fbpx
Wikipedia

Qanun (musiqi aləti)

Avqust 03, 2021

Kanon (Qanon) - yatıq sazlar ailəsinə mənsub olub, dartımlı-simli musiqi alətidir.

Fransada sərgilənən Azərbaycan qanunu

Söz açımı

Bəzi müasir musiqiçilər orqanı ərğənunla eyniləşdirirlər. Halbuki, orqan sıxılmış hava ilə işləyir, ərğənun isə Nizami Gəncəvinin dövründə simli alət idi . Məlum olduğu kimi, hazırda Azərbaycan xalq çalğı alətləri ansamblları tərkibində, eləcə də solo ifaçılığında istifadə olunan kanon, əslində elə ərğənundur. Ərğənun müxtəlif dövrlərdə bir neçə formada hazırlanmış və onlardan birinə qanun deyilmişdir. Təəssüf ki, qanun musiqi aləti rus ədəbiyyatlarında əvvəlcə qanon, sonra isə kanon kimi işlədilməyə başlamışdır. Hazırda kanon kimi istifadə etdiyimiz ərğənun simli alətinin telləri Nizaminin göstərdiyi kimi, cənglə dilləndirilirdi. Deməli, cəng bir neçə rola malik idi. Yəni həm ritmik ahəngi nizamlayır, həm də ərğənunu tellərinin dilləndirilməsində təzanə rolunu oynayırdı. Təəssüf hissi ilə qeyd etmək lazımdır ki, bu gün nəinki cəngdən istifadə olunmur, hətta ərğənunu əvəz edən kanonu dilləndirən və təzanə rolunu oynayan bu musiqi alətinin adı belə çəkilmir.

Avropa alimləri "orqan" (alət, vasitə) sözünü yunan dilindəki "erqo" (iş) sözüylə əlaqələndirir . Amma maraqlıdır ki, Türk dillərində "arğa" kökü bir neçə anlama gəlir:

  • "kömək, vasitə" ← arxa
  • "güc, çeviklik, məharət"
  • "örkən, arkan, kəmənd, tel"

Tarixçə

Yaxın və Orta Şərqdə, eləcə də Azərbaycan ərazisində tarixən geniş yayılmışdır. Bəziləri bu fikirdədir ki, Farabi qanunu təkmilləşdirib, başqaları isə onun ixtirasını bilavasitə Farabiyə məxsus olduğunu bildirirlər. Arxeoloqların Neynəva şəhərində apardıqları qazıntılar zamanı üzərində ney, çəng, qanunda ifa edilən şəkilli əsər tapmışlar . Musiqi alətlərin miqrasiyası müxtəlif siyasi hadisələrlə, dövlət qurumlarıyla əlaqədardır. Orta çağda Misirdə Osmanlı imperiyasının təsiri ilə bir sıra musiqi alətləri, o cümlədən qanun misirlilərin və suriyalıların sevimli musiqi alətinə çevrilmişdir. Qanun musiqi alətinin yayılma arealını düşünərkən, onun Azərbaycandan keçərək Iran vasitəsiylə Osmanlı imperiyasına daxil olan ölkələrə - Orta Asiya, Əfqanıstan, Çin və Hindistana yayılması fikrini qəbul etmək olar. Başqa ölkələrdə bu alət qismən az dəyişiklərə uğrasa da, Azərbaycan musiqişünasları Sədiəddin Urməvi və Əbdülqadir Mərağainin ixtiraçılıq səyi nəticəsində kamil bir alətə çevrilmişdir . Yatıq simli alətlərin sadədən mürəkkəbə doğru inkişafı son aşamada qanun musiqi alətinin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur .

Azərbaycan klassiklərindən Nizami Gəncəvinin, Məhəmməd Füzulinin və başqalarının əsərlərində qanun haqqında məlumat verilmişdir. XII əsrdə yaşayıb yaratmış, Şərq musiqi elmini dərindən bilən şairə Məhsəti Gəncəvi qanun və çəng alətlərinin məharətli ifaçısı olmuşdur.

