
Ritinis — Litvanın milli idman növü. Bu, çubuq və top ilə oynanan, prinsipcə çöldəki xokkeyə bənzəyən oyundur. Ümumdünya Litva Oyunlarının proqramına daxildir.
Qaydaları
| ]
Meydan və avadanlıq
| ]Ritinis Kanadada məşhur olan xokkey və ya İrlandiyanın oyunu ilə oxşar prinsiplərə malikdir. Oyunda iki bərabər sayda oyunçudan ibarət komanda iştirak edir: adətən hər komandada 7 nəfər (qapıçı, üç müdafiəçi və üç hücumçu) olur, lakin bəzi hallarda daha çox oyunçu (ümumilikdə 12–16 nəfər) iştirak edə bilər. Oyun düz bir səthdə — uzunluğu 80–110 m, eni 40–75 m olan düzbucaqlı ot örtüklü meydanda keçirilir və meydan mərkəzi xətlə iki hissəyə bölünür. Futbol meydançası da oyun üçün istifadə oluna bilər.
Hər oyunçunun bir tərəfi əyilmiş çəngəl və əks tərəfdə əyilmiş sapı olan möhkəm çubuq — "ritmuşa" (lit. ritmuša) adlanan aləti olur. Çubuqun uzunluğu 135–150 sm, çəngəlin uzunluğu 40 sm-ə qədər, eni isə 10 sm-ə qədərdir (qapıçının çubuqunun çəngəlinin eni 15 sm-ə qədər ola bilər). Əsas oyun aləti "ripka"dır (lit. rypka). Bu, diametri 17–18 sm, qalınlığı 2,5 sm, çəkisi 600–700 q olan rezin diskdir. Ripka bəzən ağacdan hazırlanır, kütükdən kəsilir və bəzən möhkəmliyi artırmaq üçün nazik dəmirlə örtülür.
Reqlament
| ]Matç adətən 20 dəqiqəlik iki hissədən ibarət olur, onların aralarında 10 dəqiqəlik fasilə verilir. Püşkatma ilə oyuna başlayan komanda müəyyənləşir: oyunçular mərkəzi xəttdən 10 m məsafədə dayanır, bir komandanın kapitanı ripkanı atır. O, ripkanı sağ əli ilə başının üstünə qaldırıb, qüvvətlə atır. Ripka bir neçə metr uçduqdan sonra yerə dəyir və sürətlə yuvarlanmağa başlayır. Rəqib komanda oyunçuları çubuqla ripkanı dayandırmağa çalışır. Ripkanı dayandıran oyunçu onu dayandığı yerdən əllə rəqib tərəfə atır. Əgər ripka hələ yuvarlanırsa, oyunçu çubuqla da vura bilər.
Əgər ripka meydanın üz xəttini keçərsə, zərbə vuran komanda 1 xal qazanır; ripka qapıya daxil olarsa, 3 xal verilir. 16 metrlik cərimə atışı zamanı 2 xal qazanmaq mümkündür. Ən çox xal toplayan komanda qalib gəlir. Məhdud uzunluqlu meydanda oyun müəyyən xal sayına qədər də davam edə bilər.
Oyunçulara ripkanı bədənin hər hansı bir hissəsi, o cümlədən ayaqla dayandırmaq qadağandır. Qayda pozuntusuna görə pozuntunun baş verdiyi yerdən cərimə atışı təyin edilir; əgər pozuntu qapıçı zonasında olubsa, 16 metrdən cərimə zərbəsi vurulur. Yalnız ripkanı dayandıran oyunçu onu ata bilər, başqa oyunçu ilə əvəzlənməyə icazə verilmir.
Tarixi
| ]Ritinis haqqında ilk qeydlər XVII əsrə aiddir. Oyun alətləri ağcaqayın və ya palıd ağacından hazırlanırdı. Oyun və əsərlərində qeyd olunur. Yurbarkas ətrafında xalların hesablanması üçün hər qapının yanında bərabər sayda budaqlı çubuq sancılır, ən aşağı budağa papaq asılırdı. Hər qazanılan xaldan sonra papaq bir budaq yuxarı asılırdı və papaq hansı komandanın çubuğunun ucuna çatsa, oyun başa çatırdı.
