Raciv Ratna Qandi (hind. राजीव गाँधी, 20 avqust 1944[…], Bombey, Britaniya Hindistanı – 21 may 1991[…]) — hind siyasi xadimi, 1984—1989-cu illərdə Hindistanın baş naziri.
Raciv Qandi | |
---|---|
hind. राजीव गाँधी | |
31 oktyabr 1984 – 2 dekabr 1989 | |
Əvvəlki | İndira Qandi |
Sonrakı | |
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Bombey, Britaniya Hindistanı |
Vəfat tarixi | (46 yaşında) |
Vəfat yeri | Tamilnad, Hindistan |
Vəfat səbəbi | Partlayış |
Dəfn yeri |
|
Partiya | Hindistan Milli Konqresi |
Təhsili | |
Fəaliyyəti | siyasətçi |
Atası | Feroz Qandi |
Anası | İndira Qandi |
Həyat yoldaşı |
|
Uşaqları | |
Dini | hinduizm |
| |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Həyatı
20 avqust 1944-cü ildə İndira Qandi və Feroz Qandi ailəsində anadan olmuşdur. Raciv babası Cəvahirləl Nehrunun evində böyüyüb. Hindistanda seçilmiş bir məktəbdə, daha sonra və Kembric Universitetinin Triniti Kollecində təhsil almışdır. 1965-ci ilin yayında Raciv İtaliyadan Sonya Qandi ilə görüşdü. Sonya ilə ingilis dilini öyrəndi və Raciv mühəndis-mexanik ixtisasında təhsil aldı. 1968-ci ilin yanvarında Raciv və Sonya Dehlidə evləndilər. 1970-ci ilin iyun ayında onların oğlu Rahul, 1972-ci ilin yanvarında qızları Priyanka anadan oldu.
1968-1980-ci illərdə Hindistana qayıtdıqdan sonra Hindistan Havayollarında pilot, sonra isə ekipaj komandiri olaraq çalışdı. Bu dövrdə heç vaxt siyasi karyera haqqında düşünməyən Racivi yalnız qardaşının ölümündən sonra parlamentə üzv olmağa razı sala bilirlər..
Xarici siyasəti
Ölkənin tarixində ən gənc baş nazir xarici siyasətə Hindistanın qonşu ölkələrlə dostluğunu prioritet seçməklə başladı. Raciv 1985-ci ildə Moskva və Vaşinqtona ilk səfərləri zamanı bildirdi ki, Hindistan bölgədə ümumi sülh mühiti və əməkdaşlığı yaxşılaşdırmaq üçün qonşularla danışıqlara başlayıb. Həmçinin ABŞ Konqresidəki çıxışında yaradılmış Cənubi Asiya ölkələrinin regional əməkdaşlıq Assosiasiyasının ümumi konturlarını təsvir etdi və bildirdi ki, CARİƏA (o zaman Cənubi Asiya regional iqtisadi əməkdaşlıq Assosiasiyası) 1985-ci ildə yaradılacaq.
Raciv dünya miqyasında nüvə tərk-silahının ən qızğın tərəfdarı kimi çıxış edirdi. O, 1988-ci ilin iyununda məşhur nüvə tərk-silahı üzrə Fəaliyyət Planını Birləşmiş Millətlər Təşkilatına təqdim etdi. Bundan qabaq (nüvə silahından azad və qeyri-zorakı dünyanın prinsipləri haqqında) sovet lideri Mixail Qorbaçovla Dehli bəyannaməsini imzalmaqla və “altı ölkə, altı qitə” təşəbbüsü ilə çıxış edib bu ideyaları fəal şəkildə irəli sürürdü.
Hakimiyyətinin ilk ilində baş çəkdiyi ən önəmli dünya paytaxtları Moskva və Vaşinqton oldu, lakin Pakistana və vəzifədə olduğu son ildə Çinə səfəri dünya ictimayyətinin diqqətini daha çox çəkdi.
