fbpx
Wikipedia

Qızıl Əməliyyatı

Qızıl Əməliyyatı (ing. Operation Gold, həmçinin Operation Stopwatch — Saniyyə ölçən əməliyyatı) — 1950-ci illərin əvvəllərində Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsiİngiltərənin Gizli Kəşfiyyat Xidmətinin Sovet İttifaqının Almaniyadakı qərargahının telefon əlaqələrinə giriş əldə etmək üçün Qərbi Berlindən Şərqi Berlinə yeraltı tunel çəkmək üçün birgə kəşfiyyat əməliyyatı. Bu əməliyyat daha əvvəl Vyanada həyata keçirilən "Gümüş" Əməliyyatı layihəsinin daha mürəkkəb bir variantı idi.

Qızıl Əməliyyatı
Əsas münaqişə: Soyuq müharibə

Almaniyadakı Sovet Qoşunları Qrupunun zabiti aşkar edilmiş tuneldəki avadanlıqların üzərindəki ingilis dilindəki yazıları göstərir
Əməliyyat dairəsi Berlin
Əməliyyatın yeri Almaniya
Planlaşdıran Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsiGizli Kəşfiyyat Xidməti (MI6)
İcra edən Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsiGizli Kəşfiyyat Xidməti (MI6)
Hədəf SSRİ-nin Almaniyadakı qərargahının telefon əlaqələrinə müdaxilə
Tarix
  • 1955-1956
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Sovet zabitləri aşkar olunan tünelinin qarşısında media nümayəndələrinə izahat verirlər

Amerikalı kəşfiyyatçılar dinləmələr zamanı SSRİ tərəfində hər hansı bir döyüş niyyətinin müzakirəsini eşitmək istəyirdilər və təxminən bir il telefon danışıqlarını dinləyə bildilər. Nəticədə təxminən 90.000 rabitə danışığını yazdılar. Sovet xüsusi xidmət orqanları "Qızıl Əməliyyatı" haqqında vaxtında məlumat almış və uğurlu cavab tədbirləri görmüşdülər. Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi əməliyyat barədə Corc Bleykdən məlumat almışdılar. Lakin onu ifşa etməmək üçün 1956-cı il aprelin 12-nə qədər gözləməyi qərara aldılar.

Tarixi

 
İzvestiya qəzetinin müxbiri Tunelin içərisində

İkinci Dünya müharibəsindən sonra Berlində mütəffiq qüvvələri yerləşdiyindən şəhər iki hissəyə bölünmüşdü. Qərbi Berlində əsasən ABŞİngiltərə, Şərqi Berlində isə SSRİ tərəfi hakim idi. Bu səbəbdən şəhər Soyuq müharibə illərində tərəflərin əsas mübarizə "poliqonuna" çevrilmişdi. Bu mübarizədə kəşfiyyat xidmətləri xüsusi fəallıq göstərirdilər. Kəşfiyyat xidmətləri məlumat toplamaq üçün öz işlərində bütün vasitələrdən istifadə edirdilər. Belə vasitələrdən də biri 1950-ci illərdə İngiltərə və ABŞ tərəfinin istifadə etdiyi tunel dinləməsi sistemi idi.

Avstriya 1938-1945-ci illərdə Almaniyanın tərkibində olduğundan İkinci Dünya müharibəsindən sonra həm ölkə, həm də paytaxt Vyana müttəfiqlər tərəfindən işğal edilərək zonalara bölünmüşdü. Burada 1949-cu ildə britaniyalılar maraqlı bir əməliyyat apardılar. Onlar guya tvid parça satan dükan aldılar və buradan tunel qazaraq sovet hərbçilərinin istifadə etdikləri telefon xəttinə qoşuldular. “Gümüş” (“Silver”) adı verilən bu əməliyyat 1952-ci ilə kimi davam etdi. Həmin il üzərindən keçən tramvayın titrəyişləri səbəbindən tunel uçdu.

Əməliyyatın planlaşdırılması

Vyana tuneli işlək ikən ingilislər oxşar əməliyyatı Berlində keçirməyin mümkün olub-olmaması ilə maraqlandılar. Şərqi Berlin telefon stansiyasından əldə etdikləri məlumat sovet hərbçilərinin və diplomatlarının, eləcə də Şərqi Almaniya hökumət strukturlarının istifadə etdikləri yeraltı telefonteleqraf xətlərinin bir yerdə Amerika zonasının yaxınlığından keçdiyini göstərirdi.

