Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Santa Fe (isp. Santa Fe, hərfi mənada "Müqəddəs inam"; tam tarixi və qanuni adı La Villa Real de la Santa Fé de San Francisco de Asís) — ABŞ-nin cənubunda şəhər. Nyu Meksiko ştatının paytaxtıdır, Santa Fe əyalətinin əyalət mərkəzi və ən böyük şəhəridir. Əhalisi 84,683 nəfərdir (2019), bu, Albukerke, və Rio Ranmodan sonra ştatda dördüncü ən böyük şəhərdir.
| Santa Fe | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Santa Fe | |||||
 | |||||
| |||||
| HGYO | |||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 1610 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 2.194 ± 1 m, 7.000 ± 999 Fut | ||||
| Saat qurşağı |
| ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | +1 505 | ||||
| Poçt indeksi | 87500–87599 | ||||
| Digər | |||||
| santafenm.gov | |||||
  Santa Fe | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Yeni İspaniya və Meksikanın bir hissəsi kimi
İndiki Santa Fe ərazisi əvvəlcə eramızın XI əsrindən bəri orada məskunlaşan bir neçə Pueblo kəndlilərinin məskəni idi. Ən qədim məlum yaşayış məntəqələrindən biri bugünkü şəhər mərkəzinin yerində yerləşirdi və Oqapogi adlanırdı.
Meksika istiqlal müharibəsinə qədər, Pueblo üsyanının qadın və uşaqlar da daxil olmaqla bir çox ispan köçkünü qətlə yetirdiyi, qalan bir neçə şəhər əhalisini cənuba qaçmağa məcbur etdiyi 1680-92-ci illər istisna olmaqla, Santa Fe az hərəkətli sakit bir əyalət şəhəri olaraq qalmışdır. Ərazi 1692-ci ildə Dieqo de Varqas tərəfindən İspaniyanın nəzarətinə qaytarıldı. 1824-cü ildə şəhərin Santa Fe de Nuevo Meksika əyalətinin paytaxtı statusu 1824-cü il Konstitusiyasında təsbit edildi.
ABŞ-nin tərkibində
Texas Respublikası 1836-cı ildə Meksikadan ayrıldıqdan sonra Santa Fenin Qərbi Texasın bir hissəsi olduğunu elan etdi. 1841-ci ildə kiçik bir hərbi və ticarət ekspedisiyası Santa Fe üzərində nəzarəti ələ keçirmək üçün Ostindən yola düşdü. Santa Fe Ekspedisiya Qüvvələri kimi tanınan qüvvə zəif hazırlıqlı idi və Meksika Ordusu tərəfindən çox çətinlik çəkmədən tutuldu. 1846-cı ildə ABŞ Meksikaya müharibə elan etdi və briqada generalı Stiven Karni "Qərb Ordusunun" əsas hissəsini (təxminən 1700 əsgər) Santa Feyə apardı və bütün Nyu Meksikonun ABŞ ərazisi olduğunu elan edərək şəhəri tutdu. 1848-ci ilə qədər Birləşmiş Ştatlar Qvadalupe İdalqo müqaviləsinə əsasən Nyu Meksiko üzərində rəsmi olaraq nəzarəti ələ keçirdi.
Santa-Fenin intendantı təyin edilmiş polkovnik Aleksandr Uilyam Donifan şəhərdə “İspaniya, 1776” yazılmış çoxlu miqdarda hərbi təchizat tapdı ki, bu da Meksika hökumətinin şimal əyalətlərini təchiz etməyə etinasızlığını açıq şəkildə nümayiş etdirir.
ABŞ-nin bir hissəsi olaraq Santa Fe XIX əsrin sonuna qədər iqtisadi inkişaf perspektivləri olmayan yoxsul, əyalət şəhəri hesab olunurdu.
1862-ci ilin martında bir neçə gün Santa Fe briqada generalı Henri Sibli tərəfindən idarə olunan Konfederasiya Ordusu dəstəsinin nəzarəti altında idi, lakin konfederasiyaçılar tezliklə Birlik tərəfindən şəhərdən qovuldu.
Santa Fe əvvəlcə Topika - Santa Fe dəmiryolunun qovşağı olmaq üçün nəzərdə tutulmuşdu, lakin gələcək marşrutun ətraflı geoloji tədqiqatlarından sonra onu Santa Fenin cənubundakı Leymi kəndindən keçirməyə qərar verildi ki, bu da sonradan şəhərin inkişafını əhəmiyyətli dərəcədə yavaşlatdı.
1912-ci ildə Nyu Meksiko paytaxtı Santa Fe olmaqla ABŞ-nin 47-ci ştatı oldu. Paytaxtın seçilməsindən əvvəl uzun-uzadı müzakirələr aparılsa da, sonda şəhərin bir neçə əsrlər boyu ərazinin paytaxtı statusu alması əsas rol oynadı.
