fbpx
Wikipedia

Rus xalq musiqisi

Yanvar 13, 2022

Rus xalq musiqisi kökləri 9-cu əsrdə ilk Rus dövləti yaranadək qədim rus torpağında yaşamış şərqi slavyan tayfalarının mahnı yaradıçılığı ilə bağlıdır. 9-10-cu əsrlərdə rus və digər şərqi slavyan xalqlarının formalaşmasında ilk böyük nailiyyətlər isə Kiyev Rus dövlətinin adı ilə bağlıdır. Çünki qədim rus dövlətinin paytaxtı Kiyev yüksək mədəniyyətə malik beynəlxalq mərkəz idi. Rusiya tarixində Kiyev dövrü mədəniyyətin coşğun inkişafı ilə səciyyəvidir. Bu zaman müxtəlif sənət növlərinin ,rəngkarlığın, memarlığın, ədəbiyyat və musiqinin intensiv inkişafı üçün əlverişli şərait var idi. Xalq yaradıcılığının ən müxtəlif janrları inkişaf etmiş , kilsə oxuma sənətinin ilk formaları (znamenli oxuma üsulu ) yaranmış, knyaz malikanələrinin məişətinə xas olan, mərasimləri müşayiət edən musiqi geniş yayılmışdır.

Xalq yaradıcılığının maraqlı qollarından olan qəhrəmanlıq eposu Kiyev rus dövlətinin musiqi həyatında mühüm yer tuturdu. Xalq arasında yaranıb yayılan epik-rəvayətlər 19-cu əsr ədəbiyyatında "bılina" adını almışdır( reçetativ deklomasiya) .

Qədim Kiyev dövlətində skomorox sənəti də təşəkkül tapmışdır. Bu, qədim rus aktyor sənətinin bir tipidir. Skomoroxlar qədim rus incəsənətində xalq demokratik ənənələrinin nümayəndələri idilər. Rusiyada skomoroxluq yad, ötəri hal deyil. Onun xarakterində millilik parlaq şəkildə əks olunur və xalq yaradıcılığının formaları ilə onun qırılmaz əlaqəsi özünü göstərirdi. Skomorox tamaşaları və həmin tamaşalarda oxunan mahnılar ifşaedici elementləri . feodal cəmiyyətinin hakim təbəqələrinə , xüsusən ruhanilərə qarşı çıxması ilə səciyyəvi idi. Məlumdur ki, sonralar ( xüsusən 17-ci əsr Rusiyasında kəskin sinfi ziddiyyətlər dövründə) skomoroxlar xalqın güclənməkdə olan etirazının yeganə ifadəçilərinə çevrilmişdilər.

11-ci əsrin axırlarından 14-cü əsrədək Rusiya feodal dağınıqlığı dövrü kimi tanınır. Həmin dövrdə Kiyev rus dövləti bir sıra səbəblər üzündən parçalanmış və ayrı-ayrı rys torpaqlarına bölünmüş, mədəni inkişafda tənəzzül başlamışdır. Bu zaman Novqorod rus musiqi və təsviri sənətində böyük rol oyanayırdı. əsl rus skmorox sənəti də Novqorod şəhərində qəti formalaşmış və onun möhkəm ənənlərinin təməli də orada qoyulmuşdur. Kilsə oxuma sənəti tarixində də Novqorod iri mərkəzlərdən birinə çevrilmişdir. 12-14 cü əsrlərdə Novqorod kilsə oxuma məktəbi bir sıra istedadlar, yaradıcı və ifaçılar yetişdirmişdir. Novqorod mühitində qədim rus incəsənətinin başqa bir növü- zəng səsləri kimi formalaşan milli musiqi inkişaf edirdi ( rus kilsələrində zənglərdən 11-ci əsrin ortalarından etibarən istifadə edilməyə başlamışdır.). Novqorod zəng səsləri yüksək sənət musiqisi zirvəsinə çatdırılmışdır.

