fbpx
Wikipedia

Qazı İsa Savəci

September 17, 2021

Qazı İsa Savəci (?-1492) — Ağqoyunlu sədri, reformator, şair.

Qazı İsa Savəci
Səfiəddin Qazı İsa Şirullah Məhəmməd oğlu Savəci
fars. قاضی عیسی ساوجی
Doğum tarixi 1436
Doğum yeri Savə, İran
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Qarabağ
Vəfat səbəbi edam
Vətəndaşlığı
Fəaliyyəti şair

Həyatı

Səfiəddin Qazı İsa Savəcinin atası Şirullah Xacə Əlaəddin Məhəmməd Savəci, qələm sahiblərindəndi. Uzun Həsənin hökmdarlığı dövründə divanda mustofi (maliyyə vəkili) olmuşdu.

"Əhsənüt-təvarix" əsərində Ağqoyunlu dövlətinin sədri Qazı Isa "sədarət mənsəbi və dini işlər vəzifəsinin sahibi" adlandırılır, lakin bir müddət sədrlik edən bu şəxsin dövlətdə "ixtiyar sahibi" sayılan və vəkil olan Sufi Xəlil Mosullunun fərmanı ilə öldürülməsi sədarət vəzifəsinin dövlətdə hələ o qədər də möhkəm mövqe tutmadığını göstərir.

Yeri gəlmişkən, sədr Qazı İsa və onun səlahiyyətləri barədə bir neçə söz: Məşhur tarixçi Fəzlullah ibn Ruzbehan Xunci öz tarixi kitabında XV yüzilin II yarısında Ağqoyunlu dövlətinin quruluşu və dövlət başçılarının siyasi fəaliyyətləri barədə olduqca faydalı məlumatlar vermişdir. Onun "Tarixi-aləmarayı Əmini" adlı əsəri Uzun Həsən Ağqoyunlunun ölümündən sonrakı hadisələri, xüsusən Sultan Yaqubun (hakimiyyət illəri: 1478-1492) həyat və fəaliyyətlərini ətraflı işıqlandırır, dövrün ictimai-iqtisadi məsələlərini qabarıq verir. Fəzullah Xuncinin məşhur Ağqoyunlu sədri barədə dediklərindən bir neçə cümləni misal gətirmək maraqlı olardı. Müəllif yazır: "Qazı İsa sədrin Yaqub xan dövlətinin təməlinin qoyulmasında əvəzsiz iştirakı olmuşdur. Bütün vəzifə sahiblərinin təyinatı və işdən çıxarılmalarında onun sözü halledici idi. Hakimiyyətin cilovu tamamilə onun əlində idi… Qazı öz dərəcəsinin əhəmiyyətini olduqca qaldırdı. Onun razılığı olmadan heç bir dini, yaxud dövlət işi həll oluna bilməzdi. Əlahəzrətin (Sultan Yaqubun – Ə.Ç.) ona münasibətini görən adamların heç biri, heç bir məsələni əvvəlcə qazıya təqdim etmədən həll edə bilməzdi. Buna görə də bütün şahzadələr, əmirlər, qazilər, vəzirlər və əyanlar tamamilə ondan asılı idilər. Zəngin və məşhur adamlar onu salamlamaq, ya da diqqətinə yetməkdən ötrü onun qapısı önündə yığılıb gözləyirdilər. O, nəfsani fəzilətlərə bəzənən bir adam idi və dinin möhkəmlənməsi yolunda nə hökmdarlardan, nə də fırıldaqçı adamlardan (mütəqəllib) qorxub çəkinmirdi. O, Peyğəmbərin din bağçasını bəzəmək istəyirdi. Onun ən əsas məqsədi Çingiz xan yasalarının (qanunlarının) qaranlıq pərdəsi altında gizlənən mülkü işləri (ümüri-mülki) qaydaya salmaq idi. Həqiqətən də din çiçəkləndi, qazının məsləhəti ilə üləmalar və ləyaqət sahibləri 1000 tümən və daha artıq məbləğ pul ilə mükafatlandırıldılar ki, əlahəzrət həmin pulu onlara soyurqal şəklində verirdi… Bu hal 894-cu ilin səfər ayının başlanğıcına qədər (yanvar 1489) davam etdi və Qaraağac qışlağında qazının hakimiyyəti təxminən hökmdarın səlahiyyətinə yaxınlaşdı".

