fbpx
Wikipedia

Qarğıdalı (cins)

Noyabr 26, 2022

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Qarğıdalı (dəqiqləşdirmə).

Qarğıdalı (lat. Zea) — qırtıckimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Qarğıdalı (cins)
Elmi təsnifat
Domen:
Nüvəlilər
Ranqsız:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Archaeplastida
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptophyta
Klad:
Embryophytes
Klad:
Polysporangiophytes
Klad:
Tracheophytes
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Klad:
Birləpəlilər
Klad:
Commelinids
Dəstə:
Qırtıcçiçəklilər
Klad:
Graminid clade
Fəsilə:
Qırtıckimilər
???:
Qarğıdalı (cins)
Beynəlxalq elmi adı

Botaniki xarakteristikası

Zea mays L. – Qarğıdalı (məkə) mədəni şəkildə becərilən birillik bitkidir. Gövdəsinin hündürlüyü 3 m-ə qədər yoğunluğu 3 sm, budaqlanmayan, lakin aşağı hıssəsi oduncaqlaşan bitkidir. Saçaqlı kök sisteminə malik,yarpaqları növbəli, uzun, xətti, yuxarı hissəsi qatlanmış, aşağı hissəsi isə çılpaqdır. Erkək çiçəkləri süpürgəşəkilli, dişi çiçəkləri çoxlu sayda (30 sm) qıça olmaqla, yarpaqların arasında yerləşir. Yumşaq gövdəli, erkəkcik və dişcik çiçək qrupları, zirvəsində isə 2 ayaqlı ağızcığı yerləşmişdir. Çiçəkləri qəhvəyi-qırmızı və açıq-sarı rəngilidir. Özünəməxsus zəif iyli olub, dadı hiss olunacaq dərəcədə olub, seliklidir. Yazda və ya erkən payızda “saçaqlar”ını südlü-mumlu qıçalarını, avqust-sentyabr aylarında silos kimi gövdə və yarpaqları toplanılır. Toplanılmış xammal hava dəyişilən kölgə yerlərdə qurudulmalıdır.

Tərkibi və təsiri

Gövdə və saçaqlarının tərkibində K vitamini, pantoten və askorbin turşuları, karotinoidlər, steorid, saponin və yağlar vardır. Saçaqlarında karotinoidlər, K, B1, B2, C, D, E vitaminləri, qlükozidlər (1,2%), yağlar (2,5%) və efirli maddələr (0,2%), saponinlər (3,2%), kitrə (3,8%), inozit, alkoloidlər (0,05%) sitosterol, kriptoksantin, stiqmasterol, alkaloidlər, qatran (2,7%), şəkər və acı maddələri vardır.

   Xammal preslənərək parça kisələrə yığılmalıdır. Hiqroskopik olduğundan quru və havalı yerdə saxlanılmalıdır. Saxlama müddəti 3 ildir.

  Saçaqlarındandərman maddəsi kimi, digər hissələrindən isə silos və qida maddələrinin hazırlanmasında istifadə edilir. Qıçaların yetişməsi və gövdənin quruması zamanı toplanılan bütün orqanlar keyfiyyətli dərman xammalı hesab edilir.

