fbpx
Wikipedia

Rəşt müqaviləsi

Avqust 01, 2021

Rəşt müqaviləsi — Səfəvilər dövləti ilə Rusiya arasında müqavilə.

Rəşt müqaviləsi ərəfəsində Azərbaycanda baş verən siyasi hadisələr

Rusiya Əşrəflə 1729-cu il Rəşt müqaviləsini imzaladıqdan sonra İranda Nadirin mövqeyi möhkəmlənməyə başladı. O, 1726-cı ildə Mazandaranda II Təhmasib ətrafında toplanan antiəfqan qüvvələrə qoşulmuş və burada əsas qüvvəyə çevrilmişdi. Nadir Əşrəf üzərində qalib gələrək İsfahana daxil olmuş, burada II Təhmasib şah taxtına çıxarılmışdı. Nadir Şiraz yaxınlığında Əşrəfi yenidən məğlubiyyətə uğradaraq, 1730-cu ildə əfqan işğallarına son qoydu. Bundan sonra Nadir osmanlılara qarşı çıxdı. O, 1730-cu ilin avqustunda Təbrizi tutdu. Vəziyyəti belə görən Rusiya İranla danışıqları bərpa etməyi qərara aldı.

Xorasanda əfqanların üsyanı Nadirin planında dəyişiklik yaratdı. II Təhmasib Nadirin əfqanlara qarşı yola düşməsindən istifadə edərək Osmanlı dövləti ilə hərbi əməliyyatları bərpa etdi və məğlubiyyətə uğradı. 1732-ci ilin yanvarında II Təhmasib Osmanlı dövləti ilə müqavilə bağlamağa məcbur oldu. Osmanlı-Səfəvi yaxınlaşması Rusiya diplomatiyasını daha da fəallaşdırdı. 1731-ci ilin yazında Rəştdə Rusiya-İran danışıqları başladı. 21 yanvar 1732-ci ildə müqavilə bağlanmışdır.

Müqavilənin şərtləri

Müqavilə 8 maddədən ibarət idi. Preambulada müqavilənin bağlanması səbəblərindən bəhs olunur, Rusiya hökmdarı Anna İvanovnanın nümayəndələri V.Levaşov və P.Şafirovun səlahiyyəti təsdiq edilirdi.

I maddədə İranda onun cəlb edilmiş olduğu ziddiyyətlər və düşmənçilik hərəkətlərinin hər iki tərəfdən unudulmasından, tərəflər arasında sülhün bərqərar olmasından bəhs edilirdi.

II maddədəyə əsasən Rusiya silah gücünə tutduğu əraziləri-Lahican, Vanapux əyalətini, Səfidrud çayının о tayındakı bütün əraziləri bu traktatın tərtib olunub təsdiq olunduğu vaxtdan bir ay müddətinə İran dövlətinə qaytaracaq. Gilan və Astrabad əyalətləri isə hətta Kür çayı boyu ərazilər də bu traktatın təsdiqləndiyi vaxtdan sonra beş ay müddətinə qoşunlardan təmizlənəcək, abad vəziyyətdə Şah hakimiyyətinə qaytarılacaq. Başqa əyalətlər və Kür çayından şimalda olan torpaqlar isə Rusiya torpaqlarına və təbəələrinə təhlükə sovuşandan sonra İmperatorun qərarı ilə qaytarılacaq, yəni İran öz düşmənlərini məhv edəcək, öz dövlətində sabit hakimiyyət bərqərar edəcək. Dağıstanda yaşayan, İran dövlətinin təbəələri ilə birləşərək böyük narahatlıq yaradan xalqlar sakitləşəcəklər, о vaxt Rusiya qoşunları qeyd-şərtsiz bu torpaqları da tərk edib, İran dövlətinə təhvil verəcəklər. İran dövlətinə qaytarılan torpaqlar heç vaxt, heç bir şərtlə başqa bir dövlətə təhvil verilməyəcək.

