Scramjet (supersonic combustion ramjet) bir ramjetnövüdür və fərqli olaraq supersonikyanma kamerası var. Havanın sıxışdırılaraq əldə edildiyi, yanacağın yandırıldığı yanma kamerası və eqzosun giriş sürətindən daha sürətli çıxdığı bir lüləyə (nozzle) malikdir. Kommersiya məqsədli reaktiv mühərriklər mühərrikə havanı daxil etmək və sıxışdırmaq üçün bir kompressordan istifadə edir, daha sonra sprey halında olan yanacaq sıxışdırılmış hava ilə birgə atəşlənərək arxaya doğru gedir və itələmə qüvvəsi yaradır. Scramjet havanı sıxışdırmaq üçün təyyarəninsürətindən istifadə edir, yəni çox az hərəkət edən hissə tələb edir.
Scramjetin işləmə prinsipinin sadə şəkildə göstərildiyi sxem.
Scramjet, atmosferdə hipersonik sürətlə uçmaq üçün hazırlanmış bir reaktiv mühərrikdir. Bir raketdən fərqi odur ki, raketlər lazımi oksigeni təmin etmək üçün tanklardan istifadə edir, skramjet isə yanma üçün lazım olan oksigeni atmosferdən alır. Scramjetlər bu xüsusiyyətlərinə görə reaktiv mühərriklərə oxşayırlar, lakin reaktiv mühərriklər skramjetin sürətində uça bilmirlər.
Turbin mühərrikləri subsonik və supersonik sürətlərdə işləyə bilərlər. Bununla birlikdə, onlar machsürətini aşdıqda tez qeyri-sabit olurlar. Kompressora daxil olan havanın təzyiqi və istiliyi artır, Mach sürətini keçmək bu dəyərlərin daha da artması deməkdir. Yüksək temperatur, yanacaq hava qarışığından tələb olunandan daha yüksək enerjinin çıxmasına səbəb olur, nəticədə mühərrik əriyir və strukturu zədələnir. Mach sürətinin artması sürükləmə kvadratı ilə mütənasib olaraq artır və həmçinin istifadə edilə bilən enerji azalır. Turbinli mühərriklərdə sürətin artması üçün daxil olan havanın temperaturu aşağı salınır və ya gücləndirici sistemlər əlavə olunur (məsələn, ramjet və afterburner kimi).
Ramjetlər turbojetlərdən daha yüksək temperaturda işləyə bilərlər. Onlar həmçinin turbojetlərdən daha yüksək sürətə çatırlar. Ancaq onların işləməsi üçün yanma kamerasına gedən hava subsoniknisbətdə olmalıdır. Supersonik sürətdə uçuşda subsonik havadan istifadə etmək kompressordan istifadə etməkdən daha səmərəlidir, lakin başqa bir problem də yüksək sürətdə baş verir. Hava supersonik sürətdən səs altı sürətə keçdikdə, şok dalğası meydana gəlir, bu şok dalğası da havanın temperaturunu artırır və havanın kimyəvi maddələrlə reaksiyaya girməsinə və enerjisini itirməsinə səbəb olur və həmçinin yanma kamerasında yanacağın yanma səmərəliliyi də azalır. Ramjetlərin çata biləcəyi sürət istifadə olunan yanacağın miqdarına görə dəyişsə də, Mach 4 ilə Mach 8 arasındakı bir aralıqdadır.
Scramjetər, bütün mühərrik boyunca havanın supersonik sürətdə axmasına icazə verərək yüksək sürüklənmə və az yanma problemini aradan qaldırmağı hədəfləyir. Mühərrikə daxil olan hava ramjetdən daha az sürət itirdiyindən, daha az sürüklənmə baş verir və yanacağın istiləşməsi daha az yanma ilə təmin edilir. Ən böyük problem, yüksək sürətlə axan havaya yanacaq qarışdırmaq və yandırmaq üçün çox az vaxtın olması və mühərrikin içərisindəki ən kiçik həndəsi problemin yüksək sürüklənmə probleminə səbəb olmasıdır.
Scramjet, ən sadə baxımından, ağıza bağlanmış iki qıf kimi görünür. Ön tərəfdəki qıf forması havanın içəriyə daxil olanda sıxılmasına və istiləşməsinə imkan verir. İki qıfın qovşaq nöqtəsinə bənzəyən ən dar hissədə sıxılma ən yüksək dəyərdədir, bu anda yanacaq əlavə edilərək yanma baş verir. Yanma nəticəsində qazlar, raket lüləsində olduğu kimi, ikinci qıf hissəsindən çölə atılır və itələmə əmələ gətirilir.