İngilislər özləri Amerika zonasında tunel qaza bilməzdilər. Buna görə də ideyanı amerikalılarla bölüşmək lazım gəldi. Onlar da dərhal əməliyyata rəhbərliyi öz əllərinə aldılar, ingilislərə “kiçik qardaş” rolu ayrıdılar. İngilislər amerikalıların üstün rol almasına etiraz etmədilər, çünki amerikalılar xərcləri öz üzərilərinə götürürdülər. Əməliyyatın adı isə Vyanadakı əməliyyatın davamı olaraq “Qızıl” Əməliyyatı adlandı. MKİ-nin rəhbəri Allen Dales gizliliyi qorumaq üçün tikinti işlərinin sənədləşməsinin məhdud sayda aparılmağını tapşırmışdı.

Böyük Britaniya tərəfindən əməliyyatda çox məhdud sayda adam iştirak edirdi. Əsas adamlardan biri də Corc Bleyk idi. Bleyk Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin gizli əməkdaşı olduğundan Moskva əməliyyat barədə hələ 1953-cü ilin sonlarından, o, sadəcə müzakirə mərhələsində olanda xəbər tutdu. “Vaşinqton Post” qəzeti 2020-ci il də Bleykin ölümünə həsr etdiyi məqalədə bunu belə təsvir edirdi: “Hələ ilk külüng alman torpağına dəymədən Bleyk çoxmilyonluq işi sabotaj etdi”. Bu həm də Corc Bleykin casusluq fəaliyyətinin ən önəmli hadisəsi idi.

“Qızıl” (“Gold”) əməliyyatının məğzi Berlində yeraltı tunel qazaraq sovet hərbçilərinin istifadə etdikləri telefon xəttinə qoşulmaq idi. tikinti əməliyyatı 1954-cü ildə yayın sonlarında avqust ayında Amerika zonasında “anbar” tikməklə başlandı və 1955-ci ilin fevralında bitdi. Həmin tikilinin içindən isə əvvəlcə şaquli, sonra da sovet zonasına tərəf uzanan üfüqi tunel qazıldı. Yerin 6 metr dərinliyində, insanların sərbəst hərəkət edə biləcəyi diametrdə olan tunelin uzunluğu 450 metr idi və qurtaracağında sovet tərəfinin istifadə etdiyi yeraltı telefon xəttinə qoşulurdu. Tunel o dövrün ən müasir dinləmə texnologiyaları ilə təchiz edildi. Tunel qazıntısı və avadanlıqla təchiz edilməsi 6,5 milyon dollara başa gəldi. Almaniya Federativ Respublikasının kəşfiyyat xidmətinin gələcək rəhbəri Reynxard Qelen dəqiq hansı telefon qovşağının kabelinə qoşulmağı müəyyən etdi. MKİ bu kabelin hərbi hissələrin, əks kəşfiyyatın və diplomatik xidmətlərin telefon və teleqraf rabitəsi üçün istifadə olunduğu barədə etibarlı məlumat aldı..

Əməliyyatın gedişi

 
Tunelin içərisində olan müasir zəngin avadanlıq

Tunel bir il ərzində tikildi. 1955-ci il mayın 11-dən etibarən telefon danışıqları dinlənilməyə başladı. ABŞ və İngiltərə ilk dövrlər qiymətli məlumatlar aldığını düşünürdülər. Amerika tərəfini əsasən SSRİ-nin nüvə silahlanması narahat etdiyindən, bu istiqamətdə məlumat toplanırdı. ABŞ sovet tərəfinin nüvə müharibəsinə hazırlaşdığı haqda məlumatlar da almaq istəyirdi. Vaşinqtonda Berlindən gələn məlumatları işləmək üçün daimi bir tərcüməçi və analitik qrup çalışırdı. Daxil olan telefon danışıqlarının işlənməsi şöbəsinin heyəti 317 nəfər, teleqraf mesajları ilə isə 350 nəfərə qədər məşğul olurdu. Berlin Tünelində qısa müddətində, 50.000 lentdə yazılmış yarım milyona qədər telefon danışığı qeydə alındı. Qeydlərin ümumi müddəti 40.000 saat telefon danışığı və 6 milyon saat teleqraf rabitəsi təşkil edirdi.