Cəvahirləl Nehrudan sonra Raciv otuzillik fasilədən sonra Pakistan və Çinə səfər edən ilk baş nazir idi. Vəzifə müddətinin sonuna doğru 60-dan çox xarici səfərə çıxdı. O, BMT Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi üzvü daxil olmaqla bütün başlıca dövlətlərdən əlavə, Maldiv, Mavriki və Myanma daxil olmaqla bütün qonşu ölkələrə səfər etdi. Qandinin bioqraflarından biri Nikolas Nugenti deyir:
Raciv bölgə polisi rolunu öz üzərinə götürmək və ən önəmlisi, başqalarına bu rola iddialı olmaq imkanı verməmək üçün Hindistanı yetərincə güclü görmək istəyən ilk baş nazir deyildi. Bununla belə, onun üç balaca qonşuya qarşı siyasi kursu xaric siyasi məqsədlərə yetmək üçün Hindistanın hərbi gücündən istifadə etməyə daha çox meylli olmasından xəbər verirdi. O, bir tərəfdən regional əməkdaşlığın eksponenti idi ki, bu da CARİƏA-da öz əksini tapırdı. Digər tərəfdən, Hindistanın özünü bölgənin sahibi və idarəçisi saymasında qonşu ölkələrdən heç birinin şübhəsi olmasın deyə, əlindən gələni edirdi. Hindistanda “Raciv Qandi doktrinası” haqda söhbət dolaşır. O, eyni zamanda xarici səfərlərdə sülh və tərk-silah ideyalarını rəhbər tutur, ölkəsində isə Hindistanın silahlı qüvvələrinin tarixdəki ən irimiqyaslı silahlanmasına başçılıq edirdi. |
Hindistanda silahlanmanın inkişafı, əslində, 1963-cü ildən başlasa da, Raciv hakimiyyət sükanını ələ alan kimi, bu prosesə yeni təkan verdi. Müdafiə xərcləri beş il ərzində ikiqat artdı və onun baş nazirliyinin son iki ilində artıq bütün dövlət məsrəflərinin, demək olar, 20%-ini təşkil etdi. Silahlı qüvvələrin modernləşdiriliməsi İsveçdən haubitsaların (bunlar Karqildə əməliyyatın gedişində özünü yaxşı göstərdi), Böyük Britaniyadan təyyarədaşıyan “Virat”gəmisi, Avropanın “Bəbir” və Rusiyanın “MiQ-27”-lərindən savayı, Fransadan “İlğım-2000” qırıcılarının alınmasını ehtiva edirdi. Rusiyadan lizinqə götürülmüş “çakra” sualtı qayığı atom sualtı qayığı olan Hindistanı ilk qeyri-nüvə dövlətinə çevirdi. Beləliklə, Hindistanın HDQ ölkə sahillərindən yüz millərlə uzaqda dünya okeanının dərinliklərində hərəkət etmək imkanı əldə etdi.
Raciv Qandinin baş nazirliyi dövründə Hindistanın ümumi sayı 99 vahid olan HDQ iki təyyarədaşıyan, 12 sualtı qayıq, 21 keşikçi gəmi və 5 esminesdən ibarət idi. Bu, dənizdən istənilən hücumu dəf etməyə kifayət idi. Raciv Qandi deyirdi: “Hindistanın müdafiəsini təmin etmək üçün Hindistana gələn dəniz yollarına tam şəkildə nəzarət etmək lazımdır”.
Hindistan ən böyük silah idxalatçısı olaraq qalsa da, Qandi hökuməti müdafiə istehsalı proqramları və istehsalatın lokallaşmasına güclü təkan verdi. 1988-1989-cu illərdə yer-hava sinifli “Trişul” və yer-yer sinifli “Prithvi” raketləri uğurla sınaqdan keçirildi və silahlanmaya qəbul edildi. Bir neçə aydan sonra 1500 mil mənzillik ballistik “Aqni” raketi uğurla sınaqdan keçirildi və Hindistan Rusiya, ABŞ, Fransa, Çin və İsraillə bərabər “raket istehsalçısı ölkələrin klubu”na daxil oldu.
Racivin dövlətçilik yanaşmasının təməlində, əslində, görkəmli anası və sələfi, əzmkar iradəsi və siyasi liderliyi 1971-ci ildə Hindistan silahının ölkəyə ən böyük qələbəsini təmin etmiş İndira Qandinin sarsılmaz cəhdi dururdu.
Racivin ölkənin müdafiə qabiliyyətinə verdiyi təkanı həm Vacpainin, həm də Manhon Sinqhin hökuməti davam etdirdi. Bədxahların ədalətsizcəsinə zəif müdafiə naziri kimi qiymətləndirdiyi Entoni də son onillik ərzində Qandinin başladığı hərbi qüdrətin artırılması və silahların modernləşdirilməsi prosesinin fəal şəkildə inkişaf etməsi üçün əlindən gələni etdi.
“Aqni-5” raketi, əsas döyüş tankı “Arjun”, “Herkules” C-130J hərbi nəqliyyat təyyarəsi, qayığa qarşı P-81 təyyarəsi, “Vikramaditya” və “Arihant” təyyarədaşıyanları – bunlar Hindistanın “Raciv doktrinası”na necə əməl etdiyinin yalnız cüzi nümunələridir.
Ölümü
Zəhmli anasına baxanda Raciv daha sabitqədəm və barış ruhlu siyasətçi olub. Baş nazir seçiləndən sonra bürokratik aparatı ixtisar edir və hind biznesini canlandırmaqdan ötrü yeni iqtisadi islahatlar keçirir. Maraqlıdır ki, anası Sovet İttifaqı ilə sıx dostluğa üstünlük verirdi, Raciv isə, əksinə, Birləşmiş Ştatlarla münasibətləri möhkəmləndirməyə çalışır.