Qədim rus mədəniyyətinin növbəti mərhələsi 15-16-cı əsrlərdə Mərkəzi( Moskva) Rus dövlətinin yaranması ilə bağlıdır. Həmin dövrün tarixi hadisələri arasında monqol-tatar işğalçılarına qarşı rus xalqının mübarizəsi xüsisi qeyd edilməlidir. Bir neçə il davam etmiş monqol hakimiyyətinə 15-ci əsrin axırlarında Moskva çarı 3-cü İvanın vaxtında son qoyuldu.

Rus mədəniyyətinin 14-cü əsrin sonunda başlanan ümumi inkişafı 15-16-cı əsrlərdə çoxcəhətli xarakter almış , dövrün milli sənətinə xas intibah ünsürləri ilə dolğunlaşmışdır. Xalq mahnı yaradıcılığı yeni obraz və ideyalarla zənginləşmiş, onun ayrı –ayrı janrları formalaşmış, ilk növbədə tarixi mahnı adlana janrı yaranmışdır. Bu mahnılar öz ideya birliyi , dərin vətəndaşlıq hissi və rus torpağının müstəqilliyini əks etdirirdi. Axıcı lirik mahnı janrı da geniş inkişaf edirdi. Ümumiyyətlə, 16-17-ci əsrlərdə rusxalq mahnı sənətinin başlıca xüsusiyyətini çoxsəsli səsaltı üslub təşkil edirdi.

16-cı əsrdə artıq rus kilsə oxuma sənətinin (znamennoye peniye) əsaslərı sistemləşdirilmiş, bu sahədə yaradıcı sənətkarlar meydana gəlmişdi.

17-ci əsr Rus tarixində orta əsr adət və ənənələrinin zəiflədiyi, yeni istehsal münasibətlərinin və mədəni münasibətlərin gücləndiyi dövrdür. Xalq feodolizm quruluşuna qarşı mübarizə aparmışdır. İvan Bolotnikovun rəhbərliyi ilə başlanan kəndli müharibəsi çox böyük əhəmiyyətə malik idi. Stepan Razinin ikinci müharibəsi isə 1667-1671-ci illərdə olmuşdur. Kəndli müharibələri rus xalq yaradıcılığının ən gözəl nümunələri də bu dövrdə yaranmışdır.

Kilsənin nüfuzu dindarlar arasında xeyli aşağı düşürdü, dini mərasimlərə tənqidi yanaşılırdı. Əsrin ortalarında kilsə musiqində kəskin üslub dəyişikliyi baş verirdi: znamenli monodik( təksəsli) oxuma növü sıxışdırılıb aradan çıxarılırdı, orta əsrlərin dini dünyagörüşünün böhranını əks etdirən yeni tipli çoxsəsli oxuma təşəkkül tapdı. Kilsə müğənnliyi sənətində partes (çoxsəsli) xor oxuma üslubu və bu üsluba uyğun əsərlər yaradan musiqiçilər fəaliyyət göstərirdi.

17-ci əsrin ikinci yarısında ( 1672-ci ildə) Rusiyada ilk saray teatrı yarandı. Bu da rus musiqi həyatında əlamətdar bir hadisəyə çevrilmişdir. Lakin 1676-cı ildə köhnə tərəflərin təzyiqi ilə bağlandığına görə bu teatr rus musiqi mədəniyyətinin inkişafında oqədər də mühüm rol oynaya bilməmişdi.

18-ci əsrdə rus milli mədəniyyəti yeni tarixi inkişaf mərhələsinə qədəm qoydu. 1-ci Pyotrun islahatları ailə- məişət qaydalarına həlledici zərbə endirdi. Ümumavropa mədəniyyətinə maarifinə geniş yol açdı.

Rus musiqi sənəti də sürətlə inkişaf edirdi. Dini musiqidən uzaq olan musiqi sənəti formalaşmışdır. Xalq yaradıcılığında yeni folklor təbəqəsi – şəhər xalq mahnısı yaranmışdır.

I Pyotrun islahatları sayəsində müasir həyatla bağlı musiqi meydana gəlmişdir. Məsələn: hərbi nəğmələr, təntənəli nəğmələr, süfrə nəğmələri və s.

