Risk ölçüsü (ing. Risk measure) — sığorta və risk idarəetməsi sahəsində riskin baş vermə ehtimalı və onun nəticələrinin miqyasını müəyyənləşdirmək üçün istifadə olunan anlayışdır. Risk ölçüsü, bir hadisənin sığortalıya və ya sığortaçıya nə qədər təsir edəcəyini (maliyyə baxımından) qiymətləndirmək üçün vacibdir.
Maliyyə riyaziyyatında ehtiyatda saxlanılmalı olan aktivin və ya aktivlər dəstinin (ənənəvi olaraq valyuta) məbləğini müəyyən etmək üçün risk ölçüsü istifadə olunur. Bu ehtiyatın məqsədi banklar və sığorta şirkətləri kimi maliyyə qurumları tərəfindən qəbul edilən riskləri tənzimləyici üçün məqbul etməkdir. Son illərdə diqqət qabarıq və ardıcıl risk ölçülməsinə yönəldilib.
Əsas amillər
| ]- Ehtimal (ing. Probabilite) — riskin baş vermə ehtimalı. Yüksək ehtimal riski artırır. Məsələn, daşqın təhlükəsi olan bir ərazidə daşqın riskinin ehtimalı yüksəkdir.
- Nəticə və təsir (ing. Severity) — risk baş verdiyi halda yaranacaq zərərin ölçüsü və miqyası. Məsələn, yanğın nəticəsində bir binanın tamamilə məhv olması böyük zərərdir.
- Maddi və qeyri-maddi itkilər — maddi itkilər (məsələn, əmlakın məhv olması) və qeyri-maddi itkilər (məsələn, işin dayanması və ya reputasiya zərəri) nəzərə alınır.
- Riskin tezliyi (ing. Frequency) — riskin nə qədər tez-tez baş vermə ehtimalı var. Məsələn, kiçik qəzalar tez-tez baş verə bilər, amma onların təsiri adətən azdır.
- Əhatə dairəsi (ing. Exposure) — riskə məruz qalan əmlak, obyekt və ya şəxslərin sayı. Məsələn, bir şəhər daşqına məruz qalırsa, riskin təsir dairəsi geniş olacaq.
- Riskin idarə edilməsi tədbirləri — müvafiq qabaqlayıcı tədbirlər riski azaltmaq üçün istifadə olunur (məsələn, təhlükəsizlik sistemləri, sığorta polisi və s.).
Hesablanması
| ]Risk ölçüsü adətən aşağıdakı kimi qiymətləndirilir:
Risk ölçüsü = Ehtimal × Təsir
Bu formul riskin kəmiyyət baxımından dəyərini təyin etmək üçün sadə modeldir. Məsələn:
- Ehtimal = 10% (0.1)
- Zərər = 100,000 AZN
- Risk ölçüsü = 0.1 × 100,000 = 10,000 AZN
Əhəmiyyəti
| ]Daha böyük təsirə və yüksək ehtimala malik risklər ön sırada idarə olunmalıdır. Risk ölçüsü, sığorta ödənişlərinin məbləğini təyin etməyə kömək edir. Müvafiq tədbirlərlə yüksək ölçülü risklərin səviyyəsi endirilir.
İstinadlar
| ]- Artzner, Philippe; Delbaen, Freddy; Eber, Jean-Marc; Heath, David. "Coherent Measures of Risk" (PDF). Mathematical Finance. 9 (3). 1999: 203–228. doi:10.1111/1467-9965.00068. 16 iyun 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 3 fevral 2011.
- Jouini, Elyes; Meddeb, Moncef; Touzi, Nizar. "Vector–valued coherent risk measures". Finance and Stochastics. 8 (4). 2004: 531–552. CiteSeerX 10.1.1.721.6338. doi:10.1007/s00780-004-0127-6.
- Hamel, A. H.; Heyde, F. "Duality for Set-Valued Measures of Risk". SIAM Journal on Financial Mathematics. 1 (1). 2010: 66–95. CiteSeerX 10.1.1.514.8477. doi:10.1137/080743494.
- Jokhadze, Valeriane; Schmidt, Wolfgang M. "Measuring model risk in financial risk management and pricing". International Journal of Theoretical and Applied Finance. 23 (2). mart 2020. doi:10.1142/s0219024920500120. SSRN 3113139.
- Andreas H. Hamel; Frank Heyde; Birgit Rudloff. "Set-valued risk measures for conical market models". Mathematics and Financial Economics. 5 (1). 2011: 1–28. arXiv:1011.5986. doi:10.1007/s11579-011-0047-0.
- Rockafellar, Tyrrell; Uryasev, Stanislav; Zabarankin, Michael. "Deviation Measures in Risk Analysis and Optimization". 22 yanvar 2003. SSRN 365640.
Ədəbiyyat
| ]- Crouhy, Michel; D. Galai; R. Mark. Risk Management. McGraw-Hill. 2001. 752 pages. ISBN .
- Kevin, Dowd. Measuring Market Risk (2nd). John Wiley & Sons. 2005. 410 pages. ISBN .
- Foellmer, Hans; Schied, Alexander. Stochastic Finance. de Gruyter Series in Mathematics. 27. Berlin: Walter de Gruyter. 2004. xi+459. ISBN . 2169807.