Hindistanı Hind okeanının superdövlətinə çevirmək üçün onun iddialı planları var idi.
O, ölkənin silahlı qüvvələrini gücləndirməyə başlayır.
Bununla belə, Raciv də anası kimi qəflətən Hindistanın bütövlüyünü təhdid edən problemlə üzləşir. Lakin bu dəfə problemin kökü ölkə hüdudlarından kənardadır. 1983-cü ildə Hindistanın cənub sahilindən 150 km məsafədəki Şri Lanka adasında iğtişaş alovlanır. Əvvəllər etnik azlığın sıxışdırdığı tamillər müstəqillik uğrunda coşqun mübarizəyə başlayırlar. Adanın şimalında və qərbində yaşayan 3 milyon induist tamil Şri Lanka əhalisinin 20%-ni təşkil edir, qalanı isə buddaçı sinqallardır.
Şri-Lanka Britaniyanın əsarətindən 1948-ci ildə azad oldu və sinqal çoxluq tamil azlığı sürətlə qısnamağa başladı.
1983-cü ildə Velopilay Braphakaranın komandanlığı ilə “tamil pələngləri”nin başçılıq etdiyi qəzəbdən yoğrulmuş silahlı üsyan qızışır. Sinqal çoxluqlu Şri Lanka hökumətinin və ordusunun reaksiyası son dərəcə amansız olur. Tezliklə tammiqyaslı vətəndaş müharibəsi başlanır.
Şri-Lanka vətəndaş müharibəsinin Hindistan üçün problemi bundan ibarət idi ki, 50 milyondan çox tamil ölkənin Şri-Lankaya yaxın olan sahilyanı Tamilnad ştatında yaşayır. Orada da ayrıca tamil dövləti haqda tələb irəli sürülür. Hindistan hökuməti nəinki qiyamçıları bağışlayır, hətta onların hazırlığı və mütəşəkkilliyinə yardım edir. Raciv eyni zamanda qiyamçılara müxtariyyət verməyə çağırmaqla sülh razılaşmasının əldə edilməsində Şri-Lanka hökumətinə köməyini təklif edir.
Hindistanın böyük və regional dövlət olduğunu nəzərə alan Şri-Lankanın prezidenti Cay Vardin könülsüz olsa da, danışıqlara gedir. Lakin növbəti iki ildə getdikcə aydın olur ki, hökumət problemin hərbi həllinə üstünlük verir. O, tamillərin dayağı olan Cafna yarımadasının dənizdən mühasirəsini təşkil edir ki, bu da kəskin şəkildə ərzaq çatışmazlığına səbəb olur. Sonra isə hərbi əməliyyat başlanır.
Nəhayət, 1987-ci il iyununda Racivin səbri tükənir. Hindistanın HHQ-nin AN-24 nəqliyyat təyyarələri sahilyanı bazadan havaya qalxır. Qırıcıların müşayiət etdiyi təyyarələr Cafna yarımadasına azuqə atır. çoxları bunu qanunauyğun humanitar aksiya kimi alqışlayır. Şri-Lankanın üzərindən sərbəst şəkildə uçan hind təyyarələri sanki vurğulayır ki, Hindistan istədiyi yerdə öz iradəsini diqtə etməyə qabildir.
Cay Vardin hökuməti dərhal ciddi danışıqlara başlayır və 1987-ci il 29 iyulda müqavilə imzalanır. Müqaviləyə görə, Hindistan sülhməramlı qüvvələr göndərməklə tamil pələngləri ilə Şri Lanka hökuməti arasında vasitəçi olacaq.
Sinqallar 1987-ci il 30 iyulda Kolomboda müqaviləyə kəskin şəkildə etiraz edirlər. Raciv Şri-Lankanın paytaxtında fəxri gözətçilərin qarşısından keçərkən dənizçilərdən biri ona hücum edir.
Yeni sülh müqaviləsi müharibənin qarşısını ala bilmir və Hindistanın sülhməramlı qüvvvələri tezliklə tamil pələngləri ilə münaqişəyə cəlb edilmiş duruma düşür. Tamilnadedə narazılıq yetişməyə başlayır ki, Hindistan açıq şəkildə sinqalların tərəfində durub və nəticədə Racivin xeyirxahlıq imicinə böyük zərbə dəyir.
1989-cu ilin dekabrında keçmiş maliyyə naziri, hazırda Canata Partiyasına başçılıq edən Vipi Sinq ümumi seçkilərdə Racivin Konqres partiyasını məğlub edir.
Hindistanın Şri-Lankadakı sülhməramlı qüvvələri 1500-dən çox əsgər itirib və yeni hökumət onları adadan çıxartmağa başlayır. 4 aydan sonra hər şey başa çatır, lakin müharibə davam edir. Şri Lanka ordusunun tamillərə hücumu təzələnir.