SSRİ-nin Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi “Qızıl” əməliyyatı barədə xəbərdar olsa da, dərhal əks-tədbirlər görmədi, çünki bu, onu gizli agenti Bleyki ələ verə bilərdi. DTK öz agentini qorumaq məqsədilə sovet hərbi kəşfiyyatını və Şərqi Almaniyanın “Ştazi” Təhlükəsizlik Nazirliyini belə telefon xətlərinin dinlənilməsindən xəbərdar etmədi. DTK özü isə danışıqlarını yerüstü telefon xətlərinə etibar edirdi. Yeraltı xətlərdən isə hərdən dezinformasiya ötürmək üçün istifadə olunurdu. Belə olan halda aydın idi ki, DTK-nın əvvəlcədən xəbərdar olması məsələni ciddi surətdə dəyişmirdi. Tunel fəaliyyət göstərirdi və amerikalılar önəmli məlumat toplayırdılar. Dinləmənin qarşısı mütləq alınmalı idi, amma bunu mənbəni təhlükəyə atmadan etmək lazım idi.

Aşkar olunması

 
Tunelin tikintisinin əsas memarı MKİ rəhbəri Allen Dalles

Bleykin 1955-ci ildə Berlinə göndərilməsi bu istiqamətdə ilk addım oldu. Çünki o, SİS-in dinləmələrə bilavasitə aidiyyatı olan “Y” şöbəsindən uzaqlaşdı. Amma bir qədər gözləmək və inandırıcı səbəb tapmaq lazım idi. Nəhayət, dinləmələrin başlamasında 11 ay sonra belə bir bəhanə tapıldı. 1956-cı ilin aprelin ikinci ongünlüyündə Berlində bir neçə gün davam edən leysan yağışlar yağdı. Bu yağışların güya telefon əlaqəsini korladığını əsas götürərək sovet və Şərqi Almaniya hərbi rabitəçiləri xətləri yoxlamaq üçün göndərildilər. Məhz bu zaman sözügedən tunel aşkar edildi. Ertəsi gün sovet tərəfi mətbuat konfransı keçirərək baş verənləri danışdı. Hadisə dünya gündəmində partlayan bomba effekti verdi. Tunelin aşkar olunması əməliyyatı inandırıcı alındı. Amerikalılar da, ingilislər də hər hansı xəyanətdən şübhələnmədilər və qısamüddətli araşdırmadan sonra tunelin təsadüfən aşkar olunduğu qənaətinə gəldilər. Yalnız Bleykin 1961-ci ildə həbsindən sonra gerçək səbəb bəlli oldu.

Nəticəsi

“Qızıl” əməliyyatı istənilən qədər davam etməsə də, tamamilə boşa getdiyini də söyləmək olmaz. Dinləmələr zamanı toplam 40 min saat təşkil edən yarım milyon telefon danışığı lentlərə yazıldı. Teleqraf trafiki isə 6 milyon saat təşkil edirdi. Toplanan material üzərində iş 1958-ci ilin sentyabrına kimi davam etdi. Nəticədə 1.750 hesabat və 90.000 material tərcümə edilmişdi.

Tünel qalmaqalı yalnız MKİ-nın rəhbəri Allen Dallesin deyil, həm də o zaman ABŞ Dövlət katibi olan qardaşı Con Foster Dalles və bacısı Dövlət Departamentinin Almaniya İşləri Bürosunun Berlin şöbəsinin rəhbəri Elyanor Lansinq Dallesin də gələcək karyrasına təsir göstərdi.

Yalnız 1961-ci ildə, Bleyk həbs edilib və mühakimə olunduqdan sonra, Qərb kəşfiyyat xidmətlərinə tunelin inşasından əvvəl Sovet tərəfinin məlumatlı olduğu aydın oldu. Dalles əməliyyatın uğurlu olmasını hər şəkildə vurğulamasına baxmayaraq, MKİ analitiklərinin əldə edilən məlumatların dəyəri barədə fikirləri müxtəlifdir.

