
Romuva və ya Qədim Baltik Dini İcması (lit. Senovės baltų religinė bendrija) — Litvalıların neopaqan icması. Onun əsası XX ərdə qoyulmuşdur. 2024-cü ildə Romuva Litva dövləti tərəfindən "ənənəvi dini icma" statusu almışdır.
Etimologiya
| ]Romuva sözü (həmçinin Romovė və Ruomuva şəkildə yazılır) əsrlərə aid yazılı mənbələrdə qeyd olunmuş, Şərqi Prussiya ərazisində yerləşən Romove (Romovė, Romow) adlı Baltik məbədinin adından gəlir. Bu sözün mənası "məbəd" və "daxili sülhün məskəni" idi. Baltik dillərində ram-/rām- kökü "sakit" mənasını daşıyır. O, Proto-Hind-Avropa dilinin rekonstruksiya edilmiş *h₁rem- kökündən gəlir (beləliklə o, Azərbaycan dilindəki aram sözü ilə eyniköklüdür).
Tarixi
| ]Litvada tarixi paqanizm və onun xristianlaşması
| ]Tarixi Baltik dini (lit. Baltų religija; latış. Baltu reliģija - Baltik din və ya lit. Senasis baltų tikėjimas - köhnə Baltik inanc) adətləri müxtəlif daxili və xarici təsirlər altında inkişaf edirdi. Bölgəyə gələn ən erkən xristian missionerlər haqqında məlumat IX əsrə aid mənbələrdə qeyd olunur. XI əsrdən başlayaraq, Baltlar xristianlarla daha sıx təmasda olmağa başlamışdılar. Kvedlinburq salnamələridə (lat. Annales Quedlinburgenses) Bruno fon Kerfrutun Litva və Prussiyada həyata keçirdiyi missiya təsvir olunur. Həmin missiya zamanı o, yerli paqanlara Xristianlığı qəbul etdirirdi. 1009-cu ildə fon Kerfrut 18 yoldaşı ilə birgə Yatvyaqlar tərəfindən öldürülmüşdür. 1199-cu ildən Roma Katolkik Kilsəsi Baltik dənizi sahillərində yaşayan paqanlara qarşı xaç yürüşlərinə çağırmağa başlayıb.
1251-ci ildə Böyük Litva Kyazı Mindauqas Xristianlığı qəbul etmişdi. Lakin, İpati salnaməsinə görə, o, buna baxmayaraq, hələ də paqan tanrılara ibadət etməyə davam edirdi. O, Ali tanrıya, Perkunas, Teləvelis və Jvoruna üçün qurbanlıq verirdi. 1261-ci ildə, Mindauqas rəsmən Xristianlıqdan imtina etmişdi. O dövrdə, Tevton ordeninin hücumlarına baxmıyaraq, Böyük Litva Knyazlığı "paqan imperiya" kimi böyümüşdü.
Tarixi Baltik dini 1387-ci ilinə qədər Böyük Litva Kyazlığının rəsmi dini idi. 1386-cı ildə Yaqaylo Xristianlığı qəbul edib və Polşanın Kralı olub. 1387-ci ildə, o Vilnüsdə Litvalıları vəftiz etdirmişdi. Məhz bu il, Litvalılar üçün rəsmən vəftiz tarixi sayılır, çünki bundan əvvəlki Mindauqas vəftizindən sonra, Litva paqan ölkə olmağa davam edirdi.
Beləliklə, XIV əsrdə Litva Xristianlığı qəbul edən və paqanizmdən imtina edən son Avropa dövləti olmuşdu. Xristianlığın qəbulundan sonra, Baltik dininin vacibliyi tədricən azalıb. Köhnə dindən ayrılış nəciblərdə (lit. bajorai) daha erkən baş vermişdi. Kədlilər arasında isə, özəlliklə Jemaytiyada paqan əməllər davam edirdi və XVII əsrin ikinci yarısına qədər qeydə alınırdı.
Romantizm və dirçəliş
| ]XIX əsrdə romantizmin təsiri altında olan Litva ziyalıları paqanizmi və folkloru ideallaşdırmağa başlamışdılar. Xalq arasında paqan adətləri saxlanılıb. Məsələn, bayramlar zamanı paqan və xrisian adətləri qarışıq şəkildə tədbiq olunur. Fəlsəfəçi Vidunasın (Vilhelmas Storosta) yazılarında köhnə Baltik dini məsələsi vurğulanırdı. Romuvada o, bu dinin banilərindən biri sayılır.