Tamillərin bəzi qrupları sülhün əldə edilməsi xatirinə məhdud muxtariyyətə razıdır, lakin “pələnglər” tam müstəqillik əldə etmək niyyətindədirlər. Onlar yeni qorxunc silahdan – “canlı bomba”lardan istifadə etməyə başlayırlar. 1987-ci ildə ilk terakt baş verir: Şri Lanka ordusunun bazasına girən yük maşını partlayır və 50 nəfər həlak olur. Raciv müxalifətin lideri kimi bildirir ki, əvvəvlki kimi vahid Şri-Lankanın lehinədir və hesab edir ki, Hindistanın qüvvələri durumu sabitləşdiməyə kömək etməlidir.
1991-ci ilin mayında Canatanın koalisiyası dağılır və ümumi seçkilər keçirilir.
Braphakaran narahat olur ki, Raciv hakimiyyətə qayıtsa, çox güman ki, Şri-Lanka hökumətindən gizlicə məhdud müxtariyyəti qəbul etməyə hazır olan tamil qruplarına yenidən yardım etməyə başlayacaq. “Pələnglər”ə təzyiq son dərəcə artır və o, “tamil pələngləri”ni Racivi öldürməyə çağırır. Əməliyyat “pələnglər”in kəşfiyyat rəisi Svirasana tapşırılır.
Svirasan 1991-ci il mayın əvvəlində Cənubi Hindistanda Suxa və Danu adlı iki tamahgir qızı tamillərə hüsn-rəğbət göstərən Nalini adlı hind qadını ilə tanış edir. Suxa və Danu möhkəm əqidəli “tamil pələngi”dirlər. Onlardan biri Raciv Qandini məhv edəsi bomba olacaq.
Raciv mayın II yarısında Cinaya gəlməlidir ki, 21 mayda axşam Şriprumbudurda mitinqdə çıxış etsin.
Svirasanın planı belədir: paltarının altında partladıcı olan qızlardan biri Racivə yaxınlaşacaq ki, onun boynuna girlyand keçirtsin. Hər şeyin lap inandırıcı görünməsi üçün qızın yanında yerli fotoqraf da olacaq.
20 may 1991-ci il, Nyu-Dehli.
Raciv Qandi gündüz saat 3-də seçki kampaniyasının son mərhələsinə gəlir. O, Cənubi Hindistana turneyə çıxmaq niyyətindədir.
Bu arada Cinayda Svirasan Raciv Qandi əməliyyatına hazırlığı başa çatdırır. İnsan-bomba qismində Danu seçilib. Onun əynində yaşıl-narıncı rəngdə şalvar və on kiloqrama yaxın partladıcı olacaq.
21 may 1991-ci il, Cinay
Svirasan və onun insan-bombası 3.30-da yerli fotoqrafla görüşürlər. Onlar birlikdə Şriprumbudura gedən avtobusa əyləşirlər.
21 may, 1991-ci il, Cənubi Hindistan, Vişakapatam
Axşam saat 6.30. Raciv öz təyyarəsində Cinaya uçur. Yerli fotoqraf mitinqdə Danu ilə əllərində girlyandlar olan bir qrup qadının fotoşəklini çəkir. Svirasan sanki jurnalist kimi əlində bloknot yaxınlıqda durub.
Axşam saat 10-da həyəcanlanmış kütlə meydana girən Raciv Qandini salamlayır. Raciv camaatın arasından keçərkən hədiyyələri qəbul etmək üçün bir neçə dəfə dayanır.
Girlyandlı qadınlar ona yaxınlaşır, biri sanki onun ayağını öpmək üçün aşağı əyilir... Qəflətən partlayış baş verir. Raciv və daha 14 nəfər həlak olur…
Əvvəlcə hesab edilirdi ki, bomba məsafədən idarə olunub. Amma sonra qadının gövdəsində naqillər və qurşağın qalıqları tapılır. Bir qadının başı tapılır. Bu dəhşətli fotoşəkillər mətbuatda çıxır və televiziyada göstərilir. Sonra kameranı tapırlar. Həlak olanlardan biri fotoqraf idi. Onda üç qadının və sanki, onlara dəxli olmayan bir kişinin fotoşəkli var.
Fotoşəkil dərc ediləndə qaçqın tamillər kişinin Svirasan, qadının isə Cinayda Nalini ilə birlikdə yaşamış qız olduğunu bildirirlər.
Svirasana görə, 1 milyon rupi mükafat elan edilir. Nəhayət, məlum olur ki, o, Banqalordakı evlərdən birində gizlənir.
Avqustun 18-də səhər polis binanı hücumla götürür. Aydın olur ki, Svirasan özünü güllələyib, digər altı tamil isə sianid içib. Cinayətkarlar tanınandan sonra Hindistan Braphakaranın təhvil verilməsini tələb edir. Lakin o, 2007-ci ildən Şri Lankaın şimal-qərbində azadlıqdadır.
