fbpx
Wikipedia

Rast

Avqust 05, 2021

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Rast (dəqiqləşdirmə).

Rast – Azərbaycan musiqisində 1) yeddi ladlarından (məqamlarından) biri, 2) əsas Azərbaycan muğam dəstgahlarından biri. Bütün müsəlman ölkələrində mövcuddur.

Etimologiya

"Rast" sözü farsca "düz, dürüst, müstəqim, düzgün" deməkdir.

Tarixçə

Orta əsr musiqi elmində Rast ən birinci və bütün digər muğamların əsası sayılır. Musiqişünaslar Rastı "muğamların anası" adlandırmışlar. Rast Yaxın Şərq xalqlarının şifahi – peşəkar musiqisində 12 əsas muğamdan biridir. Baxmayaraq ki, 12 klassik muğamdan bəziləri şöbə halına keçmiş, bəziləri isə kiçik həcmli muğam əhəmiyyətini kəsb etmişdir, qədim zamanlardan 12 muğamdan Rast öz əvvəlki mahiyyətini bu günədək qoruyub saxlamışdır.

Üzeyir Hacıbəyov "Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları" kitabında muğamların dəyişikliyə uğradığını söyləyir. O, Rastı "indiyədək zamanın və hadisələrin sarsdıcı təsirinə qarşı möhkəm duran yeganə muğam" adlandırmışdır. Bakı, Şamaxı, Şuşanın özünəməxsus "muğam məktəbləri"ndə Rast dəstəgahının şöbə və guşələrinin həm say, həm də ardıcıllıq etibarilə müqayisə nəticəsində belə qənaətə gəlmək olur ki, əgər Bakı musiqi məclisində Rast dəstgahı 15, Şuşa məclisində 18, Şamaxıda 21-ə çatır:

Rast ailəsinə bir sıra muğamlar aiddir. "Mahur–Hindi", "Orta Mahur", "Bayatı–Qacar", "Dügah" dəstgahları məhz Rastın variantlarıdır. Bu muğamlar öz quruluşu və musiqi məzmunu baxımından bir-birinə çox uyğundur.

Rast muğam dəstgahı kimi

Yaxın Şərq xalqları klassik musiqisinin 12 muğamından biri. “Qədim musiqişünaslar rastı muğamların anası adlandırmışlar. Rast muğamı nəinki öz adını və kökünün səsdüzümünü, hətta öz tonikasının (mayəsinin) ucalığını belə zəmanəmizə qədər mühafizə edib saxlaya bilmişdir.”

Rast Azərbaycan musiqisində

Azərbaycan musiqisində: novruz-rəvəndə, rast, üşşaq, hüseyni, vilayəti (bəzən dilkəş), xöcəstə, xavəran, əraq, pəncgah, rak, əmiri və məsihi şöbələrindən ibarət dəstgah.

Muğam şöbələri arasında ifa olunan rənglər də əsas muğamın adını daşıyır.

Bakı musiqi məclislərində “Rast” dəstgahı 15, Şuşa muğam məclisində 18 şöbə və guşədən ibarətdirsə, Şamaxı məclisində isə şöbə və guşələrin sayı 21 olmuşdur. Həmin bu üç muğam məclisində oxunan “Rast” dəstgahının sayı və ardıcıllığı aşağıdakı cədvəldə verilir :

Bakı (Abşeron) Şuşa (Qarabağ) Şamaxı (Şirvan)
1. Mayeyi Rast 1. Rast 1. Rast
2. Novruzi ravəndə 2. Pəncgah 2. Üşşaq
3. Rast 3. Vilayəti 3. Mücrü
4. Üşşaq 4. Mənsuriyyə 4. Hüseyni
5. Hüseyni 5. Zəmin-xarə 5. Vilayəti
6. Vilayəti 6. Rak-hindi 6. Siyahi-ləşgər
7. Xocəstə 7. Azərbaycan 7. Məsihi
8. Xavəran 8. Əraq 8. Dəhri
9. Əraq 9. Bayatı-Türk 9. Xocəstə
10. Pəncgah 10. Bayatı-Qacar 10. Şikəsteyi-Fars
11. Rak 11. Məvənnəhər 11. Rak-hindi
12. Xavəran 12. Balu-Kəbutər 12. Rak-Xosrovani
13. Əmiri 13. Hicar 13. Saqinamə
14. Məsihi 14. Şahnaz 14. Əraq
15. Rast 15. Əşiran 15. Təsnif-Qərai
16. Zəngi-Şötər 16. Məsnəvi
17. Kərkuki 17. Zəngi-Şötər
18. Rast 18. Nəğməyi-Hindi
19. Mənəvi
20. Kabili
21. Rast