Sultan Yaqub Təbriz şəhərində Misir və Osmanlı elçilərini qəbul edərkən məclisə qızıl işləməli qaftanla gəlir. Ondan sonra mərasim salonuna daxil olan Qazı İsa Əmir Siracəddinə sultanın qaftanının dəyişilməsini istəyir: "Kişi qızıldan libas geyməz". .

Hörməti ilə bərabər əldə etdiyi güc və məqam üçün doğru şəxs olmadığı bir çox kəsim tərəfindən dartışılmış daha da irəli gedilərək şikayətlərə səbəb olmuşdur. Xüsusilə əvvəllərdə Türkman üləmanın təpkisi ilə qarşı qarşıya qalmışdır. Türkman üləmasından 30-40 məvali Sultan Yaqubun yanına gedərək “Biz Farsi bilməsüz, sədr olan Qazı İsa Türki bilməz” deyərək Qazı İsa əs-Savəcinin Türkcə bilməməsindən dolayı vəzifədən çıxarılmasını istemişdilər. Ancaq Qazı əs-Savəci sarayda təsirli və sayğınlığı olan Gülşəninin dəstəyi ilə yanına Türkcə bilən katib verilərək vəzifəyə təyin edilmişdir.

Ağqoyunlu əmir, əyan və əşraflarının bəziləri Qazı İsa Savəcinin dövlət təyinatlarına qarışmasının qəbul edə bilmirdilər. Bir çox təyinatda qazının siyasi iradəsi üstün gəlmişdi. Mühyi Gülşəni öz əsərində bu barədə qeyd edir. Sultan Yaqubun qaynatası və lələsi Süleyman bəylə qazı arasında mübahisə çıxmışdı. Şahvəli bəy və Əmir İlyası Diyarbəkrə hakim təyinatı ortalığa çıxanda qazı qanını qaşığa qoymuşdu ki, Şahvəli bəy bu vəzifəyə təyin olunmasın. Şahvəli bəyi dəstəkləyən vəziri-əzəm Süleyman bəy divanda sitəm etmişdi: "Vəziri-əzəmin hörməti bir molla qədər deyildir". Bu sözdən sonra mübahisə daha da kəskinləşmiş, divan on iki gün bağlı qalmışdı.

Reformasiyası

Fəzlullah ibn Ruzbehan Xunci yazır ki, Qazi Isa Sədr istəyirdi ki, qanuni maliyyə tədbirləri həyata keçirməklə tamğa adlı ticarət vergisini aradan qaldırsın, alış-veriş əməliyyatları genişlənsin, xəzinəyə gəlir gətirən mənbələr çoxalsın, "mal qapıları" (əbvab əlmal) açılsın.