24 may 1991-ci ildə Nyu-Dehlidə Timmurdimada Nehrunun evindəki matəm mərasimindən sonra Raciv Qandinin meyidini Cuna çayının sahilində yandırırlar.
Xarici keçidlər
- Raciv Qandi: döyüşçü xarakterli baş nazir
İstinadlar
- Rajiv Gandhi. // CulturalIndia.net
- Rajiv Gandhi. // CulturalIndia.net
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Rajiv Gandhi // Encyclopædia Britannica (ing.).
- . 2014-02-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-02.
- "ГАНДИ Раджив". 2022-02-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-02.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu soyadli muxtelif adamlar haqqinda meqaleler var bax Qandi deqiqlesdirme Raciv Ratna Qandi hind र ज व ग ध 20 avqust 1944 Bombey Britaniya Hindistani 21 may 1991 hind siyasi xadimi 1984 1989 cu illerde Hindistanin bas naziri Raciv Qandihind र ज व ग ध Hindistanin bas naziri31 oktyabr 1984 2 dekabr 1989EvvelkiIndira QandiSonrakiSexsi melumatlarDogum tarixi 20 avqust 1944Dogum yeri Bombey Britaniya HindistaniVefat tarixi 21 may 1991 46 yasinda Vefat yeri Tamilnad HindistanVefat sebebi PartlayisDefn yeri Rac Qat d Partiya Hindistan Milli KonqresiTehsili Triniti Kolleci London Imperial Kolleci Kembric UniversitetiFealiyyeti siyasetciAtasi Feroz QandiAnasi Indira QandiHeyat yoldasi Sonya Qandi 1969 1991 Usaqlari Rahul QandiDini hinduizm Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiRaciv solda anasi Indira Qandi babasi Cevahirlel Nehru ve kicik qardasi Sancay ile 1940 ci illerin sonu 20 avqust 1944 cu ilde Indira Qandi ve Feroz Qandi ailesinde anadan olmusdur Raciv babasi Cevahirlel Nehrunun evinde boyuyub Hindistanda secilmis bir mektebde daha sonra ve Kembric Universitetinin Triniti Kollecinde tehsil almisdir 1965 ci ilin yayinda Raciv Italiyadan Sonya Qandi ile gorusdu Sonya ile ingilis dilini oyrendi ve Raciv muhendis mexanik ixtisasinda tehsil aldi 1968 ci ilin yanvarinda Raciv ve Sonya Dehlide evlendiler 1970 ci ilin iyun ayinda onlarin oglu Rahul 1972 ci ilin yanvarinda qizlari Priyanka anadan oldu 1968 1980 ci illerde Hindistana qayitdiqdan sonra Hindistan Havayollarinda pilot sonra ise ekipaj komandiri olaraq calisdi Bu dovrde hec vaxt siyasi karyera haqqinda dusunmeyen Racivi yalniz qardasinin olumunden sonra parlamente uzv olmaga razi sala bilirler Xarici siyasetiOlkenin tarixinde en genc bas nazir xarici siyasete Hindistanin qonsu olkelerle dostlugunu prioritet secmekle basladi Raciv 1985 ci ilde Moskva ve Vasinqtona ilk seferleri zamani bildirdi ki Hindistan bolgede umumi sulh muhiti ve emekdasligi yaxsilasdirmaq ucun qonsularla danisiqlara baslayib Hemcinin ABS Konqresideki cixisinda yaradilmis Cenubi Asiya olkelerinin regional emekdasliq Assosiasiyasinin umumi konturlarini tesvir etdi ve bildirdi ki CARIEA o zaman Cenubi Asiya regional iqtisadi emekdasliq Assosiasiyasi 1985 ci ilde yaradilacaq Raciv dunya miqyasinda nuve terk silahinin en qizgin terefdari kimi cixis edirdi O 1988 ci ilin iyununda meshur nuve terk silahi uzre Fealiyyet Planini Birlesmis Milletler Teskilatina teqdim etdi Bundan qabaq nuve silahindan azad ve qeyri zoraki dunyanin prinsipleri haqqinda sovet lideri Mixail Qorbacovla Dehli beyannamesini imzalmaqla ve alti olke alti qite tesebbusu ile cixis edib bu ideyalari feal sekilde ireli sururdu Hakimiyyetinin ilk ilinde bas cekdiyi en onemli dunya paytaxtlari Moskva ve Vasinqton oldu lakin Pakistana ve vezifede oldugu son ilde Cine seferi dunya ictimayyetinin diqqetini daha cox cekdi Bas nazir Raciv Qandi Ram Kisor Sukla ile 1988 ci ilde Cevahirlel Nehrudan sonra Raciv otuzillik fasileden sonra Pakistan ve Cine sefer eden ilk bas nazir idi Vezife muddetinin sonuna dogru 60 dan cox xarici sefere cixdi O BMT