Rast muğamı əsasında bəstələr

  • Ə.Quliyevin rəhbərliyi ilə xalq çalğı alətləri orkestri - Əraq rəngi
  • Muğam Teatrının solistləri - Rast rəngi

Rast İran musiqisində

İran musiqisində "Rast-pəncgah" kimi bilinir: zəngulə, pərvanə nəğmə, ruh-əfza, Xosrovani, pəncgah, süpehr, üşşaq, Şiraz, bayatı-əcəm, mübərriqə, qərəcə, bəhr-nur və əlavə olaraq Əbül-çəp, Leyli və Məcnun, ravəndi, novruz-ha, nəfir, fərəng, əraq şöbə və guşələrindən ibarət dəstgah.

Rast muğamı Türkiyə musiqisində

13 əsas (basit) makamdan biridir.

Rast muğamı Özbək və Tacik musiqisində

Şeşmakoma daxil olan altı əsas muğamlardan biridir .

Rast musiqi ladı (məqamı) kimi

Quruluşu: 1-1- 1/2 ton formullu üç tetraxordun qovuşuq üsulla (x.1 - intervalı məsafəsində) birləşməsindən ibarətdir; səssırası 10 pilləlidir, IV pillə mayə (tonika) pilləsidir. Məqamın səssırasının IV, VI, VII, VIII pillələri istinad-dayaq pilləsi kimi “Rast” muğamının şöbələrinin əsasını təşkil edir; bu məqamda qurulan musiqi nümunələri – xalq mahnıları, rəqsləri, aşıq havaları həmin pillələrə əsaslanır.

Rast ladında bəstələr

Xalq mahnıları
  • Aman nənə
  • Mən gedirəm Zəngilana
  • Çal, oyna
Bəstəkar mahnıları
  • "Arşın mal alan" operettasından Əsgərin mahnısı "Arşın mal alan", qızların xoru "Arşın malçı, mal göstər", Cahan xalanın mahnısı “Çadramı sallam başıma”
  • "O olmasın, bu olsun" operettasında Rüstəm bəylə Meşədi-İbadın dueti
Rəqslər

Qaynaq

  1. Əfrasiyab Bədəlbəylinin "İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti - Rast
  2. Üzeyir Hacıbəyov. Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları - Tarixi məlumat
  3. Muğam Ensiklopediyası - Rəng
  4. Ramiz Zöhrabov. Muğam. Bakı: "Azərnəşr", 1991, səh 104.
  5. Zakir Mirzəyev. Rast muğamı (muğam fənni üzrə metodik vəsait). Bakı, 2010.
  6. Muğam Ensiklopediyası - Rast-Pəncgah
  7. Turkish Music Portal - Turkish Music Dictionary[ölü keçid]
  8. . 2017-04-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-11.
  9. . 2019-05-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-11.
  10. Muğam Ensiklopediyası - Şeşmakom (Şeşməqam)
  11. UNESCO - Shashmaqom music
  12. Muğam Ensiklopediyası - Rast
  13. Üzeyir Hacıbəyov. Azərbaycan xalq musiqisi əsasları. - Didaktik material. Rast.
  14. Эльнара Дадашева. Некоторые особенности мелодических отклонений в азербайджанских народных танцах. Международный музыкальный культурологический журнал "Harmony".
  15. Əfrasiyab Bədəlbəyli - Muğamlar. “Azərbaycan pioneri”, 21, 24 fevral 1961.