Əsasən, qadınlar tərəfindən ifa edilən bu aləti Füzuli "Yeddi cam" əsərində belə təsvir etmişdir:

Bir gün gecə məclisimiz vardı ki, ondan
Çox-çox uzağa qalmış idi dərd, qəm, hicran.
Xam nəğmələrlə edərək aləmi məmnun,
Bir huri mələk çalırdı iri bir qanun.

Qanun miniatür sənət əsərlərində də öz əksini tapmışdır. Uzun tarixi inkişaf yolu keçən bu alət zaman-zaman formalaşaraq dövrümüzə kimi gəlib çatmışdır.

Üzeyir Hacıbəyov qanunun keçmişdə də təkmil alət kimi istifadə edildiyini qeyd edərək yazır: "Bu gün hər bir musiqar üçün piano çala bilmək vacib olan kimi, Şərq musiqiçiləri də öz çalğılarından əlavə, qanun çalmağı dəxi borc bilirmişlər".

Quruluşu

Qanunun tərəfləri müxtəlif bucaqlı taxta qutudan ibarətdir. Alt və yan hissələr ağcaqayın, qoz və digər bərk ağac materiallarından hazırlanır. Alətin üst hissəsinin 3/4-ü 4 mm qalınlığında şam ağacından olan taxta üzlüklə, qalan hissəsi isə balıq dərisi ilə örtülür. Ağacla örtülən hissədə üç rezonator oyuğu olur. Dəri ilə örtülmüş hissədə isə alətin eni boyu bütöv bir taxta xərək yerləşir. Simlər alətin gövdəsindəki xüsusi oyuqlara bərkidilərək bu xərəyin üzərindən keçib aşıqlara bağlanır. Aşıqlar olan hissədə simlərin altında dəmir linglər yerləşir. Bu linglərlə simlər qaldırılıb-endirilərkən ton və yarımtonlar əldə edilir. Qanuna üçləşdirilmiş 24 sıra (ümumi sayı 72) sim bağlanılır. İlk dövrlərdə simlər bağırsaqdan və ya ipək sapdan xüsusi üsulla hazırlanırmış. Hazırda kapron simlərdən istifadə edilir. Diz üstünə qoyulan qanun hər iki əlin adsız barmaqlarına taxılmış dəmir üsküklərin arasında yerləşdirilən ebonit mizrablarla səsləndirilir. Alət içərisi dördkünc dəmir açar vasitəsi ilə köklənir.

Qanunun ümumi uzunluğu 800–900 mm, eni 380–400 mm, qalınlığı 40–50 mm-dir. Qanunun simləri barmaqlara taxılmış oymağabənzər metal mizrablarla səsləndirilir. Diapazonu böyük oktavanın "sol" səsindən ikinci oktavanın "si bemol" səsinə kimi üç oktava yarımdır.

Diatonik səs düzümünə malikdir. Qanundan xalq çalğı alətləri orkestrinin və ansambllarının tərkibində müşayiətçi və solo alət kimi istifadə olunur.

Növləri

Orta Çağda üç qanun növü var idi:

  • Türk (kiçik)
  • Bağdad (orta)
  • Misir (böyük)

Azərbaycan qanunu Türkiyə və ərəb qanunundan 17 pillədən ibarət olan səsqatarı ilə fərqlənirdi. Ərəb və Türkiyə qanunlarında Azərbaycan qanunlarından fərqli olaraq, üçər sim sayca daha çoxdur.

Qanun çağdaş musiqidə

İlk dəfə olaraq Azərbaycan qanun musiqisi vala 1959-cu ildə vala yazıldı: bu, Asya Tağıyevanın ifasında "Bayatı-Şiraz" və "Çahargah" muğamları idi.

Qanun üçün ilk peşəkar əsər yazan bəstəkar Zakir Bağırov olmuşdur. Əsər 1964-cü ildə 2 Arfanın müşayiəti ilə Moskvada Kremlin Sütunlu zalında Asya Tağıyevanın ifasında müvəffəqiyyətlə ifa olundu .