Sovet işğalı
| ]1967-ci ildə Yonas Trinkunas "Ramuva" adlı etno-mədəni tarixi cəmiyyəti təsis etmişdi. 1973-cü DTK onun fəaliyyətini Litva millətçiliyin və antisovet propaqandası kimi qiymətləndirmişdi. Trinkunas Universitetini tərk etməli məcbur olub və ona araşdırıcı fəaliyyəti ilə məşğul olmaq qadağan edildi.
Müstəqilliyin bərpa olunmasından sonra
| ]Litva müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra, Romuva artıq daha çox mədəni yox, dini qurum kimi fəaliyyət göstərməyə başlamışdı. 1992-ci ildə Romuva Litva dövləti tərəfindən dini icma olaraq tanınmışdı. 2002-ci ildə Vilnüs, Kaunas və Moletai Romuva icmaları Qədim Baltik Dini İcması ilə birləşmişdi. 2003-cü ildə isə, baxışlarındaki fərqliliklər səbəbilə Druwi adlı icma Romuvadan ayrılmışdı.
2018-ci ilin mayın 24-də Litva Seimasında Romuvanı ənənəvi din kimi tanıması haqqında təklif təqdim olunub. 2019-cu ilin iyunuda, bu təklif qəbul olunmamışdı. Qanuna görə, təkrar təklif ancaq on il sonra təqdim oluna bilərdi. Təklifə əsasən Ata Yurdu İttifaqı - Xristian Demokratlar partiyası və xüsusilə Jiqimantas Pavilönis etiraz etmişdi. Romuva bu qərara qarşı Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə müraciət etmişdi. 2021-ci ilin iyunuda, məhkəmənin yekdil qərarına görə, Seimasın hərəkəti tərəfsizlik prinsipini pozmuşdu və Romuvaya üç ay sonra yenidən tanınmaq üçün müraciət etməyə icazə verilmişdi. 2024-cü ilin dekabrın 12-də, Seimas Romuvanı ənənəvi din icması kimi tanımışdır.
Mənbələr
| ]- Dundzila, Vilius Rudra; Strmiska, Michael F. Romuva: Lithuanian Paganism in Lithuania and America // Strmiska, Michael F. (redaktor). : Comparative Perspectives. ABC-CLIO. 2005. ISBN .
- Ignatow, Gabriel. Cultural Heritage and the Environment in Lithuania // Transnational Identity Politics and the Environment. Lexington Books. 2007. ISBN .
İstinadlar
| ]- "Kontaktai | Romuva". romuva.lt. 2 iyun 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 iyun 2016.
- Dundzila & Strmiska (2005), p. 246.
- Ignatow (2007), p. 102.
- Vykintas Vaitkevičius. Alkai: baltų šventviečių studija. Lietuvos istorijos institutas, Diemedžio leidykla. 2003. ISBN . p. 267.
- . "*(e)remǝ-". Indo-European etymology. 23 sentyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 mart 2025.
- Dundzila, Vilius Rudra (2007). „Baltic Lithuanian Religion and Romuva“. Tyr 3. Ultra Press. ..-p.287
- Dundzila, Vilius Rudra; Strmiska, Michael F. (2005). „Romuva: Lithuanian Paganism in Lithuania and America“. In Strmiska, Michael F. Modern Paganism in World Cultures: Comparative Perspectives. ABC-CLIO. .- P.242
- Mindaugo atsimetimas nuo krikščionijos VU: LDK istorija Arxiv surəti 24 fevral 2020 tarixindən (Wayback Machine) saytında
- Lietuvos krikštas: krikščioniškos Europos atbaiga VU: LDK istorija Arxiv surəti 24 fevral 2020 tarixindən (Wayback Machine) saytında
- Eds. Ališauskienė, M. Schröder, I.W. 2011. Religious Diversity in Post-Soviet: Society Ethnographies of Catholic Hegemony and the New Pluralism in Lithuania. Chapter 6. Romuva Looks East: Indian Inspiration in Lithuanian Paganism Strmiska, Michael F. page 128. Surrey: Ashgate. .
- Lietuvių religija ir mitologija: sisteminė studija. Vilnius: Tyto alba, 2019.