Rus xalq mahnı və rəqsləri 2 silsilə şəklində formalaşmışdır: mövsüm(məhsul yığımı, əkin və s.) və mərasim ( toy, uşağın anadan olması, dəfn mərasimi və s.). Bunlar əsasən fərdi lirik mahnılardır( məs: "Ax tı duşeçka"və s.). Qədim rus epoxasına knyaz tərifləri ilə instrumental musiqini birləşdirən qəhrəmani balladalar xarakterikdir.

Mahnı folklorunda əsas yeri mövsüm ilə bağlı mahnılar tutur. Bu mahnılar dini bayramlar (əsasən xristian bayramları) və fəsillərlə əlaqədar kiçik silsilələrdən ibarətdir. Bu cür mahnılar özünəməxsus sərtliyi və hər silsiləyə məxsus tonal və ritmik formulu ilə seçilir, politonalsız və sıx maştabını qoruyub saxlamışdır ("İdi, idi, idi koza... və s.).

Epik janrda rus xalq musiqisində əsas yerlərdən birini tutur. Buraya bilınalar, Skmorox mahnıları, qəlb şerləri (şifahi və yazılı) , və tarixi mahnılar ("İz qoroda iz Muroma) daxildir. Epik adət-ənənəyə uyğun olaraq, bu dövrə kimi Şimali Rusiya və Don kazak kəndlilərinin yaddaşında və şifahi folklorunda yaşayan mahnıları göstərmək olar.

Rus musiqisində ən çətin janr lirik mahnılar və əsasəndə onun tipi olan protaj oxumaları adlanan mahnılardır. Bu mahnılar elə bilki 16-17-ci əsrlərdə Moskvada yaranmışdır. Bu mahnılar xalq mahnılarının polifonik və heterofonik tipidir , solistin iştirakı ilə oxunur. Protaj oxumaları toy və dəfn mərasimlərində əsasən qadınlar tərəfindən oxunur.

Xalq mahnıları içərisində əhəmiyyətli yeri "çastuşka" janrında olan mahnılar tutur. Bu komik kupletlər 2 və ya 4 bənddən ibarət olur. Şəhər lirik romansları da rus xalq yaradıcılığının janrı hesab olunur.19-cu əsrdən bu janr geniş yayılmışdır(məsələn: "Ex raz, da eş raz").

12-ci əsrsdə musiqiçi Vasili Andreyev demək olr ki, rus xalq milli alətlərindən orkestr yaratmışdır. Bundan sonra milli musiqi alətləri üzərində hissə-hissə işləyərək, onları çətin kompozisiya ifası üçün hazırlamışlar, beləliklə milli musiqi alətlərinin prototipi yaranmışdır. Andreyev çalışırdı ki, elə bir orkestr yaratsın ki, bu da simfonik orkestrdən heç də fərqlənməsin. Onun səyləri nəticəsində balalayka və dombr aləti rus xalqının arasında yayılmış və nəinki Rusiyada , həmçinin xarici ölkələrdə də populyarlıq qazanmışdır.

Sovet hakimiyyəti dövründə müxtəlif ölkələrdə milli mədəniyyətin yaranması və inkişafı prosesində Andreyevin metodlarından SSRİ və Rusiya tərkibində olan ölkələrin orkestinin yaradılmasında istifadə edilmişdir.

Instrumental musiqi xalq yaradıcılığında vokal musiqidən fərqli olaraq, az əhəmiyyət kəsb edir. Çünki provaslav kilsəsi kilsədə musiqi alətlərindən istifadəni qadağa etmişdir. Musiqi alətlərindən əsasən çobanlar bir neçə rəqs və mahnıların akkompanementində istifadə edirdilər. Simli musiqi alətləri daha geniş yayılmışdır. Məsələn: qusli( 11-ci əsrə təsadüf edən qanad formalı xalq musiqi aləti) , qudok ( 12-ci əsrdən istifadə edilən 3 simli skripka, arxeoloji qazıntılar zamanı qədim Novqorod şəhərindən tapılmışdır), dudka(sopel,11-ci əsr), jaleyka (rojok, 18 –ci əsr), tsevnitsa( 18 –ci əsrdə Rusiyanın cənubunda məşhur idi) və s. Qədim rus əlyazmalarında hərbi trubanın və bubnanın adı çəkilir( 15-ci əsr miniatür kitablarında).