İstinadlar

  1. Corera, Gordon (2011). MI6: Life and Death in the British Secret Service (1st). W&N. 46–47. ISBN 978-0297860990.
  2. 9/20/2020 "Dwight Eisenhower Built up American Intelligence at a Crucial Moment" (#bad_url). History Network. 20 September 2020. İstifadə tarixi: 31 December 2020.
  3. "Betrayal in Berlin Reviewed by Gary Keeley" (PDF). CIA. 15 June 2020. İstifadə tarixi: 31 December 2020.
  4. "In 'The Spy and the Traitor,' a tale of Cold War espionage that's both thrilling and true". Washington Post. 8 November 2019. İstifadə tarixi: 31 December 2020.
  5. On the Front Lines of the Cold War: Documents on the Intelligence War in Berlin, 1946 to 1961 — V: The Berlin Tunnel — материалы операции «Голд» и оригиналы документов Центра изучения разведки ЦРУ (Center for the Study of Intelligence)
  6. https://www.interfax.ru/russia/743204
  7. Turning a Cold War Scheme into Reality — Engineering the Berlin Tunnel — Доклад Центра изучения разведки ЦРУ об инженерно-техническом аспекте строительства туннеля  (ing.)
  8. Field Project Outline, 16 September 1953 — Описание проекта, исторический документ ЦРУ (ing.)
  9. Отчёт о ходе работ от 18 октября 1954 года за период с 28 августа по 17 октября 1954 года — исторический документ ЦРУ  (ing.)
  10. CSHP History of the Berlin Tunnel, V. Production — Статистические данные по операции «Голд», исторический документ ЦРУ
  11. "Betrayal in Berlin: The True Story of the Cold War's Most Audacious Espionage Operation". Washington Independent Review. 18 November 2019. İstifadə tarixi: 31 December 2020.
  12. Soviet Discovery of the Berlin Tunnel — Анализ обнаружения туннеля от 15 августа 1956 года, исторический документ ЦРУ  (ing.)
  13. "Biography George Blake". 2014-05-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-05-28. (#parameter_ignored_suggest)
  14. "Cold War Double Spy George Blake Dies At 98". NPR. 28 December 2020. İstifadə tarixi: 31 December 2020.

Ədəbiyyat

  • David Stafford: Spies Beneath Berlin — the Extraordinary Story of Operation Stopwatch/Gold, the CIA’s Spy Tunnel Under the Russian Sector of Cold War Berlin. Overlook Press, 2002, ISBN 1-58567-361-7.
  • Дамаскин И. А., 100 великих операций спецслужб, Издательство: Вече (2003), ISBN 5-94538-330-9 .
  • Операция «Золото» // Иванян Э. А. Энциклопедия российско-американских отношений. XVIII-XX века. — Москва: Международные отношения, 2001. — 696 с. — ISBN 5-7133-1045-0.

