Vikipediya azad ensiklopediya Geodeziya qədim yunan sözü olub geodaisia yer bölmək və ya hissələrə ayırmaq mənasını veri

Vikipediya azad ensiklopediya Geodeziya qedim yunan sozu olub geodaisia yer bolmek ve ya hisselere ayirmaq menasini verir Lakin bu ad geodeziyanin yalniz tarixen yaranmasina esas sebeb olsa da onun muasir coxterefli mezmununu elmi mahiyyetini ve s ehate ede bilmir Geodeziya Yerin forma ve olculerinin tapilmasi plan xerite ve protillerin tertibi muxtelif muhendisi meselelerin helli ile elaqedar Yer uzerinde aparilan olcme usullarindan behs eden elmdir Yer kuresinin oyrenilmesi ile geodeziya geofizika cografiya torpaqsunasliq ve s elmler tedqiqat isleri aparirlar Hemin elm saheleri Yere aid meseleleri hell etmek insanlarin teserrufat fealiyyetlerini genislendirmek ucun Yerin tebii ve suni obyektlerine aid bir cox kemiyyet gostericilerinin meselen Yer sethinin meyil bucaqlari yuksekliyi Yer qabiginin ufuqi ve saquli hereketleri boyuk binalarim cokme sureti ve s ve Yer sethine aid qrafiki materiallarin plan xerite profil olmasi vacibdir Hemin informasiyalari elde etmek ucun Yer sethinde muxtelif geodeziya olcme isleri aparilir Novleri span Geodeziya Yer planetini butovlukde ve onun ayri ayri hisselerini hendesi noqteyi nezerden oyrenen elmdir Muasir topoqrafiya ve geode ziya elmi asagidaki serbest fenlere bolunur Ali geodeziya span Ali geodeziya dovlet geodeziya istinad menteqeleri sebekesi yaratmanin Yerin formasini ve olculerini tapmagin Yer qabiginin ufuqi ve saquli istiqametde esr muddetinde deyismesinin usul ve metodlarini oyrenir Topoqrafiya ve ya geodeziya span Topoqrafiya ve ya geodeziya plan ve xerite tertib etmek ucun Yerin fiziki sethini ve onun uzerindeki obyektleri hendesi cehetden oyrenir Topoqrafiya qedim yunan sozu olub mehelli tesvir etmek menasini verir Topoqraliyanin esas tedqiqat usulu planalmadir Plan ve xerite tertib etmek ucun Yer uzerinde aparilan kompleks geodeziya olcu islerine plan alma devilir Planalma isleri birbasa erazide ve laboratoriyada yerine yetiri lir Erazide gorulen islere col isleri laboratoriyada gorulen islere ise kameral isler deyilir Hazirda topoqrafiya kicik erazilerde aparilan planalma isle ri ile mesgul olur Muhendis geodeziyasi span Muhendis geodeziyasi tebii ehtiyatlarin menimsenilmesi mulki senaye herbi ve hidrotexniki obyektlerin elece de yer qurulusu ve meliorasiya islerinin layihelesdirilmesi bir cox muhendis axtarislari ve murekkeb konstruksiyalarin qurasdirilmasi zamani yerine yetirilen geodeziya isle rinin usul ve metodlarindan behs edir Kosmik geodeziya span Kosmik geodeziya radiodalgalar ve isiq sualari vasitesile suni peyklerin verdiyi melumatlara osasen yerin formasini olculerini ve Yer uzerinde noqtelerin koordinatlarini hesablayib tapan elme deyilir Kosmik geodeziya basqa fenlere nisbeten iqtisadi ve operativ cehetden daha elve risli oldugu ucun ondan genis sahelerde istifade olunur Kartoqrafiya span Kartoqrafiya yunan sozudur Onun menasi iki sozun birlesme sinden chartis papirusdan yazi ucun hazirlanmis vereq qraphe yaziram demekdir Kartoqrafiya cografi xeriteler ve diger kartoqrafik eserler onlarin xususiyyetleri yaradilmasi ve istifade olunmasi