Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çəhrayı rodiola (lat. Rhodiola rosea) — dovşankələmikimilər fəsiləsinin rodiola cinsinə aid bitki növü.
| Çəhrayı rodiola | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: ???: Çəhrayı rodiola | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Təbii yayılması
Botaniki təsviri
Çəhrayı radiola (qızıl kök) çoxillik ot bitkisidir. Kökümsovları qalın olub, kökləri nazik çıxıntılardan ibarətdir. Kəsilmiş kökü və kökümsovu müxtəlif cür olur. Kökümsovların uzunluğu 9 sm, eni isə 2-5 sm, sərt, qırışıq, yuxarı hissəsi parlaq olub, pulcuqlu yarpaqlardan ibarətdir. Köklərinin uzunluğu 2-9 sm, eni isə 0,5-1 sm-ə bərabərdir. Xarici qatı qaşınan zaman limonu-sarı rəngli olur. Gövdəsi çoxsaylı, bəzən tək, düzqalxan, budaqlanmayan, adətən hündürlüyü 10-40 sm-ə bərabərdir. Yarpaqları oturaq, uzunsov-yumurtaçəkilli, ellipsçəkilli demək olar ki, neştərşəkilli, itiuclu, yuxarı hissəsi yabayabənzər-dişcikli olub, hündürlüyü 0,7-3,5 sm, eni isə 0,5-3 sm-ə bərabərdir. Çoxçiçəkli olub, qalxan çiçək qrupunda formalaşmışdır. Çiçəkləri bircinsiyylətli, 4 bəzən 5 saylı, kasacığı sarımtıl-yaşıl, ləçəkləri isə sarı rənglidir.
Sidr seyrək meşələrdə və rütublətli çəmənliklərdə yaşayır.
Yabanı çoxillik çəhrayı radiolanın kökümsovu və kökü vegetasiya dövrünün sonunda toplanılır. Bitki toplanıldıqdan 10-15 il sonra bərpa olunur. Xammal toplandıqdan sonra çardax və digər qapalı yerlərdə, günəşli havada və ya 50-60оС temperaturda quruducu şkafda aparılmalıdır.
Çiçəkləri xaricdən bozumtul-qəhvəyi, daxili isə çəhrayı-qəhvəyi və ya açıq-qəhvəyi olur. Spesifik qızılgül iyli və acı, büzücü dadlıdır.
Quru, havası yaxşı dəyişilən yerlərdə saxlanılmalıdır. Saxlanılma müddəti 3 ildir.
Tərkibi və təsiri
Yarpaqlarında 4-9% arbutinin, hidroxinon, metilarbutinin, qall, ellaq, xinin və ursol turşuları, flavonoidlər və aşı maddələri vardır. Yeraltı orqanlarında fenolspirt və qlikoziqlər, 1% salidrozidlər (rodiolozid), 20% flavonoidlər, aşı maddələri, üzvi turşular və efir yağları vardır.
Ümumtonuslandırıcı dərmandır. Ekstraktı mərkəzi sinir sistemini stimullaşdırır, beyni enerji ilə təmin edir, intensiv şəkildə oksidləşdirmə-sintez, makroergik fosfat proseslərini həyata keçirir. Maddələr mübadiləsi proseslərini də normallaşdırır. Eyni zamanda adaptasiya proseslərini, orqanizmin müxtəlif faktorlara qarşı (səs, infeksiya) həssaslığın yüksəlməsinə qarşı rezistentlik yaradır.
Xammalından məhlul və ekstrakt hazırlanır ki, stimullaşdırıcı vasitə kimi yüksək həssaslıqlarda, astenik vəziyyətlərdə, fiziki və psixi yorğunluqlarda və nevrasteniyada müvəffəqiyyətlə işlədilir.
Ekologiyası
Azərbaycanda yayılması
İstifadəsi
Ədəbiyyat
İstinadlar
- Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 1035.