Xarici keçidlər

qızıl, əməliyyatı, operation, gold, həmçinin, operation, stopwatch, saniyyə, ölçən, əməliyyatı, 1950, illərin, əvvəllərində, mərkəzi, kəşfiyyat, idarəsi, ingiltərənin, gizli, kəşfiyyat, xidmətinin, sovet, ittifaqının, almaniyadakı, qərargahının, telefon, əlaqə. Qizil Emeliyyati ing Operation Gold hemcinin Operation Stopwatch Saniyye olcen emeliyyati 1950 ci illerin evvellerinde Merkezi Kesfiyyat Idaresi ve Ingilterenin Gizli Kesfiyyat Xidmetinin Sovet Ittifaqinin Almaniyadaki qerargahinin telefon elaqelerine giris elde etmek ucun Qerbi Berlinden Serqi Berline yeralti tunel cekmek ucun birge kesfiyyat emeliyyati Bu emeliyyat daha evvel Vyanada heyata kecirilen Gumus Emeliyyati layihesinin daha murekkeb bir varianti idi 1 Qizil EmeliyyatiEsas munaqise Soyuq muharibeAlmaniyadaki Sovet Qosunlari Qrupunun zabiti askar edilmis tuneldeki avadanliqlarin uzerindeki ingilis dilindeki yazilari gosterirEmeliyyat dairesi BerlinEmeliyyatin yeri AlmaniyaPlanlasdiran Merkezi Kesfiyyat Idaresi ve Gizli Kesfiyyat Xidmeti MI6 Icra eden Merkezi Kesfiyyat Idaresi ve Gizli Kesfiyyat Xidmeti MI6 Hedef SSRI nin Almaniyadaki qerargahinin telefon elaqelerine mudaxileTarix 1955 1956 Vikianbarda elaqeli mediafayllarSovet zabitleri askar olunan tunelinin qarsisinda media numayendelerine izahat verirler Amerikali kesfiyyatcilar dinlemeler zamani SSRI terefinde her hansi bir doyus niyyetinin muzakiresini esitmek isteyirdiler ve texminen bir il telefon danisiqlarini dinleye bildiler Neticede texminen 90 000 rabite danisigini yazdilar 2 3 Sovet xususi xidmet orqanlari Qizil Emeliyyati haqqinda vaxtinda melumat almis ve ugurlu cavab tedbirleri gormusduler Dovlet Tehlukesizlik Komitesi emeliyyat barede Corc Bleykden melumat almisdilar Lakin onu ifsa etmemek ucun 1956 ci il aprelin 12 ne qeder gozlemeyi qerara aldilar 4 Mundericat 1 Tarixi 2 Emeliyyatin planlasdirilmasi 2 1 Emeliyyatin gedisi 2 2 Askar olunmasi 3 Neticesi 4 Istinadlar 5 Edebiyyat 6 Xarici kecidlerTarixi Redakte Izvestiya qezetinin muxbiri Tunelin icerisinde Ikinci Dunya muharibesinden sonra Berlinde muteffiq quvveleri yerlesdiyinden seher iki hisseye bolunmusdu Qerbi Berlinde esasen ABS ve Ingiltere Serqi Berlinde ise SSRI terefi hakim idi Bu sebebden seher Soyuq muharibe illerinde tereflerin esas mubarize poliqonuna cevrilmisdi Bu mubarizede kesfiyyat xidmetleri xususi fealliq gosterirdiler Kesfiyyat xidmetleri melumat toplamaq ucun oz islerinde butun vasitelerden istifade edirdiler Bele vasitelerden de biri 1950 ci illerde Ingiltere ve ABS terefinin istifade etdiyi tunel dinlemesi sistemi idi Avstriya 1938 1945 ci illerde Almaniyanin terkibinde oldugundan Ikinci Dunya muharibesinden sonra hem olke hem de paytaxt Vyana muttefiqler terefinden isgal edilerek zonalara bolunmusdu Burada 1949 cu ilde britaniyalilar maraqli bir emeliyyat apardilar Onlar guya tvid parca satan dukan aldilar ve buradan tunel qazaraq sovet herbcilerinin istifade etdikleri telefon xettine qosuldular Gumus Silver adi verilen bu emeliyyat 1952 ci ile kimi davam etdi Hemin il uzerinden kecen tramvayin titreyisleri sebebinden tunel ucdu 1 Emeliyyatin planlasdirilmasi RedakteVyana tuneli islek iken ingilisler oxsar emeliyyati Berlinde kecirmeyin mumkun olub olmamasi ile maraqlandilar Serqi Berlin telefon stansiyasindan elde etdikleri melumat sovet herbcilerinin ve diplomatlarinin elece de Serqi Almaniya hokumet strukturlarinin istifade etdikleri yeralti telefon ve teleqraf xetlerinin bir yerde Amerika zonasinin yaxinligindan kecdiyini gosterirdi Ingilisler ozleri Amerika zonasinda tunel qaza bilmezdiler Buna gore de ideyani amerikalilarla bolusmek lazim geldi Onlar da derhal emeliyyata rehberliyi oz ellerine aldilar ingilislere kicik qardas rolu ayridilar Ingilisler amerikalilarin ustun rol almasina etiraz etmediler cunki amerikalilar xercleri oz uzerilerine gotururduler Emeliyyatin adi ise Vyanadaki emeliyyatin davami olaraq Qizil