Ünlü qanun çalğıçıları

Qanun üçün yazılmış əsərlər

  • Zakir Bağırov - qanun və iki arfa üçün rapsodiya
  • Hacı Xanməmmədov - Arzu rəqsi, Bahar süitası
  • Süleyman Ələsgərov - qanun və orkestr üçün "Poema" , Bahar melodiyaları, Sözsüz mahnı, Qarabağ havaları
  • İlham Abdullayev - qanun və fortepiano üçün 2 pyes (1993)
  • Ağadadaş Dadaşov - qanun və fortepiano üçün Poema (1996), pyeslər (1990-2001), "Çinar sevinci" Azərbaycan respublikasının Əməkdar artisti Heydərova Çinarə Yaşar qızına müəllif tərəfindən həsr olunmuşdur.
  • Oqtay Zülfüqarov - qanun və piano üçün konsert pyesi (1997), "Beşik mahnısı" pyesi (1998)

İstinadlar

  1. Bayram Apoyev. Nizami Gəncəvinin irsindən pedaqoji prosesdə istifadə işinin sistemi. Bakı – Mütərcim – 2012.
  2. F. Sadıqov. Nizami və musiqi. "Musiqi dünyası" jurnalı.
  3. Douglas Harper. Online Etymology Dictionary - Organ
  4. . 2013-09-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-30.
  5. Maks Vasmer. Rus dilinin etimoloji sözlüyü - Arkan (rus dilində, onlayn)
  6. Аслан Мамедов - Канон. История возникновения и формирования. Международный музыкальный культурологический журнал HARMONY.
  7. Şabani A. Şenasiye musiqiye - İran. Saznxayi milliyi - İran. (İran musiqi elmi. İran milli çalğı alətləri) VI fəsil. Şiraz, 1351/1972. 49-61 с.
  8. Adnan bin Dzrel. Suriyada musiqi. Dəməşq, 1969. (ərəb dilində)
  9. Грубер Р. И. Музыкальная культура древнего мира. Сб. ст., Ленинград, 1937.
  10. Təranə Əliyeva. Azərbaycan qanunu və dünyanın yatıq simli alətləri. "Musiqi dünyası" jurnalı.
  11. . 2013-11-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-30.
  12. Azərbaycan ənənəvi musiqi atlası - Qanun
  13. Muğam Ensiklopediyası - Qanun
  14. Təranə Əliyeva. Qanun alətinin quruluşu, hazırlanma materialları, texnologiyası və tərkib hissələri. "Musiqi dünyası" jurnalı.
  15. Saadat Abdullayeva. Azerbaijani kanun. Journal İRS.
  16. Təranə Əliyeva. Asya Tağıyeva - 70. "Musiqi dünyası" jurnalı.
  17. Yaradıcılıq (Süleyman Ələsgərov haqqında). "Musiqi dünyası" jurnalı.
  18. Azərbaycan bəstəkarları və musiqişünasları - D hərfi
  19. Azərbaycan bəstəkarları və musiqişünasları - Z hərfi

Video

  • "Musiqi alətləri tarixi" verilişi - Qanun
  • Təranə Əliyeva və "İnci" qanunçalan qızların ansamblının konserti
  • Təranə Əliyeva və "İnci" qanunçalan qızların ansamblı - Şən melodiya
  • Təranə Əliyeva və "İnci" qanunçalan qızların ansamblı - Azərbaycan musiqilərindən popurri
  • Təranə Əliyeva - Mahur-Hindi muğamı
  • Təranə Əliyeva - Qanun üçün bəstə, musiqisi Süleyman Ələsgərovundur
  • Piano və qanunda Çahargah rapsodiyası
  • Qanun üçün Elegiya Çinarə Mütəllibovanın ifasında - musiqi: Nazim Əliverdibəyov
  • Qanun ifaçısı Xədicə Həsənova və qrupu - Sən gəlməz oldun
  • Xədicə Həsənova və qrupu - Yağış yağır, sevgilim - musiqi: Ələkbər Tağıyev
  • Xədicə Həsənova və qrupu - Darıxma - musiqi: Tofiq Quliyev
  • Xədicə Həsənova və qrupu - Türk qızların rəqsi - musiqi: Arif Məlikov
  • Rəşad İlyasov qanunda - Bayatı Şiraz və Küçələrə su səpmişəm
  • Rəşad İlyasov qanunda - Çardaş
  • Aynure Quliyeva - Xalq mahnısı "Ay deli ceyran" (instrumental)
  • Günel Adıgözəlova - "Qanun və simfonik orkestr üçün Konsert" I hissə - bəstəkar: Ağadadaş Dadaşov