İndiki dövrdə rus musiqisinin simvolu balalayka və bayan alətləridir, bu alətlər rus musiqisinin simvoludur.

İstinadlar

  Vikianbarda Rus xalq musiqisi ilə əlaqəli mediafayllar var.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  • Русская народная музыка в энциклопедии "Кругосвет"
  • Русская народная музыка на folkmusic.ru

Yanvar 13, 2022
xalq, musiqisi, kökləri, əsrdə, dövləti, yaranadək, qədim, torpağında, yaşamış, şərqi, slavyan, tayfalarının, mahnı, yaradıçılığı, ilə, bağlıdır, əsrlərdə, digər, şərqi, slavyan, xalqlarının, formalaşmasında, böyük, nailiyyətlər, isə, kiyev, dövlətinin, adı, i. Rus xalq musiqisi kokleri 9 cu esrde ilk Rus dovleti yaranadek qedim rus torpaginda yasamis serqi slavyan tayfalarinin mahni yaradiciligi ile baglidir 9 10 cu esrlerde rus ve diger serqi slavyan xalqlarinin formalasmasinda ilk boyuk nailiyyetler ise Kiyev Rus dovletinin adi ile baglidir Cunki qedim rus dovletinin paytaxti Kiyev yuksek medeniyyete malik beynelxalq merkez idi Rusiya tarixinde Kiyev dovru medeniyyetin cosgun inkisafi ile seciyyevidir Bu zaman muxtelif senet novlerinin rengkarligin memarligin edebiyyat ve musiqinin intensiv inkisafi ucun elverisli serait var idi Xalq yaradiciliginin en muxtelif janrlari inkisaf etmis kilse oxuma senetinin ilk formalari znamenli oxuma usulu yaranmis knyaz malikanelerinin meisetine xas olan merasimleri musayiet eden musiqi genis yayilmisdir Xalq yaradiciliginin maraqli qollarindan olan qehremanliq eposu Kiyev rus dovletinin musiqi heyatinda muhum yer tuturdu Xalq arasinda yaranib yayilan epik revayetler 19 cu esr edebiyyatinda bilina adini almisdir recetativ deklomasiya Qedim Kiyev dovletinde skomorox seneti de tesekkul tapmisdir Bu qedim rus aktyor senetinin bir tipidir Skomoroxlar qedim rus incesenetinde xalq demokratik enenelerinin numayendeleri idiler Rusiyada skomoroxluq yad oteri hal deyil Onun xarakterinde millilik parlaq sekilde eks olunur ve xalq yaradiciliginin formalari ile onun qirilmaz elaqesi ozunu gosterirdi Skomorox tamasalari ve hemin tamasalarda oxunan mahnilar ifsaedici elementleri feodal cemiyyetinin hakim tebeqelerine xususen ruhanilere qarsi cixmasi ile seciyyevi idi Melumdur ki sonralar xususen 17 ci esr Rusiyasinda keskin sinfi ziddiyyetler dovrunde skomoroxlar xalqin guclenmekde olan etirazinin yegane ifadecilerine cevrilmisdiler 11 ci esrin axirlarindan 14 cu esredek Rusiya feodal daginiqligi dovru kimi taninir Hemin dovrde Kiyev rus dovleti bir sira sebebler uzunden parcalanmis ve ayri ayri rys torpaqlarina bolunmus medeni inkisafda tenezzul baslamisdir Bu zaman Novqorod rus musiqi ve tesviri senetinde boyuk rol oyanayirdi esl rus skmorox seneti de Novqorod seherinde qeti formalasmis ve onun mohkem enenlerinin temeli de orada qoyulmusdur Kilse oxuma seneti tarixinde de Novqorod iri merkezlerden birine cevrilmisdir 12 14 cu esrlerde Novqorod kilse oxuma mektebi bir sira istedadlar yaradici ve ifacilar yetisdirmisdir Novqorod muhitinde qedim rus incesenetinin basqa bir novu zeng sesleri kimi formalasan milli musiqi inkisaf edirdi rus kilselerinde zenglerden 11 ci esrin ortalarindan etibaren istifade edilmeye baslamisdir Novqorod