Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Seyyid Əhməd Xan(ing. Syed Ahmad Khan; urdu سید احمد خان; 17 oktyabr 1817[…], Dehli, Böyük Moğol imperiyası – 27 mart 1898[…]) — Böyük İslam islahatçısı, yazıçı.
| Seyid Əhməd Xan | |
|---|---|
| urdu سید احمد خان | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Dehli, Hindistan |
| Vəfat tarixi | (80 yaşında) |
| Vəfat yeri | Dehli, Hindistan |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | hakim, filosof, Cəngavər, vəkil, siyasətçi, ilahiyyatçı |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Seyyid Əhməd Xan və ya Ser Əhməd 17 oktyabr 1817-ci ildə Hindistanda, Dehli şəhərində anadan olmuşdur. Atasının ölümündən sonra təhsilini yarımçıq qoyan Əhməd Xan ailəsinin maddi cəhətdən vəziyyətinin ağır olmasına görə işləməyə başlayır. Yaradıcılığına 23 yaşından başlayan Əhməd Xan ilk olaraq dini məsələlərlə bağlı məqalələr yazmağa başlayır. 1847-ci ildə "Asarus-Sənadidə" adlı kitabı çıxır və 1857-ci ildə ingilislərin Hindistanı işğalı zamanı İngilisləri dəstəklədiyi üçün İngiltərə dövlətinin marağını özünə cəlb edir.
1869–1870-ci illərdə İngiltərəyə gedərək həmin dövlətin kəşfiyyatı ilə sıx əlaqə yaradır və Hindistana geri qayıdarkən "Muslim Cambridge" təşkilatını yaratmağı planlaşdırır. Ölkəsinə qayıdarkən bu təşkilatı yaradır və "Təhzibul-Əxlaq" adında qəzet nəşr etməyə başlayır.
İngiltərə Mərkəzi kəşfiyatının dəstəyi ilə fəaliyyətə başlayan Əhməd Xan ilk olaraq İslam dininin ən mühüm mənbələrindən hədis məfhumunu müxtəlif şübhələr və bəhanələrlə inkar etməyə başlayır və müsəlmanlar arasında bu fikrin yayılmasında bir sıra cəhdlər edir. İlk olaraq "Ət-Təfsirul-Aqliyyə" əsərini yazaraq QURANİ-KƏRİM hədislərə istinad etmədən təfsir etdiyini iddia edir.
Təbii ki, bu məkirli planların arxasında çirkin siyasət dururdu. Çünki, Qərb Kəşfiyati ilə bağlı olan şərqşünas alimlər İslama zərbə vurmağın yollarından birini müsəlmanların hədis küliyyatını əllərindən alinmasında görürdülər. Hədisləri aradan qaldırmaqla bir çox etiqadi və şəriətlə bağlı suallar cavabsız qalacaq və İslama qarşı maraq azalacaqdı.
Bu səbəblərə görə Hindistanda İslamı zəiflətmək üçün Əhməd Xan İngilis kəşfiyyatının dəstəyi ilə bir çox addımlar atır və bir çox tələbələr yetişdirir.
XIX əsrin sonlarında dini və ictimai-siyasi modernizmin ilk təzahürləri oyanmağa başlamışdır. Dini modernizmin iki qolu olmuşdur. Bunlardan biri bəhailər və qədyanilər kimi İslamın təməl prinsiplərindən aralanmış, yeni təlimlərlə çıxış edənlər idi. Ancaq Cəmaləddin Əfqani, Məhəmməd Əbdüh, R. Riza, , Seyyid Əhməd Xan, , Əli Şəriəti kimi dinin əsaslarını danmayan, onlara yeni yozum verən, onları çağdaş zamana uyğunlaşdırmaq istəyən düşünürlərin ideyaları daha çox yayılmışdır.
Seyyid Əhməd Xan modernist baxışlarına görə "agent", "dinsiz", "zındıq" adlandırılıb.
Seyyid Əhməd Xan hərəkətinin təbii elmlər və materialist Qərb mədəniyətinə heyranlıq və bağlılıq əsasına dayandığı, onun İslamı modern həyata uydurmağa çalışdığı xüsusu da ona yönəldilən tənqiqlər arasında yer almaqdadır.
Qərb mədəniyətinin nəticələrini heç bir şəkildə seçimə tabe tutmadan bunların müsəlman toplumlarca uyğulanmasını istəməsi, qurduğu müəssəsələrdə İngilis müəllimlərə öncəlik tanıyaraq yeni nəslin İngilis mədəniyyəti ilə yetişdirilməsinə şərait yaratması və Qərbə gərəyindən artıq dəyər verməsi bir başqa tənqid mövzusudur. Yenə qurduğu məktəblərdə uyğulamalı elmlər tərk edilib sadəcə teorik elmlər, dil və ədəbiyyat oxudulması da ayrıca tənqid olunmuşdur.
Seyyid Əhməd Xan 27 mart 1898-ci ildə vəfat edib.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- S.M. Ikram Sir Sayyid Ahmad Khan // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Seyyid Abdullah, "Ahmed Hân", UDMİ, II, 116–122.
- Blumhardt, "Ahmed Xan", İA, I, 182–183
- J. M. S. Baljon Jr., "Ahmad Khan", EI² (İng.), I, 287–288
- Muhammed el-Behî, s. 31–32.