Yaqub bəyin vəziri olan Qazı İsa Savəcinin tövsiyəsi ilə, üləma və hörmətə layiq olan bilginlərə də soyurqallar verilməyə başlanılmışdır. Ancağ bəzi şəxsiyətlərin bu cür imtiyazları qəbul etmədikləri də görünür. Sultan Yaqub bəy, Qazı İsanın qardaşı olan Əli əfəndinin tövsiyəsi üzərinə dönəmin tanınmış şeyxlərindən olan Gülşəniyə, Bərdə ətrafında arxlardan hər nə qədər qəbul üdərsə, özünə soyurgal olaraq verilməsini əmr edir. Ancaq, bütün israrlara rəğmən Gülşəni, verilmək istəlinən soyurgalları qəbul etməmişdir. Qazı İsanın soyurgalları qaldırma girişimi: Sultan Yaqub bəyin vəzirlərinin, Əmir Teymur zamanından bəri verilən soyurgalların xəzinəyə böyük faizlə zərər verdiyini sultana ərz etmələrinə görə, Sultan Yaqub bəy soyurgalların ləğvi üçün fərmanlar yazılmasını əmr ütmişdir. Ancaq bu qərara bir çox əmir və əyanlar tərəfındən etirazlar gəlmişdi. Qazı İsa və Ağqoyunli şeyxlərindən Gülşəni arasında aparılan müzakirədə Gülşəni, Qazı İsaya Sultan Uzun Həsən bəy zamanında da belə vaqiələrin olduğunu bildirmiş və Sultan Yaqub bəyə bir məktub göndərərək, daha öncəki sultanların seyyidlərə və üləmaya vermiş olduğu soyurgalların ləğv edilməsinin doğru olmadığını bildirmişdir. Buna görə Sultan Yaqub bəy, yazılan fərmanların ləğv edilməsini əmr edərək, bu zümrələrin soyurgallarının özlərinə qaytarılmasını əmr etmişdir.

Ancaq soyurgalların digər zümrələrin əllərindən alınması davam etmişdir.

Bu fəaliyyətə də, Sultan Yaqub bəy üzərində bir təsirə sahib olan saray tarixçisi Fəzlullah ibn Ruzbehan Xunci şiddətlə qarşı çıxmışdır. Bununla birlikdə, Qazı İsanın soyurqallarla bağlı reformu haqqında ən çox bilgini də o vermişdi. Fəzlullaha görə Qazı İsa, əslındə insani fəzilətləri olan dəyərli bir insandı.

Din işlərinin İslam hüququna görə uygulanması üçün çox əmək sərf etmiş, onun zəhməti və tövsiyəsi ilə alimlərə və fazillərə, sultanın da uyğun görməsiylə 1.000 tümənlik soyurqallar verilmişdi. Qazının ona etmiş olduğu yaxşılıqları də əsla unutmayacağını, ancaq özünün yazdıqlarının sadəcə gerçəklərdən ibarət olduğunu bildirmiş və Qazı İsanın başda bu qədər fəzilətli və xeyrxah biriykən, sonradan bir çox yanlış işə və pisliklərə bulaşdığını açıqlamış və bu şəkildə Qazı İsanı tənqid etmişdir.

Fəzlullah ibn Ruzbehan Xunci hər nə qədər soyurqalların qaldırılmaması üçün əmək sərf etmişsə də, soyurqalların dövlətə gətirmiş olduğu ağır mali itkiləri görən və bu məsələdə reform etməyi düşünən Qazı İsa, onun bu sahədəki nəticələrini bəyənməyib. Qazı İsa, düşüncəsində olan reformları gerçəkləşdirmək üçün fəaliyətə keçərək, ilk başda divan vəziri və müşrifi Şah Şərəfəddin Mahmud Deyləmini təyin etmişdi. Ayrıca, qardaşı İmaməddin Şəyx Əli əfəndini də özünə vəkil olaraq Şah Şərəfəddin Mahmuda qoşmuşdu.

Qazı İsa, Fars və İraq işləri ilə ilgili böyük səlahiyyətlər verdiyi Şeyx Əli üçün bir səltanət nişanı (tuğrası) yazıb, vəzir Şərəfəddin Mahmud üçün də Sultandan səlahiyyət bildirən bir fərman alır. Rəbiüləvvəl 894/5 fevral 1489-cu ildə, Şah Mahmud Deyləmi və Şeyx Əli, qışlaqdan ayrılaraq ilk duraqları olan Ordubazar yörəsinə varıb Iraq və Fars bölgələrinə bukavullar göndərərək, buralardaki bütün soyurqalların dondurulduğunu (İsfahani: 364; Minorsky, 1957: 94; Minorsky XIV 1955: 453) və Divandan gələcək əminlərin bölgədəki hər qarış torpağı ölçənə qədər kimsənin hər hanki bir ödəmə etməməsini elan edərlər

Fəzlullah, soyurqalları dondurmağa təyin etdiyi bukavulların aldıqları əmr gərəyincə, Fars və İraqa çataraq hər bölgədə zalimca ölçdüklərini və Sultanın adamları gəlmədən öncə ölçüm işinin bitirilməsinə çalışdıqlarını bildirir.