Ritinisin ilk qaydalar toplusu 1923-cü ildə Karolis Dineyka tərəfindən Litvanın müxtəlif regionlarındakı oyun qaydalarını ümumiləşdirərək tərtib edilmişdir. 1956-cı ildə bu qaydalar tərəfindən yenilənmişdir. 1923-cü ildə Kaunasda ilk ritinis matçı keçirilmiş, 1957-ci ildə isə Vilnüsdə "Vilnüs" və "Kaunas" komandaları arasında oyun təşkil edilmişdir. 1958-ci ildə ritinisi də əhatə edən Litva Etnik Oyunlar Federasiyası yaradılmışdır. 1961-ci ildə Litva SSR-də ilk ritinis çempionatı keçirilmiş, o vaxtdan bəri Litva çempionatları hər il təşkil olunur. 1973-cü ildə Litva Ritinisi Federasiyası təsis edilmişdir.
Ritinis Ümumdünya Litva Oyunlarının proqramına daxildir və həmçinin, Ümumdünya Oyunlarının proqramında yer almışdır.
Mənbə
| ]İstinadlar
| ]- Спортивные игры, 1986
- Былеева, Григорьев, 1985
- "Ritinis" (litva). . 2 dekabr 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 mart 2025.
- "Liaudies žaidimas ritinis (ritinys) stadione". 20 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 may 2025.
- Apie lietuviškąjį ritinį Arxiv surəti 1 yanvar 2014 tarixindən (Wayback Machine) saytında (lit.)
- K. Rimšelis: tikroji mūsų nacionalinė sporto šaka — ne krepšinis, o ritinis Arxiv surəti 15 avqust 2022 tarixindən (Wayback Machine) saytında (lit.)
Ədəbiyyat
| ]- Популярные в Литве спортивные игры // (журнал). № 11. 1986.
- Былеева Л. В., Григорьев В. М. Рипка (Ритинис) // Игры народов СССР. М.: . 1985.
Xarici keçidlər
| ]- Официальный сайт Литовской федерации ритиниса (lit.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Vilnusde kecirilen ritinis oyunu Ritinis Litvanin milli idman novu Bu cubuq ve top ile oynanan prinsipce coldeki xokkeye benzeyen oyundur Umumdunya Litva Oyunlarinin proqramina daxildir Qaydalari span Ritinisin tesviri olan piktoqram movcuddur Meydan ve avadanliq span Ritinis Kanadada meshur olan xokkey ve ya Irlandiyanin oyunu ile oxsar prinsiplere malikdir Oyunda iki beraber sayda oyuncudan ibaret komanda istirak edir adeten her komandada 7 nefer qapici uc mudafieci ve uc hucumcu olur lakin bezi hallarda daha cox oyuncu umumilikde 12 16 nefer istirak ede biler Oyun duz bir sethde uzunlugu 80 110 m eni 40 75 m olan duzbucaqli ot ortuklu meydanda kecirilir ve meydan merkezi xetle iki hisseye bolunur Futbol meydancasi da oyun ucun istifade oluna biler Her oyuncunun bir terefi eyilmis cengel ve eks terefde eyilmis sapi olan mohkem cubuq ritmusa lit ritmusa adlanan aleti olur Cubuqun uzunlugu 135 150 sm cengelin uzunlugu 40 sm e qeder eni ise 10 sm e qederdir qapicinin cubuqunun cengelinin eni 15 sm e qeder ola biler Esas oyun aleti ripka dir lit rypka Bu diametri 17 18 sm qalinligi 2 5 sm cekisi 600 700 q olan rezin diskdir Ripka bezen agacdan hazirlanir kutukden kesilir ve bezen mohkemliyi artirmaq ucun nazik demirle ortulur Reqlament span Matc adeten 20 deqiqelik iki hisseden ibaret olur onlarin aralarinda 10 deqiqelik fasile verilir Puskatma ile oyuna baslayan