Xarici keçidlər

Həmçinin bax

Avqust 05, 2021
rast, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, dəqiqləşdirmə, azərbaycan, musiqisində, yeddi, ladlarından, məqamlarından, biri, əsas, azərbaycan, muğam, dəstgahlarından, biri, bütün, müsəlman, ölkələrində, mövcuddur, mündəricat, etimologiya, tarixçə, muğam, dəs. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Rast deqiqlesdirme Rast Azerbaycan musiqisinde 1 yeddi ladlarindan meqamlarindan biri 2 esas Azerbaycan mugam destgahlarindan biri 1 Butun muselman olkelerinde movcuddur Mundericat 1 Etimologiya 2 Tarixce 3 Rast mugam destgahi kimi 3 1 Rast Azerbaycan musiqisinde 3 2 Rast Iran musiqisinde 3 3 Rast mugami Turkiye musiqisinde 3 4 Rast mugami Ozbek ve Tacik musiqisinde 4 Rast musiqi ladi meqami kimi 4 1 Rast ladinda besteler 5 Qaynaq 6 Xarici kecidler 7 Hemcinin baxEtimologiya Redakte Rast sozu farsca duz durust musteqim duzgun demekdir Tarixce RedakteOrta esr musiqi elminde Rast en birinci ve butun diger mugamlarin esasi sayilir Musiqisunaslar Rasti mugamlarin anasi adlandirmislar Rast Yaxin Serq xalqlarinin sifahi pesekar musiqisinde 12 esas mugamdan biridir Baxmayaraq ki 12 klassik mugamdan bezileri sobe halina kecmis bezileri ise kicik hecmli mugam ehemiyyetini kesb etmisdir qedim zamanlardan 12 mugamdan Rast oz evvelki mahiyyetini bu gunedek qoruyub saxlamisdir Uzeyir Hacibeyov Azerbaycan xalq musiqisinin esaslari kitabinda mugamlarin deyisikliye ugradigini soyleyir O Rasti indiyedek zamanin ve hadiselerin sarsdici tesirine qarsi mohkem duran yegane mugam adlandirmisdir Baki Samaxi Susanin ozunemexsus mugam mektebleri nde Rast destegahinin sobe ve guselerinin hem say hem de ardicilliq etibarile muqayise neticesinde bele qenaete gelmek olur ki eger Baki musiqi meclisinde Rast destgahi 15 Susa meclisinde 18 Samaxida 21 e catir Rast ailesine bir sira mugamlar aiddir Mahur Hindi Orta Mahur Bayati Qacar Dugah destgahlari mehz Rastin variantlaridir Bu mugamlar oz qurulusu ve musiqi mezmunu baximindan bir birine cox uygundur Rast mugam destgahi kimi RedakteYaxin Serq xalqlari klassik musiqisinin 12 mugamindan biri Qedim musiqisunaslar rasti mugamlarin anasi adlandirmislar Rast mugami neinki oz adini ve kokunun sesduzumunu hetta oz tonikasinin mayesinin ucaligini bele zemanemize qeder muhafize edib saxlaya bilmisdir 2 Rast Azerbaycan musiqisinde Redakte Azerbaycan musiqisinde novruz revende rast ussaq huseyni vilayeti bezen dilkes xoceste xaveran eraq pencgah rak emiri ve mesihi sobelerinden ibaret destgah Mugam sobeleri arasinda ifa olunan rengler de esas mugamin adini dasiyir 3 Baki musiqi meclislerinde Rast destgahi 15 Susa mugam meclisinde 18 sobe ve guseden ibaretdirse Samaxi meclisinde ise sobe ve guselerin sayi 21 olmusdur Hemin bu uc mugam meclisinde oxunan Rast destgahinin sayi ve ardicilligi asagidaki cedvelde verilir 4 5 Baki Abseron Susa Qarabag Samaxi Sirvan 1 Mayeyi Rast 1 Rast 1 Rast2 Novruzi ravende 2 Pencgah 2 Ussaq3 Rast 3 Vilayeti 3 Mucru4 Ussaq 4 Mensuriyye 4 Huseyni5 Huseyni 5 Zemin xare 5 Vilayeti6 Vilayeti 6 Rak hindi 6 Siyahi lesger7 Xoceste 7 Azerbaycan 7 Mesihi8 Xaveran 8 Eraq 8 