Emeliyyati adlandi MKI nin rehberi Allen Dales gizliliyi qorumaq ucun tikinti islerinin senedlesmesinin mehdud sayda aparilmagini tapsirmisdi 5 Boyuk Britaniya terefinden emeliyyatda cox mehdud sayda adam istirak edirdi Esas adamlardan biri de Corc Bleyk idi Bleyk Dovlet Tehlukesizlik Komitesinin gizli emekdasi oldugundan Moskva emeliyyat barede hele 1953 cu ilin sonlarindan o sadece muzakire merhelesinde olanda xeber tutdu Vasinqton Post qezeti 2020 ci il de Bleykin olumune hesr etdiyi meqalede bunu bele tesvir edirdi Hele ilk kulung alman torpagina deymeden Bleyk coxmilyonluq isi sabotaj etdi Bu hem de Corc Bleykin casusluq fealiyyetinin en onemli hadisesi idi 6 Qizil Gold emeliyyatinin megzi Berlinde yeralti tunel qazaraq sovet herbcilerinin istifade etdikleri telefon xettine qosulmaq idi tikinti emeliyyati 1954 cu ilde yayin sonlarinda avqust ayinda Amerika zonasinda anbar tikmekle baslandi ve 1955 ci ilin fevralinda bitdi Hemin tikilinin icinden ise evvelce saquli sonra da sovet zonasina teref uzanan ufuqi tunel qazildi Yerin 6 metr derinliyinde insanlarin serbest hereket ede bileceyi diametrde olan tunelin uzunlugu 450 metr idi ve qurtaracaginda sovet terefinin istifade etdiyi yeralti telefon xettine qosulurdu Tunel o dovrun en muasir dinleme texnologiyalari ile techiz edildi Tunel qazintisi ve avadanliqla techiz edilmesi 6 5 milyon dollara basa geldi 7 8 9 Almaniya Federativ Respublikasinin kesfiyyat xidmetinin gelecek rehberi Reynxard Qelen deqiq hansi telefon qovsaginin kabeline qosulmagi mueyyen etdi MKI bu kabelin herbi hisselerin eks kesfiyyatin ve diplomatik xidmetlerin telefon ve teleqraf rabitesi ucun istifade olundugu barede etibarli melumat aldi 8 Emeliyyatin gedisi Redakte Tunelin icerisinde olan muasir zengin avadanliq Tunel bir il erzinde tikildi 1955 ci il mayin 11 den etibaren telefon danisiqlari dinlenilmeye basladi ABS ve Ingiltere ilk dovrler qiymetli melumatlar aldigini dusunurduler Amerika terefini esasen SSRI nin nuve silahlanmasi narahat etdiyinden bu istiqametde melumat toplanirdi ABS sovet terefinin nuve muharibesine hazirlasdigi haqda melumatlar da almaq isteyirdi Vasinqtonda Berlinden gelen melumatlari islemek ucun daimi bir tercumeci ve analitik qrup calisirdi Daxil olan telefon danisiqlarinin islenmesi sobesinin heyeti 317 nefer teleqraf mesajlari ile ise 350 nefere qeder mesgul olurdu Berlin Tunelinde qisa muddetinde 50 000 lentde yazilmis yarim milyona qeder telefon danisigi qeyde alindi Qeydlerin umumi muddeti 40 000 saat telefon danisigi ve 6 milyon saat teleqraf rabitesi teskil edirdi 5 10 SSRI nin Dovlet Tehlukesizlik Komitesi Qizil emeliyyati barede xeberdar olsa da derhal eks tedbirler gormedi cunki bu onu gizli agenti Bleyki ele vere bilerdi 11 DTK oz agentini qorumaq meqsedile sovet herbi kesfiyyatini ve Serqi Almaniyanin Stazi Tehlukesizlik Nazirliyini bele telefon xetlerinin dinlenilmesinden xeberdar etmedi DTK ozu ise danisiqlarini yerustu telefon xetlerine etibar edirdi Yeralti xetlerden ise herden dezinformasiya oturmek ucun istifade olunurdu Bele olan halda aydin idi ki DTK nin evvelceden xeberdar olmasi meseleni ciddi suretde deyismirdi Tunel fealiyyet gosterirdi ve amerikalilar onemli melumat toplayirdilar Dinlemenin qarsisi mutleq alinmali idi amma bunu menbeni tehlukeye atmadan etmek lazim idi Askar olunmasi Redakte Tunelin tikintisinin esas memari MKI rehberi Allen Dalles Bleykin 1955 ci ilde Berline gonderilmesi bu istiqametde ilk addim oldu Cunki o SIS in dinlemelere bilavasite aidiyyati olan Y sobesinden uzaqlasdi Amma bir qeder gozlemek ve inandirici sebeb tapmaq lazim idi Nehayet dinlemelerin baslamasinda 11 ay sonra bele bir behane tapildi 1956 ci ilin aprelin ikinci ongunluyunde Berlinde bir nece gun davam eden leysan yagislar yagdi Bu yagislarin guya telefon elaqesini korladigini esas goturerek sovet ve Serqi Almaniya herbi rabitecileri xetleri yoxlamaq ucun gonderildiler 12 Mehz bu zaman