usullari haqqinda elmdir Muasir kartoqrafiya xeritesunasliq riyazi kartoqrafiya reqemli xeri telerin tertibi ve redakte edilmesi xeritelerin qrafiki duzeldilmesi xerite lerin nesri ve kartometriya kimi bir nece fenne ve ya sobeye ayrilir Onu da qeyd edek ki xerite cografiya elminin goren gozudur ve izah eden ikinci dilidir Azerbaycanda geodeziya span Azerbaycanda geodeziya sahesinde tedqiqatlarin esasi XIX esrin 40 50 ci illerinde geodeziya aletleri vasitesile aparilmis olcu isleri ile qoyulmusdur Bunlarin neticesinde olke erazisinde bir sira 1 ci 2 ci ve 3 cu sinif menteqeler qurulmus onlarin koordinatlari mueyyen edilmis ve herbi meqsedler ucun xeriteler tertib olunmusdur Respublikada geodeziyanin inkisafi Memmedqasim Eliyevin adi ile baglidir O bir sira yuksek dereceli geodeziya menteqelerinin muellifi ve elece de atlaslarin ve xeritelerin esas tertibcilerinden olmusdur M Eliyevin Azerbaycan dilinde yazdigi ilk Geodeziya kursu Baki 1928 ve basqa eserleri geodeziyanin inkisafinda muhum rol oynamisdir Geodeziyanin terkib hissesi olan topoqrafiyanin Azerbaycanda esasini topoqraf general Ibrahim aga Vekilov qoymusdur Muxtelif illerde Qafqaz herbi dairesinin topoqrafiya qerargahinda sobe reisi Bas qerargahda herbi topoqrafiya sobesinin reisi Respublika Xalq Torpaq Kommisarligi Topoqrafiya Geodeziya Idare sinin reisi islemis I Vekilov Azerbaycanla yanasi Rusiyanin Turkiyenin Iranin ve basqa dovletlerin erazilerinde aparilan topoqrafiya planaalma islerinin tes kilatcisi olmus ve hemin olkelerin herbi xeritelerinin tertib edilmesinde yaxindan istirak etmisdir O 1 420000 miq yasli Azerbaycan Respublikasinin siyasi ve tebii xeritesi Baki 1920 adli ilk cografiya xeritesini hazirlamisdir Geodeziyanin musteqil elm sahesi kimi inkisafi XX esrin 70 ci illerinden baslamisdir Bu sahenin inkisafinda geodeziya topoqrafiya kartoqrafiya uzre ixtisaslasmis xususi muessise Baki kartoqrafiya fabriki Azerbaycanaero geodeziya Istehsalat Birliyi Azerbaycan Respublikasi Dovlet Geodeziya ve Xeritecilik Komitesi 2001 ci ilden Azerbaycan Respublikasi Dovlet Torpaq ve Xeritecekme Komitesi xususi rol oynamisdir Dovlet Geodeziya Menteqeleri Sebekesinin yaradilmasi meqsedile tedbirler heyata kecirilmis muasir texnologiyadan istifade olunmaqla Peyk GPS Qlobal Movqe Mueyyenetme Sistemi vasitesile respublika erazisinde 0 ci ve 1 ci sinif geodeziya menteqelerinin yeniden yuksek deqiqlikle koordinatlari mueyyen edilmis ve Beynelxalq Geodeziya Sebekesi ile elaqelendirilmisdir Yerustu aero ve kosmik fotoplanaalma vasitesile elde olunmus sekiller muasir texnologiyaya uygun olaraq xeritecekmede tetbiq olunmusdur Yuksek deqiqlikli muhendisi geodeziya islerini yerine yetirmek ucun istehsalat saheleri muasir geodeziya aletleri ile GPS Totalstation La zer nivelirleri ve s techiz edilmis topoqrafiya islerinde reqemli texnologiyadan elektron taxometrlerden ve s alet ve cihazlardan planaalma melumatlarini emal etmek ucun ise muasir komputer proqramlarindan istifade olunur Istinadlar span Q S Memmedov I H Ehmedov Geodeziya ve Kartoqrafiyanin esaslari Baki 2011 seh 4 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Geodeziya Baki 2007 seh 646 Kateqoriya Geodeziya