Dehri9 Eraq 9 Bayati Turk 9 Xoceste10 Pencgah 10 Bayati Qacar 10 Sikesteyi Fars11 Rak 11 Mevenneher 11 Rak hindi12 Xaveran 12 Balu Kebuter 12 Rak Xosrovani13 Emiri 13 Hicar 13 Saqiname14 Mesihi 14 Sahnaz 14 Eraq15 Rast 15 Esiran 15 Tesnif Qerai16 Zengi Soter 16 Mesnevi17 Kerkuki 17 Zengi Soter18 Rast 18 Negmeyi Hindi19 Menevi20 Kabili21 RastRast mugami esasinda besteler E Quliyevin rehberliyi ile xalq calgi aletleri orkestri Eraq rengi Mugam Teatrinin solistleri Rast rengiRast Iran musiqisinde Redakte Iran musiqisinde Rast pencgah kimi bilinir zengule pervane negme ruh efza Xosrovani pencgah supehr ussaq Siraz bayati ecem muberriqe qerece behr nur ve elave olaraq Ebul cep Leyli ve Mecnun ravendi novruz ha nefir fereng eraq sobe ve guselerinden ibaret destgah 6 Rast mugami Turkiye musiqisinde Redakte 13 esas basit makamdan biridir 7 8 9 Rast mugami Ozbek ve Tacik musiqisinde Redakte Sesmakoma daxil olan alti esas mugamlardan biridir 10 11 Rast musiqi ladi meqami kimi RedakteQurulusu 1 1 1 2 ton formullu uc tetraxordun qovusuq usulla x 1 intervali mesafesinde birlesmesinden ibaretdir sessirasi 10 pillelidir IV pille maye tonika pillesidir Meqamin sessirasinin IV VI VII VIII pilleleri istinad dayaq pillesi kimi Rast mugaminin sobelerinin esasini teskil edir bu meqamda qurulan musiqi numuneleri xalq mahnilari reqsleri asiq havalari hemin pillelere esaslanir 12 Rast ladinda besteler Redakte Xalq mahnilariAman nene Men gedirem Zengilana Cal oynaBestekar mahnilari Arsin mal alan operettasindan Esgerin mahnisi Arsin mal alan qizlarin xoru Arsin malci mal goster Cahan xalanin mahnisi Cadrami sallam basima O olmasin bu olsun operettasinda Rustem beyle Mesedi Ibadin dueti 13 ReqslerBrilliant Esgerani 14 Cucelerim 15 musiqi Qember Huseynli sozleri Tofiq Mutellibov Qaynaq Redakte Efrasiyab Bedelbeylinin Izahli monoqrafik musiqi lugeti Rast Uzeyir Hacibeyov Azerbaycan xalq musiqisinin esaslari Tarixi melumat Mugam Ensiklopediyasi Reng Ramiz Zohrabov Mugam Baki Azernesr 1991 seh 104 Zakir Mirzeyev Rast mugami mugam fenni uzre metodik vesait Baki 2010 Mugam Ensiklopediyasi Rast Pencgah Turkish Music Portal Turkish Music Dictionary olu kecid Academy of Turkish music by Ozturk Sahin Ozelde Makam Siniflandirilmasi 2017 04 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 11 Esendere kultur sanat dernegi Huseyin Sadeddin Arel in Turk Musikisi Kimindir Kitabindan alintilar 2019 05 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 11 Mugam Ensiklopediyasi Sesmakom Sesmeqam UNESCO Shashmaqom music Mugam Ensiklopediyasi Rast Uzeyir Hacibeyov Azerbaycan xalq musiqisi esaslari Didaktik material Rast Elnara Dadasheva Nekotorye osobennosti melodicheskih otklonenij v azerbajdzhanskih narodnyh tancah Mezhdunarodnyj muzykalnyj kulturologicheskij zhurnal Harmony Efrasiyab Bedelbeyli Mugamlar Azerbaycan pioneri 21 24 fevral 1961 Xarici kecidler RedakteMugam festivali Arxivlesdirilib 2016 03 13 at the Wayback MachineHemcinin bax RedakteAzerbaycan musiqisi Mugam Zerbi mugamlarMenbe https az wikipedia org w index php title Rast amp oldid 5921706, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.