Həmçinin bax

Avqust 03, 2021
qanun, musiqi, aləti, kanon, qanon, yatıq, sazlar, ailəsinə, mənsub, olub, dartımlı, simli, musiqi, alətidir, fransada, sərgilənən, azərbaycan, qanunu, mündəricat, söz, açımı, tarixçə, quruluşu, növləri, qanun, çağdaş, musiqidə, ünlü, qanun, çalğıçıları, qanun. Kanon Qanon yatiq sazlar ailesine mensub olub dartimli simli musiqi aletidir Fransada sergilenen Azerbaycan qanunu Mundericat 1 Soz acimi 2 Tarixce 3 Qurulusu 4 Novleri 5 Qanun cagdas musiqide 6 Unlu qanun calgicilari 7 Qanun ucun yazilmis eserler 8 Istinadlar 9 Video 10 Hemcinin baxSoz acimi RedakteBezi muasir musiqiciler orqani ergenunla eynilesdirirler Halbuki orqan sixilmis hava ile isleyir ergenun ise Nizami Gencevinin dovrunde simli alet idi 1 Melum oldugu kimi hazirda Azerbaycan xalq calgi aletleri ansambllari terkibinde elece de solo ifaciliginda istifade olunan kanon eslinde ele ergenundur Ergenun muxtelif dovrlerde bir nece formada hazirlanmis ve onlardan birine qanun deyilmisdir Teessuf ki qanun musiqi aleti rus edebiyyatlarinda evvelce qanon sonra ise kanon kimi isledilmeye baslamisdir Hazirda kanon kimi istifade etdiyimiz ergenun simli aletinin telleri Nizaminin gosterdiyi kimi cengle dillendirilirdi Demeli ceng bir nece rola malik idi Yeni hem ritmik ahengi nizamlayir hem de ergenunu tellerinin dillendirilmesinde tezane rolunu oynayirdi Teessuf hissi ile qeyd etmek lazimdir ki bu gun neinki cengden istifade olunmur hetta ergenunu evez eden kanonu dillendiren ve tezane rolunu oynayan bu musiqi aletinin adi bele cekilmir 2 Avropa alimleri orqan alet vasite sozunu yunan dilindeki erqo is sozuyle elaqelendirir 3 Amma maraqlidir ki Turk dillerinde arga koku bir nece anlama gelir komek vasite arxa guc ceviklik meharet orken arkan kemend tel 4 5 Tarixce RedakteYaxin ve Orta Serqde elece de Azerbaycan erazisinde tarixen genis yayilmisdir 6 Bezileri bu fikirdedir ki Farabi qanunu tekmillesdirib basqalari ise onun ixtirasini bilavasite Farabiye mexsus oldugunu bildirirler Arxeoloqlarin Neyneva seherinde apardiqlari qazintilar zamani uzerinde ney ceng qanunda ifa edilen sekilli eser tapmislar 7 Musiqi aletlerin miqrasiyasi muxtelif siyasi hadiselerle dovlet qurumlariyla elaqedardir Orta cagda Misirde Osmanli imperiyasinin tesiri ile bir sira musiqi aletleri o cumleden qanun misirlilerin ve suriyalilarin 8 sevimli musiqi aletine cevrilmisdir Qanun musiqi aletinin yayilma arealini dusunerken onun Azerbaycandan kecerek Iran vasitesiyle Osmanli imperiyasina daxil olan olkelere Orta Asiya Efqanistan Cin ve Hindistana yayilmasi fikrini qebul etmek olar Basqa olkelerde bu alet qismen az deyisiklere ugrasa da Azerbaycan musiqisunaslari Sedieddin Urmevi ve Ebdulqadir Meragainin ixtiraciliq seyi neticesinde kamil bir alete cevrilmisdir 9 Yatiq simli aletlerin sadeden murekkebe dogru inkisafi son asamada qanun musiqi aletinin meydana gelmesine sebeb olmusdur 10 Azerbaycan klassiklerinden Nizami Gencevinin Mehemmed Fuzulinin ve basqalarinin eserlerinde qanun haqqinda melumat verilmisdir XII esrde yasayib yaratmis Serq musiqi elmini derinden bilen saire Mehseti Gencevi