komanda mueyyenlesir oyuncular merkezi xettden 10 m mesafede dayanir bir komandanin kapitani ripkani atir O ripkani sag eli ile basinin ustune qaldirib quvvetle atir Ripka bir nece metr ucduqdan sonra yere deyir ve suretle yuvarlanmaga baslayir Reqib komanda oyunculari cubuqla ripkani dayandirmaga calisir Ripkani dayandiran oyuncu onu dayandigi yerden elle reqib terefe atir Eger ripka hele yuvarlanirsa oyuncu cubuqla da vura biler Eger ripka meydanin uz xettini kecerse zerbe vuran komanda 1 xal qazanir ripka qapiya daxil olarsa 3 xal verilir 16 metrlik cerime atisi zamani 2 xal qazanmaq mumkundur En cox xal toplayan komanda qalib gelir Mehdud uzunluqlu meydanda oyun mueyyen xal sayina qeder de davam ede biler Oyunculara ripkani bedenin her hansi bir hissesi o cumleden ayaqla dayandirmaq qadagandir Qayda pozuntusuna gore pozuntunun bas verdiyi yerden cerime atisi teyin edilir eger pozuntu qapici zonasinda olubsa 16 metrden cerime zerbesi vurulur Yalniz ripkani dayandiran oyuncu onu ata biler basqa oyuncu ile evezlenmeye icaze verilmir Tarixi span Ritinis haqqinda ilk qeydler XVII esre aiddir Oyun aletleri agcaqayin ve ya palid agacindan hazirlanirdi Oyun ve eserlerinde qeyd olunur Yurbarkas etrafinda xallarin hesablanmasi ucun her qapinin yaninda beraber sayda budaqli cubuq sancilir en asagi budaga papaq asilirdi Her qazanilan xaldan sonra papaq bir budaq yuxari asilirdi ve papaq hansi komandanin cubugunun ucuna catsa oyun basa catirdi Ritinisin ilk qaydalar toplusu 1923 cu ilde Karolis Dineyka terefinden Litvanin muxtelif regionlarindaki oyun qaydalarini umumilesdirerek tertib edilmisdir 1956 ci ilde bu qaydalar terefinden yenilenmisdir 1923 cu ilde Kaunasda ilk ritinis matci kecirilmis 1957 ci ilde ise Vilnusde Vilnus ve Kaunas komandalari arasinda oyun teskil edilmisdir 1958 ci ilde ritinisi de ehate eden Litva Etnik Oyunlar Federasiyasi yaradilmisdir 1961 ci ilde Litva SSR de ilk ritinis cempionati kecirilmis o vaxtdan beri Litva cempionatlari her il teskil olunur 1973 cu ilde Litva Ritinisi Federasiyasi tesis edilmisdir Ritinis Umumdunya Litva Oyunlarinin proqramina daxildir ve hemcinin Umumdunya Oyunlarinin proqraminda yer almisdir Menbe span Istinadlar span Sportivnye igry 1986 Byleeva Grigorev 1985 Ritinis litva 2 dekabr 2024 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 mart 2025 Liaudies zaidimas ritinis ritinys stadione 20 iyul 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 may 2025 Apie lietuviskajį ritinį Arxiv sureti 1 yanvar 2014 tarixinden Wayback Machine saytinda lit K Rimselis tikroji musu nacionaline sporto saka ne krepsinis o ritinis Arxiv sureti 15 avqust 2022 tarixinden Wayback Machine saytinda lit Edebiyyat span Populyarnye v Litve sportivnye igry zhurnal 11 1986 Byleeva L V Grigorev V M Ripka Ritinis Igry narodov SSSR M 1985 Xarici kecidler span Oficialnyj sajt Litovskoj federacii ritinisa lit Kateqoriyalar Komanda idman novleriLitvada idman novleri