Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qırmızıdöş qaz (lat. Branta ruficollis) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qazkimilər dəstəsinin ördəklər fəsiləsinin vəhşi qaz cinsinə aid heyvan növü.
- Status. Nadir, nəsli kəsilmək qorxusu altında olan, qışlayan növdür.
- Yayılması. Xəzər dənizinin Lənkəran sahillərində, az miqdarda Kür-Araz ovalığının su hövzələrində qışlayır. Əsas toplandığı yer Qızılağac körfəzidir. Yamal yarımadasından Xatanqa çayına qədər Sibirin tundra və meşə-tundralarında yuvalayır.
- Yaşayış yeri. Dəniz sahilləri, göllər, çayların mənsəbi. Sahələrin təsərrüfat istifadəsilə əlaqədar yem biotopu çox azalmışdır.
- Təbiətdə sayı. Əvvəllər Xəzər sahillərində sayı çox idi. 1961-1964-cü illərdə Mil düzündə 3300-dən 4800 fərdə qədər. Sarısu gölündə qışlama zamanı 100 fərddən çox olmur. Azərbaycan MEA zoologiya institutu əməkdaşlarının məlumatına görə, 1980-ci ildə Qızılağac qoruğunda qırmızıdöş qazın sayı 23 fərdə qədər azalmışdır.
- Çoxalması. Azərbaycanda yuvalamır.
- Sayının dəyişilmə səbəbləri. Münasib yaşayış yerlərinin azalması, qanunsuz ov, kəskin şaxtalı illərdə yemsizlikdən məhv olması.
- Qorunması üçün zəruri tədbirlər. Brakonyerçiliklə mübarizənin gücləndirilməsi.
| Qırmızıdöş qaz | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Dəstəüstü: Klad: Klad: Dəstə: Yarımdəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Qırmızıdöş qaz | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Qısa təsviri
Başının üst hissəsi, qanadları və qarnı qaradır. Boynunun aşağı hissəsi, döşü qırmızı–qəhvəyi rəngdədir. Bədəninin yanlarında ağ xətlər vardır. Quyruğunun altı ağdır.
Statusu
Nadirdir.
Kateqoriyası
Kritik vəziyyətdədir (CR). Xüsusi mühafizə tədbirləri görülməsə nəsli kəsilə bilər.
Yayılması
Avropa və Asiyada yayılıb. Azərbaycanda XX əsrin 70-ci illərinə qədər Lənkəran və Kür-Araz ovalıqlarında geniş yayılıb. İndi isə nadir hallarda Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda, Şirvan Milli Parkında, Mahmudçala-Ağçala göllərində və bu göllərin ətrafındakı yarımsəhralarda qeyri-müntəzəm görünür. Bəzi su hövzələrinin qurudulması, yarımsəhralardan pambıq, üzüm və meyvə-tərəvəz bitkilərinin əkini üçün intensiv istifadə edilməsi nəticəsində yaşayış yerləri kəskin azalıb.
Yaşayış yeri və həyat tərzi
Müasir arealı daxilində axmaz və göllərlə zəngin olan yarımsəhralar, taxıl və düyü sahələrində yaşayır. İri su hövzələrində dincəlir. Axşam və alatoranlıq vaxtı fəal olur. Azərbaycana qışlamağa gəlir. Oktyabrın sonundan noyabrın ortalarınadək payız gəlişi və ötüb keçməsi, martın əvvəli isə yaz köçməsi dövrü olur. Bitki toxumları, cücərtiləri və kök hissələri ilə qidalanır.
Məhdudlaşdırıcı amillər
XX əsrin ortalarına qədər yarımsəhralarda pambıq, üzüm, meyvə-tərəvəz bitkilərinin əkininin genişləndirilməsi, həddindən artıq mal-qaranın otarılması nəticəsində qida ehtiyatının azalması, qışın sərt keçməsi, Xəzərin səviyyəsinin dəyişilməsi sayına neqativ təsir göstərib, lakin sonrakı dəyişilmələr kosmik təsir nəticəsində Dunay çayı vadisində qışlaması ilə bağlıdır.
