkili sosial müdafiənin ilkin formaları hesab edilə bilər. Orta əsrlərdə xristian kilsəsi və dini xeyriyyə təşkilatları sosial yardımın əsas təminatçısı rolunu oynamışdır.
Yeni dövr və sənaye inqilabı
XVII–XVIII əsrlərdə Avropada dövlətin sosial sahələrə müdaxiləsi zəif idi, əsas yük dini qurumların və xeyriyyəçilərin üzərinə düşürdü. Lakin sənaye inqilabından sonra (XVIII–XIX əsrlər) yeni sosial problemlər ortaya çıxdı:
- kənddən şəhərə köçün sürətlənməsi
- fəhlə sinfinin yaranması
- ağır əmək şəraiti və uzun iş saatları
- uşaq əməyinin geniş yayılması
Bu dövrdə dövlətin sosial məsuliyyətini artırmaq zərurəti yarandı. 1834-cü ildə İngiltərədə qəbul edilən Yeni Yoxsullar Qanunu (ing. Poor Law Amendment Act) dövlətin yoxsullara münasibətini dəyişdi və sosial siyasətin müasir elementlərinin əsasını qoydu.
XIX əsr və Bismark islahatları
XIX əsrin sonu sosial siyasətin inkişafında mühüm mərhələ oldu. Almaniyanın kansleri Otto fon Bismark 1880-ci illərdə dünyanın ilk dövlət sosial təminat sistemini yaratdı. Onun təşəbbüsü ilə aşağıdakı islahatlar həyata keçirildi:
- 1883-cü ildə icbari tibbi sığorta
- 1884-cü ildə istehsalatda bədbəxt hadisələrdən sığorta
- 1889-cu ildə yaşlılıq və əlillik pensiyaları
Bu islahatlar dövlətin sosial siyasətdə aktiv rolunun başlanğıcını qoydu və digər Avropa ölkələri üçün nümunəyə çevrildi.
XX əsrdə rifah dövləti
XX əsrin birinci yarısında birinci və ikinci dünya müharibələri böyük sosial-iqtisadi itkilərə səbəb oldu. Müharibədən sonrakı dövrdə sosial siyasət daha da gücləndi və "rifah dövləti" (ing. Welfare state) anlayışı formalaşdı. 1942-ci ildə Britaniyada Beveridc hesabatı dərc olundu və bu, universal sosial təminatın əsas prinsiplərini müəyyənləşdirdi.
İkinci dünya müharibəsindən sonra Qərbi Avropada, Skandinaviya ölkələrində və Şimali Amerikada geniş sosial təminat sistemləri quruldu. Təhsil, səhiyyə və pensiya təminatı dövlətin əsas funksiyalarından birinə çevrildi. Bu modelin əsas məqsədi hər bir vətəndaşa minimum rifah səviyyəsini təmin etmək idi.
XXI əsrdə sosial siyasət
Müasir dövrdə sosial siyasət qlobal dəyişikliklərə uyğun olaraq transformasiya olunur. Qloballaşma, texnoloji inkişaf, əmək bazarının dəyişməsi və demoqrafik problemlər (əhalinin qocalması, miqrasiya axınları) sosial siyasətin prioritetlərini yenidən müəyyənləşdirir. XXI əsrdə sosial siyasətdə əsas istiqamətlər bunlardır:
- rəqəmsal texnologiyaların tətbiqi (e-sosial xidmətlər)
- gender bərabərliyinin təşviqi
- inklüziv təhsil və əmək bazarının inkişafı
- ekoloji və sosial məsuliyyətin artırılması
- sosial xidmətlərin özəlləşdirilməsi və dövlət-özəl tərəfdaşlığının genişlənməsi
Sosial siyasət modelləri
Müxtəlif ölkələrdə sosial siyasət fərqli modellər əsasında qurulur:
- Liberal model — əsasən bazar mexanizmlərinə üstünlük verilir, dövlətin müdaxiləsi minimum səviyyədədir (məsələn, ABŞ, Böyük Britaniya);
- Korporativ model — dövlət və sosial tərəfdaşların (işəgötürənlər, həmkarlar ittifaqları) birgə fəaliyyəti ilə həyata keçirilir (məsələn, Almaniya, Fransa);
- Sosial-demokratik model — dövlətin geniş sosial təminat və xidmətlər təqdim etməsi ilə səciyyələnir (məsələn, İsveç, Norveç, Finlandiya).