Tehlukesizlik Surasinin bes daimi uzvu daxil olmaqla butun baslica dovletlerden elave Maldiv Mavriki ve Myanma daxil olmaqla butun qonsu olkelere sefer etdi Qandinin bioqraflarindan biri Nikolas Nugenti deyir Raciv bolge polisi rolunu oz uzerine goturmek ve en onemlisi basqalarina bu rola iddiali olmaq imkani vermemek ucun Hindistani yeterince guclu gormek isteyen ilk bas nazir deyildi Bununla bele onun uc balaca qonsuya qarsi siyasi kursu xaric siyasi meqsedlere yetmek ucun Hindistanin herbi gucunden istifade etmeye daha cox meylli olmasindan xeber verirdi O bir terefden regional emekdasligin eksponenti idi ki bu da CARIEA da oz eksini tapirdi Diger terefden Hindistanin ozunu bolgenin sahibi ve idarecisi saymasinda qonsu olkelerden hec birinin subhesi olmasin deye elinden geleni edirdi Hindistanda Raciv Qandi doktrinasi haqda sohbet dolasir O eyni zamanda xarici seferlerde sulh ve terk silah ideyalarini rehber tutur olkesinde ise Hindistanin silahli quvvelerinin tarixdeki en irimiqyasli silahlanmasina basciliq edirdi Hindistanda silahlanmanin inkisafi eslinde 1963 cu ilden baslasa da Raciv hakimiyyet sukanini ele alan kimi bu prosese yeni tekan verdi Mudafie xercleri bes il erzinde ikiqat artdi ve onun bas nazirliyinin son iki ilinde artiq butun dovlet mesreflerinin demek olar 20 ini teskil etdi Silahli quvvelerin modernlesdirilimesi Isvecden haubitsalarin bunlar Karqilde emeliyyatin gedisinde ozunu yaxsi gosterdi Boyuk Britaniyadan teyyaredasiyan Virat gemisi Avropanin Bebir ve Rusiyanin MiQ 27 lerinden savayi Fransadan Ilgim 2000 qiricilarinin alinmasini ehtiva edirdi Rusiyadan lizinqe goturulmus cakra sualti qayigi atom sualti qayigi olan Hindistani ilk qeyri nuve dovletine cevirdi Belelikle Hindistanin HDQ olke sahillerinden yuz millerle uzaqda dunya okeaninin derinliklerinde hereket etmek imkani elde etdi Raciv Qandinin bas nazirliyi dovrunde Hindistanin umumi sayi 99 vahid olan HDQ iki teyyaredasiyan 12 sualti qayiq 21 kesikci gemi ve 5 esminesden ibaret idi Bu denizden istenilen hucumu def etmeye kifayet idi Raciv Qandi deyirdi Hindistanin mudafiesini temin etmek ucun Hindistana gelen deniz yollarina tam sekilde nezaret etmek lazimdir Hindistan en boyuk silah idxalatcisi olaraq qalsa da Qandi hokumeti mudafie istehsali proqramlari ve istehsalatin lokallasmasina guclu tekan verdi 1988 1989 cu illerde yer hava sinifli Trisul ve yer yer sinifli Prithvi raketleri ugurla sinaqdan kecirildi ve silahlanmaya qebul edildi Bir nece aydan sonra 1500 mil menzillik ballistik Aqni raketi ugurla sinaqdan kecirildi ve Hindistan Rusiya ABS Fransa Cin ve Israille beraber raket istehsalcisi olkelerin klubu na daxil oldu Racivin dovletcilik yanasmasinin temelinde eslinde gorkemli anasi ve selefi ezmkar iradesi ve siyasi liderliyi 1971 ci ilde Hindistan silahinin olkeye en boyuk qelebesini temin etmis Indira Qandinin sarsilmaz cehdi dururdu Racivin olkenin mudafie qabiliyyetine verdiyi tekani hem Vacpainin hem de Manhon Sinqhin hokumeti davam etdirdi Bedxahlarin edaletsizcesine zeif mudafie naziri kimi qiymetlendirdiyi Entoni de son onillik erzinde Qandinin basladigi herbi qudretin artirilmasi ve silahlarin modernlesdirilmesi prosesinin feal sekilde inkisaf etmesi ucun elinden geleni etdi Aqni 5 raketi esas doyus tanki Arjun Herkules C 130J herbi neqliyyat teyyaresi qayiga qarsi P 81 teyyaresi Vikramaditya ve Arihant teyyaredasiyanlari bunlar Hindistanin Raciv doktrinasi na nece emel etdiyinin yalniz cuzi numuneleridir OlumuZehmli anasina baxanda Raciv daha sabitqedem ve baris ruhlu siyasetci olub Bas nazir secilenden sonra burokratik aparati ixtisar edir ve hind biznesini canlandirmaqdan otru yeni iqtisadi islahatlar kecirir Maraqlidir ki