qanun ve ceng aletlerinin meharetli ifacisi olmusdur Esasen qadinlar terefinden ifa edilen bu aleti Fuzuli Yeddi cam eserinde bele tesvir etmisdir Bir gun gece meclisimiz vardi ki ondan Cox cox uzaga qalmis idi derd qem hicran Xam negmelerle ederek alemi memnun Bir huri melek calirdi iri bir qanun Qanun miniatur senet eserlerinde de oz eksini tapmisdir 11 Uzun tarixi inkisaf yolu kecen bu alet zaman zaman formalasaraq dovrumuze kimi gelib catmisdir Uzeyir Hacibeyov qanunun kecmisde de tekmil alet kimi istifade edildiyini qeyd ederek yazir Bu gun her bir musiqar ucun piano cala bilmek vacib olan kimi Serq musiqicileri de oz calgilarindan elave qanun calmagi dexi borc bilirmisler Qurulusu RedakteQanunun terefleri muxtelif bucaqli taxta qutudan ibaretdir Alt ve yan hisseler agcaqayin qoz ve diger berk agac materiallarindan hazirlanir Aletin ust hissesinin 3 4 u 4 mm qalinliginda sam agacindan olan taxta uzlukle qalan hissesi ise baliq derisi ile ortulur Agacla ortulen hissede uc rezonator oyugu olur Deri ile ortulmus hissede ise aletin eni boyu butov bir taxta xerek yerlesir Simler aletin govdesindeki xususi oyuqlara berkidilerek bu xereyin uzerinden kecib asiqlara baglanir Asiqlar olan hissede simlerin altinda demir lingler yerlesir Bu linglerle simler qaldirilib endirilerken ton ve yarimtonlar elde edilir Qanuna uclesdirilmis 24 sira umumi sayi 72 sim baglanilir Ilk dovrlerde simler bagirsaqdan ve ya ipek sapdan xususi usulla hazirlanirmis Hazirda kapron simlerden istifade edilir Diz ustune qoyulan qanun her iki elin adsiz barmaqlarina taxilmis demir uskuklerin arasinda yerlesdirilen ebonit mizrablarla seslendirilir Alet icerisi dordkunc demir acar vasitesi ile koklenir Qanunun umumi uzunlugu 800 900 mm eni 380 400 mm qalinligi 40 50 mm dir 12 Qanunun simleri barmaqlara taxilmis oymagabenzer metal mizrablarla seslendirilir 13 Diapazonu boyuk oktavanin sol sesinden ikinci oktavanin si bemol sesine kimi uc oktava yarimdir Diatonik ses duzumune malikdir Qanundan xalq calgi aletleri orkestrinin ve ansambllarinin terkibinde musayietci ve solo alet kimi istifade olunur 14 Novleri RedakteOrta Cagda uc qanun novu var idi Turk kicik Bagdad orta Misir boyuk Azerbaycan qanunu Turkiye ve ereb qanunundan 17 pilleden ibaret olan sesqatari ile ferqlenirdi 15 Ereb ve Turkiye qanunlarinda Azerbaycan qanunlarindan ferqli olaraq ucer sim sayca daha coxdur Qanun cagdas musiqide RedakteIlk defe olaraq Azerbaycan qanun musiqisi vala 1959 cu ilde vala yazildi bu Asya Tagiyevanin ifasinda Bayati Siraz ve Cahargah mugamlari idi Qanun ucun ilk pesekar eser yazan bestekar Zakir Bagirov olmusdur Eser 1964 cu ilde 2 Arfanin musayieti ile Moskvada Kremlin Sutunlu zalinda Asya Tagiyevanin ifasinda muveffeqiyyetle ifa olundu 16 Unlu qanun calgicilari RedakteMesedi Cemil Emirov Asya Tagiyeva Terane Eliyeva calgici Sahmar Seferoglu Xedice Hesenova Resad Ilyasov Cinara Heyderova Emekdar artist Qanun ucun yazilmis eserler RedakteZakir Bagirov qanun ve iki arfa ucun rapsodiya Haci Xanmemmedov Arzu reqsi Bahar suitasi Suleyman Elesgerov qanun ve orkestr ucun Poema 17 Bahar