Fəqət, bu sırada Sultan Yaqub bəyin ölməsinə görə, soyurqalların qaldırılması sona çatmışdır. Ayrıca bu iş için təyin edilmiş olan Xoca Şeyx Əli, Şiraz hakiminin əlindən bir çox işkəncələrə məruz qalmış; zincirlərə vurularaq malı-mülkü yağmalanmış sonunda da Təbrizdə müxtəlif işkəncələrlə öldürülmüşdür. Lakin onun istəkləri həyata keçmədi və o Qarabağda olarkən vəkil Sufi Xəlil bəy Mosullu-Türkman tərəfindən öldürüldü.

İstinadlar

  1. Əl-Hüseyni Xandmir, Tarix-i Həbibü‘s-Siyər, s.432
  2. Muhyî-yi, Gülşenî, Menâkıb-ı İbrâhim-i Gülşenî, haz. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi, Bilnet Matbaacılık, İstanbul, 2014. s.82
  3. Muhyî-yî Gülşenî, Menâkıb-ı İbrâhîm Gülşenî, nşr. Tahsin Yazıcı, TTK, Ankara, 1982, s.107-108
  4. İsfahani 1992: 356-357; Minorsky 1957: 92; Minorsky XIV 1955: 99.
  5. İsfahani: 358-357; Minorsky 1957: 93; Minorsky XIV 1955: 452.
  6. İsfahani: 364-365-366; Minorsky 1953: 453; Kanat LXII 1999: 868.
  7. İsfahani: 367; Minorsky 1957: 96; Minorsky 1953: 453.
  8. Azzavi III 1939: 276
  9. İsfahani: 373; Minorsky 1957: 98.

Mənbə

  • Ənvər Çingizoğlu. Səfiəddin Qazı İsa Savəci. "Soy" dərgisi, 12 (20), 2008. səh.63-64.