Coğrafiyası
Şəhərin ümumi sahəsi 135,56 km² təşkil edir ki, bunun 135,28 km²-i quru sahəsidir. Santa Fe dəniz səviyyəsindən 2194 metr yüksəklikdə yerləşir və onu Amerikanın bütün əyalət paytaxtları arasında ən hündür edir.
Əhalisi
2019-cu ildə şəhərin əhalisi 84,683 nəfər idi. 2010-cu ildə Santa Fe əhalisi 67,947 nəfər, 27,549 ailə və 14,969 ailədən ibarət idi.
Əhalinin irqi tərkibi:
- ağlar - 46,2% (1970-ci ildə - 98,2%)
- hispaniklər - 48,7%
- hindular - 2,1%
- asiyalılar - 1,4%
Şəhər sakinlərinin orta yaşı 38-dir. Adambaşına düşən orta illik gəlir 25 454 dollardır (2000-ci il məlumatı). Cinayət nisbəti Amerika ortalamasından bir qədər yüksəkdir.
İqtisadiyyatı
Əksər digər əyalət paytaxtlarında olduğu kimi, şəhərin ən böyük işəgötürənləri müxtəlif səviyyələrdə (federal, əyalət və yerli) dövlət qurumlarıdır.
Turizm iqtisadiyyatın ikinci mühüm sahəsidir. Şəhərin bir çox memarlıq abidələri və mədəni özünəməxsusluğu, eləcə də ətrafdakı mənzərələrin gözəlliyi hər gün yüzlərlə turisti Santa Feyə cəlb edir.
Şəhərdən 45 dəqiqəlik məsafədə dünyada ilk atom silahının hazırlandığı məşhur Los Alamos Milli Laboratoriyası yerləşir.
Görməli yerləri
Santa Fenin ən gözəl küçələrindən biri Kanyon Yoludur. Bu küçə açıq səma altında yarmarkadır. Demək olar ki, hər evdə kiçik bir mağaza var. Stilləşdirilmiş ayaqqabı və paltarlardan tutmuş suvenirlərə və abstrakt rəsmlərə qədər hər şey satılır. Bir çox həyətlər heykəllər və ya qurğularla mənzərəli şəkildə bəzədilmişdir. Canyon Road şəhər mərkəzindən xeyli uzaqda yerləşir.
İstinadlar
- ArchINFORM (alm.). 1994.
- United States. Bureau of the Census 2016 U.S. Gazetteer Files (ing.). Washington, D.C.: U.S. Census Bureau, 2016.
- /u/Malfoyle Why is Santa Fe's elevation listed at 7,198'?. 2025.
- 2020 United States Census. / red. ABŞ əhalinin siyahıya alınması bürosu
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Santa Fe isp Santa Fe herfi menada Muqeddes inam tam tarixi ve qanuni adi La Villa Real de la Santa Fe de San Francisco de Asis ABS nin cenubunda seher Nyu Meksiko statinin paytaxtidir Santa Fe eyaletinin eyalet merkezi ve en boyuk seheridir Ehalisi 84 683 neferdir 2019 bu Albukerke ve Rio Ranmodan sonra statda dorduncu en boyuk seherdir Santa FeSanta FeBayraq d Gerb d 35 40 sm e 105 58 q u H G Y OOlke ABSTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1610Sahesi 135 579134 km 2016 Merkezin hundurluyu 2 194 1 m 7 000 999 FutSaat qursagi Dag vaxti zonasi d EhalisiEhalisi 87 505 nef 2020 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 1 505Poct indeksi 87500 87599Digersantafenm govXeriteni goster gizle Santa Fe Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiYeni Ispaniya ve Meksikanin bir hissesi kimi Indiki Santa Fe erazisi evvelce eramizin XI esrinden beri orada meskunlasan bir nece Pueblo kendlilerinin meskeni idi En qedim melum yasayis menteqelerinden biri bugunku seher merkezinin yerinde yerlesirdi ve Oqapogi adlanirdi Meksika istiqlal muharibesine qeder Pueblo usyaninin qadin ve usaqlar da daxil olmaqla bir cox ispan kockunu qetle yetirdiyi qalan bir nece seher ehalisini cenuba qacmaga mecbur etdiyi 1680 92 ci iller istisna olmaqla Santa Fe az hereketli sakit bir eyalet seheri olaraq qalmisdir Erazi 1692 ci ilde Dieqo de Varqas terefinden Ispaniyanin nezaretine qaytarildi 1824 cu ilde seherin Santa Fe de Nuevo Meksika eyaletinin paytaxti statusu 1824 cu il Konstitusiyasinda tesbit edildi ABS nin terkibinde Texas Respublikasi 1836 ci ilde Meksikadan ayrildiqdan sonra Santa Fenin Qerbi Texasin bir hissesi oldugunu elan etdi 1841 