III maddəyə görə bunun müqabilində Şah həzrətləri özü və varisləri adından bütün Rusiya imperator həzrətləri ilə əbədi və qırılmaz dostluğunu elan edirdi. Rusiya imperatoru həzrətləri bütün öz torpaqları və vilayətlərində həm Rusiyadan İrana gətirilən, həm də İran malları, orada alınan və dəyişdirilən mallarla azad, müstəqil, rüsumsuz ticarət elan edirdi. Qərarlarla hər yerdə, şəhər və vilayətlərdə idarəedici adamlarla və gömrükxana xidmətçilərinə tapşırılırdı ki, bütün Rusiya tacirlərindən heç bir gömrük və b. vergi tələb etməsinlər və almasınlar. Rusiya imperator həzrətlərinin torpaq və yerlərində azad, gömrüksüz ticarətə, Rusiya təbəələrinin Hindistan və ya başqa dövlətlərə İran torpaqları və vilayətlərinə quru və ya dəniz yolu ilə azad və rüsumsuz ticarətinə yol verilirdi. Hər hansı bəhanə və yol ilə Şah həzrətlərinə rüsum, başqa vergi, hədiyyə və rüşvətin verilməsi qadağan edilirdi. Əlverişli yerlərdə ticarət üçün karvansara, dükanlar, evlər, anbarlar tikməyə icazə verilirdi. Onlara İran hakimləri tərəfindən hər cür yardım edilməli idi. Əgər Rusiya tacirlərinin malları olan gəmilərə hər hansı şəkildə zərər dəysəydi, İran ərazisində ziyan çəkənlərin malları, mülklərini xilas etmək üçün İran təbəələri hər cür yardım etməli idi. Rusiya təbəələrindən kimsə İran vilayətlərində vəfat etsə, onun bütün mülkiyyəti qohumu və ya yoldaşına ərizə ilə ləngidilmədən, zərərsiz siyahı üzrə verilməli idi.

IV maddədə göstərilirdi ki, qarşılıqlı surətdə İran Rusiya dövlətinə və oradan başqa dövlətlərə ticarət üçün müstəqillik və yardım vəd edir. Rusiya tərəfindən tacirlər haqqında, onlar İran sarayından ticarət üçün fərmanla, şəhadətnamə ilə gəlsəydilər, Şah həzrətlərinin məişət şeyləri üçün göndərilmiş olsaydılar, onların mallarına dövlət rüsumu alınmayacağı vəd edilirdi.

V maddədə qeyd olunurdu ki, İran dövlətində qiyamçıların həyəcanları zamanı xeyli Rusiya taciri döyülmüş və yüz minlərlə malları, malikanələri qarət edilmiş, nəticədə Rusiya tacirlərinin çoxu tamam müflisləşmişdi. Belə olduqda Rusiya İran dövlətindən tələb etmişdir ki, Rusiya tacirlərinə onun tərəfindən ədalətlilik və qarət edilmiş mülklərin xərcinin ödənilməsi həyata keçirilsin. Bu işdə ədalətlilik, Rusiya təbəələrini incidənlərin cəzalandırılması, onların var-dövlətindən yuxarıda göstərilənlərin mükafatlandırılacağı vəd olunurdu.

VI maddədə yazılırdı ki, hər iki dövlət arasında səmimi razılıq, gedib-gəlişlər üçün, tacirlərin mühafizəsi üçün səfir və ya müvəkkil rütbəli adamın olması vacibdir. Bu tacirlər incidilmişsə, lazım gələrsə, onları müdafiə etməyə, ədalət tələb etməyə səy göstərməlidirlər. Hər bir tərəf onları rahat mənzil, yemək pulu ilə təmin etməli, ticarəti müdafiə üçün şəhərlərdə öz Əlahəzrətlərindən rütbə almış səfir və müvəkkil saxlamalıdır. Onlar hər yerdə ehtiramla qarşılanmalı, hər iki tərəfin komandaları onları hər cür haqsızlıq və inciklikdən müdafiə etməli idi. Hər iki tərəfin təbəələrinə qarşı haqsızlığı onlar əngəlsiz, ədalətlə aradan qaldırmalı idi.