zeng sesleri yuksek senet musiqisi zirvesine catdirilmisdir Qedim rus medeniyyetinin novbeti merhelesi 15 16 ci esrlerde Merkezi Moskva Rus dovletinin yaranmasi ile baglidir Hemin dovrun tarixi hadiseleri arasinda monqol tatar isgalcilarina qarsi rus xalqinin mubarizesi xusisi qeyd edilmelidir Bir nece il davam etmis monqol hakimiyyetine 15 ci esrin axirlarinda Moskva cari 3 cu Ivanin vaxtinda son qoyuldu Rus medeniyyetinin 14 cu esrin sonunda baslanan umumi inkisafi 15 16 ci esrlerde coxcehetli xarakter almis dovrun milli senetine xas intibah unsurleri ile dolgunlasmisdir Xalq mahni yaradiciligi yeni obraz ve ideyalarla zenginlesmis onun ayri ayri janrlari formalasmis ilk novbede tarixi mahni adlana janri yaranmisdir Bu mahnilar oz ideya birliyi derin vetendasliq hissi ve rus torpaginin musteqilliyini eks etdirirdi Axici lirik mahni janri da genis inkisaf edirdi Umumiyyetle 16 17 ci esrlerde rusxalq mahni senetinin baslica xususiyyetini coxsesli sesalti uslub teskil edirdi 16 ci esrde artiq rus kilse oxuma senetinin znamennoye peniye esasleri sistemlesdirilmis bu sahede yaradici senetkarlar meydana gelmisdi 17 ci esr Rus tarixinde orta esr adet ve enenelerinin zeiflediyi yeni istehsal munasibetlerinin ve medeni munasibetlerin guclendiyi dovrdur Xalq feodolizm qurulusuna qarsi mubarize aparmisdir Ivan Bolotnikovun rehberliyi ile baslanan kendli muharibesi cox boyuk ehemiyyete malik idi Stepan Razinin ikinci muharibesi ise 1667 1671 ci illerde olmusdur Kendli muharibeleri rus xalq yaradiciliginin en gozel numuneleri de bu dovrde yaranmisdir Kilsenin nufuzu dindarlar arasinda xeyli asagi dusurdu dini merasimlere tenqidi yanasilirdi Esrin ortalarinda kilse musiqinde keskin uslub deyisikliyi bas verirdi znamenli monodik teksesli oxuma novu sixisdirilib aradan cixarilirdi orta esrlerin dini dunyagorusunun bohranini eks etdiren yeni tipli coxsesli oxuma tesekkul tapdi Kilse mugennliyi senetinde partes coxsesli xor oxuma uslubu ve bu usluba uygun eserler yaradan musiqiciler fealiyyet gosterirdi 17 ci esrin ikinci yarisinda 1672 ci ilde Rusiyada ilk saray teatri yarandi Bu da rus musiqi heyatinda elametdar bir hadiseye cevrilmisdir Lakin 1676 ci ilde kohne tereflerin tezyiqi ile baglandigina gore bu teatr rus musiqi medeniyyetinin inkisafinda oqeder de muhum rol oynaya bilmemisdi 18 ci esrde rus milli medeniyyeti yeni tarixi inkisaf merhelesine qedem qoydu 1 ci Pyotrun islahatlari aile meiset qaydalarina helledici zerbe endirdi Umumavropa medeniyyetine maarifine genis yol acdi Rus musiqi seneti de suretle inkisaf edirdi Dini musiqiden uzaq olan musiqi seneti formalasmisdir Xalq yaradiciliginda yeni folklor tebeqesi seher xalq mahnisi yaranmisdir I Pyotrun islahatlari sayesinde muasir heyatla bagli musiqi meydana gelmisdir Meselen herbi negmeler tenteneli negmeler sufre negmeleri ve s Rus xalq mahni ve reqsleri 2 silsile seklinde formalasmisdir movsum mehsul yigimi ekin ve s ve merasim toy usagin anadan olmasi defn merasimi ve s Bunlar esasen ferdi lirik mahnilardir mes Ax ti dusecka ve s Qedim rus epoxasina knyaz terifleri ile instrumental musiqini birlesdiren qehremani balladalar xarakterikdir Mahni