Azərbaycanda sosial siyasət
Azərbaycan Respublikasında sosial siyasət Konstitusiya və müvafiq qanunvericilik aktlarına əsaslanır. Dövlət məşğulluq proqramları, sosial müavinətlər, pensiya islahatları, təhsil və səhiyyə sahəsində islahatlarla əhalinin sosial rifahını yüksəltməyə çalışır. Xüsusilə aztəminatlı ailələrin sosial müdafiəsi, gənclərin məşğulluğu, qaçqın və məcburi köçkünlərin təminatı sosial siyasətin əsas prioritetlərindəndir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "About the Malcolm Wiener Center". Presidents and Fellows of Harvard. 15 February 2006. 25 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 May 2015.
- "Penn SP2 Mission Statement". School of Social Policy & Practice. University of Pennsylvania School of Social Policy & Practice. İstifadə tarixi: 26 April 2021.
- "Prostitution Policy in Canada: Models, Ideologies, and Moving Forward" (PDF). Canadian Association of Social Workers. 5 September 2014. İstifadə tarixi: 21 May 2015.
- STEWART, JOHN. Richard Titmuss: A Commitment to Welfare (1). Bristol University Press. 2020. doi:10.2307/j.ctv128fqbs. JSTOR j.ctv128fqbs.
- Science, London School of Economics and Political. "What is social policy?". London School of Economics and Political Science (ingilis). İstifadə tarixi: 2023-05-01.
- Skocpol, Theda. Protecting Soldiers and Mothers (ingilis). Belknap Press. 1992. ISBN . İstifadə tarixi: 2020-03-21 – Harvard University Press vasitəsilə.
- Tilsley, Alexandra. "Subtracting Schools from Communities". Urban Institute. March 23, 2017. İstifadə tarixi: December 28, 2021.
- Spicker, Paul. "An introduction to Social Policy". www2.rgu.ac.uk. İstifadə tarixi: 21 May 2015.
- "Welcome to the Department". London School of Economics (LSE). İstifadə tarixi: 21 May 2015.
- "About the Malcolm Wiener Center". Presidents and Fellows of Harvard. 15 February 2006. 25 December 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 May 2015.
- Horst Rittel & Webber, M. (1973). Dilemmas in a General Theory of Planning. Policy Sci 4:155-169.
- Eilperin, Juliet; Mufson, Steven. "Obama calls for social policy changes in wake of Baltimore riots". The Washington Post. 28 April 2015. İstifadə tarixi: 21 May 2015.
- "Gender and sex equality". Social Policy Digest. Cambridge Journals. İstifadə tarixi: 21 May 2015.
- Thomasma, David C.; Graber, Glenn C. "Euthanasia: Toward an Ethical Social Policy". Ann Intern Med. 114 (12). 1991: 1067. doi:10.7326/0003-4819-114-12-1067_3.
Ədəbiyyat
- Social Policy & Administration
- Richard Titmuss (1951) Problems of social policy. HM Stationery Office. ISBN
- Dean, H. (2006). Social Policy. Cambridge: Polity Press. ISBN .
- Esping-Andersen, G. (1990) The three worlds of welfare capitalism. Princeton: Princeton University Press.