anasi Sovet Ittifaqi ile six dostluga ustunluk verirdi Raciv ise eksine Birlesmis Statlarla munasibetleri mohkemlendirmeye calisir Hindistani Hind okeaninin superdovletine cevirmek ucun onun iddiali planlari var idi O olkenin silahli quvvelerini guclendirmeye baslayir Bununla bele Raciv de anasi kimi qefleten Hindistanin butovluyunu tehdid eden problemle uzlesir Lakin bu defe problemin koku olke hududlarindan kenardadir 1983 cu ilde Hindistanin cenub sahilinden 150 km mesafedeki Sri Lanka adasinda igtisas alovlanir Evveller etnik azligin sixisdirdigi tamiller musteqillik ugrunda cosqun mubarizeye baslayirlar Adanin simalinda ve qerbinde yasayan 3 milyon induist tamil Sri Lanka ehalisinin 20 ni teskil edir qalani ise buddaci sinqallardir Sri Lanka Britaniyanin esaretinden 1948 ci ilde azad oldu ve sinqal coxluq tamil azligi suretle qisnamaga basladi 1983 cu ilde Velopilay Braphakaranin komandanligi ile tamil pelengleri nin basciliq etdiyi qezebden yogrulmus silahli usyan qizisir Sinqal coxluqlu Sri Lanka hokumetinin ve ordusunun reaksiyasi son derece amansiz olur Tezlikle tammiqyasli vetendas muharibesi baslanir Sri Lanka vetendas muharibesinin Hindistan ucun problemi bundan ibaret idi ki 50 milyondan cox tamil olkenin Sri Lankaya yaxin olan sahilyani Tamilnad statinda yasayir Orada da ayrica tamil dovleti haqda teleb ireli surulur Hindistan hokumeti neinki qiyamcilari bagislayir hetta onlarin hazirligi ve mutesekkilliyine yardim edir Raciv eyni zamanda qiyamcilara muxtariyyet vermeye cagirmaqla sulh razilasmasinin elde edilmesinde Sri Lanka hokumetine komeyini teklif edir Hindistanin boyuk ve regional dovlet oldugunu nezere alan Sri Lankanin prezidenti Cay Vardin konulsuz olsa da danisiqlara gedir Lakin novbeti iki ilde getdikce aydin olur ki hokumet problemin herbi helline ustunluk verir O tamillerin dayagi olan Cafna yarimadasinin denizden muhasiresini teskil edir ki bu da keskin sekilde erzaq catismazligina sebeb olur Sonra ise herbi emeliyyat baslanir Nehayet 1987 ci il iyununda Racivin sebri tukenir Hindistanin HHQ nin AN 24 neqliyyat teyyareleri sahilyani bazadan havaya qalxir Qiricilarin musayiet etdiyi teyyareler Cafna yarimadasina azuqe atir coxlari bunu qanunauygun humanitar aksiya kimi alqislayir Sri Lankanin uzerinden serbest sekilde ucan hind teyyareleri sanki vurgulayir ki Hindistan istediyi yerde oz iradesini diqte etmeye qabildir Cay Vardin hokumeti derhal ciddi danisiqlara baslayir ve 1987 ci il 29 iyulda muqavile imzalanir Muqavileye gore Hindistan sulhmeramli quvveler gondermekle tamil pelengleri ile Sri Lanka hokumeti arasinda vasiteci olacaq Sinqallar 1987 ci il 30 iyulda Kolomboda muqavileye keskin sekilde etiraz edirler Raciv Sri Lankanin paytaxtinda fexri gozetcilerin qarsisindan kecerken denizcilerden biri ona hucum edir Yeni sulh muqavilesi muharibenin qarsisini ala bilmir ve Hindistanin sulhmeramli quvvveleri tezlikle tamil pelengleri ile munaqiseye celb edilmis duruma dusur Tamilnadede naraziliq yetismeye baslayir ki Hindistan aciq sekilde sinqallarin terefinde durub ve neticede Racivin xeyirxahliq imicine boyuk zerbe deyir 1989 cu ilin dekabrinda kecmis maliyye naziri hazirda Canata Partiyasina basciliq eden Vipi Sinq umumi seckilerde Racivin Konqres partiyasini meglub edir Hindistanin Sri Lankadaki sulhmeramli quvveleri 1500 den cox esger itirib ve yeni hokumet onlari adadan cixartmaga baslayir 4 aydan sonra her sey basa catir lakin muharibe davam edir Sri Lanka ordusunun tamillere hucumu tezelenir Tamillerin bezi qruplari sulhun elde edilmesi xatirine mehdud muxtariyyete razidir lakin pelengler tam musteqillik elde etmek niyyetindedirler Onlar yeni qorxunc silahdan canli bomba lardan istifade etmeye