- Shapiro, Alexander; Dentcheva, Darinka; Ruszczyński, Andrzej. Lectures on stochastic programming. Modeling and theory. MPS/SIAM Series on Optimization. 9. Philadelphia: Society for Industrial and Applied Mathematics. 2009. xvi+436. ISBN . 2562798.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Risk olcusu ing Risk measure sigorta ve risk idareetmesi sahesinde riskin bas verme ehtimali ve onun neticelerinin miqyasini mueyyenlesdirmek ucun istifade olunan anlayisdir Risk olcusu bir hadisenin sigortaliya ve ya sigortaciya ne qeder tesir edeceyini maliyye baximindan qiymetlendirmek ucun vacibdir Maliyye riyaziyyatinda ehtiyatda saxlanilmali olan aktivin ve ya aktivler destinin enenevi olaraq valyuta meblegini mueyyen etmek ucun risk olcusu istifade olunur Bu ehtiyatin meqsedi banklar ve sigorta sirketleri kimi maliyye qurumlari terefinden qebul edilen riskleri tenzimleyici ucun meqbul etmekdir Son illerde diqqet qabariq ve ardicil risk olculmesine yoneldilib Esas amiller span Ehtimal ing Probabilite riskin bas verme ehtimali Yuksek ehtimal riski artirir Meselen dasqin tehlukesi olan bir erazide dasqin riskinin ehtimali yuksekdir Netice ve tesir ing Severity risk bas verdiyi halda yaranacaq zererin olcusu ve miqyasi Meselen yangin neticesinde bir binanin tamamile mehv olmasi boyuk zererdir Maddi ve qeyri maddi itkiler maddi itkiler meselen emlakin mehv olmasi ve qeyri maddi itkiler meselen isin dayanmasi ve ya reputasiya zereri nezere alinir Riskin tezliyi ing Frequency riskin ne qeder tez tez bas verme ehtimali var Meselen kicik qezalar tez tez bas vere biler amma onlarin tesiri adeten azdir Ehate dairesi ing Exposure riske meruz qalan emlak obyekt ve ya sexslerin sayi Meselen bir seher dasqina meruz qalirsa riskin tesir dairesi genis olacaq Riskin idare edilmesi tedbirleri muvafiq qabaqlayici tedbirler riski azaltmaq ucun istifade olunur meselen tehlukesizlik sistemleri sigorta polisi ve s Hesablanmasi span Risk olcusu adeten asagidaki kimi qiymetlendirilir Risk olcusu Ehtimal Tesir Bu formul riskin kemiyyet baximindan deyerini teyin etmek ucun sade modeldir Meselen Ehtimal 10 0 1 Zerer 100 000 AZN Risk olcusu 0 1 100 000 10 000 AZNEhemiyyeti span Daha boyuk tesire ve yuksek ehtimala malik riskler on sirada idare olunmalidir Risk olcusu sigorta odenislerinin meblegini teyin etmeye komek edir Muvafiq tedbirlerle yuksek olculu risklerin seviyyesi endirilir Istinadlar span Artzner Philippe Delbaen Freddy Eber Jean Marc Heath David Coherent Measures of Risk PDF Mathematical Finance 9 3 1999 203 228 doi 10 1111 1467 9965 00068 16 iyun 2011 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 3 fevral 2011 Jouini Elyes Meddeb Moncef Touzi Nizar Vector valued coherent risk measures Finance and Stochastics 8 4 2004 531 552 CiteSeerX 10 1 1 721 6338 doi 10 1007 s00780 004 0127 6 Hamel A H Heyde F Duality for Set Valued Measures of Risk SIAM Journal on Financial Mathematics 1 1 2010 66 95 CiteSeerX 10 1 1 514 8477 doi 10 1137 080743494 Jokhadze Valeriane Schmidt Wolfgang M Measuring model risk in financial risk management and pricing International Journal of Theoretical and Applied Finance 23 2 mart 2020 doi 10 1142 s0219024920500120 SSRN 3113139 Andreas H Hamel Frank Heyde Birgit Rudloff Set valued risk measures for conical market models Mathematics and Financial Economics 5 1 2011 1 28 arXiv 1011 5986 doi 10 1007 s11579 011 0047 0 Rockafellar Tyrrell Uryasev Stanislav Zabarankin Michael Deviation Measures in Risk Analysis and Optimization 22 yanvar 2003 SSRN 365640 Edebiyyat span Crouhy Michel D Galai R Mark Risk Management McGraw Hill 2001 752 pages ISBN 978 0 07 135731 9 Kevin Dowd Measuring Market Risk 2nd John Wiley amp Sons 2005 410 pages ISBN 978 0 470 01303 8 Foellmer Hans Schied Alexander Stochastic Finance de Gruyter Series in Mathematics 27 Berlin Walter de Gruyter 2004 xi 459 ISBN 978 311 0183467 2169807 Shapiro Alexander Dentcheva Darinka Ruszczynski Andrzej Lectures on stochastic programming Modeling and theory MPS SIAM Series on Optimization 9 Philadelphia Society for Industrial and Applied Mathematics 2009 xvi 436 ISBN 978 0898716870 2562798 Kateqoriya Maliyye riski