Skramjet uçuşu
NASA X-43 proqramındakı hava nəqliyyatı vasitəsi, altına bağlanmış bir scramjet motoru vardır.
Skramjetin işləməsi üçün ilkin sürət 5 Mach ətrafında olmalıdır. Bu, skramjetin işləməsini əvvəlcədən təmin edəcək bir ön sürət sistemini hazırlamağı zəruri etdi.
X 43-A proqramında bu problemi həll etmək üçün əvvəlcə bir təyyarə 40 000 fut hündürlüyə qaldırılmış və sonra bu nöqtədə skramjetin qoşulduğu raket təyyarədən ayrılaraq atəşlənmiş və raket 95 000 fut hündürlüyə çatana qədər uçuşuna davam etmişdir. 95 000 fut məsafədə, scramjet raketi tərk edərək öz uçuşuna başlamış və mach 9.8 sürətinə çatmağı bacarmışdır.
Üstünlükləri və çatışmazlıqları
Üstünlükləri
Yanma supersonik sürətdə həyata keçirilə bilər.
Nəzəriyyədə, Mach 12-15 sürətlərinə qədər çata bilər.
Çatışmazlıqları
Mach 5 sürətinə qədər itələmə qüvvəsi yarada bilmir.
Kilo nisbətinə görə aşağı itələmə qüvvəsi (impuls)
scramjet, supersonic, combustion, ramjet, ramjet, növüdür, fərqli, olaraq, supersonik, yanma, kamerası, havanın, sıxışdırılaraq, əldə, edildiyi, yanacağın, yandırıldığı, yanma, kamerası, eqzosun, giriş, sürətindən, daha, sürətli, çıxdığı, lüləyə, nozzle, malik. Scramjet supersonic combustion ramjet bir ramjet novudur ve ferqli olaraq supersonik yanma kamerasi var Havanin sixisdirilaraq elde edildiyi yanacagin yandirildigi yanma kamerasi ve eqzosun giris suretinden daha suretli cixdigi bir luleye nozzle malikdir Kommersiya meqsedli reaktiv muherrikler muherrike havani daxil etmek ve sixisdirmaq ucun bir kompressordan istifade edir daha sonra sprey halinda olan yanacaq sixisdirilmis hava ile birge ateslenerek arxaya dogru gedir ve iteleme quvvesi yaradir Scramjet havani sixisdirmaq ucun teyyarenin suretinden istifade edir yeni cox az hereket eden hisse teleb edir Scramjetin isleme prinsipinin sade sekilde gosterildiyi sxem Mundericat 1 Tarix 2 Dizayn 3 Skramjet ucusu 4 Ustunlukleri ve catismazliqlari 5 Xarici kecidlerTarix Redakte1950 ci illerin ortalari ve 1960 ci illerin sonlarina dogru ABS ve Ingilterede bir cox ferqli scramjet modeli yer sinaqlari heyata kecirildi Xususile North American X 15 layihesi cox ugurlu sinaq neticelerine sahib idi mach 6 7 lakin hec bir zaman sinaq merhelesinden o terefe gede bilmedi Sonralar 1980 ci illerin sonu 1990 ci illerin evvellerinde Amerika Scramjet muherriki ile dunyanin orbitinde uca bilen bir vasitenin hazirlanmasi ucun 2 milyon dollarliq bir layihe heyata kecirdi Proqram 1993 cu ilde layihenin basa catmasi ucun 15 milyon dollarin teleb olunmasi ve bir cox texniki problemlere gore baglandi 2004 cu ilde NASA terefinden hazirlanan NASA X 43 adli Scramjet muherrikli teyyare ses suretini 9 4 defe artirdi mach 9 4 ve dunyanin en ugurlu Scramjet ucusunu reallasdirdi Dizayn RedakteScramjet atmosferde hipersonik suretle ucmaq ucun hazirlanmis bir reaktiv muherrikdir Bir raketden ferqi odur ki raketler lazimi oksigeni temin etmek ucun tanklardan istifade edir skramjet ise yanma ucun lazim olan oksigeni atmosferden alir Scramjetler bu xususiyyetlerine gore reaktiv muherriklere oxsayirlar lakin reaktiv muherrikler skramjetin suretinde uca bilmirler Turbin muherrikleri subsonik ve supersonik suretlerde isleye bilerler Bununla birlikde onlar mach suretini asdiqda tez qeyri sabit olurlar Kompressora daxil olan havanin tezyiqi ve istiliyi artir Mach