- Illustrated Handbook of Succulent Plants: Crassulaceae. / red. U. Eggli 2003. S. 223–224. — ((untranslated))
- S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
- S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cehrayi rodiola lat Rhodiola rosea dovsankelemikimiler fesilesinin rodiola cinsine aid bitki novu Cehrayi rodiolaElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad PolysporangiophytesKlad TracheophytesKlad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad EudicotsKlad Core eudicotsKlad SuperrosidsDeste DasdelenciceklilerFesile DovsankelemikimilerYarimfesile Triba Cins Rodiola Cehrayi rodiolaBeynelxalq elmi adiRhodiola rosea L 1753Sekil axtarisiITIS 520045NCBI 203015EOL 406574Tebii yayilmasiBotaniki tesviriCehrayi radiola qizil kok coxillik ot bitkisidir Kokumsovlari qalin olub kokleri nazik cixintilardan ibaretdir Kesilmis koku ve kokumsovu muxtelif cur olur Kokumsovlarin uzunlugu 9 sm eni ise 2 5 sm sert qirisiq yuxari hissesi parlaq olub pulcuqlu yarpaqlardan ibaretdir Koklerinin uzunlugu 2 9 sm eni ise 0 5 1 sm e beraberdir Xarici qati qasinan zaman limonu sari rengli olur Govdesi coxsayli bezen tek duzqalxan budaqlanmayan adeten hundurluyu 10 40 sm e beraberdir Yarpaqlari oturaq uzunsov yumurtacekilli ellipscekilli demek olar ki nestersekilli itiuclu yuxari hissesi yabayabenzer discikli olub hundurluyu 0 7 3 5 sm eni ise 0 5 3 sm e beraberdir Coxcicekli olub qalxan cicek qrupunda formalasmisdir Cicekleri bircinsiyyletli 4 bezen 5 sayli kasacigi sarimtil yasil lecekleri ise sari renglidir Sidr seyrek meselerde ve rutubletli cemenliklerde yasayir Yabani coxillik cehrayi radiolanin kokumsovu ve koku vegetasiya dovrunun sonunda toplanilir Bitki toplanildiqdan 10 15 il sonra berpa olunur Xammal toplandiqdan sonra cardax ve diger qapali yerlerde gunesli havada ve ya 50 60oS temperaturda quruducu skafda aparilmalidir Cicekleri xaricden bozumtul qehveyi daxili ise cehrayi qehveyi ve ya aciq qehveyi olur Spesifik qizilgul iyli ve aci buzucu dadlidir Quru havasi yaxsi deyisilen yerlerde saxlanilmalidir Saxlanilma muddeti 3 ildir Terkibi ve tesiriYarpaqlarinda 4 9 arbutinin hidroxinon metilarbutinin qall ellaq xinin ve ursol tursulari flavonoidler ve asi maddeleri vardir Yeralti orqanlarinda fenolspirt ve qlikoziqler 1 salidrozidler rodiolozid 20 flavonoidler asi maddeleri uzvi tursular ve efir yaglari vardir Umumtonuslandirici dermandir Ekstrakti merkezi sinir sistemini stimullasdirir beyni enerji ile temin edir intensiv sekilde oksidlesdirme sintez makroergik fosfat proseslerini heyata kecirir Maddeler mubadilesi proseslerini de normallasdirir Eyni zamanda adaptasiya proseslerini orqanizmin muxtelif faktorlara qarsi ses infeksiya hessasligin yukselmesine qarsi rezistentlik yaradir Xammalindan mehlul ve ekstrakt hazirlanir ki stimullasdirici vasite kimi yuksek hessasliqlarda astenik veziyyetlerde fiziki ve psixi yorgunluqlarda ve nevrasteniyada muveffeqiyyetle isledilir EkologiyasiAzerbaycanda yayilmasiIstifadesiEdebiyyatIstinadlarLinnaei C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 2 S 1035 Illustrated Handbook of Succulent Plants Crassulaceae red U Eggli 2003 S 223 224 untranslated S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333