- Dundzila, Vilius Rudra; Strmiska, Michael F. (2005). „Romuva: Lithuanian Paganism in Lithuania and America“. In Strmiska, Michael F. Modern Paganism in World Cultures: Comparative Perspectives. ABC-CLIO. ., p. 244.
- Dundzila, Vilius Rudra; Strmiska, Michael F. (2005). „Romuva: Lithuanian Paganism in Lithuania and America“. In Strmiska, Michael F. Modern Paganism in World Cultures: Comparative Perspectives. ABC-CLIO. ., p. 258–270.
- Dundzila, Vilius Rudra (2007). „Baltic Lithuanian Religion and Romuva“. Tyr 3. Ultra Press. ., p. 321.
- Dundzila, Vilius Rudra; Strmiska, Michael F. (2005). „Romuva: Lithuanian Paganism in Lithuania and America“. In Strmiska, Michael F. Modern Paganism in World Cultures: Comparative Perspectives. ABC-CLIO. . P.361
- Nerija Putinaitė. „Nugenėta pušis. Ateizmas kaip asmeninis apsisprendimas tarybų Lietuvoje“ Židinys, 2015 (knygos ištrauka delfi.lt)
- Интервью с Инией Тринкуниен, Верховной Жрицей Ромува (Перевод) Arxiv surəti 8 aprel 2019 tarixindən (Wayback Machine) saytında (rus.)
- "Senovės baltų tikėjimas sparčiai plinta". delfi.lt. 9 iyul 2014. 9 may 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 iyun 2016.
- Sud. M. Ališauskienė „Religijų įvairovė Lietuvoje: portretai, kasdienybė ir šventės“ Pranskevičiūtė R., Aleknaitė E. Šiuolaikinė pagonybė Lietuvoje. , , 2014 m.
- "Seimas to discuss granting state recognition to Lithuanian Neopagans". delfi.lt (ingilis). Delfi. . 25 may 2018. 12 mart 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 mart 2024.
- Andrukaitytė, Milena. "Seime neužteko balsų neopagonims suteikti valstybės pripažinimą" (litva). BNS via . 27 iyun 2019. 29 iyun 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 iyun 2021.
- BNS. "Neopagans could reapply for recognition in three months' time". 13 iyun 2021. 29 iyun 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 iyun 2021.
- Skėrytė, Jūratė. "Senovės baltų religinei bendrijai „Romuva" suteiktas valstybės pripažinimas". Lrt.lt. 12 dekabr 2024. İstifadə tarixi: 12 dekabr 2024.
Xarici keçidlər
| ]- Romuva.lt
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Romuvanin remzlerinden biri Romuva ve ya Qedim Baltik Dini Icmasi lit Senoves baltu religine bendrija Litvalilarin neopaqan icmasi Onun esasi XX erde qoyulmusdur 2024 cu ilde Romuva Litva dovleti terefinden enenevi dini icma statusu almisdir Etimologiya span Romuva sozu hemcinin Romove ve Ruomuva sekilde yazilir esrlere aid yazili menbelerde qeyd olunmus Serqi Prussiya erazisinde yerlesen Romove Romove Romow adli Baltik mebedinin adindan gelir Bu sozun menasi mebed ve daxili sulhun meskeni idi Baltik dillerinde ram ram koku sakit menasini dasiyir O Proto Hind Avropa dilinin rekonstruksiya edilmis h rem kokunden gelir belelikle o Azerbaycan dilindeki aram sozu ile eynikokludur Tarixi span Litvada tarixi paqanizm ve onun xristianlasmasi span Tarixi Baltik dini lit Baltu religija latis Baltu religija Baltik din ve ya lit Senasis baltu tikejimas kohne Baltik inanc adetleri muxtelif daxili ve xarici tesirler altinda inkisaf edirdi Bolgeye gelen en erken xristian missionerler haqqinda melumat IX esre aid menbelerde qeyd olunur XI esrden baslayaraq Baltlar xristianlarla daha six temasda olmaga baslamisdilar Kvedlinburq salnameleride lat Annales Quedlinburgenses Bruno fon Kerfrutun Litva ve Prussiyada heyata kecirdiyi missiya tesvir olunur Hemin missiya zamani o yerli paqanlara Xristianligi qebul etdirirdi 