   Ödqovucu, sidikqovucu, qanın laxtalanma müddətini və maddələr mübadıləsini normallaşdıran, qara ciyər, xüsusən öddaşı xəstəliyində çox yaxşı səmərə verir. Böyrəkdaşının yaratdığı travmalarda, nefrit, şəkərli diabet və digər xəstəliklərdən yaranan ödemlərdə, tətbiq edilir. Qankəsici maddə kimi hipoprotrombineyada müxtəlif tipli qanaxmalarda istifadə edilir. Xolesistit, xolangit, heratit və qanaxmalarda istifadə edilir. Xüsusən xroniki qaraciyər xəstəliklərində saçaqlarının dəmləməsi uzun müddət qəbul edilməlidir. Bu orqanizmdə maddələr mübadiləsini nizama salır, artıq mayeni kənarlaşdırır. Qarğıdalı sacaqları sedativ təsrir edir. Piylənmədə iştahazaldıcı və maddələr mübadiləsini aktivləşdirici dərman kimi təyin edilir. Qarğıdalı yağı (sutqalıq doza 50-70q) qanda xolesterini aşağı saldığından aterosklerozun profilaktika və müalicəsində təyin edilir. Eyni zamanda dəri xəstəliklərinin müalicəsində effektlidir. Öddaşı və böyrəkdaşı sancılarında olduqca səmərəlidir. Tərkibindəki qlütamin turşusu psixoz, depressiya, epilepiya, proqressiv əzələ distrofiyası və polimielitdə tətbiq edilir.3  xörək qaşığı qarğıdalı saçağı 2 stəkan qaynar suda 30 dəqiqə  ərzində dəmləyərək, gündə 3 dəfə yeməkdən 30 dəqiqə əvvəl (sutqalıq doza) qəbul edilməlidir. Bitkinin bütün orqanlarından xüsusən saçaqlarından alınan maye ekstrakt sidikqovucu və ödqovucu təsirə malikdir. Tərkibindəki linolin turşusu (vitamin F) orqanizmdən lipidlərin qovulmasına səbəb olur və xolesterinin miqdarını azaldır. Fitosterin isə antiskelerotik təsirə malikdir. Tərkibindəki vitamin E zülal mübadiləsini zəiflədərək, kapilliyarları kövrəkləşdirərək xolesterinin toplanmasının qarşısını alır. Ateroskelerozun profilaktika və müalicəsində əvəzsiz dərmandır.

 Ekstrakt maddənin nəmliyi ən azı 15%, qaralmış orqan hissəcikləri 13%, ümumi külün miqdarı 7%,  qaralmış gövdə və saçaqları 3%, üzvi maddələri 0,5%, mineral maddələri isə 5%-dən çox deyildir.   İştahın azlığı, çəkinin azalması, yüksək qan laxtalanma müddəti.

Sinonimləri

Euchlaena'' Schrad.
Mays'' Mill.
Mayzea'' Raf.
Reana'' Brign.
Thalysia'' Kuntze

Növləri

Zea diploperennis
Zea luxurians
Zea mays
Zea nicaraguensis
Zea perennis

İstinadlar

  1. Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. səh. 419. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
  2. Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753.C. 2. səh. 971.
  3. S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
  4. S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
  5. S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
  6. S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
  7. Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; GRIN adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  8. . Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2004-11-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-01.


   Birləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Noyabr 26, 2022
qarğıdalı, cins, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, qarğıdalı, dəqiqləşdirmə, qarğıdalı, qırtıckimilər, fəsiləsinə, bitki, cinsi, elmi, təsnifatdomen, nüvəlilərranqsız, diaphoretickesranqsız, archaeplastidaaləm, bitkilərklad, streptophytaklad, embryophyte. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qargidali deqiqlesdirme Qargidali lat Zea qirtickimiler fesilesine aid bitki cinsi Qargidali cins Elmi tesnifatDomen NuvelilerRanqsiz DiaphoretickesRanqsiz ArchaeplastidaAlem BitkilerKlad StreptophytaKlad EmbryophytesKlad PolysporangiophytesKlad TracheophytesKlad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad BirlepelilerKlad CommelinidsDeste QirticciceklilerKlad Graminid cladeFesile Qirtickimiler Qargidali cins Beynelxalq elmi adiZea L 1753 1 2 SekilaxtarisiITIS 42268NCBI 4575EOL 108049 Mundericat 1 Botaniki xarakteristikasi 2 Terkibi ve tesiri 3 Sinonimleri 4 Novleri 5 IstinadlarBotaniki xarakteristikasi RedakteZea mays L Qargidali meke medeni sekilde becerilen birillik bitkidir Govdesinin hundurluyu 3 m e qeder yogunlugu 3 sm budaqlanmayan lakin asagi hissesi oduncaqlasan bitkidir Sacaqli kok sistemine malik yarpaqlari novbeli uzun xetti yuxari hissesi qatlanmis asagi hissesi ise cilpaqdir Erkek cicekleri supurgesekilli disi cicekleri coxlu sayda 30 sm qica olmaqla yarpaqlarin arasinda yerlesir Yumsaq govdeli erkekcik ve discik cicek qruplari zirvesinde ise 2 ayaqli agizcigi yerlesmisdir Cicekleri qehveyi qirmizi ve aciq sari rengilidir Ozunemexsus zeif iyli olub dadi hiss olunacaq derecede olub seliklidir Yazda ve ya erken payizda sacaqlar ini sudlu mumlu qicalarini avqust sentyabr aylarinda silos kimi govde ve yarpaqlari toplanilir Toplanilmis xammal hava deyisilen kolge yerlerde qurudulmalidir 3 Terkibi ve tesiri RedakteGovde ve sacaqlarinin terkibinde K vitamini pantoten ve askorbin tursulari karotinoidler steorid saponin ve yaglar vardir Sacaqlarinda karotinoidler K B1 B2 C D E vitaminleri qlukozidler 1 2 yaglar 2 5 ve efirli maddeler 0 2 saponinler 3 2 kitre 3 8 inozit alkoloidler 0 05 sitosterol kriptoksantin stiqmasterol alkaloidler qatran 2 7 seker ve aci maddeleri vardir Xammal preslenerek parca kiselere yigilmalidir Hiqroskopik oldugundan quru ve havali yerde saxlanilmalidir Saxlama muddeti 3 ildir Sacaqlarindanderman maddesi kimi diger hisselerinden ise silos ve qida maddelerinin hazirlanmasinda istifade edilir Qicalarin yetismesi ve govdenin qurumasi zamani toplanilan butun orqanlar keyfiyyetli derman xammali hesab edilir 4 Odqovucu sidikqovucu qanin laxtalanma muddetini ve maddeler mubadilesini normallasdiran qara ciyer xususen oddasi xesteliyinde cox yaxsi semere verir Boyrekdasinin yaratdigi travmalarda nefrit sekerli diabet ve diger xesteliklerden yaranan odemlerde tetbiq edilir Qankesici madde kimi hipoprotrombineyada muxtelif tipli qanaxmalarda istifade edilir Xolesistit xolangit heratit ve qanaxmalarda istifade edilir Xususen xroniki qaraciyer xesteliklerinde sacaqlarinin demlemesi uzun muddet qebul edilmelidir Bu orqanizmde maddeler mubadilesini nizama salir artiq mayeni kenarlasdirir Qargidali sacaqlari sedativ tesrir edir Piylenmede istahazaldici ve maddeler mubadilesini aktivlesdirici derman kimi teyin edilir Qargidali yagi sutqaliq doza 50 70q qanda xolesterini asagi saldigindan aterosklerozun profilaktika ve mualicesinde teyin edilir Eyni zamanda deri xesteliklerinin mualicesinde effektlidir Oddasi ve boyrekdasi sancilarinda olduqca semerelidir Terkibindeki qlutamin tursusu psixoz depressiya epilepiya proqressiv ezele distrofiyasi ve polimielitde tetbiq edilir 3 xorek qasigi qargidali sacagi 2 stekan qaynar suda 30 deqiqe erzinde demleyerek gunde 3 defe yemekden 30 deqiqe evvel sutqaliq doza qebul edilmelidir Bitkinin butun orqanlarindan xususen sacaqlarindan alinan maye ekstrakt sidikqovucu ve odqovucu tesire malikdir Terkibindeki linolin tursusu vitamin F orqanizmden lipidlerin qovulmasina sebeb olur ve xolesterinin miqdarini azaldir Fitosterin ise antiskelerotik tesire malikdir Terkibindeki vitamin E zulal mubadilesini zeiflederek kapilliyarlari kovreklesdirerek xolesterinin toplanmasinin qarsisini alir Ateroskelerozun profilaktika ve mualicesinde evezsiz dermandir 5 Ekstrakt maddenin nemliyi en azi 15 qaralmis orqan hissecikleri 13 umumi kulun miqdari 7 qaralmis govde ve sacaqlari 3 uzvi maddeleri 0 5 mineral maddeleri ise 5 den cox deyildir Istahin azligi cekinin azalmasi yuksek qan laxtalanma muddeti 6 Sinonimleri RedakteEuchlaena Schrad Mays Mill Mayzea Raf Reana Brign Thalysia Kuntze 7 Novleri RedakteZea diploperennisZea luxuriansZea maysZea nicaraguensisZea perennis 8 Istinadlar Redakte Linney K Genera plantarum eorumque characteres naturales secundum numerum figuram situm amp proportionem omnium fructificationis partium 5 Stokholm 1754 seh 419 doi 10 5962 BHL TITLE 746 Linnaei C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 2 seh 971 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi GRIN adli istinad ucun metn gosterilmeyib GRIN Species Records of Zea Germplasm Resources Information Network United States Department of Agriculture 2004 11 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 01 Birlepeliler ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Qargidali cins amp oldid 6445533, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.