Həmçinin bax

September 17, 2021
qazı, savəci, 1492, ağqoyunlu, sədri, reformator, şair, səfiəddin, qazı, şirullah, məhəmməd, oğlu, savəcifars, قاضی, عیسی, ساوجیdoğum, tarixi, 1436doğum, yeri, savə, iranvəfat, tarixi, yanvar, 1491vəfat, yeri, qarabağvəfat, səbəbi, edamvətəndaşlığı, ağqoyunlu,. Qazi Isa Saveci 1492 Agqoyunlu sedri reformator sair Qazi Isa SaveciSefieddin Qazi Isa Sirullah Mehemmed oglu Savecifars قاضی عیسی ساوجیDogum tarixi 1436Dogum yeri Save IranVefat tarixi 19 yanvar 1491Vefat yeri QarabagVefat sebebi edamVetendasligi Agqoyunlu dovletiFealiyyeti sair Mundericat 1 Heyati 2 Reformasiyasi 3 Istinadlar 4 Menbe 5 Hemcinin baxHeyati RedakteSefieddin Qazi Isa Savecinin atasi Sirullah Xace Elaeddin Mehemmed Saveci qelem sahiblerindendi Uzun Hesenin hokmdarligi dovrunde divanda mustofi maliyye vekili olmusdu Ehsenut tevarix eserinde Agqoyunlu dovletinin sedri Qazi Isa sedaret mensebi ve dini isler vezifesinin sahibi adlandirilir lakin bir muddet sedrlik eden bu sexsin dovletde ixtiyar sahibi sayilan ve vekil olan Sufi Xelil Mosullunun fermani ile oldurulmesi sedaret vezifesinin dovletde hele o qeder de mohkem movqe tutmadigini gosterir Yeri gelmisken sedr Qazi Isa ve onun selahiyyetleri barede bir nece soz Meshur tarixci Fezlullah ibn Ruzbehan Xunci oz tarixi kitabinda XV yuzilin II yarisinda Agqoyunlu dovletinin qurulusu ve dovlet bascilarinin siyasi fealiyyetleri barede olduqca faydali melumatlar vermisdir Onun Tarixi alemarayi Emini adli eseri Uzun Hesen Agqoyunlunun olumunden sonraki hadiseleri xususen Sultan Yaqubun hakimiyyet illeri 1478 1492 heyat ve fealiyyetlerini etrafli isiqlandirir dovrun ictimai iqtisadi meselelerini qabariq verir Fezullah Xuncinin meshur Agqoyunlu sedri barede dediklerinden bir nece cumleni misal getirmek maraqli olardi Muellif yazir Qazi Isa sedrin Yaqub xan dovletinin temelinin qoyulmasinda evezsiz istiraki olmusdur Butun vezife sahiblerinin teyinati ve isden cixarilmalarinda onun sozu halledici idi Hakimiyyetin cilovu tamamile onun elinde idi Qazi oz derecesinin ehemiyyetini olduqca qaldirdi Onun raziligi olmadan hec bir dini yaxud dovlet isi hell oluna bilmezdi Elahezretin Sultan Yaqubun E C ona munasibetini goren adamlarin hec biri hec bir meseleni evvelce qaziya teqdim etmeden hell ede bilmezdi Buna gore de butun sahzadeler emirler qaziler vezirler ve eyanlar tamamile ondan asili idiler Zengin ve meshur adamlar onu salamlamaq ya da diqqetine yetmekden otru onun qapisi onunde yigilib gozleyirdiler O nefsani feziletlere bezenen bir adam idi ve dinin mohkemlenmesi yolunda ne hokmdarlardan ne de firildaqci adamlardan muteqellib qorxub cekinmirdi O Peygemberin din bagcasini bezemek isteyirdi Onun en esas meqsedi Cingiz xan yasalarinin qanunlarinin qaranliq perdesi altinda gizlenen mulku isleri umuri mulki qaydaya salmaq idi Heqiqeten de din ciceklendi qazinin mesleheti ile ulemalar ve leyaqet sahibleri 1000 tumen ve daha artiq mebleg pul ile mukafatlandirildilar ki elahezret hemin pulu onlara soyurqal seklinde verirdi Bu hal 894 cu ilin sefer ayinin baslangicina qeder yanvar 1489 davam etdi ve Qaraagac qislaginda qazinin hakimiyyeti texminen hokmdarin selahiyyetine yaxinlasdi Sultan Yaqub Tebriz seherinde Misir ve Osmanli elcilerini qebul