1009 cu ilde fon Kerfrut 18 yoldasi ile birge Yatvyaqlar terefinden oldurulmusdur 1199 cu ilden Roma Katolkik Kilsesi Baltik denizi sahillerinde yasayan paqanlara qarsi xac yuruslerine cagirmaga baslayib 1251 ci ilde Boyuk Litva Kyazi Mindauqas Xristianligi qebul etmisdi Lakin Ipati salnamesine gore o buna baxmayaraq hele de paqan tanrilara ibadet etmeye davam edirdi O Ali tanriya Perkunas Televelis ve Jvoruna ucun qurbanliq verirdi 1261 ci ilde Mindauqas resmen Xristianliqdan imtina etmisdi O dovrde Tevton ordeninin hucumlarina baxmiyaraq Boyuk Litva Knyazligi paqan imperiya kimi boyumusdu Tarixi Baltik dini 1387 ci iline qeder Boyuk Litva Kyazliginin resmi dini idi 1386 ci ilde Yaqaylo Xristianligi qebul edib ve Polsanin Krali olub 1387 ci ilde o Vilnusde Litvalilari veftiz etdirmisdi Mehz bu il Litvalilar ucun resmen veftiz tarixi sayilir cunki bundan evvelki Mindauqas veftizinden sonra Litva paqan olke olmaga davam edirdi Belelikle XIV esrde Litva Xristianligi qebul eden ve paqanizmden imtina eden son Avropa dovleti olmusdu Xristianligin qebulundan sonra Baltik dininin vacibliyi tedricen azalib Kohne dinden ayrilis neciblerde lit bajorai daha erken bas vermisdi Kedliler arasinda ise ozellikle Jemaytiyada paqan emeller davam edirdi ve XVII esrin ikinci yarisina qeder qeyde alinirdi Romantizm ve dircelis span XIX esrde romantizmin tesiri altinda olan Litva ziyalilari paqanizmi ve folkloru ideallasdirmaga baslamisdilar Xalq arasinda paqan adetleri saxlanilib Meselen bayramlar zamani paqan ve xrisian adetleri qarisiq sekilde tedbiq olunur Felsefeci Vidunasin Vilhelmas Storosta yazilarinda kohne Baltik dini meselesi vurgulanirdi Romuvada o bu dinin banilerinden biri sayilir Sovet isgali span 1967 ci ilde Yonas Trinkunas Ramuva adli etno medeni tarixi cemiyyeti tesis etmisdi 1973 cu DTK onun fealiyyetini Litva milletciliyin ve antisovet propaqandasi kimi qiymetlendirmisdi Trinkunas Universitetini terk etmeli mecbur olub ve ona arasdirici fealiyyeti ile mesgul olmaq qadagan edildi Musteqilliyin berpa olunmasindan sonra span Litva musteqilliyini berpa etdikden sonra Romuva artiq daha cox medeni yox dini qurum kimi fealiyyet gostermeye baslamisdi 1992 ci ilde Romuva Litva dovleti terefinden dini icma olaraq taninmisdi 2002 ci ilde Vilnus Kaunas ve Moletai Romuva icmalari Qedim Baltik Dini Icmasi ile birlesmisdi 2003 cu ilde ise baxislarindaki ferqlilikler sebebile Druwi adli icma Romuvadan ayrilmisdi 2018 ci ilin mayin 24 de Litva Seimasinda Romuvani enenevi din kimi tanimasi haqqinda teklif teqdim olunub 2019 cu ilin iyunuda bu teklif qebul olunmamisdi Qanuna gore tekrar teklif ancaq on il sonra teqdim oluna bilerdi Teklife esasen Ata Yurdu Ittifaqi Xristian Demokratlar partiyasi ve xususile Jiqimantas Pavilonis etiraz etmisdi Romuva bu qerara qarsi Avropa Insan Huquqlari Mehkemesine muraciet etmisdi 2021 ci ilin iyunuda mehkemenin yekdil qerarina gore Seimasin hereketi terefsizlik prinsipini pozmusdu ve Romuvaya uc ay sonra yeniden taninmaq ucun muraciet etmeye icaze verilmisdi 2024 cu ilin dekabrin 12 de Seimas Romuvani enenevi din icmasi kimi tanimisdir Menbeler span Dundzila Vilius Rudra Strmiska Michael F Romuva Lithuanian Paganism in Lithuania and America Strmiska Michael F redaktor Comparative Perspectives ABC CLIO 2005 ISBN 9781851096084 Ignatow Gabriel Cultural Heritage and the Environment in Lithuania Transnational Identity Politics and the Environment Lexington