suretini kecmek bu deyerlerin daha da artmasi demekdir Yuksek temperatur yanacaq hava qarisigindan teleb olunandan daha yuksek enerjinin cixmasina sebeb olur neticede muherrik eriyir ve strukturu zedelenir Mach suretinin artmasi surukleme kvadrati ile mutenasib olaraq artir ve hemcinin istifade edile bilen enerji azalir Turbinli muherriklerde suretin artmasi ucun daxil olan havanin temperaturu asagi salinir ve ya guclendirici sistemler elave olunur meselen ramjet ve afterburner kimi Ramjetler turbojetlerden daha yuksek temperaturda isleye bilerler Onlar hemcinin turbojetlerden daha yuksek surete catirlar Ancaq onlarin islemesi ucun yanma kamerasina geden hava subsonik nisbetde olmalidir Supersonik suretde ucusda subsonik havadan istifade etmek kompressordan istifade etmekden daha semerelidir lakin basqa bir problem de yuksek suretde bas verir Hava supersonik suretden ses alti surete kecdikde sok dalgasi meydana gelir bu sok dalgasi da havanin temperaturunu artirir ve havanin kimyevi maddelerle reaksiyaya girmesine ve enerjisini itirmesine sebeb olur ve hemcinin yanma kamerasinda yanacagin yanma semereliliyi de azalir Ramjetlerin cata bileceyi suret istifade olunan yanacagin miqdarina gore deyisse de Mach 4 ile Mach 8 arasindaki bir araliqdadir Scramjeter butun muherrik boyunca havanin supersonik suretde axmasina icaze vererek yuksek suruklenme ve az yanma problemini aradan qaldirmagi hedefleyir Muherrike daxil olan hava ramjetden daha az suret itirdiyinden daha az suruklenme bas verir ve yanacagin istilesmesi daha az yanma ile temin edilir En boyuk problem yuksek suretle axan havaya yanacaq qarisdirmaq ve yandirmaq ucun cox az vaxtin olmasi ve muherrikin icerisindeki en kicik hendesi problemin yuksek suruklenme problemine sebeb olmasidir Scramjet en sade baximindan agiza baglanmis iki qif kimi gorunur On terefdeki qif formasi havanin iceriye daxil olanda sixilmasina ve istilesmesine imkan verir Iki qifin qovsaq noqtesine benzeyen en dar hissede sixilma en yuksek deyerdedir bu anda yanacaq elave edilerek yanma bas verir Yanma neticesinde qazlar raket lulesinde oldugu kimi ikinci qif hissesinden cole atilir ve iteleme emele getirilir Skramjet ucusu Redakte NASA X 43 proqramindaki hava neqliyyati vasitesi altina baglanmis bir scramjet motoru vardir Skramjetin islemesi ucun ilkin suret 5 Mach etrafinda olmalidir Bu skramjetin islemesini evvelceden temin edecek bir on suret sistemini hazirlamagi zeruri etdi X 43 A proqraminda bu problemi hell etmek ucun evvelce bir teyyare 40 000 fut hundurluye qaldirilmis ve sonra bu noqtede skramjetin qosuldugu raket teyyareden ayrilaraq ateslenmis ve raket 95 000 fut hundurluye catana qeder ucusuna davam etmisdir 95 000 fut mesafede scramjet raketi terk ederek oz ucusuna baslamis ve mach 9 8 suretine catmagi bacarmisdir Ustunlukleri ve catismazliqlari RedakteUstunlukleriYanma supersonik suretde heyata kecirile biler Nezeriyyede Mach 12 15 suretlerine qeder cata biler CatismazliqlariMach 5 suretine qeder iteleme quvvesi yarada bilmir Kilo nisbetine gore asagi iteleme quvvesi impuls Xarici kecidler Redaktehttp www nasa gov missions research f scramjets html BBC Scramjet Scramjet combustor development PDF fileMenbe https az wikipedia org w index php title Scramjet amp oldid 5123923, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