VII maddəyə görə rus qoşunlarının İran əyalətlərinə daxil olması və orada olduğu dövrdə Rusiya xidmətində və təbəəliyində olanlara İran dövləti tərəfindən etimadsızlıq göstərilməməli idi. Onların şəxsiyyəti və mülkiyyətinə heç bir zərər dəyməməli, cəza və müflisləşməyə yol verilməməli, əvvəlki kimi Şah həzrətlərinin himayəsi altında öz malikanələrində dinc yaşamalı idi.

VIII maddə ilə gürcü çarı Vaxtanq öz mülklərindən məhrum edilirdi. İran dövlətinə vəd edirdi ki, Gürcüstan İran daxilində, Şah həzrətlərinin himayəsində olanda əvvəlki qayda üzrə mülkləri və idarə hüququ çar xarakterində müəyyən olunacaq. Müqavilənin sonunda Rusiya tərəfindən vəd edilirdi ki, imperator həzrətlərinin bu müqaviləsini təsdiq etməsi, qarşılıqlı surətdə bir-birinə göndərilməsi dörd ay ərzində başa çatacaq. Müqavilədə yuxarıda göstərilən vəd edilmiş əyalətlərin verilməsi vaxtı isə İran həmin müqaviləni təsdiq edib, Rusiyaya təqdim edildiyi tarixdən hesab olunurdu.

Mənbə

  • Бутков П.Г. Материалы для новой истории Кавказа с 1722 по 1803 г. ч.1, М., 1869
  • Агаев Х.А. Торгово-экономические связи Ирана с Россией в XVIIIXIX вв. М., 1991
  • Бушев П.П. Беспошлинная торговля русских купцов в Иране в 1732-1747 гг. // Иран. История и культура в средние века и в новое время. М., 1980, с.78-90
  • Договоры России с Востоком. СПб., 1869, с. 194-202
  • Нагорная А. Русско-иранские договоры 1732 и 1735 гг. //Арабские страны. Турция. Иран. Афганистан. История, экономика. М., 1973, с. 116-121.
  • Советско-иранские отношения.М., 1946, с.13-19.