- Ferragina, Emanuele and Martin Seeleib-Kaiser, "Welfare Regime Debate: Past, Present, Futures?" Policy & Politics: 39 (2011): 4: 583–611.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sosial siyaset dovletin ve ya ictimai institutlarin cemiyyetin sosial heyatinin muxtelif sahelerini tenzimlemek sosial edaleti temin etmek ehalinin rifahini yaxsilasdirmaq ve sosial beraberliyi qorumaq meqsedi ile heyata kecirdiyi tedbirler ve strategiyalar sistemi Sosial siyaset cemiyyetin muxtelif tebeqelerinin maraqlarini nezere alaraq sosial mudafie sehiyye tehsil mesgulluq menzil teminati ve diger sahelerde heyata kecirilir Vudlon Merilendde Sosial Teminat Idaresi qerargahi Sosial siyasetin esas meqsedleri bunlardir ehalinin sosial rifah seviyyesinin yukseldilmesi sosial beraberliyin temin olunmasi ictimai sabitliyin ve sosial harmoniyanin qorunmasi sosial risklerin issizlik xestelik elillik qocaliq ve s azaldilmasi zeif sosial qruplarin mudafiesiTarixiSosial siyaset anlayisinin formalasmasi uzun tarixi merhelelerden kecmisdir ve muxtelif dovrlerde ictimai iqtisadi munasibetlerin inkisaf seviyyesine uygun olaraq ferqli mezmun dasimisdir Erken dovrler Ilk sosial siyaset elementlerine qedim dovrlerde rast gelinir Qedim Mesopotamiya Misir Yunanistan ve Romada yoxsullara yardim etmek muharibe elillerine ve veteranlara destek gostermek kimi tedbirler movcud olmusdur Xususen de Qedim Romada dovlet terefinden pulsuz taxil paylanmasi ve ictimai islerin teskili sosial mudafienin ilkin formalari hesab edile biler Orta esrlerde xristian kilsesi ve dini xeyriyye teskilatlari sosial yardimin esas teminatcisi rolunu oynamisdir Yeni dovr ve senaye inqilabi XVII XVIII esrlerde Avropada dovletin sosial sahelere mudaxilesi zeif idi esas yuk dini qurumlarin ve xeyriyyecilerin uzerine dusurdu Lakin senaye inqilabindan sonra XVIII XIX esrler yeni sosial problemler ortaya cixdi kendden sehere kocun suretlenmesi fehle sinfinin yaranmasi agir emek seraiti ve uzun is saatlari usaq emeyinin genis yayilmasi Bu dovrde dovletin sosial mesuliyyetini artirmaq zerureti yarandi 1834 cu ilde Ingilterede qebul edilen Yeni Yoxsullar Qanunu ing Poor Law Amendment Act dovletin yoxsullara munasibetini deyisdi ve sosial siyasetin muasir elementlerinin esasini qoydu XIX esr ve Bismark islahatlari XIX esrin sonu sosial siyasetin inkisafinda muhum merhele oldu Almaniyanin kansleri Otto fon Bismark 1880 ci illerde dunyanin ilk dovlet sosial teminat sistemini yaratdi Onun tesebbusu ile asagidaki islahatlar heyata kecirildi 1883 cu ilde icbari tibbi sigorta 1884 cu ilde istehsalatda bedbext hadiselerden sigorta 1889 cu ilde yasliliq ve elillik pensiyalari Bu islahatlar dovletin sosial siyasetde aktiv rolunun baslangicini qoydu ve diger Avropa olkeleri ucun numuneye cevrildi XX esrde rifah dovleti XX esrin birinci yarisinda birinci ve ikinci dunya muharibeleri boyuk sosial iqtisadi itkilere sebeb oldu Muharibeden sonraki dovrde sosial siyaset daha da guclendi ve rifah dovleti ing Welfare state anlayisi formalasdi 1942 ci ilde Britaniyada Beveridc hesabati derc olundu ve bu universal sosial teminatin esas prinsiplerini mueyyenlesdirdi Ikinci dunya muharibesinden sonra Qerbi Avropada Skandinaviya olkelerinde ve Simali Amerikada genis sosial teminat sistemleri quruldu Tehsil sehiyye ve pensiya teminati dovletin esas funksiyalarindan birine cevrildi Bu modelin esas meqsedi her bir vetendasa minimum rifah seviyyesini temin etmek idi XXI esrde sosial siyaset Muasir dovrde sosial siyaset qlobal deyisikliklere uygun olaraq transformasiya olunur Qloballasma texnoloji inkisaf emek bazarinin deyismesi ve demoqrafik problemler ehalinin qocalmasi