ederken meclise qizil islemeli qaftanla gelir Ondan sonra merasim salonuna daxil olan Qazi Isa Emir Siraceddine sultanin qaftaninin deyisilmesini isteyir Kisi qizildan libas geymez 1 Hormeti ile beraber elde etdiyi guc ve meqam ucun dogru sexs olmadigi bir cox kesim terefinden dartisilmis daha da ireli gedilerek sikayetlere sebeb olmusdur Xususile evvellerde Turkman ulemanin tepkisi ile qarsi qarsiya qalmisdir Turkman ulemasindan 30 40 mevali Sultan Yaqubun yanina gederek Biz Farsi bilmesuz sedr olan Qazi Isa Turki bilmez deyerek Qazi Isa es Savecinin Turkce bilmemesinden dolayi vezifeden cixarilmasini istemisdiler Ancaq Qazi es Saveci sarayda tesirli ve sayginligi olan Gulseninin desteyi ile yanina Turkce bilen katib verilerek vezifeye teyin edilmisdir 2 Agqoyunlu emir eyan ve esraflarinin bezileri Qazi Isa Savecinin dovlet teyinatlarina qarismasinin qebul ede bilmirdiler Bir cox teyinatda qazinin siyasi iradesi ustun gelmisdi Muhyi Gulseni oz eserinde bu barede qeyd edir Sultan Yaqubun qaynatasi ve lelesi Suleyman beyle qazi arasinda mubahise cixmisdi Sahveli bey ve Emir Ilyasi Diyarbekre hakim teyinati ortaliga cixanda qazi qanini qasiga qoymusdu ki Sahveli bey bu vezifeye teyin olunmasin Sahveli beyi destekleyen veziri ezem Suleyman bey divanda sitem etmisdi Veziri ezemin hormeti bir molla qeder deyildir Bu sozden sonra mubahise daha da keskinlesmis divan on iki gun bagli qalmisdi 3 Reformasiyasi RedakteFezlullah ibn Ruzbehan Xunci yazir ki Qazi Isa Sedr isteyirdi ki qanuni maliyye tedbirleri heyata kecirmekle tamga adli ticaret vergisini aradan qaldirsin alis veris emeliyyatlari genislensin xezineye gelir getiren menbeler coxalsin mal qapilari ebvab elmal acilsin Yaqub beyin veziri olan Qazi Isa Savecinin tovsiyesi ile ulema ve hormete layiq olan bilginlere de soyurqallar verilmeye baslanilmisdir Ancag bezi sexsiyetlerin bu cur imtiyazlari qebul etmedikleri de gorunur Sultan Yaqub bey Qazi Isanin qardasi olan Eli efendinin tovsiyesi uzerine donemin taninmis seyxlerinden olan Gulseniye Berde etrafinda arxlardan her ne qeder qebul uderse ozune soyurgal olaraq verilmesini emr edir Ancaq butun israrlara regmen Gulseni verilmek istelinen soyurgallari qebul etmemisdir Qazi Isanin soyurgallari qaldirma girisimi Sultan Yaqub beyin vezirlerinin Emir Teymur zamanindan beri verilen soyurgallarin xezineye boyuk faizle zerer verdiyini sultana erz etmelerine gore Sultan Yaqub bey soyurgallarin legvi ucun fermanlar yazilmasini emr utmisdir Ancaq bu qerara bir cox emir ve eyanlar terefinden etirazlar gelmisdi Qazi Isa ve Agqoyunli seyxlerinden Gulseni arasinda aparilan muzakirede Gulseni Qazi Isaya Sultan Uzun Hesen bey zamaninda da bele vaqielerin oldugunu bildirmis ve Sultan Yaqub beye bir mektub gondererek daha onceki sultanlarin seyyidlere ve ulemaya vermis oldugu soyurgallarin legv edilmesinin dogru olmadigini bildirmisdir Buna gore Sultan Yaqub bey yazilan fermanlarin legv edilmesini emr ederek bu zumrelerin soyurgallarinin ozlerine qaytarilmasini emr etmisdir Ancaq soyurgallarin diger zumrelerin ellerinden alinmasi davam etmisdir Bu fealiyyete de Sultan Yaqub bey uzerinde bir tesire sahib olan saray tarixcisi Fezlullah ibn Ruzbehan Xunci siddetle qarsi cixmisdir Bununla birlikde Qazi Isanin