folklorunda esas yeri movsum ile bagli mahnilar tutur Bu mahnilar dini bayramlar esasen xristian bayramlari ve fesillerle elaqedar kicik silsilelerden ibaretdir Bu cur mahnilar ozunemexsus sertliyi ve her silsileye mexsus tonal ve ritmik formulu ile secilir politonalsiz ve six mastabini qoruyub saxlamisdir Idi idi idi koza ve s Epik janrda rus xalq musiqisinde esas yerlerden birini tutur Buraya bilinalar Skmorox mahnilari qelb serleri sifahi ve yazili ve tarixi mahnilar Iz qoroda iz Muroma daxildir Epik adet eneneye uygun olaraq bu dovre kimi Simali Rusiya ve Don kazak kendlilerinin yaddasinda ve sifahi folklorunda yasayan mahnilari gostermek olar Rus musiqisinde en cetin janr lirik mahnilar ve esasende onun tipi olan protaj oxumalari adlanan mahnilardir Bu mahnilar ele bilki 16 17 ci esrlerde Moskvada yaranmisdir Bu mahnilar xalq mahnilarinin polifonik ve heterofonik tipidir solistin istiraki ile oxunur Protaj oxumalari toy ve defn merasimlerinde esasen qadinlar terefinden oxunur Xalq mahnilari icerisinde ehemiyyetli yeri castuska janrinda olan mahnilar tutur Bu komik kupletler 2 ve ya 4 bendden ibaret olur Seher lirik romanslari da rus xalq yaradiciliginin janri hesab olunur 19 cu esrden bu janr genis yayilmisdir meselen Ex raz da es raz 12 ci esrsde musiqici Vasili Andreyev demek olr ki rus xalq milli aletlerinden orkestr yaratmisdir Bundan sonra milli musiqi aletleri uzerinde hisse hisse isleyerek onlari cetin kompozisiya ifasi ucun hazirlamislar belelikle milli musiqi aletlerinin prototipi yaranmisdir Andreyev calisirdi ki ele bir orkestr yaratsin ki bu da simfonik orkestrden hec de ferqlenmesin Onun seyleri neticesinde balalayka ve dombr aleti rus xalqinin arasinda yayilmis ve neinki Rusiyada hemcinin xarici olkelerde de populyarliq qazanmisdir Sovet hakimiyyeti dovrunde muxtelif olkelerde milli medeniyyetin yaranmasi ve inkisafi prosesinde Andreyevin metodlarindan SSRI ve Rusiya terkibinde olan olkelerin orkestinin yaradilmasinda istifade edilmisdir Instrumental musiqi xalq yaradiciliginda vokal musiqiden ferqli olaraq az ehemiyyet kesb edir Cunki provaslav kilsesi kilsede musiqi aletlerinden istifadeni qadaga etmisdir Musiqi aletlerinden esasen cobanlar bir nece reqs ve mahnilarin akkompanementinde istifade edirdiler Simli musiqi aletleri daha genis yayilmisdir Meselen qusli 11 ci esre tesaduf eden qanad formali xalq musiqi aleti qudok 12 ci esrden istifade edilen 3 simli skripka arxeoloji qazintilar zamani qedim Novqorod seherinden tapilmisdir dudka sopel 11 ci esr jaleyka rojok 18 ci esr tsevnitsa 18 ci esrde Rusiyanin cenubunda meshur idi ve s Qedim rus elyazmalarinda herbi trubanin ve bubnanin adi cekilir 15 ci esr miniatur kitablarinda Indiki dovrde rus musiqisinin simvolu balalayka ve bayan aletleridir bu aletler rus musiqisinin simvoludur Istinadlar Redakte Vikianbarda Rus xalq musiqisi ile elaqeli mediafayllar var Hemcinin bax RedakteXarici kecidler RedakteRusskaya narodnaya muzyka v enciklopedii Krugosvet Russkaya narodnaya muzyka na folkmusic ru Menbe https az wikipedia org w index php title Rus xalq musiqisi amp oldid 4739608, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.