baslayirlar 1987 ci ilde ilk terakt bas verir Sri Lanka ordusunun bazasina giren yuk masini partlayir ve 50 nefer helak olur Raciv muxalifetin lideri kimi bildirir ki evvevlki kimi vahid Sri Lankanin lehinedir ve hesab edir ki Hindistanin quvveleri durumu sabitlesdimeye komek etmelidir 1991 ci ilin mayinda Canatanin koalisiyasi dagilir ve umumi seckiler kecirilir Braphakaran narahat olur ki Raciv hakimiyyete qayitsa cox guman ki Sri Lanka hokumetinden gizlice mehdud muxtariyyeti qebul etmeye hazir olan tamil qruplarina yeniden yardim etmeye baslayacaq Pelengler e tezyiq son derece artir ve o tamil pelengleri ni Racivi oldurmeye cagirir Emeliyyat pelengler in kesfiyyat reisi Svirasana tapsirilir Svirasan 1991 ci il mayin evvelinde Cenubi Hindistanda Suxa ve Danu adli iki tamahgir qizi tamillere husn regbet gosteren Nalini adli hind qadini ile tanis edir Suxa ve Danu mohkem eqideli tamil pelengi dirler Onlardan biri Raciv Qandini mehv edesi bomba olacaq Raciv mayin II yarisinda Cinaya gelmelidir ki 21 mayda axsam Sriprumbudurda mitinqde cixis etsin Svirasanin plani beledir paltarinin altinda partladici olan qizlardan biri Racive yaxinlasacaq ki onun boynuna girlyand kecirtsin Her seyin lap inandirici gorunmesi ucun qizin yaninda yerli fotoqraf da olacaq 20 may 1991 ci il Nyu Dehli Raciv Qandi gunduz saat 3 de secki kampaniyasinin son merhelesine gelir O Cenubi Hindistana turneye cixmaq niyyetindedir Bu arada Cinayda Svirasan Raciv Qandi emeliyyatina hazirligi basa catdirir Insan bomba qisminde Danu secilib Onun eyninde yasil narinci rengde salvar ve on kiloqrama yaxin partladici olacaq 21 may 1991 ci il Cinay Svirasan ve onun insan bombasi 3 30 da yerli fotoqrafla gorusurler Onlar birlikde Sriprumbudura geden avtobusa eylesirler 21 may 1991 ci il Cenubi Hindistan Visakapatam Axsam saat 6 30 Raciv oz teyyaresinde Cinaya ucur Yerli fotoqraf mitinqde Danu ile ellerinde girlyandlar olan bir qrup qadinin fotoseklini cekir Svirasan sanki jurnalist kimi elinde bloknot yaxinliqda durub Axsam saat 10 da heyecanlanmis kutle meydana giren Raciv Qandini salamlayir Raciv camaatin arasindan kecerken hediyyeleri qebul etmek ucun bir nece defe dayanir Girlyandli qadinlar ona yaxinlasir biri sanki onun ayagini opmek ucun asagi eyilir Qefleten partlayis bas verir Raciv ve daha 14 nefer helak olur Evvelce hesab edilirdi ki bomba mesafeden idare olunub Amma sonra qadinin govdesinde naqiller ve qursagin qaliqlari tapilir Bir qadinin basi tapilir Bu dehsetli fotosekiller metbuatda cixir ve televiziyada gosterilir Sonra kamerani tapirlar Helak olanlardan biri fotoqraf idi Onda uc qadinin ve sanki onlara dexli olmayan bir kisinin fotosekli var Fotosekil derc edilende qacqin tamiller kisinin Svirasan qadinin ise Cinayda Nalini ile birlikde yasamis qiz oldugunu bildirirler Svirasana gore 1 milyon rupi mukafat elan edilir Nehayet melum olur ki o Banqalordaki evlerden birinde gizlenir Avqustun 18 de seher polis binani hucumla goturur Aydin olur ki Svirasan ozunu gulleleyib diger alti tamil ise sianid icib Cinayetkarlar taninandan sonra Hindistan Braphakaranin tehvil verilmesini teleb edir Lakin o 2007 ci ilden Sri Lankain simal qerbinde azadliqdadir 24 may 1991 ci ilde Nyu Dehlide Timmurdimada Nehrunun evindeki matem merasiminden sonra Raciv Qandinin meyidini Cuna cayinin sahilinde yandirirlar Xarici kecidlerRaciv Qandi doyuscu xarakterli bas nazirIstinadlarRajiv Gandhi CulturalIndia net Rajiv Gandhi CulturalIndia net Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Rajiv Gandhi Encyclopaedia Britannica ing 2014 02 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 11 02 GANDI Radzhiv 2022 02 12 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 02