soyurqallarla bagli reformu haqqinda en cox bilgini de o vermisdi Fezlullaha gore Qazi Isa eslinde insani feziletleri olan deyerli bir insandi Din islerinin Islam huququna gore uygulanmasi ucun cox emek serf etmis onun zehmeti ve tovsiyesi ile alimlere ve fazillere sultanin da uygun gormesiyle 1 000 tumenlik soyurqallar verilmisdi Qazinin ona etmis oldugu yaxsiliqlari de esla unutmayacagini ancaq ozunun yazdiqlarinin sadece gerceklerden ibaret oldugunu bildirmis ve Qazi Isanin basda bu qeder feziletli ve xeyrxah biriyken sonradan bir cox yanlis ise ve pisliklere bulasdigini aciqlamis ve bu sekilde Qazi Isani tenqid etmisdir 4 Fezlullah ibn Ruzbehan Xunci her ne qeder soyurqallarin qaldirilmamasi ucun emek serf etmisse de soyurqallarin dovlete getirmis oldugu agir mali itkileri goren ve bu meselede reform etmeyi dusunen Qazi Isa onun bu sahedeki neticelerini beyenmeyib Qazi Isa dusuncesinde olan reformlari gerceklesdirmek ucun fealiyete kecerek ilk basda divan veziri ve musrifi Sah Serefeddin Mahmud Deylemini teyin etmisdi Ayrica qardasi Imameddin Seyx Eli efendini de ozune vekil olaraq Sah Serefeddin Mahmuda qosmusdu 5 Qazi Isa Fars ve Iraq isleri ile ilgili boyuk selahiyyetler verdiyi Seyx Eli ucun bir seltanet nisani tugrasi yazib vezir Serefeddin Mahmud ucun de Sultandan selahiyyet bildiren bir ferman alir Rebiulevvel 894 5 fevral 1489 cu ilde Sah Mahmud Deylemi ve Seyx Eli qislaqdan ayrilaraq ilk duraqlari olan Ordubazar yoresine varib Iraq ve Fars bolgelerine bukavullar gondererek buralardaki butun soyurqallarin donduruldugunu Isfahani 364 Minorsky 1957 94 Minorsky XIV 1955 453 ve Divandan gelecek eminlerin bolgedeki her qaris torpagi olcene qeder kimsenin her hanki bir odeme etmemesini elan ederler 6 Fezlullah soyurqallari dondurmaga teyin etdiyi bukavullarin aldiqlari emr gereyince Fars ve Iraqa cataraq her bolgede zalimca olcduklerini ve Sultanin adamlari gelmeden once olcum isinin bitirilmesine calisdiqlarini bildirir 7 Feqet bu sirada Sultan Yaqub beyin olmesine gore 8 soyurqallarin qaldirilmasi sona catmisdir Ayrica bu is icin teyin edilmis olan Xoca Seyx Eli Siraz hakiminin elinden bir cox iskencelere meruz qalmis zincirlere vurularaq mali mulku yagmalanmis sonunda da Tebrizde muxtelif iskencelerle oldurulmusdur 9 Lakin onun istekleri heyata kecmedi ve o Qarabagda olarken vekil Sufi Xelil bey Mosullu Turkman terefinden olduruldu Istinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir El Huseyni Xandmir Tarix i Hebibu s Siyer s 432 Muhyi yi Gulseni Menakib i Ibrahim i Gulseni haz Mustafa Koc Eyyup Tanriverdi Bilnet Matbaacilik Istanbul 2014 s 82 Muhyi yi Gulseni Menakib i Ibrahim Gulseni nsr Tahsin Yazici TTK Ankara 1982 s 107 108 Isfahani 1992 356 357 Minorsky 1957 92 Minorsky XIV 1955 99 Isfahani 358 357 Minorsky 1957 93 Minorsky XIV 1955 452 Isfahani 364 365 366 Minorsky 1953 453 Kanat LXII 1999 868 Isfahani 367 Minorsky 1957 96 Minorsky 1953 453 Azzavi III 1939 276 Isfahani 373 Minorsky 1957 98 Menbe RedakteEnver Cingizoglu Sefieddin Qazi Isa Saveci Soy dergisi 12 20 2008 seh 63 64 Hemcinin bax RedakteSave vilayeti AgqoyunlularMenbe https az wikipedia org w index php title Qazi Isa Saveci amp oldid 5522666, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.