miqrasiya axinlari sosial siyasetin prioritetlerini yeniden mueyyenlesdirir XXI esrde sosial siyasetde esas istiqametler bunlardir reqemsal texnologiyalarin tetbiqi e sosial xidmetler gender beraberliyinin tesviqi inkluziv tehsil ve emek bazarinin inkisafi ekoloji ve sosial mesuliyyetin artirilmasi sosial xidmetlerin ozellesdirilmesi ve dovlet ozel terefdasliginin genislenmesiSosial siyaset modelleriMuxtelif olkelerde sosial siyaset ferqli modeller esasinda qurulur Liberal model esasen bazar mexanizmlerine ustunluk verilir dovletin mudaxilesi minimum seviyyededir meselen ABS Boyuk Britaniya Korporativ model dovlet ve sosial terefdaslarin isegoturenler hemkarlar ittifaqlari birge fealiyyeti ile heyata kecirilir meselen Almaniya Fransa Sosial demokratik model dovletin genis sosial teminat ve xidmetler teqdim etmesi ile seciyyelenir meselen Isvec Norvec Finlandiya Azerbaycanda sosial siyasetAzerbaycan Respublikasinda sosial siyaset Konstitusiya ve muvafiq qanunvericilik aktlarina esaslanir Dovlet mesgulluq proqramlari sosial muavinetler pensiya islahatlari tehsil ve sehiyye sahesinde islahatlarla ehalinin sosial rifahini yukseltmeye calisir Xususile azteminatli ailelerin sosial mudafiesi genclerin mesgullugu qacqin ve mecburi kockunlerin teminati sosial siyasetin esas prioritetlerindendir Hemcinin baxRifah dovleti Sosial mudafie Iqtisadi siyasetIstinadlar About the Malcolm Wiener Center Presidents and Fellows of Harvard 15 February 2006 25 December 2008 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 May 2015 Penn SP2 Mission Statement School of Social Policy amp Practice University of Pennsylvania School of Social Policy amp Practice Istifade tarixi 26 April 2021 Prostitution Policy in Canada Models Ideologies and Moving Forward PDF Canadian Association of Social Workers 5 September 2014 Istifade tarixi 21 May 2015 STEWART JOHN Richard Titmuss A Commitment to Welfare 1 Bristol University Press 2020 doi 10 2307 j ctv128fqbs JSTOR j ctv128fqbs Science London School of Economics and Political What is social policy London School of Economics and Political Science ingilis Istifade tarixi 2023 05 01 Skocpol Theda Protecting Soldiers and Mothers ingilis Belknap Press 1992 ISBN 9780674717664 Istifade tarixi 2020 03 21 Harvard University Press vasitesile Tilsley Alexandra Subtracting Schools from Communities Urban Institute March 23 2017 Istifade tarixi December 28 2021 Spicker Paul An introduction to Social Policy www2 rgu ac uk Istifade tarixi 21 May 2015 Welcome to the Department London School of Economics LSE Istifade tarixi 21 May 2015 About the Malcolm Wiener Center Presidents and Fellows of Harvard 15 February 2006 25 December 2008 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 May 2015 Horst Rittel amp Webber M 1973 Dilemmas in a General Theory of Planning Policy Sci 4 155 169 Eilperin Juliet Mufson Steven Obama calls for social policy changes in wake of Baltimore riots The Washington Post 28 April 2015 Istifade tarixi 21 May 2015 Gender and sex equality Social Policy Digest Cambridge Journals Istifade tarixi 21 May 2015 Thomasma David C Graber Glenn C Euthanasia Toward an Ethical Social Policy Ann Intern Med 114 12 1991 1067 doi 10 7326 0003 4819 114 12 1067 3 EdebiyyatSocial Policy amp Administration Richard Titmuss 1951 Problems of social policy HM Stationery Office ISBN 9780527357665 Dean H 2006 Social Policy Cambridge Polity Press ISBN 978 0 7456 3434 0 Esping Andersen G 1990 The three worlds of welfare capitalism Princeton Princeton University Press Ferragina Emanuele and Martin Seeleib Kaiser Welfare Regime Debate Past Present Futures Policy amp Politics 39 2011 4 583 611