- Əbü’l-Həsən ən-Nədvi, əs-Sırag, s. 83–84.
Xarici keçidlər
- Sir Syed Ahmad Khan (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seyyid Ehmed Xan ing Syed Ahmad Khan urdu سید احمد خان 17 oktyabr 1817 Dehli Boyuk Mogol imperiyasi 27 mart 1898 Boyuk Islam islahatcisi yazici Seyid Ehmed Xanurdu سید احمد خانDogum tarixi 17 oktyabr 1817Dogum yeri Dehli HindistanVefat tarixi 27 mart 1898 80 yasinda Vefat yeri Dehli HindistanTehsili Edinburq UniversitetiFealiyyeti hakim filosof Cengaver vekil siyasetci ilahiyyatci Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiSeyyid Ehmed Xan ve ya Ser Ehmed 17 oktyabr 1817 ci ilde Hindistanda Dehli seherinde anadan olmusdur Atasinin olumunden sonra tehsilini yarimciq qoyan Ehmed Xan ailesinin maddi cehetden veziyyetinin agir olmasina gore islemeye baslayir Yaradiciligina 23 yasindan baslayan Ehmed Xan ilk olaraq dini meselelerle bagli meqaleler yazmaga baslayir 1847 ci ilde Asarus Senadide adli kitabi cixir ve 1857 ci ilde ingilislerin Hindistani isgali zamani Ingilisleri desteklediyi ucun Ingiltere dovletinin maragini ozune celb edir 1869 1870 ci illerde Ingiltereye gederek hemin dovletin kesfiyyati ile six elaqe yaradir ve Hindistana geri qayidarken Muslim Cambridge teskilatini yaratmagi planlasdirir Olkesine qayidarken bu teskilati yaradir ve Tehzibul Exlaq adinda qezet nesr etmeye baslayir Ingiltere Merkezi kesfiyatinin desteyi ile fealiyyete baslayan Ehmed Xan ilk olaraq Islam dininin en muhum menbelerinden hedis mefhumunu muxtelif subheler ve behanelerle inkar etmeye baslayir ve muselmanlar arasinda bu fikrin yayilmasinda bir sira cehdler edir Ilk olaraq Et Tefsirul Aqliyye eserini yazaraq QURANI KERIM hedislere istinad etmeden tefsir etdiyini iddia edir Tebii ki bu mekirli planlarin arxasinda cirkin siyaset dururdu Cunki Qerb Kesfiyati ile bagli olan serqsunas alimler Islama zerbe vurmagin yollarindan birini muselmanlarin hedis kuliyyatini ellerinden alinmasinda gorurduler Hedisleri aradan qaldirmaqla bir cox etiqadi ve serietle bagli suallar cavabsiz qalacaq ve Islama qarsi maraq azalacaqdi Bu sebeblere gore Hindistanda Islami zeifletmek ucun Ehmed Xan Ingilis kesfiyyatinin desteyi ile bir cox addimlar atir ve bir cox telebeler yetisdirir XIX esrin sonlarinda dini ve ictimai siyasi modernizmin ilk tezahurleri oyanmaga baslamisdir Dini modernizmin iki qolu olmusdur Bunlardan biri behailer ve qedyaniler kimi Islamin temel prinsiplerinden aralanmis yeni telimlerle cixis edenler idi Ancaq Cemaleddin Efqani Mehemmed Ebduh R Riza Seyyid Ehmed Xan Eli Serieti kimi dinin esaslarini danmayan onlara yeni yozum veren onlari cagdas zamana uygunlasdirmaq isteyen dusunurlerin ideyalari daha cox yayilmisdir Seyyid Ehmed Xan modernist baxislarina gore agent dinsiz zindiq adlandirilib Seyyid Ehmed Xan hereketinin tebii elmler ve materialist Qerb medeniyetine heyranliq ve bagliliq esasina dayandigi onun Islami modern heyata uydurmaga calisdigi xususu da ona yoneldilen tenqiqler arasinda yer almaqdadir Qerb medeniyetinin neticelerini hec bir sekilde secime tabe tutmadan bunlarin muselman toplumlarca uygulanmasini istemesi qurdugu muesseselerde Ingilis muellimlere oncelik taniyaraq yeni neslin Ingilis medeniyyeti ile yetisdirilmesine serait yaratmasi ve Qerbe gereyinden artiq deyer vermesi bir basqa tenqid movzusudur Yene qurdugu mekteblerde uygulamali elmler terk edilib sadece teorik elmler dil ve edebiyyat oxudulmasi da ayrica tenqid olunmusdur Seyyid Ehmed Xan 27 mart 1898 ci ilde vefat edib Hemcinin baxSeyid Cemaleddin EfqaniIstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 S M Ikram Sir Sayyid Ahmad Khan Encyclopaedia Britannica ing Seyyid Abdullah Ahmed Han UDMI II 116 122 Blumhardt Ahmed Xan IA I 182 183 J M S Baljon Jr Ahmad Khan EI Ing I 287 288 Muhammed el Behi s 31 32 Ebu l Hesen en Nedvi es Sirag s 83 84 Xarici kecidlerSir Syed Ahmad Khan ing