sozugeden tunel askar edildi Ertesi gun sovet terefi metbuat konfransi kecirerek bas verenleri danisdi Hadise dunya gundeminde partlayan bomba effekti verdi Tunelin askar olunmasi emeliyyati inandirici alindi Amerikalilar da ingilisler de her hansi xeyanetden subhelenmediler ve qisamuddetli arasdirmadan sonra tunelin tesadufen askar olundugu qenaetine geldiler 13 Yalniz Bleykin 1961 ci ilde hebsinden sonra gercek sebeb belli oldu 14 Neticesi Redakte Qizil emeliyyati istenilen qeder davam etmese de tamamile bosa getdiyini de soylemek olmaz Dinlemeler zamani toplam 40 min saat teskil eden yarim milyon telefon danisigi lentlere yazildi Teleqraf trafiki ise 6 milyon saat teskil edirdi Toplanan material uzerinde is 1958 ci ilin sentyabrina kimi davam etdi Neticede 1 750 hesabat ve 90 000 material tercume edilmisdi 5 10 Tunel qalmaqali yalniz MKI nin rehberi Allen Dallesin deyil hem de o zaman ABS Dovlet katibi olan qardasi Con Foster Dalles ve bacisi Dovlet Departamentinin Almaniya Isleri Burosunun Berlin sobesinin rehberi Elyanor Lansinq Dallesin de gelecek karyrasina tesir gosterdi Yalniz 1961 ci ilde Bleyk hebs edilib ve muhakime olunduqdan sonra Qerb kesfiyyat xidmetlerine tunelin insasindan evvel Sovet terefinin melumatli oldugu aydin oldu Dalles emeliyyatin ugurlu olmasini her sekilde vurgulamasina baxmayaraq MKI analitiklerinin elde edilen melumatlarin deyeri barede fikirleri muxtelifdir Istinadlar Redakte 1 2 Corera Gordon 2011 MI6 Life and Death in the British Secret Service 1st W amp N 46 47 ISBN 978 0297860990 9 20 2020 Dwight Eisenhower Built up American Intelligence at a Crucial Moment bad url History Network 20 September 2020 Istifade tarixi 31 December 2020 Betrayal in Berlin Reviewed by Gary Keeley PDF CIA 15 June 2020 Istifade tarixi 31 December 2020 In The Spy and the Traitor a tale of Cold War espionage that s both thrilling and true Washington Post 8 November 2019 Istifade tarixi 31 December 2020 1 2 3 On the Front Lines of the Cold War Documents on the Intelligence War in Berlin 1946 to 1961 V The Berlin Tunnel materialy operacii Gold i originaly dokumentov Centra izucheniya razvedki CRU Center for the Study of Intelligence https www interfax ru russia 743204 Turning a Cold War Scheme into Reality Engineering the Berlin Tunnel Doklad Centra izucheniya razvedki CRU ob inzhenerno tehnicheskom aspekte stroitelstva tunnelya ing 1 2 Field Project Outline 16 September 1953 Opisanie proekta istoricheskij dokument CRU ing Otchyot o hode rabot ot 18 oktyabrya 1954 goda za period s 28 avgusta po 17 oktyabrya 1954 goda istoricheskij dokument CRU ing 1 2 CSHP History of the Berlin Tunnel V Production Statisticheskie dannye po operacii Gold istoricheskij dokument CRU Betrayal in Berlin The True Story of the Cold War s Most Audacious Espionage Operation Washington Independent Review 18 November 2019 Istifade tarixi 31 December 2020 Soviet Discovery of the Berlin Tunnel Analiz obnaruzheniya tunnelya ot 15 avgusta 1956 goda istoricheskij dokument CRU ing Biography George Blake 2014 05 02 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 28 parameter ignored suggest Cold War Double Spy George Blake Dies At 98 NPR 28 December 2020 Istifade tarixi 31 December 2020 Edebiyyat RedakteDavid Stafford Spies Beneath Berlin the Extraordinary Story of Operation Stopwatch Gold the CIA s Spy Tunnel Under the Russian Sector of Cold War Berlin Overlook Press 2002 ISBN 1 58567 361 7 Damaskin I A 100 velikih operacij specsluzhb Izdatelstvo Veche 2003 ISBN 5 94538 330 9 Operaciya Zoloto Ivanyan E A Enciklopediya rossijsko amerikanskih otnoshenij XVIII XX veka Moskva Mezhdunarodnye otnosheniya 2001 696 s ISBN 5 7133 1045 0 Xarici kecidler RedakteOperaciya Berlinskij tunnel na sajte Sluzhby vneshnej razvedki Operaciya Berlinskij tunnel Menbe https az wikipedia org w index php title Qizil Emeliyyati amp oldid 6048984, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.