melodiyalari Sozsuz mahni Qarabag havalari Ilham Abdullayev qanun ve fortepiano ucun 2 pyes 1993 Agadadas Dadasov qanun ve fortepiano ucun Poema 1996 pyesler 1990 2001 Cinar sevinci Azerbaycan respublikasinin Emekdar artisti Heyderova Cinare Yasar qizina muellif terefinden hesr olunmusdur 18 Oqtay Zulfuqarov qanun ve piano ucun konsert pyesi 1997 Besik mahnisi pyesi 1998 19 Istinadlar Redakte Bayram Apoyev Nizami Gencevinin irsinden pedaqoji prosesde istifade isinin sistemi Baki Mutercim 2012 F Sadiqov Nizami ve musiqi Musiqi dunyasi jurnali Douglas Harper Online Etymology Dictionary Organ Etimologicheskij slovar tyurkskih yazykov Obshetyurkskie i mezhtyurkskie osnovy na glasnye Izdatelstvo Moskva Nauka 760 stranic 1974 g Bax seh 171 172 2013 09 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 30 Maks Vasmer Rus dilinin etimoloji sozluyu Arkan rus dilinde onlayn Aslan Mamedov Kanon Istoriya vozniknoveniya i formirovaniya Mezhdunarodnyj muzykalnyj kulturologicheskij zhurnal HARMONY Sabani A Senasiye musiqiye Iran Saznxayi milliyi Iran Iran musiqi elmi Iran milli calgi aletleri VI fesil Siraz 1351 1972 49 61 s Adnan bin Dzrel Suriyada musiqi Demesq 1969 ereb dilinde Gruber R I Muzykalnaya kultura drevnego mira Sb st Leningrad 1937 Terane Eliyeva Azerbaycan qanunu ve dunyanin yatiq simli aletleri Musiqi dunyasi jurnali Terane Eliyeva Qanun musiqi aleti miniaturlerde Qobustan jurnali 2013 11 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 30 Azerbaycan enenevi musiqi atlasi Qanun Mugam Ensiklopediyasi Qanun Terane Eliyeva Qanun aletinin qurulusu hazirlanma materiallari texnologiyasi ve terkib hisseleri Musiqi dunyasi jurnali Saadat Abdullayeva Azerbaijani kanun Journal IRS Terane Eliyeva Asya Tagiyeva 70 Musiqi dunyasi jurnali Yaradiciliq Suleyman Elesgerov haqqinda Musiqi dunyasi jurnali Azerbaycan bestekarlari ve musiqisunaslari D herfi Azerbaycan bestekarlari ve musiqisunaslari Z herfiVideo Redakte Musiqi aletleri tarixi verilisi Qanun Terane Eliyeva ve Inci qanuncalan qizlarin ansamblinin konserti Terane Eliyeva ve Inci qanuncalan qizlarin ansambli Sen melodiya Terane Eliyeva ve Inci qanuncalan qizlarin ansambli Azerbaycan musiqilerinden popurri Terane Eliyeva Mahur Hindi mugami Terane Eliyeva Qanun ucun beste musiqisi Suleyman Elesgerovundur Piano ve qanunda Cahargah rapsodiyasi Qanun ucun Elegiya Cinare Mutellibovanin ifasinda musiqi Nazim Eliverdibeyov Qanun ifacisi Xedice Hesenova ve qrupu Sen gelmez oldun Xedice Hesenova ve qrupu Yagis yagir sevgilim musiqi Elekber Tagiyev Xedice Hesenova ve qrupu Darixma musiqi Tofiq Quliyev Xedice Hesenova ve qrupu Turk qizlarin reqsi musiqi Arif Melikov Resad Ilyasov qanunda Bayati Siraz ve Kucelere su sepmisem Resad Ilyasov qanunda Cardas Aynure Quliyeva Xalq mahnisi Ay deli ceyran instrumental Gunel Adigozelova Qanun ve simfonik orkestr ucun Konsert I hisse bestekar Agadadas DadasovHemcinin bax RedakteSentur Arfa Ceng Azerbaycan musiqisi Azerbaycan medeniyyetiMenbe https az wikipedia org w index php title Qanun musiqi aleti amp oldid 5963700, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.