ci ilde kicik bir herbi ve ticaret ekspedisiyasi Santa Fe uzerinde nezareti ele kecirmek ucun Ostinden yola dusdu Santa Fe Ekspedisiya Quvveleri kimi taninan quvve zeif hazirliqli idi ve Meksika Ordusu terefinden cox cetinlik cekmeden tutuldu 1846 ci ilde ABS Meksikaya muharibe elan etdi ve briqada generali Stiven Karni Qerb Ordusunun esas hissesini texminen 1700 esger Santa Feye apardi ve butun Nyu Meksikonun ABS erazisi oldugunu elan ederek seheri tutdu 1848 ci ile qeder Birlesmis Statlar Qvadalupe Idalqo muqavilesine esasen Nyu Meksiko uzerinde resmi olaraq nezareti ele kecirdi Santa Fenin intendanti teyin edilmis polkovnik Aleksandr Uilyam Donifan seherde Ispaniya 1776 yazilmis coxlu miqdarda herbi techizat tapdi ki bu da Meksika hokumetinin simal eyaletlerini techiz etmeye etinasizligini aciq sekilde numayis etdirir Muqeddes Fransis Katedrali 1885 ABS nin bir hissesi olaraq Santa Fe XIX esrin sonuna qeder iqtisadi inkisaf perspektivleri olmayan yoxsul eyalet seheri hesab olunurdu 1862 ci ilin martinda bir nece gun Santa Fe briqada generali Henri Sibli terefinden idare olunan Konfederasiya Ordusu destesinin nezareti altinda idi lakin konfederasiyacilar tezlikle Birlik terefinden seherden qovuldu Santa Fe evvelce Topika Santa Fe demiryolunun qovsagi olmaq ucun nezerde tutulmusdu lakin gelecek marsrutun etrafli geoloji tedqiqatlarindan sonra onu Santa Fenin cenubundaki Leymi kendinden kecirmeye qerar verildi ki bu da sonradan seherin inkisafini ehemiyyetli derecede yavaslatdi 1912 ci ilde Nyu Meksiko paytaxti Santa Fe olmaqla ABS nin 47 ci stati oldu Paytaxtin secilmesinden evvel uzun uzadi muzakireler aparilsa da sonda seherin bir nece esrler boyu erazinin paytaxti statusu almasi esas rol oynadi CografiyasiSeherin umumi sahesi 135 56 km teskil edir ki bunun 135 28 km i quru sahesidir Santa Fe deniz seviyyesinden 2194 metr yukseklikde yerlesir ve onu Amerikanin butun eyalet paytaxtlari arasinda en hundur edir Ehalisi2019 cu ilde seherin ehalisi 84 683 nefer idi 2010 cu ilde Santa Fe ehalisi 67 947 nefer 27 549 aile ve 14 969 aileden ibaret idi Ehalinin irqi terkibi aglar 46 2 1970 ci ilde 98 2 hispanikler 48 7 hindular 2 1 asiyalilar 1 4 Seher sakinlerinin orta yasi 38 dir Adambasina dusen orta illik gelir 25 454 dollardir 2000 ci il melumati Cinayet nisbeti Amerika ortalamasindan bir qeder yuksekdir IqtisadiyyatiLANL nin bina kompleksi Ekser diger eyalet paytaxtlarinda oldugu kimi seherin en boyuk isegoturenleri muxtelif seviyyelerde federal eyalet ve yerli dovlet qurumlaridir Turizm iqtisadiyyatin ikinci muhum sahesidir Seherin bir cox memarliq abideleri ve medeni ozunemexsuslugu elece de etrafdaki menzerelerin gozelliyi her gun yuzlerle turisti Santa Feye celb edir Seherden 45 deqiqelik mesafede dunyada ilk atom silahinin hazirlandigi meshur Los Alamos Milli Laboratoriyasi yerlesir Gormeli yerleriEnenevi Pueblo yasayis yerinden sonra dizayn edilmis Santa Fe mehmanxanasi Santa Fenin en gozel kucelerinden biri Kanyon Yoludur Bu kuce aciq sema altinda yarmarkadir Demek olar ki her evde kicik bir magaza var Stillesdirilmis ayaqqabi ve paltarlardan tutmus suvenirlere ve abstrakt resmlere qeder her sey satilir Bir cox heyetler heykeller ve ya qurgularla menzereli sekilde bezedilmisdir Canyon Road seher merkezinden xeyli uzaqda yerlesir IstinadlarArchINFORM alm 1994 United States Bureau of the Census 2016 U S Gazetteer Files ing Washington D C U S Census Bureau 2016 u Malfoyle Why is Santa Fe s elevation listed at 7 198 2025 2020 United States Census red ABS ehalinin siyahiya alinmasi burosu