Həmçinin bax

Avqust 01, 2021
rəşt, müqaviləsi, səfəvilər, dövləti, ilə, rusiya, arasında, müqavilə, mündəricat, ərəfəsində, azərbaycanda, baş, verən, siyasi, hadisələr, müqavilənin, şərtləri, mənbə, həmçinin, ərəfəsində, azərbaycanda, baş, verən, siyasi, hadisələr, redaktərusiya, əşrəflə,. Rest muqavilesi Sefeviler dovleti ile Rusiya arasinda muqavile Mundericat 1 Rest muqavilesi erefesinde Azerbaycanda bas veren siyasi hadiseler 2 Muqavilenin sertleri 3 Menbe 4 Hemcinin baxRest muqavilesi erefesinde Azerbaycanda bas veren siyasi hadiseler RedakteRusiya Esrefle 1729 cu il Rest muqavilesini imzaladiqdan sonra Iranda Nadirin movqeyi mohkemlenmeye basladi O 1726 ci ilde Mazandaranda II Tehmasib etrafinda toplanan antiefqan quvvelere qosulmus ve burada esas quvveye cevrilmisdi Nadir Esref uzerinde qalib gelerek Isfahana daxil olmus burada II Tehmasib sah taxtina cixarilmisdi Nadir Siraz yaxinliginda Esrefi yeniden meglubiyyete ugradaraq 1730 cu ilde efqan isgallarina son qoydu Bundan sonra Nadir osmanlilara qarsi cixdi O 1730 cu ilin avqustunda Tebrizi tutdu Veziyyeti bele goren Rusiya Iranla danisiqlari berpa etmeyi qerara aldi Xorasanda efqanlarin usyani Nadirin planinda deyisiklik yaratdi II Tehmasib Nadirin efqanlara qarsi yola dusmesinden istifade ederek Osmanli dovleti ile herbi emeliyyatlari berpa etdi ve meglubiyyete ugradi 1732 ci ilin yanvarinda II Tehmasib Osmanli dovleti ile muqavile baglamaga mecbur oldu Osmanli Sefevi yaxinlasmasi Rusiya diplomatiyasini daha da feallasdirdi 1731 ci ilin yazinda Restde Rusiya Iran danisiqlari basladi 21 yanvar 1732 ci ilde muqavile baglanmisdir Muqavilenin sertleri RedakteMuqavile 8 maddeden ibaret idi Preambulada muqavilenin baglanmasi sebeblerinden behs olunur Rusiya hokmdari Anna Ivanovnanin numayendeleri V Levasov ve P Safirovun selahiyyeti tesdiq edilirdi I maddede Iranda onun celb edilmis oldugu ziddiyyetler ve dusmencilik hereketlerinin her iki terefden unudulmasindan terefler arasinda sulhun berqerar olmasindan behs edilirdi II maddedeye esasen Rusiya silah gucune tutdugu erazileri Lahican Vanapux eyaletini Sefidrud cayinin o tayindaki butun erazileri bu traktatin tertib olunub tesdiq olundugu vaxtdan bir ay muddetine Iran dovletine qaytaracaq Gilan ve Astrabad eyaletleri ise hetta Kur cayi boyu eraziler de bu traktatin tesdiqlendiyi vaxtdan sonra bes ay muddetine qosunlardan temizlenecek abad veziyyetde Sah hakimiyyetine qaytarilacaq Basqa eyaletler ve Kur cayindan simalda olan torpaqlar ise Rusiya torpaqlarina ve tebeelerine tehluke sovusandan sonra Imperatorun qerari ile qaytarilacaq yeni Iran oz dusmenlerini mehv edecek oz dovletinde sabit hakimiyyet berqerar edecek Dagistanda yasayan Iran dovletinin tebeeleri ile birleserek boyuk narahatliq yaradan xalqlar sakitlesecekler o vaxt Rusiya qosunlari qeyd sertsiz bu torpaqlari da terk edib Iran dovletine tehvil verecekler Iran dovletine qaytarilan torpaqlar hec vaxt hec bir sertle basqa bir dovlete tehvil verilmeyecek III maddeye gore bunun muqabilinde Sah hezretleri ozu ve varisleri adindan butun Rusiya imperator hezretleri ile ebedi ve qirilmaz dostlugunu elan edirdi Rusiya imperatoru hezretleri butun oz torpaqlari ve vilayetlerinde hem Rusiyadan Irana getirilen hem de Iran mallari orada alinan ve deyisdirilen mallarla azad musteqil rusumsuz ticaret elan edirdi Qerarlarla her yerde seher ve vilayetlerde idareedici adamlarla ve gomrukxana xidmetcilerine tapsirilirdi ki butun Rusiya tacirlerinden hec bir gomruk ve b vergi teleb etmesinler ve almasinlar Rusiya imperator hezretlerinin torpaq ve yerlerinde azad gomruksuz ticarete Rusiya tebeelerinin Hindistan ve ya basqa dovletlere Iran torpaqlari ve vilayetlerine quru ve ya deniz yolu ile azad ve rusumsuz ticaretine yol verilirdi Her hansi behane