Books 2007 ISBN 978 0739120156 Istinadlar span Kontaktai Romuva romuva lt 2 iyun 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 iyun 2016 Dundzila amp Strmiska 2005 p 246 Ignatow 2007 p 102 Vykintas Vaitkevicius Alkai baltu sventvieciu studija Lietuvos istorijos institutas Diemedzio leidykla 2003 ISBN 9986231132 p 267 e remǝ Indo European etymology 23 sentyabr 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 mart 2025 Dundzila Vilius Rudra 2007 Baltic Lithuanian Religion and Romuva Tyr 3 Ultra Press ISBN 978 0 9720292 3 0 p 287 Dundzila Vilius Rudra Strmiska Michael F 2005 Romuva Lithuanian Paganism in Lithuania and America In Strmiska Michael F Modern Paganism in World Cultures Comparative Perspectives ABC CLIO ISBN 9781851096084 P 242 Mindaugo atsimetimas nuo krikscionijos VU LDK istorija Arxiv sureti 24 fevral 2020 tarixinden Wayback Machine saytinda Lietuvos krikstas krikscioniskos Europos atbaiga VU LDK istorija Arxiv sureti 24 fevral 2020 tarixinden Wayback Machine saytinda Eds Alisauskiene M Schroder I W 2011 Religious Diversity in Post Soviet Society Ethnographies of Catholic Hegemony and the New Pluralism in Lithuania Chapter 6 Romuva Looks East Indian Inspiration in Lithuanian Paganism Strmiska Michael F page 128 Surrey Ashgate ISBN 978 1 4094 0912 0 Lietuviu religija ir mitologija sistemine studija Vilnius Tyto alba 2019 Dundzila Vilius Rudra Strmiska Michael F 2005 Romuva Lithuanian Paganism in Lithuania and America In Strmiska Michael F Modern Paganism in World Cultures Comparative Perspectives ABC CLIO ISBN 9781851096084 p 244 Dundzila Vilius Rudra Strmiska Michael F 2005 Romuva Lithuanian Paganism in Lithuania and America In Strmiska Michael F Modern Paganism in World Cultures Comparative Perspectives ABC CLIO ISBN 9781851096084 p 258 270 Dundzila Vilius Rudra 2007 Baltic Lithuanian Religion and Romuva Tyr 3 Ultra Press ISBN 978 0 9720292 3 0 p 321 Dundzila Vilius Rudra Strmiska Michael F 2005 Romuva Lithuanian Paganism in Lithuania and America In Strmiska Michael F Modern Paganism in World Cultures Comparative Perspectives ABC CLIO ISBN 9781851096084 P 361 Nerija Putinaite Nugeneta pusis Ateizmas kaip asmeninis apsisprendimas tarybu Lietuvoje Zidinys 2015 knygos istrauka delfi lt Intervyu s Iniej Trinkunien Verhovnoj Zhricej Romuva Perevod Arxiv sureti 8 aprel 2019 tarixinden Wayback Machine saytinda rus Senoves baltu tikejimas sparciai plinta delfi lt 9 iyul 2014 9 may 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 iyun 2016 Sud M Alisauskiene Religiju įvairove Lietuvoje portretai kasdienybe ir sventes Pranskeviciute R Aleknaite E Siuolaikine pagonybe Lietuvoje 2014 m Seimas to discuss granting state recognition to Lithuanian Neopagans delfi lt ingilis Delfi 25 may 2018 12 mart 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 mart 2024 Andrukaityte Milena Seime neuzteko balsu neopagonims suteikti valstybes pripazinima litva BNS via 27 iyun 2019 29 iyun 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 iyun 2021 BNS Neopagans could reapply for recognition in three months time 13 iyun 2021 29 iyun 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 22 iyun 2021 Skeryte Jurate Senoves baltu religinei bendrijai Romuva suteiktas valstybes pripazinimas Lrt lt 12 dekabr 2024 Istifade tarixi 12 dekabr 2024 Xarici kecidler span Romuva lt Kateqoriya Litvada neopaqanizmGizli kateqoriya ISBN sehrli kecidlerinin istifade olundugu sehifeler