Əhali üçün əhəmiyyəti
Elmi, estetik və dekorativ əhəmiyyəti var.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
Ovlanması qadağan edilmişdir. Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu, Şirvan və Ağgöl Milli Parkları, su-bataqlıq sahələrində təşkil edilmiş yasaqlıqlar növün qışlaq tələblərinə cavab verir. Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının Qırmızı Siyahısına, Azərbaycanın "Qırmızı Kitab"ına, CİTES, Ramsar, Bern konvensiyalarına və AEWA sazişinə daxil edilib.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunun, Şirvan və Ağgöl Milli Parklarının, Sarısu, Ağgöl, Mahmudçala-Ağçala göllərinin ətrafındakı yarımsəhralarda taxıl bitkiləri əkininin, Lənkəran ovalığında isə düyü əkininin genişləndirilməsi, növün əhəmiyyətinin maarifçiliyi gələcəkdə fayda verə bilər.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qirmizidos qaz lat Branta ruficollis heyvanlar aleminin xordalilar tipinin quslar sinfinin qazkimiler destesinin ordekler fesilesinin vehsi qaz cinsine aid heyvan novu Status Nadir nesli kesilmek qorxusu altinda olan qislayan novdur Yayilmasi Xezer denizinin Lenkeran sahillerinde az miqdarda Kur Araz ovaliginin su hovzelerinde qislayir Esas toplandigi yer Qizilagac korfezidir Yamal yarimadasindan Xatanqa cayina qeder Sibirin tundra ve mese tundralarinda yuvalayir Yasayis yeri Deniz sahilleri goller caylarin mensebi Sahelerin teserrufat istifadesile elaqedar yem biotopu cox azalmisdir Tebietde sayi Evveller Xezer sahillerinde sayi cox idi 1961 1964 cu illerde Mil duzunde 3300 den 4800 ferde qeder Sarisu golunde qislama zamani 100 ferdden cox olmur Azerbaycan MEA zoologiya institutu emekdaslarinin melumatina gore 1980 ci ilde Qizilagac qorugunda qirmizidos qazin sayi 23 ferde qeder azalmisdir Coxalmasi Azerbaycanda yuvalamir Sayinin deyisilme sebebleri Munasib yasayis yerlerinin azalmasi qanunsuz ov keskin saxtali illerde yemsizlikden mehv olmasi Qorunmasi ucun zeruri tedbirler Brakonyercilikle mubarizenin guclendirilmesi Qirmizidos qaz Elmi tesnifat Domen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz ObazoaRanqsiz OpisthokontaRanqsiz HolozoaRanqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad ParaHoxozoaKlad IkitereflisimmetriyalilarKlad NephrozoaTipustu SonagizlilarTip XordalilarSinif QuslarInfrasinif YenidamaqlilarKlad PangalloanseraeDesteustu GalloanseraeKlad OdontoanseraeKlad AnserimorphaeDeste QazkimilerYarimdeste AnseresFesileustu AnatoideaFesile OrdeklerYarimfesile AnserinaeCins Vehsi qazNov Qirmizidos qaz Beynelxalq elmi adi Branta ruficollis Pall 1769 1 2 Sekil axtarisiITIS 175015NCBI 184715FW 114652 Mundericat 1 Qisa tesviri 2 Statusu 3 Kateqoriyasi 4 Yayilmasi 5 Yasayis yeri ve heyat terzi 6 Mehdudlasdirici amiller 7 Ehali ucun ehemiyyeti 8 Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirler 9 Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirler 10 Istinadlar 11 Hemcinin baxQisa tesviriredakteBasinin ust hissesi qanadlari ve qarni qaradir Boynunun asagi hissesi dosu qirmizi qehveyi rengdedir Bedeninin yanlarinda ag xetler vardir Quyrugunun alti agdir StatusuredakteNadirdir KateqoriyasiredakteKritik veziyyetdedir CR Xususi muhafize tedbirleri gorulmese nesli kesile biler YayilmasiredakteAvropa ve Asiyada yayilib Azerbaycanda XX esrin 70 ci illerine qeder Lenkeran ve Kur Araz ovaliqlarinda genis yayilib Indi ise nadir hallarda Qizilagac Dovlet Tebiet Qorugunda Sirvan Milli Parkinda Mahmudcala Agcala gollerinde ve bu gollerin etrafindaki yarimsehralarda qeyri muntezem gorunur Bezi su hovzelerinin qurudulmasi yarimsehralardan pambiq uzum ve meyve terevez bitkilerinin ekini ucun intensiv istifade edilmesi neticesinde yasayis yerleri keskin azalib Yasayis yeri ve heyat terziredakteMuasir areali daxilinde axmaz ve gollerle zengin olan yarimsehralar taxil ve duyu sahelerinde yasayir Iri su hovzelerinde dincelir Axsam ve alatoranliq vaxti feal olur Azerbaycana qislamaga gelir Oktyabrin sonundan noyabrin ortalarinadek payiz gelisi ve otub kecmesi martin evveli ise yaz kocmesi dovru olur Bitki toxumlari cucertileri ve kok hisseleri ile qidalanir Mehdudlasdirici amillerredakteXX esrin ortalarina qeder yarimsehralarda pambiq uzum meyve terevez bitkilerinin ekininin genislendirilmesi heddinden artiq mal qaranin otarilmasi neticesinde qida ehtiyatinin azalmasi qisin sert kecmesi Xezerin seviyyesinin deyisilmesi sayina neqativ tesir gosterib lakin sonraki deyisilmeler kosmik tesir neticesinde Dunay cayi vadisinde qislamasi ile baglidir Ehali ucun ehemiyyetiredakteElmi estetik ve dekorativ ehemiyyeti var Qorunmasi ucun qebul edilmis tedbirlerredakteOvlanmasi qadagan edilmisdir Qizilagac Dovlet Tebiet Qorugu Sirvan ve Aggol Milli Parklari su bataqliq sahelerinde teskil edilmis yasaqliqlar novun qislaq teleblerine cavab verir Beynelxalq Tebieti Muhafize Ittifaqinin Qirmizi Siyahisina Azerbaycanin Qirmizi Kitab ina CITES Ramsar Bern konvensiyalarina ve AEWA sazisine daxil edilib Qorunmasi ucun meslehet gorulmus tedbirlerredakteQizilagac Dovlet Tebiet Qorugunun Sirvan ve Aggol Milli Parklarinin Sarisu Aggol Mahmudcala Agcala gollerinin etrafindaki yarimsehralarda taxil bitkileri ekininin Lenkeran ovaliginda ise duyu ekininin genislendirilmesi novun ehemiyyetinin maarifciliyi gelecekde fayda vere biler Istinadlarredakte Integrated Taxonomic Information System ing 1996 IOC World Bird List Version 6 3 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 3Hemcinin baxredakte Menbe https az wikipedia org w index php title Qirmizidos qaz amp oldid 6981127