ve yol ile Sah hezretlerine rusum basqa vergi hediyye ve rusvetin verilmesi qadagan edilirdi Elverisli yerlerde ticaret ucun karvansara dukanlar evler anbarlar tikmeye icaze verilirdi Onlara Iran hakimleri terefinden her cur yardim edilmeli idi Eger Rusiya tacirlerinin mallari olan gemilere her hansi sekilde zerer deyseydi Iran erazisinde ziyan cekenlerin mallari mulklerini xilas etmek ucun Iran tebeeleri her cur yardim etmeli idi Rusiya tebeelerinden kimse Iran vilayetlerinde vefat etse onun butun mulkiyyeti qohumu ve ya yoldasina erize ile lengidilmeden zerersiz siyahi uzre verilmeli idi IV maddede gosterilirdi ki qarsiliqli suretde Iran Rusiya dovletine ve oradan basqa dovletlere ticaret ucun musteqillik ve yardim ved edir Rusiya terefinden tacirler haqqinda onlar Iran sarayindan ticaret ucun fermanla sehadetname ile gelseydiler Sah hezretlerinin meiset seyleri ucun gonderilmis olsaydilar onlarin mallarina dovlet rusumu alinmayacagi ved edilirdi V maddede qeyd olunurdu ki Iran dovletinde qiyamcilarin heyecanlari zamani xeyli Rusiya taciri doyulmus ve yuz minlerle mallari malikaneleri qaret edilmis neticede Rusiya tacirlerinin coxu tamam muflislesmisdi Bele olduqda Rusiya Iran dovletinden teleb etmisdir ki Rusiya tacirlerine onun terefinden edaletlilik ve qaret edilmis mulklerin xercinin odenilmesi heyata kecirilsin Bu isde edaletlilik Rusiya tebeelerini incidenlerin cezalandirilmasi onlarin var dovletinden yuxarida gosterilenlerin mukafatlandirilacagi ved olunurdu VI maddede yazilirdi ki her iki dovlet arasinda semimi raziliq gedib gelisler ucun tacirlerin muhafizesi ucun sefir ve ya muvekkil rutbeli adamin olmasi vacibdir Bu tacirler incidilmisse lazim gelerse onlari mudafie etmeye edalet teleb etmeye sey gostermelidirler Her bir teref onlari rahat menzil yemek pulu ile temin etmeli ticareti mudafie ucun seherlerde oz Elahezretlerinden rutbe almis sefir ve muvekkil saxlamalidir Onlar her yerde ehtiramla qarsilanmali her iki terefin komandalari onlari her cur haqsizliq ve inciklikden mudafie etmeli idi Her iki terefin tebeelerine qarsi haqsizligi onlar engelsiz edaletle aradan qaldirmali idi VII maddeye gore rus qosunlarinin Iran eyaletlerine daxil olmasi ve orada oldugu dovrde Rusiya xidmetinde ve tebeeliyinde olanlara Iran dovleti terefinden etimadsizliq gosterilmemeli idi Onlarin sexsiyyeti ve mulkiyyetine hec bir zerer deymemeli ceza ve muflislesmeye yol verilmemeli evvelki kimi Sah hezretlerinin himayesi altinda oz malikanelerinde dinc yasamali idi VIII madde ile gurcu cari Vaxtanq oz mulklerinden mehrum edilirdi Iran dovletine ved edirdi ki Gurcustan Iran daxilinde Sah hezretlerinin himayesinde olanda evvelki qayda uzre mulkleri ve idare huququ car xarakterinde mueyyen olunacaq Muqavilenin sonunda Rusiya terefinden ved edilirdi ki imperator hezretlerinin bu muqavilesini tesdiq etmesi qarsiliqli suretde bir birine gonderilmesi dord ay erzinde basa catacaq Muqavilede yuxarida gosterilen ved edilmis eyaletlerin verilmesi vaxti ise Iran hemin muqavileni tesdiq edib Rusiyaya teqdim edildiyi tarixden hesab olunurdu Menbe RedakteButkov P G Materialy dlya novoj istorii Kavkaza s 1722 po 1803 g ch 1 M 1869 Agaev H A Torgovo ekonomicheskie svyazi Irana s Rossiej v XVIIIXIX vv M 1991 Bushev P P Besposhlinnaya torgovlya russkih kupcov v Irane v 1732 1747 gg Iran Istoriya i kultura v srednie veka i v novoe vremya M 1980 s 78 90 Dogovory Rossii s Vostokom SPb 1869 s 194 202 Nagornaya A Russko iranskie dogovory 1732 i 1735 gg Arabskie strany Turciya Iran Afganistan Istoriya ekonomika M 1973 s 116 121 Sovetsko iranskie otnosheniya M 1946 s 13 19 Hemcinin bax RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Rest muqavilesi amp oldid 5605350, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.